Ter introductie. Bestuur Bestuur in Beeld. Artikel van dhr. De Graaf Activi tijd

                                   

 

   

 

Ter introductie Bestuur  2011-­‐2012  

Bestuur in Beeld

Artikel  van  dhr.  De  Graaf  

Activi’tijd’    

Staats-­‐  en  bestuursrechtdag  KienhuisHoving   Symposium:  Right  to  know-­‐day   Symposium:  De  rijkdom  van  recht  en  bestuur    

Statelijk

Artikel  van  dhr.  Nap  

Recht in de praktijk Bijdrage  van  Marishka  Neekilappillai  

“AMBITIE IS JOUW SLEUTEL, WIJ ZIJN HET SLOT NAAR SUCCES.” Winnaar van een reis voor twee naar het Burning Man festival, in de Amerikaanse Black Rock Desert. Overige winnaars “LIEVER PASSIE VOOR HET VAK, DAN IN HET VAK PASSEN.”

“ELKE DAG EEN MEESTERWERK.”

“OPEN DEUREN BELEID? IK WIL GEWOON BIJ IEMAND AAN KUNNEN KLOPPEN!”

“MEER WETEN, BEL ONS!”

“DURF EEN VERSCHIL TE MAKEN.”

www.boekel.com

 

2  

W oord van de voorzitter   Beste  lezer,       De   colleges   zijn   inmiddels   alweer   een   tijd   aan   de   gang   en   hetzelfde   geldt   voor   de   werkzaamheden   van   ons   bestuur.   We   zijn  sinds  deze  zomer  bezig  met  het  benaderen  van  sponsoren   en  het  bepalen  van  ons  nieuwe  beleid.  Mocht  u  zich  afvragen,   wie   zijn   de   nieuwe   bestuursleden?   Dan   kunt   u   enkele   bladzijden  verder  bladeren  want  daar  stellen  we  ons  even  kort   voor.       We  zijn  volop  aan  het  brainstormen  over  leuke  activiteiten  en   hebben   zelfs   iets   in   gedachte   wat   nog   niet   eerder   heeft   plaatsgevonden.   Tot   nu   toe   hebben   we   een   geslaagde   constitutieborrel  en  the  right  to  know  day  gehad.  Van  deze  dag   is   een   verslag   gepubliceerd   in   deze   Marckrant.   Ook   hebben   we   een   nieuwe   website.   Wij   doen   dus   hard   ons   best   om   de   vereniging  voort  te  zetten  met  veel  enthousiasme.     Maar   een   nieuw   studiejaar,   daar   hoort   natuurlijk   ook   een   nieuwe   Marckrant   bij.   Ik   hoop   dat   de   lezer   met   net   zo   veel   plezier   de   artikelen   leest   als   ik   zelf   heb   gedaan.   We   hebben   een   aantal   interessante   stukken   voor   u   in   petto.   Zo   hebben   we   weer   mensen   bereid   gevonden   om   bij   te   dragen   aan   de   staatsrechtcolumn   en   het   onderdeel   bestuur   in   beeld.   We   hebben   een   artikel   over   hoofddoekjes,   niqaabs   en   vlechten.   Wat   betekent   een   verbod   op   het   dragen   van   gezichtsbedekkende   kleding   voor   een   rechtenstudent   die   in   niqaab   naar   college   wil   komen?   Dan   hebben   we   ook   nog   een   bijdrage  over  de  rechtseenheid  in  het  bestuursrecht.  Maar  dit   is   natuurlijk   niet   alles,   voor   de   rest   verwijs   ik   naar   de   inhoudsopgave.    

 

3  

  Tot   slot   wens   ik   jullie   veel   leesplezier   en   hopelijk   tot   snel   op   één  van  onze  activiteiten!     Met  vriendelijke  groet,   Josanne H olth of, -Voorzitter van het 26 e bestuur-

 

4  

Inhoudsopgave Woord  van  de  voorzitter           3 Ter  introductie             6     Bestuur  2011-­‐2012     Statelijk               9       Dhr.  Nap   ‘Hoofddoekjes,  niqaabs  en  vlechten’   Activi’tijd’             16   Symposium:  De  rijkdom  van  recht  en  bestuur     Symposium:  Right  to  know-­‐day     Constitutieborrel     Staats-­‐  en  bestuursrechtdag  KienhuisHoving     Bestuur  in  beeld             22       Dhr.  De  Graaf       ‘Naar  meer  rechtseenheid  in  het  bestuursrecht’   Recht  in  de  praktijk           28       Bijdrage  van  Marishka  Neekilappillai     Agenda               32   Nawoord             34     Colofon   De   MarcKrant   is   een   uitgave   van   de   vereniging   voor   Staats-­‐   en   Bestuursrecht   Frederik   van   der   Marck   van   de   Faculteit   der   Rechtsgeleerdheid  van  de  Rijksuniversiteit  Groningen.  De  MarcKrant   verschijnt  vier  keer  per  studiejaar.       Vragen,  reacties  en  opmerkingen  kunt  u  sturen  naar:       Faculteit  Rechten   T.a.v.:  Frederik  van  der  Marck   Oude  kijk  in  ’t  Jatstraat  26   9712  EK  Groningen   Email:  [email protected]     Website:  www.frederikvandermarck.nl     SNS  rekeningnummer:  989369501  

 

5  

Een  nieuw  studiejaar  betekent  een  nieuw   bestuur.  Daarom  in  deze  column  een   voorstelronde  van  h et bestuur 2011-2012.      

Josanne Holthof Voorzitter     Josanne   is   22   jaar   en   geboren   in   Groningen.   Ze   is   opgegroeid   in   Haren   en   heeft  3  jaar  in  Perth  (Australië)  gewoond.   Zij   is   momenteel   bezig   met   de   Master   Nederlands   recht,   specialisatie   bedrijfsrecht.   Ze   is   daarnaast   student-­‐ assistent   bij   de   vakgroep   Rechtstheorie.   Dit   betekent   onder   andere   dat   ze   juridische  vaardigheden  A  –  ITJ  geeft  aan  eerstejaars  studenten.  Ook   is   ze   voorzitter   van   de   VOG,   overlegorgaan   van   de   juridische   studieverenigingen.   Sporten   doet   ze   bij   de   Aclo,   soms   een   cursus   of   een   algemeen   uur.   Josanne   vindt   het   wel   leuk   om   verschillende   dingen   te   proberen.   Na   dit   jaar   wil   ze   eerst   graag   op   vakantie   naar   Australië  en  Azië.  Ze  weet   nog   niet  precies   wat  ze  later  wil   worden.   Hopelijk  ontdekt  ze  dit  door  een  stage  volgend  semester.    

Lisette Meij Secretaris     Lisette  is  21  jaar  oud.  Ze  is  opgegroeid  in   Stavanger   (Noorwegen)   en   Assen.   Ze   is   nu   de   laatste   vakken   van   de   bachelor   Rechtsgeleerdheid   aan   het   afronden.   In   februari   begint   ze   met   de   specialisaties   Staats-­‐   en   Bestuursrecht   en   Strafrecht.   Tot  voor  kort  zat  ze  in  de  feestcommissie   van   de   Hoendiep   II-­‐flat.   Daarnaast   is   ze  

 

6  

met   veel   plezier   buitengriffier   bij   rechtbank   Groningen.   Ze   is   lid   van   een  sportschool  (en  gaat  daar  af  en  toe  ook  heen)  en  verder  vind  ze   het   leuk   om   naast   haar   studie   te   reizen,   muziek   te   luisteren,   te   lezen,   websites   ontwerpen/bouwen   en   om   uit   te   gaan   met   vriendinnen.   Wat   ze   later   wilt   worden,   verandert   meestal   per   week..   Wat   haar   erg   leuk   lijkt   om   te   doen   na   haar   studie   is   de   Academie   van   Wetgeving   in   Den   Haag.   Maar   aangezien   de   toelating   daar   nogal   streng   voor   is,   moet  ze  nog  wel  even  een  goed  plan  B   bedenken.    

Geneviève

Zwagemakers Penningmeester     Geneviève   is   21   jaar   en   opgegroeid   in   Oosterwolde.   Ze   volgt   nu   de   master   Nederlands   recht   specialisatie   staats-­‐   en   bestuursrecht.   Tot   voor   kort   werkte   ze   met   veel   plezier   als   vrijwilliger   bij   Vluchtelingwerk,   nu   is   ze   mentor   van   eerstejaars   rechtenstudenten.   In   haar   vrije   tijd   staat   ze   op   de   tennisbaan   en   kijkt   ze   graag   films.   Daarnaast   is   ze   gek   op   kunst   en   cultuur   (een   heuse   cultuurbobo).   Reizen   en   het   maken   van   andere   culturele   uitstapjes   doet   ze   dan   ook   graag.   Op   dit   moment   is   zij   zich   druk   aan   het   oriënteren   op   wat   ze   na   haar   studie   wilt   gaan   doen.   Het   liefst   wilt   ze   een   traineeship   doen.   Misschien  bij  de  overheid,  maar  het  verandert  voortdurend.  

Karlijn Spanninga Commissaris  Activiteiten       Karlijn  is  21  trotse  jaren  oud  en  opgegroeid  in  Borgercompagnie.  Ze  is   net   begonnen   met   haar   master   Nederlands   Recht   met   de   specialisaties  Staats-­‐  en  Bestuursrecht  en  Strafrecht.  Ze  hoopt  dat  er   nog  ruimte  voor  een  enkel  Privaatrecht  vak  volgend  jaar.  In  haar  vrije   tijd  is  ze  commissaris  activiteiten  in  het  bestuur  van  Frederik,  dus  ze  

 

7  

zit  ook  in  de  activiteitencommissie.  Om   nog   een   beetje   geld   te   verdienen   is   ze   op   dit   moment   student-­‐assistent   bij   het   vak   Bestuursrecht   2.   Daarnaast   heeft   ze   dit  jaar  voor  het  derde  jaar  drumles.  Op   donderdagavond   is   ze   te   vinden   in   de   WAS   op   de   basketbalvelden   van   de   Groene   Uilen,   want   dan   traint   ze   met   Dames   5.   In   het   weekend   is   er   vaak   ook   nog   een   wedstrijd.   Als   het   even   kan   staat  ze  in  de  winter  op  de  schaatsen  en   in   de   zomer   op   haar   skeelers.   Ze   weet   nog   totaal   niet   wat   ze   later   zou   willen   worden.   Het   lijkt   haar   wel   verstandig   om   met   een   advocaat-­‐stagaireschap   te   beginnen   na   haar   studie.      

