TEAM SOLAR TWENTE PECHTOLD BLANK KRYSTL DAVE INTERVIEWS OVER AMBITIE

SOLAR

TEAM

TWENTE INTERVIEWS OVER AMBITIE ALEXANDER

DAVE

PECHTOLD KRYSTL BLANK PULLENS

TEAM WAT ZIJN HUN DRIJFVEREN? TWENTE WAAROM DEZE REGIO? TECHNOLOGIE HOE WERKT HET?

1

ADVERTORIAL

START YOUR ENGINES

ADVERTORIAL

2

1.000.000 euro, 70.000 manuren, 3.021 racekilometers, 1.281 liter koffie, 821 vergaderingen, 150 bedrijven, 18 studenten, 5 racedagen, 1 universiteit, 1 hogeschool, 1 zonneauto en 1 doel: het winnen van de World Solar Challenge.

50 JAAR HIGH TECH, HUMAN TOUCH High tech, human touch. Dat is de Universiteit Twente. De plek waar talent zich het best ontplooit. 3.300 wetenschappers en professionals zorgen samen voor baanbrekend onderzoek, relevante innovatie en inspirerend onderwijs voor meer dan 9.000 studenten. De ondernemende universiteit stimuleert studentondernemerschap, organiseert tal van activiteiten voor het voortgezet onderwijs en is partner in Kennispark Twente.

WWW.UTWENTE.NL/50

1

ADVERTORIAL

SAXION STEUNT SOLAR TEAM TWENTE

VEEL SUCCES DOWN UNDER! Kom verder. Saxion.

saxion.nl

1

Innovative Solutions START WITH THALES Op het gebied van veiligheid is Thales één van de meest innovatieve bedrijven ter wereld. We bieden alle krijgsmachtonderdelen en civiele hulpdiensten de middelen om hun taken optimaal te kunnen uitvoeren. Onze producten kunnen overal ter wereld worden ingezet op vrijwel ieder type platform: ter land, ter zee, in de lucht en zelfs in de ruimte. Als partner van het Solar Team Twente stimuleert Thales Nederland de ontwikkeling van nieuwe initiatieven en het innovatief vermogen van jong talent. www.thalesgroup.com/nl

ADVERTORIAL

TITEL ARTIKEL

Colofon

5

COLO-

Dit magazine is een eenmalige uitgave van Solar Team Twente. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag in enige vorm of op enige wijze worden verveelvoudigd, overgenomen of gepubliceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Dit magazine is gemaakt door de redactie van Solar Team Twente. Voor vragen over het magazine kunt u contact opnemen met de redactie: redactie@ solarteam.nl. Voor vragen over Solar Team Twente kunt u contact opnemen met het team: info@ solarteam.nl. Postadres Solar Team Twente Postbus 545 7500 AM Enschede Redactie & Vormgeving Stijn van Ewijk Sjoerd van der Lippe Dirk Soeteman Daan Wirtz Medewerking Solar Team Twente Fotografie IAMKAT Sjoerd van der Lippe Pieter Schouwstra Dirk Soeteman Gijs Versteeg Druk Printec Offset (www. printec-offset.de) Uitgave Juni 2011 Advertenties Aeronamic Bosch Brammeler CRM DNW Huiskes Kokkeler IBR NLR Océ

Saxion SMEOT Teamwork Technology Tebodin Thales TKH TMC Universiteit Twente

Advertorial ASML Lesscher Trioliet www.solarteam.nl www.twitter.com/solarteamtwente www.facebook.com/solarteamtwente

Voor woord

Een tekst beginnen met een getal, dat is not done in de journalistiek. Dit tijdschrift echter opent trots met het getal 21 op de cover. In het Engels uitgesproken, staat er Twenty One, of, verbasterd, Twente One. Twente op één dus, en dat is precies de ambitie van Solar Team Twente. In oktober dit jaar hoopt Solar Team Twente met hun zonneauto als eerste te eindigen tijdens de World Solar Challenge. Deelname aan deze prestigieuze 3.021 kilometer lange race is echter ook een uithangbord voor het Twentse bedrijfsleven, de onderwijsinstellingen uit de regio en de overheidsinstanties die bijdragen aan dit project. Gebouwd op de pijlers ‘Team’, ‘Twente’ en ‘Technology’, geeft dit tijdschrift een beeld van alles wat er bij het project komt kijken. Het overkoepelende thema is ‘ambitie’. Ambitie om de race te winnen, Twente op de kaart te zetten en met een team van achttien studenten een prachtig resultaat te behalen. Ambitie is een breed begrip, blijkt uit de interviews verderop in dit blad. Voor Alexander Pechtold is succes in de politiek vooral ledenaantallen. Wetenschapper Dave Blank ziet creativiteit als een van de belangrijkste kwaliteiten voor het slagen als onderzoeker. Zangeres Krystl Pullens haalt voldoening uit de enthousiaste reactie van het publiek tijdens optredens. Hoe Solar Team Twente succes nastreeft, staat beschreven in de reportage over samenwerken, afzien en doorgaan. De techniek van de nieuwe zonneauto is begrijpelijk gemaakt in een artikel over de werking van de belangrijkste elementen van de zonnewagen. Tot slot is er aandacht besteed aan textiel en voetbal in Twente. Wij wensen u veel leesplezier met dit exemplaar van de 21. De Redactie Stijn, Sjoerd, Dirk en Daan

6

21

Inhoud

Raceminuten De techniek: van aerodynamica tot mechanica

De glorie van Twente Alles over onze regio

30

Twente Technologie

24

18

Team

‘Wij zijn één team’ Wat is hun drive?

