Terugblik verenigingsavond

Danio Rerio Del

25

Terugblik verenigingsavond 21-01-14

Februari 2014 door Lo y Sonnenberg

Tonnie Woeltjes: De Vuursalamander en de Guyana-landen. Foto’s: Tonnie Woeltjes Tonnie Woeltjes bracht ons vanavond twee lezingen waarvan de eerste ging over de vuursalamander die in ons land op de rand van uitsterven staat. Tonnie is bioloog en werkt voor de S ch ng RAVON. Hier doet hij o.a. onderzoek naar de vuursalamander. De vuursalamander is een tot 20 cm grote, zwart -geel gevlekte salamander. Hij hee( de voorkeur voor wat koudere gebieden, is eierlevendbarend en zet zijn larven af in het voorjaar. De vuursalamander komt in ons land alleen voor op drie loca es in Zuid-Limburg, waarvan het Bunderbos de belangrijkste is.

Hier worden door Ravon al jarenlang vuursalamanders geteld. Vanaf 2010 gingen de aantallen echter hard achteruit. Ook werden er toen dode dieren gevonden, wat heel vreemd is. Werden er in 1999 nog 241 dieren gezien, in 2011 waren dat er nog maar 4. Het was duidelijk dat er iets vreemds aan de hand was en dat er onderzoek gedaan moest worden. Vanaf 2012 zijn er dieren opgevangen en werden alle gevonden exemplaren gefotografeerd en geregistreerd, zodat ze via een computerprogramma konden worden geïden ficeerd, als ze weer werden gevonden. Er werd hard naar een oorzaak gezocht. Het nitraatgehalte in de beken bleek verhoogd. Kon dat een reden zijn, of was het een andere ziekte of vergi(iging?

Danio Rerio Del

26

Februari 2014

In die jd hadden ook veel kikkers een schimmelziekte: Chytridiomycosis, ook wel kortweg Chytrid genoemd. Deze uit de tropen a:oms ge ziekte wordt veroorzaakt door de schimmel Batrachochytrium dendroba dis. De gevonden salamanders werden geswabt, dit is met een wa;enstokje over de huid wrijven, waarna dit in het laboratorium kan worden onderzocht. Er kwam echter niets uit. Ondertussen verzorgde Tonny meerdere dieren in een klimaatkamer. Ze werden allen apart in een box ondergebracht, onder makkelijk te verschonen omstandigheden. De vrouwtjes kregen daarbij ook een wat dieper bakje water, voor het geval ze larven moesten afze;en. Een vrouwtje bracht in zo’n box 46 larven ter wereld! Maar na korte jd gingen enkele dieren toch vreemd gedrag vertonen en verkrampten daarbij. Na enkele dagen s erven zij. Ook deze dieren werden geswapt en dit werd in Gent op de universiteit onderzocht. Er werd o.a. ook getest op de kikkerschimmel. Er kwam echter niets uit. Toen zijn er ook enkele zieke dieren naar Gent gebracht, zodat na hun overlijden gelijk wat huid op kweek gezet kon worden. Er bleek toch sprake te zijn van een schimmel. Hoewel de schimmel na onderzoek wel verwant bleek te zijn aan de kikkerschimmel, was er toch zo veel verschil dat het vaststaat dat deze schimmel vele miljoenen jaren geleden al van de kikkerschimmel moet zijn afgescheiden en zich daarna verder ontwikkelde. De wetenschappers die het onderzoek deden, hebben deze schimmel Batrachochytrium salamandrivorans genoemd. Er zijn ook duidelijke verschillen. De kikkerschimmel hecht zich vooral op de opperhuid van de kikker en groeit hier verder. De salamanderschimmel boort zich echter veel dieper in de huidlagen en veroorzaakt hierbij kleine verwondingen. Hier kunnen makkelijk ook andere ziekteverwekkers naar binnen komen. Voor de kikkerschimmel is ondertussen een medicijn en de kikkers zijn goed te behandelen. Om de salamanderschimmel te doden is echter een envoudige dosis hiervan nodig en dan nog ben je er niet zeker van dat het afdoende is. Ook is bij testen gebleken dat de schimmel zeer besme;elijk is en alleen al het laten lopen van een gezonde salamander over een ssue waar een ziek dier over gelopen hee( is voldoende om hem te besme;en. Tot voor kort leek de schimmel alleen nog voor te komen in Zuid-Limburg. Helaas is echter in de eerste week van januari ook een geval van B. salamandrivorans vastgesteld in Eupen in België, in een gebied dat grenst aan meerdere natuurgebieden waar de vuursalamander voorkomt. Ondertussen is er ook al aardig wat nakweek, maar deze dieren kunnen voorlopig niet uitgezet worden omdat dit veel te riskant is. Ze worden momenteel verzorgd in een klimaatkamer in de Radbout universiteit in Nijmegen en in het Kasteelpark Born. Binnenkort gaan er ook een aantal naar DoeZoo in Groningen. Het is een heel grote stap voorwaarts dat de veroorzaker van de ster(e is gevonden, er moet echter nog heel veel onderzoek gedaan worden naar de oorsprong en verspreiding van de schimmel. Er zijn nog heel veel vraagtekens.