Lester von Meijenfeldt Commissaris  MarcKrant     Lester   is   21   jaar   oud.   Hij   is   opgegroeid   in   Bilthoven.   Dit   jaar   draagt   hij   zorg   voor   het   verenigingsblad.   In   september   is   hij   begonnen   aan   de   Master   specialisatie   Staats-­‐   en   bestuurs-­‐ recht.  Bij  hoge  uitzondering  sport  hij  bij  de  ACLO,  squash  en  fitness.     Lester   is   ook   drummer.   Naast   een   vereffent   muziekliefhebber   is   hij   een   grote   moviebuff.   Hij   zit   momenteel   ook   in   het   bestuur   van   de   Jonge  Socialisten  afdeling  Groningen.  Daarnaast  neemt  hij  deel  in  de   masterclasscommissie   van   het   Groninger   Politiek   Jongeren   Kontakt   (GPJK).  Later  hoopt  hij  bij  de  rijksoverheid  aan  de  slag  te  kunnen.    

 

8  

 Dit   jaar   zetten   we   de   vaste,   inhoudelijk   staatsrechtcolumn  voort.  Het  eerste  artikel  van   jaargang   19   is   van   dhr.   Nap,   werkzaam   bij   de   vakgroep  Staatsrecht.  

Hoofddoekjes, niqaabs en vlechten Het   dragen   van   gezichtsbedekkende   kleding   in   het   openbaar   wordt   verboden.   Een   persbericht   van   die   strekking   werd   op   vrijdag   16   september   verstuurd.   Als   het   voorstel   het   Staatsblad   haalt,   zal   het   verbod   gelden   op   openbare   plaatsen,   in   voor   publiek   toegankelijke   gebouwen,   bij   onderwijsinstellingen,   zorginstellingen   en   in   het   openbaar   vervoer.   Wie   het   verbod   overtreedt   kan   een   geldboete   krijgen.   In   het   regeerakkoord   en   het   gedoogakkoord   was   het   verbod   op   gezichtsbedekkende   kleding   al   aangekondigd.   Het   persbericht   levert   er   de   argumenten   bij.   Het   publieke   verkeer   eist   volgens   het   kabinet   herkenbaarheid   en   gelijkwaardigheid.   Een   beroep   op   godsdienstige   overtuigingen  ter  rechtvaardiging  van  klederdracht  wijst  het  kabinet   van   de   hand.   Gezichtsbedekkende   kleding   wordt   in   de   praktijk   namelijk   niet   gedragen   vanwege   een   religie   maar   op   grond   van   culturele,   regionale   tradities.   Eerder   was   al   duidelijk   geworden   dat   het   kabinet   aan   cultuur   en   tradities   geen   boodschap   heeft.   En   zelfs   als  het  hoofddoekjesverbod  wel  de  godsdienstvrijheid  beperkt,  dan  is   dat  “nodig  en  gerechtvaardigd  in  het  belang  van  de  bescherming  van   het   karakter   en   de   goede   gewoonten   van   het   openbaar   leven   in   Nederland.”     Het   persbericht   herinnerde   mij   aan   de   reuring   die   enkele   jaren   geleden   aan   de   Groningse   juridische   faculteit   ontstond.   Een   tot   de   islam   bekeerde   studente   wilde   in   niqaab   colleges   volgen.   Zo’n   niqaab   belemmert  de  identificatie.  De  universiteit  en  de  faculteit  voorzagen   problemen   van   praktische   aard,   vooral   bij   tentamens.   Het   faculteitsbestuur   voerde   een   gesprek   met   de   studente.   Volgens   het   UK-­‐archief   heeft   dat   niets   opgeleverd.   Hoe   het   verder   met   de   studente  is  afgelopen  weet  ik  niet.  

 

9  

Had   de   RuG   de   studente   kunnen   verbieden   in   niqaab   college   te   volgen?   Daargelaten   wat   volgens   het   kabinet   de   motieven   voor   het   dragen   van   gezichtsbedekkende   kleding   zijn,   de   studente   in   kwestie   beriep   zich   wel   degelijk   op   haar   vrijheid   van   belijdenis.   Dat   grondrecht  is  opgenomen  in  de  Grondwet  (art.  6),  het  EVRM  (art.  9)   en  het  IVBPR  (art.  18).  Een  bekend  probleem  bij  de  godsdienstvrijheid   is  dat  misbruik  op  de  loer  ligt.  Daardoor  kunnen  paradoxale  situaties   ontstaan.   De   vrijheid   van   belijdenis   garandeert   dat   de   staat   geen   belemmeringen   opwerpt   aan   mensen   die   hun   geloof   of   levensovertuiging   willen   uitdragen.   Maar   om   vast   te   kunnen   stellen   of  iemand  zich  terecht  beroept  op  zijn  belijdenisvrijheid,  is  het  bijna   onvermijdelijk   te   treden   in   de   inhoud   van   wat   beleden   wordt.   Volgens  vaste  rechtspraak  stelt  de  rechter  zich  daarbij  terughoudend   op.  Het  uitgangspunt  is  dat  een  gelovige  zelf  bepaalt  wat  zijn  religie   inhoudt.   Toch   ontkomt   de   rechter   niet   altijd   aan   een   machtswoord   over   wat   een   religie   of   levensovertuiging   is,   en   wat   niet.   De   voorbeelden  zijn  bekend.  De  zusters  van  Sint  Walburga  claimden  dat   in   hun   gebouw   godsdienstige   oefeningen   werden   gehouden,   maar   1 volgens  de  rechter  betrof  het  een  bordeel.  De  bijbel  gaat  er  van  uit   dat  kerkleden  het  pensioen  van  hun  voorganger  ophoesten,  maar  dat   betekent   niet   dat   predikanten   kunnen   “Een bekend probleem weigeren   sociale   premies   te   bij de godsdienst2 betalen.     vrijheid is dat misbruik Naast   de   vrijheid   van   op de loer ligt.” belijdenis   is   ook   de   vrijheid   van   onderwijs   van   art.   23   Grondwet   van   belang.   Dat   grondwetsartikel   beschermt   vooral   de   onderwijsinstellingen,   of   beter:   het   bevoegde   gezag   waarvan   de   onderwijsinstellingen   uitgaan.   De   Grondwet   maakt   onderscheid   tussen   instellingen   voor   openbaar   onderwijs   en   instellingen   voor   bijzonder  onderwijs.  Het  openbaar  onderwijs  wordt  door  of  namens   de   overheid   in   stand   gehouden.   Openbare   scholen   zijn   1 2

 HR  31  oktober  1986,  NJ  1987,  173  (Zusters  van  Sint  Walburga).    HR  13  april  1960,  NJ  1960,  436  (AOW  gewetensbezwaren).  

 

10  

levensbeschouwelijk  neutraal.  Dat  betekent  dat  leerlingen,  studenten   en   medewerkers   niet   kunnen   worden   geweigerd   op   grond   van   hun   religie   of   levensbeschouwing.   Het   bijzonder   onderwijs   wordt   daarentegen   niet   door   de   overheid,   maar   door   private   partijen   in   stand   gehouden.   In   het   gros   van   de   gevallen   gaat   het   om   rechtspersonen  (verenigingen  en  stichtingen).  De  Grondwet  verleent   deze   rechtspersonen   een   drietal   vrijheden:   ze   zijn   vrij   in   de   oprichting,  richting  en  inrichting  van  het  onderwijs.  Op  grond  van  de   vrijheid   van   richting   en   inrichting   mogen   instellingen   voor   bijzonder   onderwijs  onderscheid  maken  naar  levens-­‐overtuiging  of  religie.  In  de   praktijk   betekent   dit   meestal   dat   medewerkers   en   studenten   of   scholieren  wordt  gevraagd  de  schoolidentiteit  te  respecteren.  Enkele   orthodoxere  scholen  gaan  verder  en  vragen  docenten,  leerlingen  en   ouders   om   de   identiteit   van   de   school   daadwerkelijk   te   onderschrijven.   Handelen   dat   daarmee   in   strijd   komt,   kan   er   uiteindelijk  toe  leiden  dat  de  relatie  tussen  de  school  en  de  docent  of   scholier/student  wordt  beëindigd.     Twee   recente   rechterlijke   uitspraken   illustreren   welke   ruimte   de   vrijheid   van   onderwijs   biedt   aan   schoolbesturen.   Het   eerste   voorbeeld   speelt   op   het   katholieke   Volendamse   Don   Bosco   College.   Een   jonge   moslima   stond   sinds   2009   als   leerlinge   op   deze   school   ingeschreven.   In   de   zomer   van   2010   besloot   zij   een   hoofddoek   te   gaan   dragen.   Het   schoolbestuur   had   net   een   algemeen   verbod   op   het   dragen   van   gezichtsbedekkende   kleding   uitgevaardigd.   Het   verbod  zou  nodig  zijn  ter  verwezenlijking  van  de  katholieke  grondslag   van  de  school.  De  moslima  legde  de  kwestie  voor  aan  de  Commissie   Gelijke  Behandeling.  De  commissie  oordeelde  dat  de  school  zich  niet   kon   beroepen   op   de   door   de   Algemene   wet   gelijke   behandeling   (Awgb)   geboden   mogelijkheid   om   toegangseisen   te   stellen   die   gelet   op   het   doel   van   de   instelling   nodig   zijn   voor   de   verwezenlijking   van  

