Verslag Werkgroep 3: Slimme Financiering 4 juli 2005 Voorzitter: Dirk Van Regenmortel (Bond Beter Leefmilieu) Verslaggever/contactpersoon: Geert Flipts (MVG – ANRE) Aanwezig: Geert Flipts (ANRE), Dirk Van Regenmortel (BBL), Nadia Schepens (Bouwunie), Dries Maes (VITO), Dries Vandepoel (Passiefhuis Platform), Chris Roels (DIGO), Luc Peeters (ANRE), Jeroen Van Laer (VMM), Thilde Jacquemyn (Recticel), Nicole Lens (AGORIA), Bram Claeys (BBLV), Ann De Boeck (Gezinsbond), Fre Maes (ABVV) Verontschuldigd: Georges Timmermans (CIR), Georges Devent (VGI), Wim De Groote (Ester), Karel Derveaux (KaDee Consult), Peter Wouters (WTCB), Hubert David (Eurima), Mike Desmet (BBLV), Ivan Piette (Viessmann), Christophe Marrecau (passiefhuisplatform), Bernard Wallyn (VHM), Carlo Vandenberghe (DNB BA), Gerrit Muylaert (ACCG)
1. Korte schets van het traject Op het startmoment van 6 juni werd er met 75 personen een brainstormsessie gehouden en in kleinere groepen gewerkt. De vele voorstellen werden geclusterd, en uit de onderwerpen waaraan het meest belang werd gehecht, zijn 3 werkgroepen ontstaan: • •
•
Klimaatkansen voor de bouwsector (Werkgroep 1): Hoe maken we de bouwsector partner in de energiebesparing?: vernieuwing, betrokkenheid verhogen, optillen van actoren door middel van erkenning, label, certificaat,… Slimme overheidsingrepen (Werkgroep 2): Hoe kan de Vlaamse overheid de markt aanzwengelen? EPB toepassen op elke renovatie, reglementeren van het maximaal verbruik van toestellen, bepaalde apparaten verbieden, controle van de woning (naar analogie met de autokeuring),… Slimme financiën (Werkgroep 3): Hoe kan de financieringskloof gedicht worden? Derdebetalersystemen, fiscale aftrekbaarheid spreiden over meerdere jaren, premie koppelen aan het E-peil,…
De verwachtingen zijn hoog gespannen. Het is de bedoeling om tegen september te komen van een aantal voorstellen tot maatregelen; deze maatregelen mogen ambitieus zijn, maar ze moeten wel getoetst worden aan haalbaarheid en uitvoerbaarheid. Deze voorstellen zullen dan voorgelegd worden aan het kabinet. Niet alles zal in die korte periode kunnen uitgewerkt worden. Een aantal ideeën wordt geparkeerd voor latere datum.
2. Slimme financieringstechnieken Op deze eerste vergadering van werkgroep 3, zullen twee onderwerpen worden behandeld, die geselecteerd werden uit de vele voorstellen die zijn gelanceerd: • Publieke financieringstechnieken : Verschuiven van middelen (onroerende voorheffing, KI en E-peil, voor ipv na-financiering, progressief tarief, innovatiefonds, spreiden fiscale aftrekbaarheid over jaren) en aanvullende financiële middelen (eigen Vlaamse fiscaliteit, energiebelasting koppelen aan subsidieprogramma, label koppelen aan notarisakte, leasing, totaalpremie koppelen aan audit - woningcontrole • Publiek private financieringstechnieken: Verschuiven van middelen( aanpassing voorwaarden Vlaams woningfonds, afspraken banken groene leningen, label en notarisakte koppelen, energiespaardiensten promoten, overname vaste energiefactuur) en aanvullende middelen (derdebetalerssysteem met pps cfr Duistland, samenwerken met ESCO's, renteloze leningen, gratis energieaudit VHM, opbouw fonds). Werkwijze: De 2 thema's zijn eerst in 3 groepjes behandeld. Vervolgens werden de resultaten samengebracht en werd er verder gediscussieerd. Dit verslag is een samenbundeling van de belangrijkste conclusies van de 3 werkgroepen. A Publieke financieringstechnieken Premies zijn een sterke incentive voor energiebesparing is. In Wallonië worden bvb zelfs voor sommige investeringen (bvb zonneboiler) de premie geprefinancierd door de installateurs, die deze nadien terugvorderen. Zo lijkt het kostenplaatje voor de investeerder veel lager. In Vlaanderen zijn er een waaier aan premies via de netbeheerder, maar is er nood aan een grote totaalpremie voor e – novatie van woningen om drie redenen: - nu worden enkel kleine of deelinvesteringen beloond in de woning (geen totaalaanpak uitgaande van de noden van een woning) - een grote groep woningen (300.000) vraagt om doorgedreven e-novatie en zouden versneld aangepakt moeten worden - de versnelde e-novatie biedt zowel meerwaarde voor de bewoners, voor beleid (klimaat, wit maken van zwartwerk, minder werkloosheid door meer tewerkstelling in de bouw ) als voor bouwsector zelf (triple dividend). Actievoorstel: Totaalpremie voor e - novatie, mits werken met een geregistreerd aannemer. - Onderzoek naar mogelijkheden tot installatie en aanwending van een REG-fonds, samenbrengen van benodigde jaarlijkse financiële middelen vanuit verschillende ministers (milieu, energie, tewerkstelling, huisvesting, armoede). - Onderzoek naar de invoering van een bonus – malussysteem voor woningen. Gekoppeld aan een verplicht conformiteitsattest van de woning (zie WG slimme overheid) waarin ook energieprestaties van woningen staan beschreven, de energieprestaties gaan belonen of beboeten (via belasting op minderwaarde / krotbelasting voor slecht geïsoleerde woningen = een bonus -malus systeem voor woningen (ifv energiepeil). Het bonus – malussysteem dient goed gelanceerd te worden: de “doelgroep” krijgen drie jaar de tijd om in te gaan op de totaalpremie waarna bij niet – gebruik er administratieve boetes / belasting op minderwaarde volgen.