Interview

12

‘Hoe groter je podium, hoe groter je verantwoordelijkheid’ Alexander Pechtold over ambitie, duurzaamheid en onderwijs

INHOUD

7

Interview

44

Interview

‘Ik was een knutselaar’ Dave Blank over ambitie, studeren, technologie en kunst

8 10 52 64

‘Ik had nooit aan Idols mee willen doen’ Krystl Pullens over ambitie, vrolijkheid en afwijzingen

56

Comité van Aanbeveling De personen die Solar Team Twente een warm hart toedragen

World Solar Challenge Een introductie op de race in Australië

In’t grôôôt Fotorubriek met details van de 21Connect

Solar Team Twente App Solar Team Twente op je smartphone!

8

CvA

Comité van Aanbeveling Twente op zijn best

Wim Boomkamp Voorzitter College van Bestuur Saxion

Twente maakt een geweldige sprong. Een sprong naar één kennisintensieve topregio met één focus, gericht op High Tech. Dat is enorm belangrijk om nationaal en internationaal zichtbaar te maken dat de kracht van Twente zit in innovatie, hoogwaardige technologie en ondernemerschap. Dat doen we hier met z’n allen: de overheid, de kennisinstellingen met hun onderwijs en onderzoek en het bedrijfsleven. Dit samenspel geven we in eenheid vorm en resulteert in topresultaten en topproducten. Eén zo’n topproduct is de zonneauto van Solar Team Twente. Een staaltje hoogwaardige technologie op alle fronten: van zonnecellen

tot banden, van ophanging tot stuurinrichting. Met daarachter één team: Solar Team Twente. Een stel deskundige en ondernemende studenten van Saxion en UT. Ik ben niet alleen trots op deze samenwerking, ik ben ook trots op de focus van dit team: het winnen van de World Solar Challenge. Solar Team Twente wordt daarbij op een eendrachtige manier ondersteund door Regio Twente, Saxion, UT en het bedrijfsleven. Twente op z’n best, als topregio op het gebied van technologie en de toepassingen ervan. En natuurlijk met een winnende Solar Auto in Australië eind 2011.

Zonnige vooruitzichten

Prof. dr. Ed Brinksma Rector Magnificus Universiteit Twente

De World Solar Challenge is al bijna 25 jaar dé etalage voor de innovatieve toepassing van zonneenergie. De ogen van de wereld zijn gericht op de zonneauto’s die in oktober Australië doorkruisen. Na 25 jaar zou je bijna gaan verwachten dat we al zonneauto’s in het dagelijks verkeer hebben. De technologie is ver genoeg, zou je zeggen, maar natuurlijk zijn de deelnemende teams gespitst op een zo goed mogelijke stroomlijn, op een optimale benutting van het oppervlak met zonnecellen, op een laag gewicht. Een grote family car met zonnecellen zou een ander verhaal zijn. Toch is er in de afgelopen jaren veel bereikt: betere zon-

necellen, lichtere materialen. Voor de race gaan de auto’s eigenlijk al te snél, tegenstrijdig genoeg. Waarom deze race voor Universiteit Twente zo belangrijk is? Natuurlijk omdat we willen werken aan duurzame oplossingen voor onze mobiliteit. Maar vooral ook omdat wij een team studenten van verschillende opleidingen op pad willen sturen met een uitdaging van formaat. En natuurlijk omdat wij graag zien dat we onze collega’s uit Delft eens voorbijsnellen! Ik wens Solar Team Twente alle succes met de race! Ik heb er alle vertrouwen in.

Typisch Twents

Peter den Oudsten Burgemeester van Enschede

Ondernemend en innovatief. Het zijn eigenschappen die verankerd zijn in de Twentse samenleving. We zijn voortdurend op zoek naar vernieuwing en boeken daarbij uitstekende resultaten. In Enschede worden grenzen verlegd. In de letterlijke en figuurlijke zin van het woord. Want bedrijven op het Kennispark, maar ook sportorganisaties als FC Twente en onderwijsinstellingen als Universiteit Twente en Saxion laten zich internationaal van hun beste kant zien. Ze zijn dan ook waardevolle ambassadeurs voor onze regio. Ook binnen Solar Team Twente herken je die typisch Twentse eigenschappen. Opgebouwd

vanuit een inspirerende mix van talenten en vaardigheden, functioneert Solar Team Twente als een volledig zelfstandige onderneming. Twente wil behoren tot de top-drie van kennisregio’s in Nederland. Innovaties zijn dan van belang. Ervaringen met geavanceerde technieken en samenwerking door studenten vanuit verschillende disciplines zijn voorwaarden voor een innovatief klimaat. Naast een waardevolle ambassadeur is Solar Team Twente in mijn ogen dan ook een goed voorbeeld voor menig onderneming binnen en buiten onze regio. Ik wens Solar Team Twente veel succes tijdens de Solar World Challenge.