 

11  

3

de   grondslag.   Volgens   de   commissie   was   onvoldoende   vast   komen   te   staan   dat   de   school   daadwerkelijk   een   katholieke   grondslag   had.   Met   het   verbod   op   gezichtsbedekkende   kleding   had   de   school,   volgens   de   commissie,   een   door   de   wet   verboden   onderscheid   4 gemaakt.     Oordelen   van   de   Commissie   “ze zijn vrij in de Gelijke   Behandeling   zijn   niet   bindend.  Het  schoolbestuur  legde   oprichting, richting het   oordeel   naast   zich   neer   en   en inrichting van hield   vast   aan   het   verbod   op   het onderwijs.” gezichtsbedekkende   kleding.   Voor   de  leerlinge  was  dit  aanleiding  de   zaak  voor  te  leggen  aan  de  burgerlijke  rechter.  In  september  van  dit   jaar  deed  het  Amsterdamse  hof  uitspraak  in  het  hoger  beroep  dat  in   5 deze  kwestie  was  ingesteld.  Het  hof  nam  afstand  van  de  manier  van   redeneren   van   de   Commissie   Gelijke   Behandeling.   Volgens   het   hof   “past  de  rechter  grote  terughoudendheid,  zowel  bij  de  beoordeling  of   bepaalde  eisen  nodig  zijn  voor  de  verwezenlijking  van  [de  grondslag   van  de  school],  als  bij  de  uitleg  van  dergelijke  eisen  van  godsdienstige   of   levensbeschouwelijke   aard,   alsmede   bij   de   beoordeling   of   in   een   concreet   geval   voldaan   is   aan   dergelijke   eisen.   Deze   beoordelingen   en   deze   uitleg   komen   in   beginsel   –   behoudens   bijzondere   omstandigheden   -­‐   toe   aan   de   instelling   zelf.   De   rechter   heeft   daar   dus   slechts   een   beperkte   taak.”   Deze   terughoudendheid   laat   de   rechter  volgens  vaste  rechtspraak  evenwel  varen  als  het  gaat  om  de   vraag   of   de   onderwijsinstelling   bij   het   stellen   van   toelatingseisen   6 willekeurig  heeft  gehandeld.  In  het  geval  van  het  Don  Bosco  College   7 oordeelde  het  hof  dat  van  willekeur  geen  sprake  was.  Gelet  op  haar  

3

 Art.  7,  tweede  lid  Awgb.    Oordeel  van  de  Commissie  Gelijke  Behandeling  van  7  januari  2011,  nr.  2011-­‐2  (via   http://www.cgb.nl).   5  Hof  Amsterdam  6  september  2011,  LJN  BR6764.  Zie  voor  de  uitspraak  in  eerste   aanleg  Rb.  Haarlem  (vzr.)  4  april  2011,  LJN  BQ0063.   6  HR  22  januari  1988,  NJ  1988,  891  (Maimonides);  Hof  Amsterdam  (zittingsplaats   Arnhem)  24  juli  2007,  LJN  BB0057.   7  Ten  tijde  van  de  nasleep  van  de  Volendamse  cafébrand  (2001)  werden   uitzonderingen  op  het  hoofddoekjesverbod  gemaakt.  Zolang  slachtoffers  met  littekens   4

 

12  

vrijheid   van   inrichting   stond   het   de   school   vrij   de   gehoofddoekte   leerlinge  de  toegang  tot  de  lessen  te  weigeren.   Het  tweede  voorbeeld  speelt  op  het  Dr.  Albert  Schweitzercollege  op   Curaçao.   Deze   school   gaat   uit   van   de   aldaar   gevestigde   Vereniging   voor   Protestants   Christelijk   Onderwijs.   De   regeling   van   de   onderwijsvrijheid   in   de   Curaçaose   Staatsregeling   is   gelijkluidend   aan   het   Nederlandse   stelsel   van   art.   23   Grondwet.   De   veertienjarige   Vianjerlo   L.   had   zich   in   juni   2010   ingeschreven   als   leerling   op   het   Albert   Schweitzercollege.   Samen   met   zijn   vader   had   hij   het   schoolreglement  ondertekend.  Het  schoolreglement  bevat  specifieke   voorschriften   voor   jongens.   Zo   mogen   ze   geen   oorbellen   dragen   en   moet  hun  haar  kortgeknipt  zijn.  Vianjerlo  heeft  echter  lang  haar.  Hij   draagt  het  in  een  geplette  vlecht  die  tot  over  zijn  middel  reikt.  Toen   hij   weigerde   zijn   staart   af   te   knippen,   werd   hem   de   toegang   tot   de   school  ontzegd.  Vianjerlo  schakelde  daarop  de  rechter  in.  Onlangs  is   in   hoger   beroep   uitspraak   gedaan   door   het   Gemeenschappelijk   Hof   van   Justitie   van   Aruba,   Curaçao,   Sint   Maarten   en   van   Bonaire,   Sint   8 Eustatius  en  Saba  (het  Gemeenschappelijk  hof).  

“Toen hij weigerde zijn staart af te knippen, werd hem de toegang tot de school ontzegd.”   Op  het  eerste  gezicht  lijkt  de  Curaçaose  casus  veel  op  de  Volendamse   vete.   Als   de   motieven   van   de   betrokkenen   erbij   worden   gehaald,   komen   belangrijke   verschillen   aan   het   licht.   In   Volendam   werden   zowel   de   leerlinge   als   het   schoolbestuur   door   godsdienstige   motieven   gedreven.   Op   Curaçao   was   dat   anders:   Vianjerlo   L.   vond   zijn   staart   gewoon   mooi,   en   het   bestuur   van   het   Albert   Schweitzercollege   had   uitgesproken   opvattingen   over   “de   betamelijkheid   in   de   hedendaagse   Curaçaose   samenleving”   en   de   onderwijs-­‐   en   opvoedkundige   rol   die   een   school   daarbij   speelt.   Het  

op  school  zaten,  werd  het  verbod  niet  gehandhaafd.  Aan  die  periode  was  inmiddels   een  einde  gekomen;  sindsdien  had  de  school  geen  uitzonderingen  meer  toegestaan.   8  GHvJ  9  augustus  2011,  LJN  BR6567.  

 

13  

Gemeenschappelijk   hof   kon   daarom   vaststellen   dat   bij   geen   van   beide  partijen  godsdienstige  overwegingen  een  rol  speelden.     Daarmee   is   nog   niet   gezegd   dat   het   onderwijsartikel   voor   de   beslechting   van   dit   geschil   irrelevant   is.   Die   gedachte   zou   zomaar   post  kunnen  vatten  nu  de  vrijheid  van  onderwijs  vaak  wordt  verengd   tot   de   vrijheid   scholen   te   organiseren   volgens   godsdienstige   en   levensbeschouwelijke   opvattingen.   Maar   los   van   de   vraag   of   de   vrijheid  van  richting  in  de  Grondwet  en  de  Staatsregeling  uitsluitend   ziet   op   godsdienst   en   levensbeschouwing,   is   er   ook   nog   de   vrijheid   9 van   inrichting.   Deze   vrijheid   heeft   op   veel   meer   aspecten   betrekking   dan   de   vrijheid   van   richting.   Dat   valt   (zij   het   moeizaam)   af   te   leiden   uit   de   tekst   van   het   zesde   lid   van   art.   23   van   de   Nederlandse   Grondwet   en   het   zesde   lid   van   art.   21   van   de   Curaçaose   Staatsregeling.  Onderwijsrechtelijke  literatuur  gaat  er  van  uit  dat  de   inrichtingsvrijheid   scholen   in   staat   stelt   te   selecteren   op   grond   van   10 bijvoorbeeld  CITO-­‐scores  en  postcodegebieden.  Zolang  daarbij  niet   op   oneigenlijke   gronden   ongeoorloofd   onderscheid   wordt   gemaakt   is   een   school   voor   bijzonder   onderwijs   bevoegd   leerlingen   de   toegang   te   weigeren   vanwege   hun   haardracht.   Het   Albert   Schweitzercollege   had   dus   niet   onrechtmatig   gehandeld   door   de   langharige   Vianjerlo   van   het   schoolplein   te   sturen.   Tot   die   conclusie   kwam   ook   het   Gemeenschappelijk   hof,   maar   het   baseerde   zich   daarbij   op   de   verenigingsvrijheid.   Op   dit   punt   is   er   kennelijk   samenloop   tussen   de   vrijheid   van   onderwijs   en   de   vrijheid   van   vereniging:   beide   grondrechten   bieden   in   gelijke   mate   bescherming.   Dat   ze   niet   altijd   gelijk   opgaan,   wordt   duidelijk   als   we   acht   slaan   op   de   precieze   redenering   van   het   Gemeenschappelijk   hof.   Het   overweegt   dat   de   vrijheid   van   de   schoolvereniging   aan   beperkingen   onderhevig   is   omdat   de   scholen   uit   de   openbare   kas   betaald   worden.   Dit   wie-­‐ betaalt-­‐bepaalt-­‐argument   speelt   in   de   rechtspraak   over   de   vrijheid   van   onderwijs   geen   rol.   Ook   de   overweging   van   het   hof   dat   het,   vanwege   de   publieke   financiering   van   de   school,   van   belang   is   of  

9

 Zie  voor  de  verschillende  standpunten  D.  Mentink  en  B.P.  Vermeulen,  Artikel  23   Grondwet,  ’s-­‐Gravenhage:  Reed  Business  2007,  pag.  65-­‐66.    Zie  het  in  2002  uitgebrachte  advies  van  de  Onderwijsraad  Vaste  grond  onder  de   voeten,  pag.  60  (beschikbaar  op  http://www.onderwijsraad.nl).  