TIPS bij de renovaties • Renovatie woningen: bij grootschalige renovatie van iedere woning, zou minstens de verwarmingsinstallatie prioritair moeten vervangen worden. • Kantoren: minstens bij iedere renovatie een haalbaarheidsstudie voor WKK laten maken en indien rendabel wordt dit een verplichte investering. In een geliberaliseerde energiemarkt is het misschien moeilijk om van overheidswege over te gaan tot een getrapt tarievensysteem, maar het principe van een progressieve tarifering kan ook via progressieve heffingen op het energiegebruik worden vorm gegeven. Mogelijke criteria voor progressieve tarifering of progressieve heffing gekoppeld aan het verbruik. • koppeling / in rekening brengen aan aantal gezinsleden: evident • koppeling aan oppervlakte of volume van de woning : te overwegen • koppeling aan 10-jarige energie-audit: te overwegen maar moeilijk op korte termijn te realiseren. Randbemerkingen: • Variabele prijszetting van brandstofprijzen (aardgas, elektriciteit) in geliberaliseerde markt is moeilijk afdwingbaar. (leveranciers zullen misschien nog meer geïnteresseerd in de grote afnemers waar ze meer aan kunnen verdienen en de kleinere afnemers dumpen). Alternatieven zijn dus inderdaad extra heffingen. • Problemen voor centrale registratie van stookolie, die per definitie een discontinu patroon vertoond (het ene jaar verbruik je bvb veel omwille van 2 bestellingen, het volgende jaar gebruik je weinig als je toevallig maar 1 keer bestelt: dwz niet eerlijk).Een centrale stookoliedatabank is hierbij noodzakelijk, maar wellicht moeilijk realiseerbaar. • Een mogelijk neveneffect is de grote toename van een waaier aan houtkachels (van hoogrendement tot zeer laagrendement …). • Maatschappelijke aanvaarding: Is het wenselijk om ouderen, waarvan de kinderen het ouderlijk huis verlaten hebben, te stimuleren om naar een kleinere woning of bejaardentehuis te gaan, omwille van een te hoog gemiddeld energieverbruik? Een “eerlijke” toekenning is moeilijk. Anderzijds dienen er wel signalen gegeven te worden wanneer het energieverbruik boven het gemiddelde uitsteekt. De beste manier blijft een CO2 – energieheffing op de energiedrager met sociale correcties. Ook andere formules zoals communicatie op de factuur kunnen - zie werkgroep communicatie).
Vlaanderen beschikt over een aantal bevoegdheden inzake de bepaling van de hoogte van de onroerende voorheffing, dit in tegenstelling tot de bepaling van de hoogte van het KI. •
Focus op huurwoningen: De incentive voor de eigenaar om huurwoningen energiezuiniger te maken ontbreekt momenteel quasi volledig (nauwelijks invloed op huurprijs, KI of onroerende voorheffing). • Positief beloningsbeleid voor eigenaar van woning met laag E-peil door korting op onroerende voorheffing gedurende x-jaar, bevriezen KI (indien certificaat beschikbaar is).