CvA

9

Trots Solar Team Twente heeft mijn hart gestolen omdat ze alles in zich verenigen waar we in Nederland behoefte aan hebben: optimisme, een terecht geloof in eigen kunnen, het jezelf willen wegcijferen voor een wereldklasse prestatie en de absolute wil om te winnen. Het simpele feit dat hier HBO- en universitaire studenten eendrachtig samenwerken is precies wat in het hoger onderwijs in Nederland nog slechts een ideaal is. De diepe overtuiging om wereldkampioen te worden is iets dat je amper

tegenkomt in Nederland, maar wel in de VS en Azië. Ze moeten alles zelf doen, de sponsoring, het tekenen en rekenen, de media, het testen, het vervoer en straks.. die allesbepalende wedstrijd. Ik ben ontzettend trots op ze als Tukker, maar ik draag hun verhaal ook uit als Nederlandse volksvertegenwoordiger. En waar ik kan, help ik ze een beetje. Als er één groep studenten het waard is, dan Solar Team Twente wel. Succes, reach for the sky!

Han ten Broeke Tweede Kamerlid VVD

Samenwerken aan innovatie Samenwerken aan innovatie is de sleutel voor toekomstig succes. Het biedt de mogelijkheid aan bedrijven en kennisinstellingen adequaat te reageren op de mondiaal gedomineerde, snel veranderende markt. Twente is volop bezig met dit soort uitdagingen. Een mooi voorbeeld van samen werken aan innovatie is Solar Team Twente. Niet alleen de samenwerking van de Saxion- en UT-studenten, maar ook de bedrijven die dit steunen. Een bijzonder initiatief, één waar ook wij als Innovatieplatform graag een steentje aan bijdragen. Door de samen-

werking van verschillende disciplines werken zij aan de nieuwste technische innovaties waardoor nieuwe doelen bereikt worden. Die dit jaar, als het aan het enthousiasme van het team ligt, echt als eerste de eindstreep in Adelaide behalen! Als Innovatieplatform Twente vinden we dit soort initiatieven geweldig. Het laat zien wat de regio te bieden heeft aan kennis, innovatie en samenwerkingcapaciteiten. In die context heeft het innovatieplatform Twente veel gemeen met Solar Team Twente.

Arie Kraaijeveld en Pieter Dillingh Innovatieplatform Twente

Twente. Get connected Als voorzitter van de Regiobranding ben ik trots op het innovatieve en ondernemende karakter van regio Twente. Hier wordt elke dag hard gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe technologieën, materialen en hightech systemen. Producten en diensten als bluetooth, de klapschaats, de eerste SMS en de lab-on-a-chip technologie komen uit Twente. De campagne ‘Twente. Get Connected’ toont het unieke van de regio aan en laat Twentenaren connecties maken die leiden tot meer zakelijk verkeer, toestroom van personeel, behoud van afgestudeerden en nieuwe vestiging van bedrijven in Twente. Het initiatief van Solar Team Twente past perfect in deze positionering.

Juist door met name de brede betrokkenheid van vele Twentse onderneming is het solarteam in staat om een winnende auto aan de start te laten verschijnen. Op de portal www.twente.com vindt u ondernemende Twentenaren die het verschil maken, door hun ondernemerszin, vanuit hun hart, met lef en ambitie. Regiobranding Twente is een initiatief van Regio Twente, VNO-NCW en Kamer van Koophandel en wordt mede gedragen door het Twentse bedrijfsleven, kennisinstellingen en koepelorganisaties. Stichting Regiobranding Twente initieert, coördineert en ondersteunt activiteiten om Twente als innovatieve en ondernemende kennisregio te positioneren.

Eric Nijkamp Voorzitter Regiobranding

10

WIE Darwin

Aan de World Solar Challenge doen ruim veertig teams uit meer dan twintig landen mee. Solar Team Twente doet voor de vierde keer mee. Het team bestaat uit achttien studenten van Saxion en Universiteit Twente. Uniek aan de Twentse benadering is dat het team functioneert als een volledig zelfstandige studentenonderneming. Het team is multidisciplinair, met een communicatie-, technisch- en managementteam. Het team wordt gesteund door ondernemingen, onderwijsinstellingen, de overheid en particulieren. Lees meer over het team op pagina 18!

WAT

De Word Solar Challenge is een race voor voertuigen op uitsluitend zonne-energie. De Challenge vindt iedere twee jaar plaats in Australië en start dit jaar op 16 oktober. Deelnemende teams leggen in vijf tot zes dagen een afstand van ruim 3.000 kilometer af. Solar Team Twente neemt dit jaar deel aan de race met de 21Connect. Het is een driewielige auto van koolstofvezel met optimale aerodynamica. De wagen maakt gebruik van de nieuwste accutechnologie en de motor in het voorwiel is superzuinig.