10

 

14  

Vianjerlo   elders   terecht   kan,   valt   niet   te   rijmen   met   de   jurisprudentie   over  art.  23  Grondwet.     Terug   naar   de   gesluierde   rechtenstudente.   De   RuG   is,   anders   dan   het   Don   Bosco   College   in   Volendam   en   het   Albert   Schweitzercollege   op   11 Curaçao,   een   openbare   onderwijsinstelling.   Toelating   en   selectie   van   studenten   op   grond   van   uiterlijkheden   en   innerlijkheden   is   12 daarom   niet   toegestaan.   De   Wet   op   het   hoger   onderwijs   en   wetenschappelijk   onderwijs   (Whw)   biedt   slechts   zeer   beperkte   ruimte   aan   openbare   instellingen   om   een   student   de   toegang   te   weigeren.   Te   denken   valt   aan   de   pedofiele   student   die   zich   aanmeldde   bij   de   Faculteit   Pedagogische   Wetenschappen.   Zijn   pedofiele   geaardheid   staat   zo   haaks   op   de   uitgangspunten   van   de   13 opleiding,  dat  toelating  de  opleiding  zou  ontwrichten.     Mij  lijkt  dat  moeilijk  kan  worden  volgehouden  dat  het  dragen  van  een   niqaab  de  juridische  opleiding  ontwricht  (misschien  ligt  dat  anders  bij   een   kappersopleiding).   Het   is   maar   de   vraag   of   dit   anders   wordt   als   een  wettelijk  verbod  op  het  dragen  van  gezichtsbedekkende  kleding   wordt  ingevoerd.  Zo’n  wet  maakt  het  mogelijk  gesluierde  studenten   te   beboeten,   maar   stelt   de   RuG   nog   niet   in   staat   niqaabdraagsters   de   toegang   tot   de   collegebanken   te   ontzeggen.   Ook   niet   als   ze   onder   hun  hoofddoek  een  vlecht  dragen.     M entko Nap   11

 Bovendien  is  de  RuG  een  instelling  voor  onderwijs  aan  niet-­‐leerplichtigen.  Art.  23   Grondwet  gaat  vooral  over  het  leerplichtige  onderwijs.  In  de  op  de  Grondwet   gebaseerde  wetgeving  zijn  geleidelijk  aan  de  grondwettelijke  principes  doorvertaald   naar  het  voortgezet  en  hoger  onderwijs.   12  Tot  het  onmogelijke  is  niemand  gehouden:  onderwijsinstellingen  die  geen  plaats   meer  hebben,  mogen  leerlingen  en  studenten  om  die  reden  weigeren.  Over  toelating   en  selectie  uitgebreid  P.W.A.  Huisman  en  P.J.J.  Zoontjes  (red.),  Selectie  bij  toegang  tot   het  onderwijs,  Deventer:  Kluwer  2009.   13  Aldus  het  College  van  Beroep  voor  het  Hoger  Onderwijs,  de  bijzondere   bestuursrechter  die  op  grond  van  art.  7.64  Whw  in  laatste  instantie  over  veel   toepassingen  van  de  wet  beslist;  zie  uitspraken  van  20  juni  2008,  zaaknummer   2008/008  en  16  november  2009,  zaaknummer  2009/027  (via  http://www.cbho.nl).  

 

15  

Staats en bestuursrech tdag Hienh uis Hoving   Donderdagmorgen   20   oktober,   iets   later   dan   gepland,   kwamen   wij   aan   bij   het   advocatenkantoor   Kienhuis   Hoving   in   Enschede.   Bij   binnenkomst   werden   wij   allen   van   harte   welkom   geheten   en   boven   konden   we   meteen   aanschuiven   bij   de   lunch.     Tijdens  de  lunch  raakten  velen  van  ons  in  gesprek  met  een  advocaat(-­‐ stagiaire)   en   hadden   we   de   gelegenheid   vragen   te   stellen   over   hoe   het  er  aan  toe  gaat  binnen  het  kantoor.     Na   de   lunch   kregen   we   een   rondleiding   door   het   kantoor.   Kienhuis   Hoving   is   een   van   de   grotere   kantoren   in   Oost-­‐Nederland   waar   bijna   100   advocaten   werkzaam   zijn.   Zij   houden   zich   met   veel   rechtsgebieden  bezig,  uitgezonderd  het  strafrecht.  Na  de  rondleiding   kregen  we  een  presentatie  van  een  advocaat-­‐stagiaire  die  in  het  kort   vertelde  hoe  haar  werkdag  er  uitzag.     Daarna   mochten   wij   zelf   aan   het   werk   met   een   casus.   We   werden  in  twee  groepen  verdeeld  en  op  het  eind  van  de  dag  moesten   we  een  zitting  naspelen.    De  casus  had  in  het  kort  gezegd  betrekking   op   een   studentenvereniging   die   woonboten   had   aangekocht.   Deze   woonboten  moesten  van  het  college  van  B&W  binnen  drie  maanden   worden   verwijderd   omdat   er   in   de   buurt   zware   industrie   was   gevestigd.   In   korte   tijd   moesten   ‘voors’   en   ‘tegens’   worden   bedacht   om   de   tegenpartij   (B&W   of   de   studentenvereniging)het   zo   lastig   mogelijk   te   maken.   Om   het   zo   waarheidsgetrouw   mogelijk   te   laten   lijken,   werd   er   nog   een   gemeenteambtenaar   bij   gehaald   die   wij   allerlei  vragen  konden  stellen  m.b.t.  het  besluit.  Na  wat  brainstormen   werd  een  pleitnota  gemaakt.  Op  het  eind  van  de  middag  was  het  dan   zover,  in  toga  en  al,  werd  het  besluit  bestreden  en  verdedigd.  Met  als   uitkomst:   het   besluit   werd   vernietigd.   Het   bestuursorgaan   moest   een   nieuw  besluit  nemen  en  de  termijn  van  drie  maanden  verlengen  tot   zes.     Nadat   de   zitting   was   gesloten   zijn   we  met  z’n  allen  naar  de   binnenstad   van   Enschede   gegaan.     Daar   hebben   we   nog   geborreld   en   gegeten.   Graag   wil   ik   namens   Frederick   van   der   Marck,   Kienhuis   Hoving  van  harte  bedanken  voor  deze  interessante  en  leerzame  dag.        

 

16  

                                 

 

17  

Maak kennis met je nieuwe carrière Dirkzwager is altijd op zoek naar ambitieuze professionals. Juristen die een stap verder willen gaan, die hun kennis willen verbreden en delen. Om dat laatste draait het bij ons. We delen onze juridische kennis met onze cliënten en elkaar, zodat we samen sterker staan. Kennis ontwikkelen staat daarom hoog in het vaandel. We bieden dan ook uitstekende opleidingsmogelijkheden binnen en buiten onze Dirkzwager Academy. Maar ook door te werken aan uitdagende (internationale) projecten voor mooie cliënten. Daarnaast heb je altijd toegang tot brede juridische kennis die jij en je collega’s delen via onder andere onze eigen kennis-pagina’s, juridische (digitale) bibliotheken en de Dirkzwager KennisApp. Dirkzwager is een veelzijdig, landelijk top-20 kantoor. We werken voor grote en middelgrote bedrijven, overheden, instellingen en particulieren, op de meest uiteenlopende rechtsgebieden. Ons kantoor heeft vestigingen in Arnhem en Nijmegen en telt ca. 260 medewerkers, waarvan 110 juristen die zich thuis voelen in een professionele en collegiale werkomgeving.

Kom kennis maken en kennis delen bij Dirkzwager. Kijk op www.dirkzwager.nl voor de actuele vacatures en studentenstages.

1051700015 Adv A5 arbeidsmarktcommunicatie.indd 1

06-04-2011 15:00:48


BVg`Ijcc^hhZcb$  

HeZX^Va^hi7ZhijjghgZX]i# IneZ/Vine^hX]# Æ`kZgbdZYYZVai^_YYViCnh^c\] W^_YZilZZYZ\gdZe]ddgYZ#ÇIdiBVg`Ijcc^hhZc]ddgYZ kVcZZcdjY"XdaaZ\VYVioZVaZZci^_Y_ZW^_Cnh^c\]oVi# Æ>`YVX]i/Vah_^_]ZiYVVgcVVg_Zo^c]ZWi!`Vc]Zi\ZZc hVV^ZXajWo^_c#`]VYZgYjhWZ]ddga^_`cVVhi\ZoZiZc!lVciYZine^hX]Z Cnh^c\]ZgWZhi{{i]ZaZbVVac^Zi#=Zi^hZZckZgoVbZa^c\ Z^\Zcl^_oZiZVbeaVnZgh#9ZheZX^Va^hi^h]^Zg\ZZchda^hi# 7^_Cnh^c\]dcibdZiiZ^`Vjidg^iZ^iZcdeb^_ckV`\ZW^ZY lVVgkVc^`igdjlZchc^ZiZZchl^hiYVioZ]^ZglZg`iZc# LZ]djYZcZa`VVghoV`ZckVV`kVcj^ikZghX]^aaZcY eZgheZXi^Z[iZ\Zc]Zia^X]i#9VigZhjaiZZgi^c]ZiWZhiZ kddgYZ`aVci!bVVgdd`kddg_ZoZa[#Ç Cnh^c\]^hZZcWZYg^_[kVc`VgV`iZgkdaaZheZX^Va^hiZc#6aaZZc YZlZi^hW^_dchhiVcYVVgY#KddgYZgZhi`g^_\_ZVaaZgj^biZ dbWj^iZc\ZlddciZo^_c#@a^c`iY^i\dZYZc`ZccZcl^_ Za`VVgcd\c^Zi4AVVi_ZYVck^cYZck^VlZg`ZcW^_cnh^c\]#ca

Cnh^c\]#9Z_j^hiZ_jg^hideYZ_j^hiZeaZ`#

 