Eisenhowerlaan 66, NL - 2625 GK DELFT E-mail: [email protected] mob.: 06 1035 1193 KVK 30.140.040

Voor de professional: • • • • • • • •

Consultancy (aquacultuur, aquaponics, openbare aquaria, wetgeving) Trouble shoo ng, media on Schrijven van projectvoorstellen, ook interna onaal Deelname in projecten Gastdocent Dierverzorging (Vissen, Rep elen, Amfibieën, Aquacultuur) Interim Management Examenbureau Assesor Dierverzorging-examens

Voor de hobbyist/aquarium vereniging: • • •

Lezingen Begeleiding kweekprojecten Begeleiding zelfstudie trajecten

Aquarium – en Terrariumvereniging DANIO RERIO DELFT Opgericht 1 mei 1919 Aangesloten bij de Nederlandse Bond Aqua Terra

DANIO RERIO DELFT De vereniging bevordert het op biologisch en esthe sch verantwoorde wijze houden van zoetwateraquaria, paludaria, terraria, insectaria en vijvers. Wat biedt “Danio Rerio” Maandelijks (met uitzondering van juli en augustus) een bijeenkomst, waarop deskundige sprekers alle face;en van de lieIebberij behandelen, al dan niet geïllustreerd met dia’s, PowerPoint, ofwel een avond verzorgd door eigen deskundigen. Daarbij komen de volgende vivaria aan de orde; Gezelschapsaquarium, Speciaalaquarium, Cichliden-aquarium, Terrarium, Paludarium, Insectarium en Vijvers. Praatavonden, excursies en andere bijzondere bijeenkomsten waarop ervaringen kunnen worden uitgewisseld met medeleden. Tweemaal per jaar een veilingavond waarop u voordelig hobby benodigdheden kunt kopen en overtollig materiaal, planten en dieren kunt verkopen. Het maandblad DRD met interessante en leerzame ar kelen, nieuwtjes enz. Het fraai uitgevoerd bondsblad “Het Aquarium” is het officiële in - full colour - orgaan van de Nederlandse bond (NBAT). Het verschijnt elfmaal per jaar. Een goed gesorteerde bibliotheek, waarin ook buitenlandse literatuur is opgenomen en videobanden beschikbaar zijn. Alvorens men aan een werkelijke keuring wil gaan deelnemen kan men eerst gebruik maken van de diensten van de commissie Kijkje in Eigen Keuken, die op verzoek bij leden komt fotograferen en het vivarium bespreken. Een prima gelegenheid voor uitwisseling van ervaringen en adviezen, met als slot een verslag daarvan op een verenigingsavond. Jaarlijks kunt u deelnemen aan de verenigingskeuring door een bondskeurmeester, waarbij verdere doorstroming naar de district- en landelijke keuring tot de mogelijk-heden behoord. De vereniging telt een aantal gespecialiseerde adviesgroepen. Zo is er behalve de Commissie Kijkje in Eigen Keuken een ledenadviesgroep die het jaar rond op verzoek bij u thuis wilt adviseren, een Adviesgroep planten/vissen, de Adviesgroep Terraria / Paludaria, en een Technische Commissie die adviseert in alle voorkomende technische vivariumproblemen, waarbij de veiligheid bij het samengaan van water en elektra hoog staat genoteerd. Voor verdere informa e kunt u zich wenden tot ons secretariaat: M. Stuster Weesmeesterstraat 20, 2645 MC Delfgauw tel, 06-24559677 [email protected]