World Solar Challenge

Lees meer over de technologie op pagina 30!

Eerste editie WSC

Raedthuys Solar Team Auto: SolUTra Klassering: 9de

1987

2005

11

WAAR

De World Solar Challenge vindt plaats in de Australische Outback. De route gaat, over de Stuart Highway, van Darwin in het noorden naar Adelaide in het zuiden. Tussen acht uur ’s ochtends en vijf uur ’s avonds mogen de teams rijden, als de tijd om is stopt de colonne in de outback om ter plekke een kampement op te bouwen. Op de route krijgt Solar Team Twente met veel uitdagingen te maken. Zo wordt het in de zonneauto wel vijftig graden Celsius. Daanaast moet de auto meerdere wildroosters passeren. Deze rooster zijn heel grof gebouwd en belasten de auto zwaar.

WAAROM

De World Solar Challenge is in 1987 opgericht door de Deense avonturier Hans Tholstrup. Hij maakte de eerste zonnewagen en richtte vervolgens de race op. Met de race wil men duurzame energie promoten en innovatie stimuleren. De missie van Solar Team Twente is om met een jong en gedreven team van studenten de Challenge te winnen en Twente als technologisch hoogstaande en innovatieve regio op de kaart te zetten.

Adelaide

Solar Team Twente Auto: TwenteOne Klassering: 6de

2007

Lees meer over Twente op pagina 24!

Solar Team Twente Auto: 21Revolution Klassering: 8ste

2009

Solar Team Twente Auto: 21Connect Ambitie: winnen!

2011

12

INTERVIEW

Interview over ambitie: Alexander Pechtold, politicus

‘hoe

GROTER

ALEXANDER PECHTOLD

13

je podium, je verantwoordelijkheid’

Tekst: Stijn van Ewijk & Sjoerd van der Lippe | Foto’s: Gijs Versteeg

Alexander Pechtold is al jaren een belangrijk gezicht in de Tweede Kamer. Van langstudeerder bracht hij het tot minister en fractievoorzitter van D66. Solar Team Twente had een tête-à-tête met de meest welbespraakte politicus van Nederland over ambitie, duurzaamheid en onderwijs.

‘Z

voor een politicus die kunstgeschiedenis studeerde. Die combinatie – geschiedenis en politiek – gaan volgens de fractievoorzitter hand in hand.

oiets als Solar Team Twente heb ik nooit gedaan. Maar nevenactiviteiten had ik wel. Toen ik in Leiden ging studeren viel mij meteen op dat er een soort haat en nijd te bespeuren was tussen de studenten en de authentieke bevolking. Ik wilde meer betrokken zijn met Leiden dan de driehoek sociëteit, huis en supermarkt en vond dat er meer contact moest zijn. Daarom ben ik de lokale politiek in gegaan. Ik kwam in de gemeenteraad en ben daarna zeven jaar wethouder geweest; in die tijd heb ik geprobeerd om de relatie tussen universiteit en stadsbestuur wat meer te verstevigen.’

‘Als je niet weet dat Napoleon naar Egypte ging, kun je niet verklaren waarom allemaal meubels uit die periode elementen van de oudheid bevatten. Zo werkt het ook in de politiek: zonder het een weet je het ander niet. Ik merk nu, in mijn huidige beroep, dat ik tijdens mijn studie getraind ben om dingen in langere termijnen te zien. En ik denk dat dat helpt.’

Alexander Pechtold, voeten tegen de tafelrand, strak in pak, beantwoordt onze vragen in zijn kamer met uitzicht op het plein voor de Tweede Kamer. Het parket in de gang er naar toe kraakt nog zoals het eeuwen geleden deed en aan de muren hangen grote schilderijen. Geen ongepaste omgeving

Pechtold, zijn stokpaardje is immers onderwijs, is ook kritisch op zijn eigen educatie. ‘Ik baal nog steeds dat ik technisch en wiskundig afgehaakt ben. Ik heb het idee dat dat helemaal niet nodig was. Mijn vader was civiel ingenieur, dat genenpakket heb ik mee gekregen, maar ik heb docenten

14

gehad op dat gebied die niet echt stimuleerden. Als je het voortgezet onderwijs bekijkt, vind ik het erg jammer dat ik niet meer gestimuleerd ben in exacte vakken. Bovendien waren de talen nooit praktisch. Ik heb nooit bij Engels of Frans voor de klas moeten staan om iets hardop te zeggen. Het was allemaal heel technisch: rijtjes stampen, schriftelijk werk. Ik heb er tot de dag van vandaag last van dat ik mijn talen slecht beheers en ik merk dat dat ook voor generatiegenoten van mij geldt.’ ‘Mijn kinderen zijn net zeven en acht en hebben nog geen mogelijkheid Engels te leren. Samen met vijf andere ouders hebben we georganiseerd dat er iedere maandagmiddag bij ons thuis Engels wordt gegeven. Ik ben er van overtuigd, en heb er ook onderzoeken over gelezen, dat de taalvaardigheid in de fase van zeven tot acht jaar het beste is. Ze hebben er dan het meeste gevoel voor. Als ze er niks aan hebben, hebben ze er niks aan. Maar ze balen er ook niet van.’