19  

R ight to know -day   Een   verslag   van   het   symposium   van   woensdag   28   september.       W OB vs. PRIVACY , Let the battle begin…   Vandaag  is  het  dan  zover,  het    meest  spraakmakende  congres  van  het   jaar   vindt   weer   plaats.   Voor   de   meesten   onder   u   beter   bekend   als   de   Right  to  Know  day.  De  titel  alleen  al  spreekt  boekdelen.  Elk  jaar  op  28   september   wordt   het   recht   van   burgers   om   toegang   te   krijgen   tot   overheidsinformatie  internationaal    onder  de  aandacht  gebracht.  Dit   jaar   vindt   het   Nederlandse   congres   in   het   mooie   Groningen   plaats.   De  organisatie  hiervan  is  subliem;  zelfs  de  locatie  is  tot  in  de  puntjes   toe   geregeld.   Rondkijkend   in   de   zaal   vinden   we   juristen,   hoge   ambtenaren,   beleidmakers,     journalisten   en   studenten.   Kortom,   een   betere  samenstelling  van  dit  congres  valt  niet  te  wensen.     Wij,   studenten   die   het   vak   Informatiegrondrechten   volgen,   hebben   de   eer   om   een   workshop   bij   te   wonen   en   verslag   hiervan   uit   te   brengen.  De  workshop  waar  wij  aanwezig  zijn,  gaat  over  de  WOB  vs.   Privacy.   Hier   moet   u   denken   aan   het   informatie   vergaren   op   grond   van   de   WOB.   Lijnrecht   tegenover   het   informatie   vergaren   staat   echter   het   bekend   maken   van   privacygevoelige   gegevens   van   zowel   burgers   als   overheidsmedewerkers.   Één   van   de   sprekers   is   mr.   dr.   C.N.J.   de   Vey   Mestdagh.   Deze   hoogleraar   is   hoofd   van   het   centrum   voor   Recht   &   ICT   aan   de   Rijksuniversiteit   Groningen.   Degene   tegen   wie   hij   het   op   mag   nemen   is     mr.   P.   de   Groot.   Hij   is   werkzaam   als   functionaris  voor  de  gegevensbescherming  en  coördinator  WOB  van   het  ministerie  van  Veiligheid  en  Justitie.       Mr.  dr.  De  Vey  Mestdagh  staat  voor  de  mening  dat  openbaarheid  de   regel  is.  Privacy  is  volgens  hem  dan  ook  een  uitzondering  daarop.  Hij   refereert   hierbij   aan   de   Memorie   van   Toelichting   van   de   WOB.     Het   uitgangspunt  van  deze  wet  is  dat  zowel  bij  informatieverstrekking  op   verzoek   als   uit   eigen   beweging   openbaarheid   voorop   staat.     De  

hoogleraar  zegt  dat  er  geen  sprake  is  van  een  conflict  tussen  privacy   en  openbaarheid;  het  is  slechts  een  schijnconflict.    Vaak  is  het  beleid   het   belangrijkste   uit   de   stukken   die   worden   opgevraagd,   niet   de   persoonsgegevens.       Als   de   herleiding   tot   personen   onmogelijk   kan   worden   gemaakt   bestaat   derhalve   de   verplichting   tot   openbaarmaking   van   de   geanonimiseerde   informatie.     Anonimiseren   is   technisch   goed   mogelijk.  Toch  wordt  veel  informatie  niet  openbaar  gemaakt  met  een   beroep  op  privacy.       Het   standpunt   van   mr.   P.   de   Groot   was   hierin   gelegen   dat   hij   van   mening  is  dat  er  te  veel    openbaar  wordt  gemaakt.    De  relatie  tussen   de   burger   en   de   overheid   is   een   vertrouwensrelatie.   De   burger   verstrekt   zijn   persoonsgegevens   aan   de   overheid   in   vertrouwen.     Verstrekt   de   overheid   deze   gegevens   aan   derden   –   waarvoor   geen   toestemming   is   gegeven   –   dan   schendt   de   overheid   de   vertrouwensrelatie.  De  overheid  moet  een  relatieve  afweging  maken.   Enerzijds   is   er   het   belang   van   openbaarmaking,   anderzijds   is   er   het   recht   op   privacy   van   de   burger.     Factoren   die   daarbij   in   overweging   genomen   moeten   worden   volgens   het   College   van   Bescherming   Persoonsgegevens   zijn   allereerst   de   behoorlijkheid   en   de   noodzakelijkheid.  De  laatst  genoemde  factor  is  nog  onder  te  verdelen   in  doelbinding  en  de  eis  van  proportionaliteit/subsidiariteit.     Kortom,   zoals   u   hierboven   hebt   kunnen   lezen   was   het   een   inspirerende   dag   waar   verschillende   standpunten   de   revue   zijn   gepasseerd.   Met   de   toename   van   de   digitalisering     en   de   infocratisering   van   de   sameleving   zal   deze   kwestie   een   steeds   belangrijkere  rol  gaan  spelen.  Deze  discussie  is  dus  nog  lang  niet  aan   zijn  einde  gekomen.       Jessica Hof en Marcella van Ommen  

 

22  

Vanaf  vorig  jaar  is  er  een  nieuwe  vaste  column  te   vinden   in   de   MarcKrant:   ´Bestuur   in   Beeld´,   waarin   de   focus   ligt   op   de   inhoud   van   het   bestuursrecht.   In   MarcKrant   nr.   1   een   artikel   van   de   hand   van   dhr.   De   Graaf,   docent   bij   de   vakgroep   Bestuursrecht  aan  de  Rijksuniversiteit  Groningen.  

    N aar m eer rech tseenheid in het bestuursrecht   De   bestuursrechtspraak   in   Nederland   is   niet   opgebouwd   in   een   piramidaal   stelsel   van   rechtsprekende   instanties.   Er   zijn   meerdere   hoogste   bestuursrechters:   de   Hoge   Raad   (HR),   de   Afdeling   bestuursrechtspraak   van   de   Raad   van   State   (ABRvS),   de   Centrale   Raad   van   Beroep   (CRvB)   en   het   College   van   Beroep   voor   het   bedrijfsleven   (CBb).   Frequent   bestaat   aandacht   voor   de   (kleine)   14 verschillen   in   de   jurisprudentie   van   de   hoogste   bestuursrechters.   Het   ontbreken   van   een   piramidaal   stelsel   betekent   op   dit   moment   dat   er   geen   formele   rechtseenheidsvoorziening   in   het   bestuursrecht   bestaat.  In  de  afgelopen  periode  kan  echter  gewezen  worden  op  tal   van  uitspraken  waarin  de  ABRvS,  de  CRvB,  het  CBb  en  de  HR  in  min  of   meer  gelijkluidende  overwegingen  recht  spreken  over  de  toepassing   van  de  algemene  bepalingen  in  de  Awb.  Op  welke  uitspraken  doel  ik?     Gewezen   kan   ten   eerste   worden   op   de   nieuwe   hoofdregel   dat   elke   bestuursrechter   in   Nederland   de   appellant   een   tweede   termijn   zal   gunnen  voor  het  betalen  van  het  griffierecht.  De  ABRvS  hanteerde  de   praktijk  om  direct  bij  aangetekende  brief  schriftelijk  uit  te  nodigen  tot   betaling   van   het   griffierecht   en   geen   tweede   termijn   te   gunnen   om   15 tot   betaling   over   te   gaan,   terwijl   de   rechtbanken,   de   CRvB   en   het   CBb  daartoe  appellanten  wel  een  tweede  termijn  gunnen.  De  ABRvS  

14

 Zie  o.a.  R.P.  den  Otter,  ‘Met  een  pokerface  aan  de  roulettetafel.  Verschillen  in  de   beoordeling  van  de  ontvankelijkheid  door  de  hoogste  bestuursrechters’,  JBplus  2008,   p.  93-­‐101  en  K.J.  de  Graaf,  ‘Bestuurs(proces)recht’,  AA  Katern  (2006)  99,  p.  5526  e.v.   15  ABRvS  27  januari  2010,  JB  2010/61  m.nt.  Bok.  

 

23  

16

heeft  dan  ook  bij  uitspraak  van  16  juli  2010  aansluiting  gezocht  bij   de  praktijk  van  de  CRvB  en  het  CBb.  Een  waarschuwing  is  hier  op  haar   17 plaats,   omdat   de   ABRvS   zich   reeds   op   14   oktober   2010   weer   een   uitzondering   te   formuleren   op   de   in   juli   2010   nog   bewerkstelligde   rechtseenheid   op   dit   punt.   In   geschillen   waarop   artikel   1.6   van   de   Crisis-­‐   en   herstelwet   (Chw)   van   toepassing   is   en   dus   binnen   6   maanden  na  het  einde  van  de  beroepstermijn  uitspraak  moet  worden   gedaan,  zal  toch  geen  tweede  termijn  worden  gegund.   Een  tweede  voorbeeld  betreft  de  toepassing  van  artikel  6:22  Awb  in   verband  met  bevoegdheidsgebreken.  Met  uitzondering  van  de  HR  in   belastingzaken  hebben  alle  hoogste  bestuursrechters  in  het  verleden   expliciet   bepaald   dat   het   gebrek   waaraan   een   onbevoegd   genomen   besluit   lijdt,   niet   kan   worden   gepasseerd   met   toepassing   van   artikel   6:22  Awb,  omdat  geen  sprake  is  van  de  onjuiste  toepassing  van  een   18 vormvoorschrift.   Bovendien   is   door   die   bestuursrechters   ook   uitgemaakt   dat   een   aan   het   primaire   besluit   klevend   bevoegdheidsgebrek   ‘geheeld’   moet   worden   geacht   indien   het   19 besluit   op   bezwaar   door   het   bevoegde   orgaan   wordt   genomen.   Dat   is   voor   de   doorgewinterde   bestuursrechtjurist   gesneden   koek,   maar   de   HR   had   beide   punten   voor   het   belastingrecht   niet   expliciet   20 uitgesproken.   In   zijn   uitspraak   van   24   december   2010   heeft   de   HR   aansluiting   gezocht   bij   de   jurisprudentie   van   de   andere   hoogste   bestuursrechters.   Het   derde   geval   waarin   rechtseenheid   tot   stand   is   gekomen   betreft   het   zogenaamde   uitgangspunt   van   de   leesbare   poststempel.   Van   belang   voor   het   tijdig   indien   van   bezwaar   en/of   beroep   is   het   tijdstip   waarop   het   geschrift   ter   post   is   bezorgd:   het   moment   waarop   het   geschrift   in   de   brievenbus   wordt   gedeponeerd   of   waarop   16