Danio Rerio Del

27

Februari 2014

Een geluk is dat vuursalamanders heel oud kunnen worden. In de natuur 20 tot 25 jaar en in gevangenschap nog veel ouder. Laten we echter hopen dat die gevangenschap niet te lang hoe( te duren en er een oplossing komt voor dit probleem. We wensen Ravon en de onderzoekers daarbij veel succes. Kijk voor een prach g filmpje over de geboorte van vuursalamanders op: h;p://www.youtube.com/watch?v=bkBh7QFXSVg&feature=youtu.be (wel op volledig scherm ze;en!) De tweede lezing ging over de Guyana-landen. Met oud studiegenoten ging Tonnie natuurreizen organiseren naar Zuid-Amerika. Zelf organiseerde hij verschillende reizen naar de Guyana-landen. Bij een bezoek in 1990 aan de tropische vissenexpert Herbert Axelrod kwamen de killivissen van Venezuela ter sprake. Killivissen leven in heel kleine en meestal jdelijke watertjes. Verschillende soorten leven ook maar één seizoen, om die reden worden het ook wel seizoenvissen genoemd. In de regen jd ze;en zij hun eitjes af, die dan overblijven in de op opdrogende grond (soms wel 8 maanden!). De ouderdieren sterven dan. In het volgende regenseizoen komen de eitjes uit, en de visjes groeien zeer snel op om nog datzelfde jaarge jde zich te kunnen voortplanten. Herbert sponserde een reis naar Venezuela om naar killi’s te gaan zoeken. Het werd een boeiende trip waar veel werd gezien. In restwateren en jdelijke poeltjes werden meerdere soorten killivissen gevonden. De dieren eten heel veel muggenlarven en zijn hierbij dus nuXg voor de malariabestrijding. Ook werden pantsermeervallen, karperzalmpjes, dwercichliden en mesvissen gevonden. In de verte werden zwarte bergen gezien en na het oversteken van de Rio Orinoco werden deze ook bezocht. Het zijn granietbulten van soms wel 1000 meter hoog, met een pla;e bovenkant. Zogenaamde tafelbergen. Ze behoren tot het Guyanaschild dat de ondergrond vormt van het Hoogland van Guyana en meer dan 2 miljard jaar oud is. Hier hee( hij bij indianen geslapen en cassavebier gedronken. Bij een beekje werden pijlgi:ikkertjes gezien: Dendrobates leucomelas. Ook zwommen hier Characidiums en nog een andere kleine soort: de Candiru. Van deze visjes, die graag tegen de stroom opzwemmen wordt wel beweerd dat ze dat ook doen als je in het water staat te plassen, waarbij de vis dan in de penis beland, wat een pijnlijke ervaring is. Dit verhaal is echter nergens onderbouwd. Bij de Rio Sipapo zag Tonnie Rinoloricaria’s kleine killi’s met blauwe ogen en entallen Piranha’s. Tussen de Rio Negro en de Rio Orinoco lopen vele verbindingsriviertjes. Hier werd o.a. Hoplosternum thoracatum gevonden. Deze vis heet inmiddels H. punctatum. Boven op de Maagdenrots groeien ook Bromelia’s tot 2,5 meter hoog. Een fluitkikker die hier gevonden werd is de Leptodactylus rugosus. Deze kikker plant zich bijzonder snel voort. Eitjes worden afgezet in het van de berg

Danio Rerio Del

28

Februari 2014

afstromende water. Binnen drie dagen zijn deze tot kikkertjes ontwikkeld van 3 tot 4 mm, die overal rondliepen. Op de weg naar Gran Sabana werd zelfs in de modder op het pad nog een visje gevonden. Op de vlakte groeien hier veel orchideeën en ook vleesetende Bromelia’s. De indianen drinken het vocht met de insecten dat in de kelken zit, ook wel op. In 1996-1997 werd er een reis naar Suriname ondernomen. Hierbij werd ook de Voltzberg bezocht. Ook dit is een granieten tafelberg. Bovenop groeien in de scheuren schi;erende cactussen en ook vele bromelia’s. Beneden in de beekjes werden verschillende rivulussoorten gevonden, maar ook rode kikkerlarven van de Phylomedusa bicolor. Dit is een vuistgrote kikker. In een kreekje bij Hollandse Kamp werden veel roodach ge visjes gezien: spatzalmen. Zo rood zie je alleen maar in de natuur. Via de Coppenamerivier werd Foengoe eiland bezocht. Dit is momenteel een heel leuk toerissch centrum. In een mooie poel waar Tonnie aan het baden was, waren heel veel lantaarnvisjes, die ijverig aan hem begonnen te poetsen. Ook kwam er plotseling een sidderaal, maar gelukkig gebeurde er niets naars. De humuslaag in het oerwoud is maar heel dun en de bomen wortelen heel breed om te kunnen blijven staan. Die dunne humuslaag is er ook de oorzaak van dat er na houtkap, ook na verloop van jaren geen nieuwe bomen meer gaan groeien. De humuslaag spoelt gewoon weg en er blij( geen vruchtbare bodem voor nieuwe groei meer over. Gekapt oerwoud is dus gewoon voor al jd weg. Doordat er door de hoge bomen niet veel licht meer op de bodem komt, groeien er boven in die bomen ook heel veel planten die daar wel volop van het licht kunnen profiteren. Er is een heel groot hoogteverschil van het water jdens de droge en de na;e jd. Dit kan wel meer dan 20 meter bedragen. Hierdoor komen er in de na;e jd heel grote oppervlakten onder water te staan. Dit is een signaal voor de vissen om af te ze;en, omdat er dan ook een groot voedselaanbod is voor de jongen. De Brownsberg is een prach g natuurgebied in Suriname met meerdere wandelwegen. Tussen de wortels van plankwortelbomen waren poeltjes ontstaan en zelfs hier kwamen Rivulussoorten voor. In open gebied worden veel levendbarenden gevonden en in de open riolen van Paramaribo kun je zelfs guppen vinden. De Kawberg in Frans-Guyana is ook een natuurreservaat. Hier komen meerdere

Danio Rerio Del

29

Februari 2014

variëteiten van de Dendrobates nctorius voor (een pijlgi:ikker). Ook hier weer een genot om naar Rivulussen te zoeken, want die zijn er ook in meerdere soorten. Het was leuk om met Tonnie weer even door de overweldigende natuur van de Guyanalanden te trekken. Bedankt Tonnie.