INTERVIEW

beslissingen die hem het succes brachten, kijkt hij liever niet terug. ’Ik heb in mijn leven misschien enigszins geforceerd, maar toch wel overtuigd mijn keuzes gemaakt. Ik twijfel niet meer over paden die ik ook had kunnen nemen. Ik heb op bepaalde momenten keuzes moeten maken die zo elementair waren, en die ook zoveel effect op de rest van mijn leven hebben gehad, dat daarbij stilstaan alleen maar een gevoel van onmacht creëert. Ik moest binnen 24 uur besluiten of ik een carrière als veilingmeester wilde voortzetten of dat ik

‘Ik baal nog steeds dat ik technisch en wiskundig afgehaakt ben’

‘De verantwoordelijkheid als volksvertegenwoordiger weegt zeker zwaar.’

Alexander Pechtold maakte snel carrière en behoort nog steeds tot de jongere garde in de politiek. Op de belangrijke

ALEXANDER PECHTOLD

wethouder in Leiden zou worden. Het dubbeltje viel de hele dag de ene, dan weer de andere kant op. Uiteindelijk heb ik ervoor gekozen wethouder te worden. Twee jaar later werd me gevraagd of ik staatsecretaris wilde worden. Daar heb ik toen nee tegen gezegd. In 2005 werd, nadat ik net anderhalf jaar burgemeester van Wageningen was, mij gevraagd om de partij te komen redden als minister. Daar heb ik ook slechts twee dagen de tijd voor gehad. Bij elke keuze - vooral de eerste, veilingmeester of lokaal politicus - denk ik niet aan “wat als”. Dus ik treur weinig over het “stel dat”.’ In Den Haag staat Pechtold bekend als een welbespraakt politicus. Dat dit ook veel verantwoordelijk met zich mee brengt, realiseert Pechtold zich terdege. ‘Hoe groter je podium, hoe groter daardoor je mogelijkheden zijn en daarmee je verantwoordelijkheid. Als ik vanavond bij Pauw en Witteman zit, dan kijken daar een miljoen mensen naar. Ik mag met 149 anderen zestien miljoen mensen vertegenwoordigen. Kamerlid is letterlijk volksvertegenwoordiger. Dat brengt kansen maar ook een hoop ellende met zich mee. De verantwoordelijkheid als volksvertegenwoordiger weegt zeker zwaar. Ik ben me dan ook bewust van de macht van het woord.’ ’Wij moeten met zijn allen oppassen voor de ééndagsgeluiden en –gevoelens. Als politicus heb je daarvoor verantwoordelijkheid en moet je ook durven om dingen te doen waar op dat moment de meerderheid nog niets voor voelt. Als je hier achter de waan van de dag aanloopt dan krijg je het behoorlijk benauwd, omdat mensen heel vluchtig zijn met hun gevoelens, hun steun en zelfs met hun stem.’ Vooral Europa is een thema waar volgens Pechtold te veel naar de waan van de dag wordt gekeken en niet naar het bredere perspectief. ‘Als we het over Europa hebben, snap ik het gezeik en gezeur niet. Zestig jaar geleden kwamen

15

‘Er zal nog wel een goede kippencrisis overheen gaan voordat wij goede eieren gaan eten’ we uit een oorlog, we wilden dat niet meer meemaken, we wilden samen gaan werken met kolen en staal en zorgen dat Frankrijk en Duitsland elkaar niet voor de derde keer de kop zouden inslaan. We zijn nu met 27 landen waarvan dertien voormalige dictaturen onder het communisme. Dat bereiken in zestig jaar, is niet niks. Ik heb nog nooit een project gezien dat zo snel zoveel effect heeft op zovelen.’ ‘In meer dan 2000 jaar menselijke beschaving zijn grote veranderingen eigenlijk uitsluitend tot stand gekomen door oorlogen, revoluties, epidemieën, overstromingen en andere ellende. Ook alle grote maatschappelijke veranderingen waren het gevolg van onprettige aanleidingen. Die aanleidingen openden pas het denken. Zoals economen zeggen: “never waste a good crisis”. Kijk naar duurzame energie. Naar mijn gevoel zal er nog wel een flinke kippencrisis overheen moeten gaan voordat wij goede eieren gaan eten.’ Pechtold hoopt echter dat we nu een keer uit idealisme en overtuiging, en niet pas na een crisis, de omslag kunnen gaan maken. Hij ziet hier een belangrijke rol voor politici in Den Haag. ‘We hebben industriepolitiek nodig, in de zin van echte wet- en regelgeving. We kunnen een voorbeeld nemen aan Duitsland, waar energiebedrijven verplicht zijn

