De staat van de Vlaamse nieuwsmedia Vier jaar onderzoek van het Steunpunt Media Stefaan Walgrave en Julie De Smedt
• Beleidsrelevant onderzoek in opdracht van de minister van Media 2012-2015 • Universiteiten
• Doelstelling: o Debat over nieuwsinhoud en mediawijsheid verrijken o Mediabeleid informeren
• Drie grote data-archieven opvraagbaar via website o Journalistensurvey o Nieuwsarchieven tv en kranten o Participatiesurvey • Output tot op heden: 15 Nieuwsmonitors + 18 rapporten Raadpleegbaar via website
SWOT op basis van vier jaar onderzoek Sterktes
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsproductie
Onderzoek
Onderzoek
Voorbij de data Aanbevelingen
Voorbij de data
Nieuwsinhoud
Onderzoek
Onderzoek
Voorbij de data Aanbevelingen
Voorbij de data
Nieuwsgebruik
Onderzoek
Onderzoek
Voorbij de data Aanbevelingen
Voorbij de data
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsproductie
Hoog opleidingsniveau en specialisatiegraad
94% van de journalisten beschikt over een diploma van hogeschool of universiteit
Bron: Journalistensurvey
82% van de journalisten
zijn gespecialiseerd in ten minste één domein
Bron: Journalistensurvey
Nieuwsproductie
Hoog opleidingsniveau en specialisatiegraad
Tevredenheid over autonomie redactie en journalistieke vrijheid
Journalisten voelen grote vrijheid bij
de klemtonen die ze leggen
het kiezen van de berichten die ze behandelen
Bron: Rapport ‘Journalistieke autonomie in Vlaanderen’
78%
71%
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsproductie
Diversiteit van de beroepsgroep is beperkt en stabiel
68% mannelijke journalisten 32% vrouwelijke journalisten 49% mannen 51% vrouwen
Bron: Journalistensurvey
4 % van de journalisten geboren in het buitenland Bron: Journalistensurvey
13% geboren in buitenland
Nieuwsproductie
Diversiteit van de beroepsgroep is beperkt en stabiel
Bezorgdheid over toenemende werkdruk en bureaujournalistiek
89% van de journalisten zegt dat takenpakket de laatste jaren toeneemt
Bron: Journalistensurvey
Jaar 2013 38% van de journalisten zegt altijd van op de redactie te werken
Bron: Journalistensurvey
Jaar 2008 35% van de journalisten zegt altijd van op de redactie te werken
Bron: Journalistensurvey
Nieuwsproductie
Diversiteit van de beroepsgroep is beperkt en stabiel
Bezorgdheid over toenemende werkdruk en bureaujournalistiek
Bezorgdheid over druk van de interne marketingafdeling
'slechts' 56% van de journalisten
is tevreden over hun autonomie tegenover interne druk
Bron: Journalistieke autonomie in Vlaanderen
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsproductie
Samenwerking en overleg inzake mediaconcentratie
Aanpak mediaconcentratie: meer samenwerking en overleg tussen VRM en Belgische Mededingingsautoriteit
Verruiming van de opdracht van de VRM?
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsproductie
Besparingen in de sector
Zwakkere openbare omroep kan versnippering in de hand werken Race to the bottom? Gratis nieuws (kranten) onder druk? Besparingen kunnen de inhoud treffen
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsinhoud
Veel indicatoren voor NIET afglijden van berichtgeving naar sensatie en tabloïdisering
Geen onrustwekkende stijging van ‘voxpops’ in tv-nieuws Gemiddeld 14% spreektijd 100%
80%
60%
40%
20%
0%
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Bron: Nieuwsmonitor 5
Lichte daling van criminaliteit in het nieuws 50%
40%
30%
20%
Kranten 10%
tv
0%
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Bron: Nieuwsmonitor 22
Geen sterke daling van buitenlands nieuws in tv-nieuws Veel meer ‘gemengd’ nieuws (domesticatie) 70% 60% 50% 40%
30% 20% 10% 0%
Bron: Nieuwsmonitor Flash
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Nieuwsinhoud
Veel indicatoren voor NIET afglijden van berichtgeving naar sensatie en tabloïdisering
Berichtgeving vertoont stabiele kenmerken van kwaliteit
Politieke nieuws blijft belangrijkste thema in tv-nieuws 40% 35%
Politiek
30% 25% 20% 15%
Criminaliteit Economie/financiën Cultuur Mobiliteit Rampen Milieu/natuur
10% 5% 0%
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Bron: Nieuwsmonitor 4
Politiek-evenwichtige berichtgeving in balans in verkiezingsperiodes 40%
Spreektijd op tv 35%
Letterlijke quote in kranten
30% 25%
Verkiezingsuitslag 2014 Vlaams Parlement
20%
Verkiezingsuitslag 2010 Kamer
15% 10%
5% 0%
N-VA
CD&V
sp.a
Open VLD
Bron: Nieuwsmonitor 2 – Nieuwsmonitor 13 - Nieuwsmonitor 20
Groen
Vlaams Belang
PVDA
Berichtgeving over slachtoffers respectvol en zelden over de schreef. Aanbevelingen Raad voor de Journalistiek redelijk goed gevolgd. • Weinig vermelden van persoonsgegevens: naamsvermelding, adres, herkenbaarheid op beeld • Weinig vermelden en tonen van schade (sensatie)
Bron: Nieuwsmonitor 14
Berichtgeving in tv-nieuws over economie en financiën: veel verschillende bronnen. Meeste experten uit privé.