 ABRvS  16  juli  2010,  AB  2010/209  m.nt.  Ortlep,  JB  2010/199  m.nt.  Bok.    ABRvS  14  oktober  2010,  AB  2011/22  m.nt.  De  Waard,  JB  2010/257  m.nt.  Bok.   18  Zie  o.a.  ABRvS  23  oktober  1997,  AB  1998/386;  CRvB  24  augustus  2000,  AB  2000/420.   19  Vgl.  ABRvS  9  januari  2002,  AB  2002/85;  CRvB  10  oktober  2002,  JB  2002/368).   20  HR  24  december  2010,  BNB  2011/95  m.nt.  Bartel,  NJB  2011/198,  NTFR  2011/181   m.nt.  Borghols.   17

 

24  

het  op  een  postvestiging  wordt  aangeboden.  De  HR,  de  ABRvS  en  de   CRvB   hebben   recent   een   gelijkluidend   bewijsrechtelijk   uitgangspunt   21 vastgesteld  als  het  gaat  om  de  terpostbezorging.  Kort  gesteld  is  een   bewijsrechtelijk   uitgangspunt   dat   terpostbezorging   heeft   plaatsgevonden   op   de   dag   waarop   het   poststuk   (leesbaar)   is   afgestempeld.   Tegenbewijs   is   mogelijk   door   aannemelijk   te   maken   dat  het  poststuk  reeds  op  een  eerdere  datum  ter  post  is  bezorgd.   Ook   als   het   gaat   om   het   “Terpostbezorging heeft door   de   hoogste   bestuursrechters   plaatsgevonden op de dag gehanteerde   uitgangspunt   waarop het poststuk dat,   in   gevallen   waarin   verzending   van   besluiten   (leesbaar) is afgestempeld” en   andere   documenten   niet-­‐aangetekende   heeft   plaatsgevonden   en   het   bestuursorgaan   aannemelijk   heeft   gemaakt   dat   het   desbetreffende   daadwerkelijk   22 stuk   is   verzonden   naar   het   juiste   adres,   het   op   de   weg   van   de   geadresseerde   ligt   om   de   ontvangst   ervan   eventueel   op   niet   ongeloofwaardige   wijze   te   ontkennen,   is   wijziging   opgetreden   teneinde   rechtseenheid   te   realiseren.   De   ABRvS   heeft   –   in   een   meervoudige   kamer   waarvan   de   voorzitter   van   de   ABRvS,   een   raadsheer   in   de   HR   en   de   President   van   het   CBb   deel   uitmaakten   –   een  nadere  precisering  uitgesproken  die  aansluit  bij  de  jurisprudentie   van  de  HR:  niet  langer  dient  de  geadresseerde  de  ontvangst  op  niet   ongeloofwaardige   wijze   te   ontkennen,   maar   vereist   is   (slechts?)   dat   hij   feiten   stelt   op   grond   waarvan   de   ontvangst   redelijkerwijs   kan   23 worden  betwijfeld.   Wellicht   het   minst   spectaculair,   maar   desalniettemin   het   memoreren   24 waard,   is   het   arrest   van   de   HR   van   8   april   2011.   Onder   verwijzing   21

 HR  28  februari  2011,  AB  2011/53  m.nt.  Ortlep,  BB  2011/245  m.nt.  De  Bruin,  BNB   2011/132  m.nt.  Van  Ettekoven,  NTFR  2011/257  m.nt.  Jansen;  ABRvS  19  januari  2011,   LJN  BP1309;  CRvB  19  januari  2011,  LJN  BP1537.   22  ABRvS  10  februari  2010,  AB  2010/121  m.nt.  red.;  CRvB  8  mei  2009,  AB  2009/315   m.nt.  Tollenaar.   23  ABRvS  10  mei  2011,  AB  2011/159  m.nt.  Ortlep,  JB  2011/152,  JV  2011/284,  USZ   2011/199;  CRvB  15  juni  2011,  LJN  BQ9423,  HR  15  december  2006,  BNB  2007/112;  HR   10  juli  2009,  BNB  2009/246.   24  HR  8  april  2011,  JB  2011/116,  NTFR  2011/855  m.nt.  Caljé,  USZ  2011/152.  

 

25  

naar   jurisprudentie   van   de   CRvB   stelt   de   HR   vast   dat   artikel   8:56   Awb   (partijen   worden   na   afloop   van   het   vooronderzoek   ten   minste   drie   weken   tevoren   uitgenodigd   voor   de   zitting)   met   zich   brengt   dat   partijen   dusdanig   tijdig   van   de   datum   van   de   zitting   op   de   hoogte   moeten  worden  gesteld,  dat  zij  gedurende  ten  minste  drie  weken  de   25 gelegenheid   hebben   zich   daarop   voor   te   bereiden.   Dat   is   al   het   vijfde  voorbeeld.   Een   zesde   voorbeeld   betreft   het   volgende.   De   ABRvS   hield   het   voor   26 mogelijk   dat   een   herzieningsverzoek   (art.   8:88   Awb)   is   gericht   op   het   herzien   van   een   afwijzing   van   een   eerder   herzieningsverzoek.   Omdat   artikel   8:88   Awb   echter   te   allen   tijde   de   mogelijkheid   biedt   om   herziening   te   vragen   van   het   oorspronkelijke   gegeven   oordeel   over   het   geschil,   is   het   zinloos   om   een   herzieningsverzoek   over   een   afwijzing   van   een   eerder   herzieningsverzoek   toe   te   laten.   Tot   die   27 28 conclusie  is  de  ABRvS,  in  navolging  van  de  HR  en  de  CRvB,  nu  ook   gekomen.   Een   dergelijk   verzoek   moet   worden   opgevat   als   een   herzieningsverzoek   dat   is   gericht   op   herziening   van   de   oorspronkelijke   uitspraak.   Dat   ligt   anders   indien   een   eerder   herzieningsverzoek   werd   toegewezen;   dan   kan   wel   herziening   worden  gevraagd  van  die  herzieningsuitspraak.     Serieuzer   is   de   afstemming   in   de   laatste   twee   voorbeelden.   Voorbeeld   zeven   betreft   de   rechtspraak   van   de   HR.   De   andere   hoogste   bestuursrechters   hebben   in   verband   met   de   parlementaire   geschiedenis   van   de   Awb   steeds   geoordeeld   dat   de   bestuursrechter   ambtshalve  onderzoek  moet  verrichten  naar  de  ontvankelijkheid  van   de  eiser  (en  de  bevoegdheid  van  bestuur  en  rechter),  ook  indien  de   gestelde   feiten   door   de   wederpartij   worden   erkend   of   niet   worden   betwist.   De   HR   nam   evenwel   in   vaste   jurisprudentie   aan   dat   voor   het   bewijs   van   de   feiten   die   relevant   zijn   voor   het   vaststellen   van   de   ontvankelijkheid,   geldt   hij   tot   het   uitspreken   van   een   (bewijs)oordeel   niet   geroepen   is   in   het   geval   een   stelling   over   die   feiten   door   de   25

 Vgl.  CRvB  29  maart  1996,  AB  1996/368.    Vgl.  ABRvS  26  april  1995,  ABkort  1995/342;  ABRvS  27  oktober  2010,  AB  2011/27   m.nt.  Ortlep.   27  ABRvS  23  februari  2011,  AB  2011/74  m.nt.  Ortlep,  JB  2011/96.   28  HR  26  februari  2010,  AB  2010/76;  CRvB  27  oktober  2010,  LJN  BO2051.   26

 

26  

29

wederpartij   is   erkend,   althans   niet   is   betwist.   De   HR   heeft   zich,   onder   verwijzing   naar   de   kritiek   op   zijn   eigenzinnige   jurisprudentielijn,  bij  arrest  van  13  mei  2011  gevoegd  naar  de  lijn  van   30 de   andere   hoogste   bestuursrechters.   De   aannemelijkheid   van   de   feiten   die   bepalend   zijn   voor   de   ontvankelijkheid   van   de   eiser   dient   ambtshalve   te   worden   onderzocht,   ook   als   die   feiten   zijn   erkend   of   niet  zijn  betwist.   Tot   slot   van   dit   stuk   is   er   het   achtste   voorbeeld   over   de   schadevergoeding  wegens  schending  van  de  redelijke  termijn  van  art.   6   EVRM.   Uit   de   jurisprudentie   van   het   EHRM   volgt   dat   bij   overschrijding   van   de   redelijke   termijn,   behoudens   bijzondere   omstandigheden,  spanning  en  frustratie  als  grond  voor  de  vergoeding   31 van   immateriële   schade   moet   worden   voorondersteld.   Over   het   vergoeden   van   die   schade   op   grond   van   art.   8:73   Awb   is   veel   te   doen   geweest  en  de  ontwikkelingen  zullen  leiden  tot  een  voorstel  voor  een   32 wettelijke   regeling.   Hier   is   relevant   dat   artikel   6   EVRM   niet   van   33 toepassing   is   in   vreemdelingenzaken   en   belastinggeschillen.   Voor   vreemdelingenzaken   stelde   de   ABRvS   dat   de   ‘de   rechtszekerheid   als   algemeen  aanvaard  rechtsbeginsel  dat  aan  artikel  6  EVRM  mede  ten   grondslag   ligt’   evenzeer   geldt   in   vreemdelingenzaken   en   dat   zij   aansluiting  zal  zoeken  bij  de  jurisprudentie  van  het  EHRM  over  artikel   34 6   EVRM.   De   vraag   was   wat   de   HR   zou   doen   als   hoogste   bestuursrechter  voor  belastinggeschillen  waarop  artikel  6  EVRM  niet   van   toepassing   is.   In   zijn   arrest   van   10   juni   2011   heeft   de   HR   in   afwijking   van   de   conclusie   van   de   advocaat-­‐generaal   in   het   belang   van   de   rechtseenheid   bepaald   dat   hij   aan   de   rechtszekerheid   als   29