16

INTERVIEW

tegen een zogeheten feed-in tarief groene energie in te kopen. Duurzame energie moet de softe hoek van de subsidies uit. Het moet niet meer worden gezien als iets wat je erbij doet. Het is allemaal sympathiek begonnen met windmolens, zonnepanelen op je dak en afval scheiden. Dat is een belangrijke fase geweest om een generatie die daar nog niets mee te maken heeft gehad, individueel het gevoel te geven daar zelf iets aan te kunnen bijdragen. Nu moeten we naar de realiteit gaan kijken. Er moet bewustzijn komen dat je afhankelijk bent van olie en gas, niet alleen voor de energievoorziening. Voor plastics, rubber hebben we ook aardolie nodig, en wat doen wij, we verbranden het. Wat mensen niet doorhebben is dat het leven eigenlijk één grote cyclus is; zowel het mensenleven als onze energievoorziening.’ Binnen de politiek heeft Pechtold de overgang meegemaakt dat politici veel dichter bij de kiezer zijn komen te staan, en dat politiek veel persoonlijker is geworden. En het is met name Pechtold die scoort in de Idols-achtige wereld van debatten en mediaoptredens van de politiek. ‘We zijn allemaal meer op beeld gericht en op krachtige boodschappen. Mensen zijn snel afgeleid. Daar ben je natuurlijk zelf voor een groot gedeelte bij. Ik heb er bijvoorbeeld niet voor gekozen om bij RTL boulevard mee te gaan zitten presenteren over onderwerpen waarvan ik denk: wat heeft dat met politiek te maken? De debatten hebben een groot beauty contest gehalte, maar dat heeft meer in het leven. Het heeft ongelooflijk veel invloed. Toch is het wel bijzonder dat de partij die altijd nuance wordt verweten en niet duidelijk in het politiek landschap is te plaatsen, daar toch goed in blijkt te zijn. Als ik zo ongelooflijk genuanceerd en grijs zou zijn, zou me dat toch niet gelukt zijn.’ Succes is voor Alexander Pechtold een breed begrip. ‘Succes, dat kan op dinsdagmiddag een toch aangenomen motie zijn die we toch al hadden laten varen. Daarnaast is voor mij het ledenaantal een van de allerleukste dingen. Ik ben natuurlijk het gezicht van iets wat in 2006 uit meerdere mensen bestond. We dachten toen: we gaan gewoon door, ook al staan we in de peiling maar op één zetel. Toen we met dat clubje begonnen hadden we 8.000 betalende leden, nu hebben we er 22.000. Dat is nog veel te weinig voor echte representatie, maar in vergelijking met andere partijen mogen we er trots op zijn. Ik kon er echt van genieten toen er per week honderd tot tweehonderd nieuwe leden binnen kwamen.’ Succes kost tijd, zeker voor een politicus. Heeft Alexander Pechtold ook weleens weekend? ‘Ja hoor… op zijn tijd!’ 

‘De debatten hebben een groot beauty contest gehalte’

7HOHFRP6ROXWLRQV

%XLOGLQJ6ROXWLRQV

,QGXVWULDO6ROXWLRQV

TKH is een innovatieve niche-speler waarbij ICT en elektrotechniek de basistechnologieën vormen van onze oplossingen.

TKH Group NV (TKH) is een internationaal opererende groep die TKH Group NV (TKH)ondernemingen, is een internationaal zich als oplossingsleverancier heeft opererende groep ondernemingen, die gespecialiseerd in het creëren en leveren zich als oplossingsleverancier heeft van innovatieve Telecom, Building en gespecialiseerd in het creëren en leveren Industrial Solutions. De activiteiten van innovatieve Telecom, Building en in de Industrial De kennis, activiteiten in de vorm vanSolutions. technieken, producten vorm van technieken, kennis, producten alsmede toegevoegde waarde zoals alsmede toegevoegde waarde zoals advisering, ontwikkeling, samenstelling advisering, ontwikkeling, samenstelling en levering van systemen, vormen de en levering van systemen, vormen de bouwstenen voor innovatieve oplossingen. bouwstenen voor innovatieve oplossingen. TKH is met haar 67 bedrijven wereldwijd TKH is De metgroei haar concentreert 67 bedrijven wereldwijd actief. zich op actief. De groei concentreert zich op Noordwest-, Midden- en Oost-Europa Noordwest-, Midden- en Oost-Europa en Azië. De aandelen TKH zijn genoteerd en Azië. De aandelen TKH zijn genoteerd aan de NYSE Euronext Amsterdam. aan de NYSE Euronext Amsterdam. TKH Group NV | Spinnerstraat 15 TKH Group NV | Spinnerstraat 15 P.O. Box 5 | 7480 AA Haaksbergen P.O. Box 5 | 7480 AA Haaksbergen T 053 573 29 00 | F 053 573 21 80 T 053 573 29 00 | F 053 573 21 80 E [email protected] [email protected]| www.tkhgroup.com | www.tkhgroup.com E

18

‘Wij zijn één team’

ARTIKEL

Tekst: Dirk Soeteman | Foto’s: Pieter Schouwstra & Dirk Soeteman

Thijs uit het technisch team, Aylin uit het communicatieteam en Gerke uit het managementteam: de drie geven álles wat ze hebben om een winnende zonneauto te bouwen. Méér dan fulltime werken ze aan het project. Waar halen ze de drive vandaan?