39%
33% 26%
Commerciële organisatie
Persorganisatie
Academische organisatie
Bron: Rapport ‘Het nieuws door ogen van financieel-economische expert’
2%
1%
Anders
Politieke organisatie
Relatief kleine vertekening van berichtgeving tov. objectieve realiteit VERKEERSONGEVALLEN 5%
29000 28000
4% 27000 26000
3%
VTM
25000
2%
24000
VRT
23000
1% 22000
Aantal geregistreerde ongevallen 0%
21000
2006
2007
2008
Bron: Rapport ‘Verkeersongevallen in de media’
2009
2010
2011
2012
Relatief kleine vertekening van berichtgeving tov. objectieve realiteit CRIMINALITEIT 16%
780.000
14%
760.000
12%
740.000
10%
720.000
8%
700.000
6%
680.000
4%
660.000
Aantal geregistreerde misdrijven
2%
640.000
0%
620.000
2003
2004
Bron: Nieuwsmonitor 22
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Nieuwsinhoud
Veel indicatoren voor NIET afglijden van berichtgeving naar sensatie en tabloïdisering
Berichtgeving vertoont stabiele kenmerken van kwaliteit
Overlap in het aantal nieuwsverhalen tussen kranten niet alarmerend hoog
Een gemiddelde Vlaamse krant brengt in 2013 ongeveer één vierde van alle nieuwsverhalen van een onderzochte week
24%
22%
21%
1983
1993
2003
Bron: Nieuwsmonitor 23
24%
2013
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsinhoud
Laag aandeel en trage evolutie van diversiteit
Gender in tv-nieuws niet evenwichting, zelfs niet bij voxpops VTM beter dan VRT 18% 43%
44%
57%
56%
Getuige
Voxpop
82%
Elitebron Bron: Nieuwsmonitor 9
Weinig spreektijd voor politici uit etnisch-culturele minderheidsgroepen VRT beter dan VTM 100%
80%
VTM
In totaal ‘slechts’ 140 minuten spreektijd in 2003-2013
60%
40%
VRT 20%
0%
Bron: Nieuwsmonitor 21
1,13% van alle politici
Nieuwsinhoud
Laag aandeel en trage evolutie van diversiteit Stereotiepe beelden van diversiteit
Politici uit etnisch-culturele minderheidsgroepen spreken in 50% van de gevallen over migratiethema's 100%
80%
Immigratie-gerelateerd
60%
40%
20%
0%
Bron: Nieuwsmonitor 21
Niet immigratie-gerelateerd
Vrouwen vooral in zachte thema's 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
Bron: Nieuwsmonitor 9 – Rapport ‘Roldiversiteit op de Vlaamse en Franstalige Televisie’
Nieuwsinhoud
Laag aandeel en trage evolutie van diversiteit Stereotiepe beelden van diversiteit Relatief veel criminaliteit in het nieuws
Tweede belangrijkste thema: gemiddeld 18% 40% 35%
Politiek
30% 25% 20% 15%
Criminaliteit Economie/financiën Cultuur Mobiliteit Rampen Milieu/natuur
10% 5% 0%
2003
2004
2005
Bron: Nieuwsmonitor 10
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Nieuwsinhoud
Laag aandeel en trage evolutie van diversiteit Stereotiepe beelden van diversiteit Relatief veel criminaliteit in het nieuws Keuze sprekende bronnen
Steeds dezelfde experten duiken op in tv-nieuws
nemen één derde van de totale spreektijd in over financieel-economisch nieuws
Bron: Rapport ‘Het nieuws door de ogen van de financieel-economische expert
Nieuwsinhoud
Laag aandeel en trage evolutie van diversiteit Stereotiepe beelden van diversiteit Relatief veel criminaliteit in het nieuws Keuze sprekende bronnen Effect mediaconcentratie
Kranten die behoren tot dezelfde eigenaar gelijken meer op elkaar dan kranten die tot verschillende mediagroepen behoren, bijvoorbeeld: Gazet van Antwerpen en het Belang van Limburg
0,5
0,4 0,3 0,2 0,1 0 -0,1 -0,2
-0,3
1983 Bron: Nieuwsmonitor 23
1993
2003
2013
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsinhoud
Niet steeds dezelfde experten aan bod laten komen
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsinhoud
Weinig mediakritiek
Media (kranten) kunnen slecht om met kritiek (er zijn uitzonderingen, VRT)