•
•
•
Bestraffing (negatief beloningsbeleid) voor eigenaars met woningen/appartementen die hun hoog E-peil behouden (wat moeilijker te controleren is, zolang er geen energiecertificaat is voor die woning). • Pervers mechanisme indien uiteindelijk huurder slachtoffer wordt indien eigenaar investeringskosten of boete doorrekent in huurprijs: Huurder moet beschermd worden. • Appartementen (vaak verhuurmarkt) noodzaken eigen aanpak, omwille van vaak groot aantal eigenaars. Audits zijn vaak veel moeilijker te organiseren… Woningen bewoond door eigenaar: Hier werkt het belonings/bestraffingsmechanisme beter. Wie investeert in energiebesparing wint meerdere keren (korting onroerende voorheffing, lagere energiefactuur) en vice versa. Niet woongebouwen: Voor kantoren is de problematiek (huurder/verhuurder) dezelfde. Voor schoolgebouwen is verhuur minder van toepassing. Het knelpunt ligt hier vooral budgettair.
Conclusie: gefaseerd/doelgroepgericht werken is noodzakelijk ifv beschikbaarheid middelen en mensen (audits!). B Publiek -private financieringstechnieken A0) Publiek – Privaat fonds In Duitsland werden 20.000 banen gecreëerd in de bouw, door een systeem van publiek private samenwerking (Allianz), met de renovatie van 300.000 woningen. Dit systeem wordt door ABVV in augustus verder onderzocht, wanneer er een ontmoeting is gepland met de initiatiefnemers. ABVV nodigt de werkgroepleden uit op de bijeenkomst. Actieplan dus nog uit te werken ! ! -Om 'groene leningen' in te voeren, kan een convenant met banken worden afgesloten, waarbij een publiek (garantie)fonds ter beschikking wordt gesteld (hierdoor kunnen banken voor specifieke investeringen onder de gangbare marktprijzen/rentevoeten gaan aanbieden). Dit kan tegelijkertijd een markt van 'esco's gekoppeld aan banken' tot stand brengen. -Probleem dat hierbij ontstaat is of dit bij de huidige marktomstandigheden met lage rentevoeten wel haalbaar en wenselijk is. Een korting van pakweg 0,5% op een 'groene lening' zal weinig impuls geven aan potentiële investeerders om nu te investeren in energiebesparende technieken. Enkel wie al van plan was om te investeren zal er gebruik van maken. Vele eigenaars beschikken bovendien over voldoende financiële middelen om hun woning(en) energiezuiniger te maken, zonder dat ze hiervoor zelfs moeten gaan lenen. En ook dan gaan ze niet over tot een investering (wellicht een van de beste beleggingen op de markt bij hoge energieprijzen en lage rentevoeten). Varianten die bvb inspelen op de materiaalkeuze van de investeringen bij renovatie maken bvb wel een kans, als je bvb op termijn (of op voorhand op basis van het verwacht E-peil) een korting krijgt aangeboden als je effectief een woning tot een bepaald E-peil hebt gerenoveerd. Dit kan bvb keuze tussen dikte van isolatie, isolerende beglazing en ramen, enz gaan beïnvloeden. Deze tool dient wellicht ook vanuit de imagovorming van de banken en hun potentiële klanten ontwikkeld te worden (Ben je ecologisch - kom dan bij ons lenen). -Eventueel ook te koppelen aan extra fiscale voordelen (verhoogde aftrek van interesten bij groene lening).
" Scholen, overheden, kantoren dragen hun facturen over aan een derde partij en blijven gedurende een afgesproken termijn (bvb 10jaar) dezelfde betaling uitvoeren. De derde partij kan in de tussentijd de meest rendabele investeringen (bvb met een terugverdientijd < 5jaar) uitvoeren en recupereert via een lagere effectieve energiefactuur de investeringen. Op die manier wordt vermeden dat scholen, overheden, kantoren,… eigen budgetten moeten zoeken om de meest interessante investeringen uit te voeren. A3) Convenant met sectoren Convenanten met glasindustrie, isolatie, verwarmingssector,… Bedoeling is dat alle relevante sectoren worden samengebracht (zie WG – kansen voor de bouwsector) die geld in een fonds inbrengen, waarmee dan een energieaudit kan worden terugbetaald, op voorwaarde dat de aanbevelingen uit de audit worden gevolgd door navenante investeringen. Dit systeem kan ook uitgebreid worden met tussenkomen in meerkost van REG - investeringen tov. klassieke investeringen. Bijvoorbeeld om meerisolatie van muren en ramen, doorgedreven HR – verwarmingstechnieken en zonnepanelen te stimuleren, ... Het doel is dat de de financiering gebeurd door de sector (60%) en de overheid (40%). C Andere ideeën • Facultatieve of verplichte opname van het E of K-peil in de notariële akte (sensibiliserend). • 6% BTW - tarieven ook voor audits in bestaande gebouwen ipv 21%