TEAM

S

olar Team Twente bestaat uit achttien studenten van Universiteit Twente en Saxion. De teamleden volgen uiteenlopende studies en verzorgen in drie subteams de techniek, de communicatie en het management van het project. Gedurende anderhalf jaar wordt er keihard gewerkt, zodat ze met een winnende wagen aan de start verschijnen van de World Solar Challenge. De uiteindelijke race duurt ongeveer vijf dagen. Wat komt er nú allemaal bij kijken om stráks in Australië een topprestatie neer te kunnen zetten? Solar Team Twente Magazine ging in gesprek met drie van hen. Thijs, Aylin en Gerke vertellen ‘what it takes to get there’.

Thijs, werktuigbouwkundestudent, is sterk betrokken bij het ontwerpen en bouwen van de auto. ‘Samen met Jeroen heb ik de composieten onderdelen ontworpen’. Hij zorgt dat wat ze ontworpen hebben, ook te produceren is. Oorspronkelijk zou hij meehelpen met het maken van de mallen van de onderdelen. Maar, ‘heel ironisch’, is hij allergisch geworden voor de epoxy (de lijm) die daarbij gebruikt wordt. ‘Ik kreeg overal bultjes, werd rood en kreeg opgezwollen armen. De één is er gevoeliger voor dan de ander. Harm, hoofd ont-

19

werp, is er volgens mij immuun voor, want hij staat al acht weken in die dampen! Gelukkig hebben we wel maskers op tijdens het werk.’ Aylin zit in het communicatieteam en studeert werktuigbouwkunde op Saxion. Sinds 2005 volgt ze de race ‘met de zonneautootjes’ al. Ze is verantwoordelijk voor de evenementen van het team. ‘Ik vind het leuk om te organiseren, ik heb bijvoorbeeld kleine kinderen volleybaltraining gegeven. Je moet helemaal in hun denkwereld gaan zitten: wat kan ik ze laten doen, wat hebben ze nodig? Hiermee moet je ook rekening houden bij evenementen. Al kun je onze partners niet met kleine kinderen vergelijken’, glimlacht ze. Gerke is volgens zijn functieomschrijving de man van de financiën. ‘Maar dat is slechts een deel van mijn dagelijkse bezigheden. Daar ben ik hooguit één dag in de week mee bezig.’ Hij beheert het geld van de subteams en bespreekt met Siebe, de teamleider, bijvoorbeeld de financiën voor het zonnepaneel. Daarnaast is hij samen met Tessa verantwoordelijk voor de logistiek. ‘Ik zorg ervoor dat de zonneauto en

3

ARTIKEL

het team in Australië komen en dat we daar vervoer en faciliteiten hebben. Zo regelen we een werkplaats op Charles Darwin University, een scoutinghal, waar we voor de race overnachten, en de huurauto’s.’ De drie hebben het duidelijk druk. Aylin vertelt dat ze in het begin van het project nog regelmatig met vrienden afsprak. Dat doet ze nu niet meer: ‘al ben ik afgelopen weekend wel weer een keer uitgeweest! Doordeweeks werk je hard en in het weekend ben je moe. Als je een dag aan het werken bent, is het zo 6 uur, zo 9 uur en zo 12 uur. Dan moet je eigenlijk naar bed toe en zie je hoeveel er nog moet gebeuren.’ Thijs ‘Zorg wel dat hij een overall en werkschoenen aan doet hè, Thijs?’ roept iemand van het technisch team. Maar dat is volgens Thijs voor mij niet echt nodig. Ik loop met hem door de hallen van Thales in Hengelo. Hier worden de composieten onderdelen van de zonneauto gemaakt door onder andere het technisch team. In menig deel van het gebouw is het een ware kakofonie door gereedschap en motoren. In dit deel van het complex is het echter rustiger. Het lamineren van de composieten onderdelen (het opleggen en lijmen van koolstofvezelmatten) maakt minder herrie. Hier kan ik Thijs tenminste fatsoenlijk spreken. Hij wordt opgebeld door zijn vriendin: ‘ik zit in een interview, zal ik je zo terugbellen?’. Kan hij werk en privé gescheiden houden? ‘Je bent er continu mee bezig. Het geeft mij veel rust om in de weekenden weg te zijn uit Enschede. Jezelf in een heel andere context gooien zoals naar m’n vriendin of m’n ouders gaan of gitaar spelen en uitgaan. Op dat moment kan ik het wél echt loslaten en dat is heel relaxed.’

‘Resultaat zien! Dat zijn mooie momenten!’ Op het moment van schrijven zitten de teamleden nog allemaal in Nederland, maar eind augustus vertrekken ze al naar Australië. ‘Ik ben totaal nog niet bezig met Australië. Dat zou misschien wel moeten, maar we hebben er de tijd niet voor.’ Ondanks dat Thijs licht is, zal hij daar geen coureur zijn: ‘Ik heb polsklachten gehad tijdens het begin van het project en bij de vier die wél coureur worden, is de drive veel groter. Bij Jens bijvoorbeeld is het zijn liefde voor auto’s en Alinda is gewoon bloedfanatiek en wil laten zien dat vrouwen ook onder die omstandigheden kunnen racen. Ikzelf vind bovendien het bouwen fantastisch! Het lossen van de wielkap was een erg mooi moment. Dat is resultaat zien!’