 Vgl.  HR  8  juli  2005,  BNB  2006/50;  HR  8  juli  2005,  BNB  2006/51;  zie  daarover  ook   R.J.G.M.  Widdershoven  e.a.,  ‘Evaluatie  belastingrechtspraak  in  twee  feitelijke   instanties.  Eindrapport  fase  I’,  Research  Memoranda  2006  nummer  3,  Raad  voor  de   Rechtspraak,  p.  64-­‐66.   30  HR  13  mei  2011,  AB  2011/158  m.nt.  Widdershoven,  JB  2011/146  m.nt.  Bok,  NTFR   2011/1148  m.nt.  Den  Ouden.   31  Vgl.  EHRM  29  maart  2006,  JB  2006/134.   32  Zie  de  aankondiging  in  Kamerstukken  II  2010/11,  32  450,  nr.  3,  p.  5.   33  Zie  respectievelijk  EHRM  5  oktober  2000,  nr.  39652/98  en  EHRM  12  juli  2001,  nr.   44759/98.   34  ABRvS  3  december  2008,  AB  2009/70  m.nt.  Barkhuysen  &  Van  Emmerik.  Vgl.  ook   CBb  8  september  2010,  AB  2010/264  m.nt.  Sewandono.  

 

27  

algemeen   aanvaard   rechtsbeginsel   dezelfde   consequenties   zal   35 verbinden  als  de  andere  bestuursrechters  en  het  EHRM.     Al  met  al  is  het  opmerkelijk  dat  plots  de  meer  informele  vormen  van   afstemming   tussen   de   hoogste   bestuursrechters   vruchten   afwerpen   als  het  gaat  om  de  rechtseenheid.  Waarom  lukt  dat  nu  opeens?  Ligt   het   aan   de   opgelaaide   discussie   over   de   wenselijkheid   van   het   instellen   van   een   institutionele   rechtseenheidsvoorziening   en/of   de   36 mogelijkheid   van   cassatie?   Voorlopig   lijkt   de   noodzaak   voor   dergelijke   (drastische)   maatregelen   te   zijn   weggenomen.   Welk   problemen   zouden   er   nog   mee   opgelost   worden?   Wellicht   zou   het   goed   zijn   als   de   gerealiseerde   rechtseenheid   ook   naar   buiten   toe   voldoende   kenbaar   gemaakt   zou   kunnen   worden.   Daartoe   kent   het   voorstel   voor   een   Wet   aanpassing   bestuursprocesrecht   het   instrument  van  de  verwijzing  naar  een  zogenaamde  ‘Grote  Kamer’  en   creëert  het  de  mogelijkheid  om  een  lid  van  de  meervoudige  kamer  te   37 verzoeken   een   conclusie   te   nemen.   Kortom,   ondanks   dat   het   ontbreken   van   een   mooi   piramidaal   stelsel   van   bestuursrechtspraak   terecht   als   een   belangrijke   schoonheidsfout   wordt   gezien   en   er   voldoende   redenen   zijn   voor   bijvoorbeeld   de   bestuursrecht   brede   38 mogelijkheid  van  cassatie,  zal  de  pragmatisch  ingestelde  wetgever  –   naar   ik   aanneem   –   niet   snel   geneigd   zijn   om   kostbare   institutionele   wijzigingen   aan   te   brengen   in   een   versnipperd   stelsel   van   rechtsprekende  colleges  wanneer  de  afstemming  tussen  die  colleges   tot  voldoende  rechtseenheid  in  het  bestuursrecht  heeft  geleid.    

Kars de G raaf

35

 HR  10  juni  2011,  LJN  BO5087,  NTFR  2011/1368  m.nt.  van  der  Vegt.    zie  B.J.  van  Ettekoven,  ‘De  Hoge  Raad  in  2025:  met  of  zonder  cassatie  in  de   bestuursrechtspraak?’  en  R.J.G.M.  Widdershoven,  ‘Cassatie  in  bestuursrechtspraak?’,   in:  A.M.  Hol,  I.  Giesen  &  F.G.H.  Kristen  (red.),  De  Hoge  Raad  in  2025.  Contouren  van  de   toekomstige  cassatierechtspraak,  Den  Haag:  BJu  2011,  p.  263-­‐274  en  275-­‐285.   37  Zie  voor  deze  instrumenten  Kamerstukken  II  2009/10,  32  450,  nrs.  2  en  3  (art.  8:10a   Awb  en  art.  8:12a  Awb).   38  Zie  R.J.N.  Schlössels,  ‘Procesrechtelijke  osmose:  het  bestuursproces  en  de   cassatiefunctie’,  AA  2011,  p.  704-­‐716.   36

 

28  

In   de   column   Recht   in   de   Praktijk   vertelt   iemand   over   zijn/haar   bezigheden   in   de   beroepspraktijk.   Deze   keer   een   artikel   van   Marishka   Neekilappilai,   rechtenstudent   en   lid   van   de   faculteitsraad   namen   TBR.    

Het reilen en zeilen binnen de faculteitsraad   De  Faculteitsraad  is  het  hoogste  medezeggenschapsorgaan  binnen  de   faculteit   en   is   bevoegd   de   algemene   gang   van   zaken   binnen   de   faculteit  met  het  Faculteitsbestuur  te  bespreken,  voorstellen  te  doen   en   standpunten   kenbaar   te   maken.   De   Faculteitsraad   oefent   tegenover   het   Faculteitsbestuur   het   instemmings-­‐   en   adviesrecht   uit  inzake   aangelegenheden   die   de   faculteit   in   het   bijzonder   betreffen.   De   raad   bestaat   uit   een   personeelsgeleding   (9   personeelsleden)  en  de  studentengeleding  (9  studenten),  bestaande   uit   de   fracties   Ten   Behoeve   van   Rechtenstudenten   (TBR)   en   Progressief   Rechten   (PR).   Namens   de   facultaire   medezeggenschaps-­‐ vereniging  TBR  neem  ik  dit  collegejaar  zitting  in  de  Faculteitsraad.     Veel   studenten   zijn   slecht   op   de   hoogte   van   de   mogelijkheid   om   binnen   de   faculteit   medezeggenschap   uit   te   oefenen,   door   bijvoorbeeld  plaats  te  nemen  in  opleidingscommissies  of  commissies   zoals   Kwaliteitszorg.   De   verdeling   van   deze   plaatsen   wordt   respectievelijk   via   studieverenigingen   en   via   TBR   en   PR   georganiseerd.  Ook  wordt  mij  vaak  gevraagd  hoe  je  als  student  plaats   kunt   nemen   in   de   Faculteitsraad,   en   wat   de   student   in   de   Faculteitsraad   kan   bereiken.   Om   meer   inzicht   te   geven   in   wat   een   studentlid   van   de   Faculteitsraad   kan   bereiken,   zal   ik   eerst   schetsen   wat   de   TBR-­‐fracties   in   de   voorgaande   jaren   in   de   Faculteitsraad   hebben   aangekaart.   Daarna   zal   ik   aangeven   welke   onderwerpen   de   TBR-­‐fractie  dit  collegejaar  wil  aankaarten.  Ten  slotte  zal  ik  aangeven   welke   procedure   doorlopen   moet   worden   om   als   studentlid   van   de   Faculteitsraad  verkozen  te  worden.      

 

29  

Voorgaande  collegejaren   Sprekende   voorbeelden   van   zaken   die   de   TBR-­‐fractie   in   de   voorgaande   jaren   binnen   de   Faculteitsraad   heeft   aangekaart   zijn   de   beschikbaarheid  van  videocolleges,  het  hertentamen  Europees  Recht   van   augustus   2010   en   de   administratiekosten   voor   na-­‐inschrijvingen   à  15  euro  per  tentamen.  De  vanzelfsprekendheid  waarmee  studenten   nu   kunnen   vertrouwen   op   algehele   beschikbaarheid   van   videocolleges   was   een   aantal   jaar   geleden   nog   niet   aanwezig.   Voorgaande   TBR-­‐fracties   hebben   meerdere   malen   binnen   de   Faculteitsraad   aangegeven   dat   het   wenselijk   zou   zijn   als   de   toegang   tot  de  videocolleges  verruimd  zou  worden  voor  de  voltijdstudenten.   Voor  de  huidige  regeling  inzake  beschikbaarheid  van  videocolleges  is   flink  gelobbyd  door  de  studenten  in  de  Faculteitsraad.     Een   voorbeeld   van   ogenschijnlijke   onredelijkheid   was   de   uitkomst   van   het   augustustentamen   van   Europees   recht   in   het   collegejaar   2009-­‐2010,   dat   zeer   slecht   gemaakt   was   en   zelfs   landelijk   nieuws   was.   Naar   aanleiding   hiervan   heeft   de   TBR-­‐fractie   er  binnen  de  Faculteitsraad  op  aangedrongen   dat  uitgezocht  diende  te  worden  of  de  tweede   kans   niet   significant   moeilijker   was   dan   de   eerste.   Uit   onderzoek   bleek   dat   dit   niet   het   geval   was,   maar   desondanks  heeft  de  vakgroep  toegezegd  voortaan  de  eerste  kans  en   het  herkansingstentamen  gelijktijdig  te  maken  om  te  voorkomen  dat   de   schijn   gewekt   wordt   dat   een   groep   studenten   wordt   benadeeld   door  een  moeilijker  tentamen.       Een  laatste  sprekend  voorbeeld  van  een  probleem  dat  de  TBR-­‐fractie   heeft  aangekaart  betreft  de  administratiekosten  voor  na-­‐inschrijving   voor  tentamens.  Wanneer  de  student  door  nalatigheid  vergeet  zich  in   te   schrijven   binnen   de   aangewezen   periode   op   progresswww,   dan   moet  hij  bij  de  informatiebalie  voor  ieder  tentamen  dat  hij  wil  maken   15  euro  betalen.  Er  zijn  gevallen  bekend  waar  studenten  meer  dan  60   euro   moesten   betalen   om   toch   deel   te   kunnen   nemen   aan   tentamens.   De   TBR-­‐fractie   vroeg   zich   af   waar   die   15   euro   aan  