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsgerbuik
Vlaanderen = kleine markt met sterke merken
Veel algemene media en weinig niches Eén publieke sfeer
Nieuwsgerbuik
Vlaanderen = kleine markt met sterke merken
Traditionele media blijven sterk, nog steeds belangrijk
Kijken naar televisieprogramma's met nieuws of actualiteit
60%
Luisteren naar nieuws op de radio
59%
Een papieren krant lezen
Nieuwsberichten lezen of bekijken op een computer
Nieuwsberichten lezen of bekijken op een smartphone of tablet
Bron: Participatiesurvey
35%
27%
17%
Nieuwsgerbuik
Vlaanderen = kleine markt met sterke merken
Traditionele media blijven sterk, nog steeds belangrijk
Vertrouwen in journalistiek is relatief groot
Crisis van de media in de VS, valt mee in Vlaanderen
Vlaamse journalisten informeren mij goed over wat er in de wereld gebeurt
Vlaamse journalisten zijn te vertrouwen
Bron: Participatiesurvey
58%
43%
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsgebruik
Vlaanderen = kleine markt met sterke merken
Buitenlandse nieuwssites worden nauwelijks geraadpleegd
Bron: Participatiesurvey
Nieuwsgebruik
Vlaanderen = kleine markt met sterke merken
Digitale kloof tussen gebruikers en niet-gebruikers
Gebruik mobiel internet: 24%
Dagelijks Meermaals per week
Wekelijks
6%
Meermaals per maand
5%
Maandelijks
4%
Een uitzonderlijke keer of minder dan 6 keer Niet de voorbije 6 maanden
Bron: Participatiesurvey
8%
8% 46%
Gebruik mobiel internet: 24%
Dagelijks Meermaals per week
8%
Wekelijks
6%
Meermaals per maand
5%
Maandelijks
4%
Een uitzonderlijke keer of minder dan 6 keer Niet de voorbije 6 maanden
8% 46%
Waarom niet? Ik ben bang om fouten te maken (67%) Ik vind mobiel internet niet nuttig (44%) Bron: Participatiesurvey
Nieuwsgebruik
Vlaanderen = kleine markt met sterke merken
Digitale kloof
Interactie en online publieke sfeer nog niet rijp
Reacties op nieuwssites en fora: eerder plaatsen van persoonlijke verzuchtingen dan echt debat
Bron: Rapport ‘De Vlaamse nieuwsmedia als publiek platform voor online deliberatie’
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsgebruik
Trend naar heel hybride nieuwsgebruik
Gebruikers breiden hun traditionele mediarepertoires uit met nieuwe en sociale media Mediagebruik wordt steeds complexer
Bron: Participatiesurvey
Sterktes
Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Zwaktes
Opportuniteiten
Bedreigingen
Nieuwsgebruik
Toekomstig mediagebruik?
Dalende krantenmarkt
Verdere digitalisering en ‘à la carte’-gebruik van nieuws bedreigt ‘onbewust leren’ door burgers
De staat van de Vlaamse nieuwsmedia? Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
De staat van de Vlaamse nieuwsmedia? Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Nieuwsgebruik
Vrij kwaliteitsvolle media Geen ‘race to the bottom’
De staat van de Vlaamse nieuwsmedia? Nieuwsproductie
Nieuwsinhoud
Vrij kwaliteitsvolle media Geen ‘race to the bottom’
Nieuwsgebruik
Redelijk stabiel, slechts kleine verschuivingen Redelijk vertrouwen in journalistiek
De staat van de Vlaamse nieuwsmedia? Nieuwsproductie
Journalisten zijn pessimistischer Negatieve weerslag op inhoud en gebruik: is het een kwestie van tijd?
Nieuwsinhoud
Vrij kwaliteitsvolle media Geen ‘race to the bottom’
Nieuwsgebruik
Redelijk stabiel, slechts kleine verschuivingen Redelijk vertrouwen in journalistiek
Wat weten we nog niet? Next steps?
• Vergelijking met buitenland? o Geen systematische benchmark met andere landen • Evoluties op lange termijn (continueren nieuwsarchieven)? • Vroegere periodes (voor 2003) in kaart brengen?
De staat van de Vlaamse nieuwsmedia Op basis van vier jaar onderzoek van het Steunpunt Media