 

30  

administratiekosten   per   tentamen   op   gebaseerd   zijn,   en   waarom   andere   faculteiten   veel   gunstige   regelingen   op   het   gebied   van   na-­‐ inschrijving   hebben.   De   portefeuillehouder   middelen   binnen   het   Faculteitsbestuur   heeft   naar   aanleiding   van   deze   vragen   uitgezocht   waar   de   kosten   op   gebaseerd   zijn,   en   welke   regelingen   andere   faculteiten  hebben.  Spijtig  genoeg  is  het  de  fractie  niet  gelukt  om  het   beleid   op   dit   punt   te   wijzigen,   omdat   bleek   dat   de   administratie-­‐ kosten  reëel  zijn.         Verwezenlijken  van  standpunten   De   huidige   TBR-­‐fractie   wil   dit   collegejaar   in   de   Faculteitsraad   een   aantal  standpunten  verwezenlijken.  Eén  van  haar  standpunten  is  dat   het   wenselijk   zou   zijn   dat   de   beschikbaarheid   van   plaatsen   voor   student-­‐assistentschappen   op   het   gebied   van   onderzoek   en   onderwijs  meer  transparant  is.  Nu  is  het  zo  dat  sommige  vakgroepen   volledig   transparant   zijn   als   zij   plaatsen   hebben   voor   onderwijs-­‐ assistenten  en  onderzoeksassistenten.  Deze  vakgroepen  plaatsen  dan   een   oproep   op   Nestor   of   in   de   UK.   Andere   vakgroepen   zijn   gedeeltelijk   of   niet   transparant   als   het   gaat   om   deze   functies.   De   fractie   begrijpt   dat   met   transparantie   werklast   gepaard   gaat.   Het   plaatsen   van   een   oproep,   het   mogelijk   selecteren   uit   meerdere   kandidaten  en  de  afwijzing  van  kandidaten  motiveren  kost  natuurlijk   meer  tijd.  Het  is  voor  een  (docent-­‐)onderzoeker  gemakkelijker  om  in   zijn   omgeving   studenten   te   vragen   voor   deze   leerzame   posities.   Toch   vindt   de   fractie   meer   transparantie   wenselijk,   zodat   alle   studenten   die   talentvol   en   geïnteresseerd   zijn,   in   aanmerking   kunnen   komen   voor  deze  functies.       “Een ander standpunt dat de Een   ander   standpunt   fractie huldigt is de dat   de   fractie   huldigt   beschikbaarheid van is   de   beschikbaarheid   van   (onbetaalde)   (onbetaalde) onderzoeksstages.” onderzoeksstages.   Wederom   is   hier   het   . geval  dat  sommige  vakgroepen  onderzoeksstages  creëren  en  andere   vakgroepen   spijtig   genoeg   niet.   Nu   is   het   zo   dat   Honours   College-­‐ studenten  in  hun  derde  bachelorjaar  bij  een  vakgroep  naar  keuze  een  

 

31  

onderzoekstraject   mogen   starten.   Bij   sommige   vakgroepen   mogen   deze  studenten  literatuuronderzoek  voor  een  studieboek  doen,  en  bij   anderen   kunnen   zij   de   onderzoeker   assisteren   door   het   doen   van   jurisprudentieonderzoek.   Uit   eigen   ervaring   weet   ik   dat   studenten   deze  ervaring  erg  leerzaam  vinden  en  dit  hun  verbondenheid  met  de   faculteit  op  het  gebied  van  onderzoek  vergroot.  Daarom  zal  de  TBR-­‐ fractie  in  de  Faculteitsraad  of  rechtstreeks  aan  de  portefeuillehouder   onderwijs  in  het  Faculteitsbestuur  over  dit  punt  vragen  stellen.       Verkiezing  Faculteitsraad   Jaarlijks   vinden   de   verkiezingen   plaats   voor   de   Faculteitsraad.   TBR   en   PR  'strijden'  tegen  elkaar  om  plekken  te  kunnen  bemachtigen  binnen   de   raad.   Voordat   deze   'strijd'   losbarst   (de   welbekende   collegepraatjes,   flyers   en   partytenten   op   het   harmonieplein),   vindt   eerst   een   interne   verkiezing   plaats.   In   februari   of   maart   kunnen   studenten   zich   binnen   de   vergadering   van   TBR   en   PR   kandidaat   stellen  voor  de  verkiezingslijst  van  hun  vereniging.  Na  de  uitslag  van   deze   stemming   begint   de   kandidaatsfractie   met   de   campagnevoorbereidingen.   Twee   à   drie   weken   na   de   campagneweek   in   mei   maakt   het   universitaire   Centraal   Stembureau   bekend   wie   verkozen  is  tot  de  Faculteitsraad.     Wanneer  je  geïnteresseerd  bent  in  de  kwaliteit  van  ons  onderwijs  en   het  reilen  en  zeilen  op  de  faculteit,  dan  kun  je  overwegen  om  contact   te   zoeken   met   TBR   (www.tbrgroningen.nl)   of   PR   (www.progressiefrechten.nl).   Deze   verenigingen   vergaderen   iedere   maandag   (afzonderlijk   van   elkaar),   en   staan   erg   open   voor   nieuwe   geïnteresseerde  rechtenstudenten  die  zich  betrokken  voelen  met  de   faculteit.       M arish ka N ekallipai    

     

 

32  

A genda        

2  nov  

Vakgroepdiner Woensdag  2  november  staat  het   vakgroepdiner  op  de  agenda.  Alle  docenten   van  de  vakgroep  Staatsrecht  en   Bestuursrecht  zijn  uitgenodigd,  evenals  alle   leden.  Aanmelding  via  de  mail.    

Excursie Voetbalw et

Eind  nov  

Eind  november  staat  een  bezoek  aan  de   Euroborg  op  het  programma.  Dit  zullen  wij   samen  doen  met  de  Simon  van  der  Aa,   studievereniging  van  strafrecht.  Voor  meer   informatie  raadpleeg  onze  website.    

  Pubquiz

30  nov  

 

Denk  jij  slimmer  te  zijn  dan  de  rest?  Kom   dan  eind  november  je  kennis  testen  op  het   gebied  van  staats-­‐  en  bestuursrecht.    

33  

Advertentie  PlaBossinade  (kleur)

 

34  

N aw oord Com m issaris M arcKrant Beste  allemaal,     De  eerste  Marckrant  van  het  negentiende  jaargang  zit  er  weer  op.     Ik  wil  alle  schrijvers  van  harte  bedanken  voor  hun  bijdrage  en  fijne   samenwerking:  bedankt  meneer  de  Graaf,  meneer  Nap,  meneer   Oude  Egbrink,  mevrouw  Hof,  mevrouw  van  Ommen  en  mevrouw   Neekilappillai.  Een  bedankje  voor  meneer  Squintani  en  Te  Burg  voor   de  foto’s  van  de  symposia.     Mocht  er  iemand  zijn  die  ook  graag  een  artikel  wil  schrijven  en  in   deze  bedankrij  wil  komen,  schroom  dan  niet  en  stuur  een  mail  naar:   [email protected].  Ook  kunt  u  hier  terecht  voor   vragen  en/of  opmerkingen.     Ik  hoop  dat  jullie  de  eerste  Marckrant  met  veel  plezier  gelezen   hebben.       Op  naar  het  begin  van  Marckrant  nummer  twee!     Met  vriendelijke  groet,      

Lester von M eijenfeldt

Com m issaris M arcKrant 2011-2012

 

35  

 

Pro$Vijn$logo$  

$ Pro$Vijn$is$een$detacheringsbureau$dat$zich$richt$op$het$uitlenen$van$juridische$adviseurs.$$Het$bedrijf$ is$ opgericht$ uit$ een$ gezamenlijk$ initiatief$ van$ het$ bestuurskundig$ en$ juridisch$ onderzoeks<$ en$ adviesbureau$ Pro$ Facto$ in$ Groningen$ en$ Buro$ Vijn,$ adviseurs$ voor$ ruimtelijke$ ordening$ en$ stedenbouw$te$Oenkerk.$ Bij$ Pro$ Vijn$ zijn$ interne$ training$ en$ coaching$ onderdeel$ van$ de$ bedrijfscultuur.$ Door$ de$ nauwe$ banden$met$Pro$Facto,$Buro$Vijn$en$de$universiteit$wordt$gebruik$gemaakt$van$kennis$en$ervaring$op$ een$breed$terrein$van$het$omgevingsrecht$en$juridische$advisering.$ Pro$ Vijn$ biedt$ juridische$ adviseurs$ aan$ met$ een$ opleiding$ op$ universitair$ of$ hbo
$

 

36  

www.kienhuishoving.nl

 

Hubertusbar KienhuisHoving

J E S T U D E N T E N T I J D V E R L AT E N K O S T M O E I T E . WIJ HEBBEN DAAR BEGRIP VOOR.

BIJ ONS KRIJGT AMBITIE ALLE RUIMTE.

 

ENSCHEDE - OLDENZAAL

PAN THEON 25 POSTBUS 109 7500 AC ENSCHEDE TEL. (053) 480 42 00

Go37   East!