Thijs: lid van het technisch team en medeverantwoordelijk voor de mechanica.

TEAM

4

Aylin Ze noemt het ‘papier-maché-en voor gevorderden’, het lamineren waar het technisch team mee bezig is. Aylin helpt zelf ook regelmatig mee aan de auto. Aylin organiseert voor het team de evenementen maar begeleidt ook een groep van vier ROC-studenten. ‘Zij maken een standaard voor ons zonnepaneel. Wanneer de zonneauto ’s ochtends vroeg of ’s avonds laat niet rijdt, kan het paneel rechtop, op de standaard, in de zon worden gezet. De accu’s zijn met de standaard zo vol mogelijk voor de volgende racedag. Ik zorg voor de communicatie met deze werkgroep en ben ervoor verantwoordelijk dat de standaard straks wel echt pást!’

‘Als je een dag aan het werken bent, is het zo 6 uur, zo 9 uur en zo 12 uur!’ Ze vertelt over de tijdsdruk: ‘vanmiddag stond er op het centrale bord op het kantoor “nog 122 dagen tot aan de race”. Eerst krijgen we de autopresentatie, waar we onze mooie rode zonneauto presenteren. Daarna krijgen we het evenement waarbij we door de partners worden uitgezwaaid als we naar Australië gaan. Het zijn veel dagen maar het worden er gestaag minder en ik moet nog zoveel doen! Gelukkig doen we het samen. We zijn bijvoorbeeld naar een gala geweest van het Belgische team, een leuke vorm van teambuilding. Op deze manier houden we de sfeer er in. Met je teamgenoten voel je je dan echt één team!’ Gerke Voordat Gerke Solar Team Twente inging, had hij al twee jaar civiele techniek gestudeerd aan Universiteit Twente. ‘Daarnaast werkte ik bij Twente Academy. Ik werkte aan de online leeromgeving die scholieren helpt beter hun examens in te gaan.’ Ook is hij penningmeester geweest in het bestuur van tafeltennisvereniging Thibats: ‘Daar heb ik veel van geleerd, al gaat het hier over veel grotere bedragen! Aan het eind van dit project kan ik zeggen dat ik een klein bedrijf van achttien mensen heb gerund onder enorme tijdsdruk. Hierbij hoort ook nog de communicatie met 150 sponsoren. Dat is een uitdaging. Solar Team Twente is gewoon een bedrijf!’ Waar Thijs vertelt dat hij op de ontwerppresentatie in zijn hoofd vooral bezig was met de productie, vindt Gerke het juist de mooiste dag tot nu toe: ‘We hebben daar weken aan gewerkt. Het hele ontwerpproces van de auto wordt dan middels zo’n presentatie afgesloten. Eerst is dat wel

Aylin: lid van het communicatie team en verantwoordelijk voor evenementen.

5

ARTIKEL

onwennig want daarvóór was alles top secret. Tijdens de ontwerppresentatie laat je dan het schaalmodel van de auto aan héél Nederland zien. Dat we het met z’n allen hebben neergezet maakte het zo’n mooie dag!’ Ik hoor teamleider Siebe overleggen over dat het team in ploegendienst gaat werken om efficiënt aan de auto te kunnen bouwen. Ik verbaas me erover hoe ze zich er doorheen bikkelen. Gerke antwoordt op de vraag of hij al zin krijgt in Australië enthousiast: ‘Ik zie het eindresultaat al voor me! We hebben nu twee derde van onze tijd in Nederland er op zitten en er wordt steeds vaker over Australië gesproken. Ook hebben we net van het videoteam van Saxion de beelden ontvangen, die zij twee weken geleden op de Australische wegen hebben geschoten. Dan begint het flink te kriebelen!’ 

‘Ik zie het eindresultaat al voor me!’

Gerke: lid van het management team en verantwoordelijk voor financiën en logistiek.

1

ADVERTORIAL

Towards the future of aviation NLR witnessed the birth of global aviation in 1919. From that time on we’re looking ahead. What revolutionary propulsion technology, flight procedures and aircraft designs will we see? NLR technology is used, for instance in the development of a tiltrotor helicopter-aircraft, which will contribute to more efficient air transport. NLR will remain in the vanguard of technological innovation in the global aerospace industry. We will conduct ground-breaking research and present out-of-the-box ideas. For that reason we encourage the development of advanced, environmentally friendly transport, like the Solar Team Twente does. In close cooperation with technological Universities, government and industry we can make a substantial contribution to more safe, efficient and sustainable transport. Together we will continue to think ahead, as NLR has done for more than 90 years already.

NLR - Dedicated to innovation in aerospace

www.nlr.nl

24

ARTIKEL

De glorie van Twente Tekst: Sjoerd van der Lippe | Foto’s: Sjoerd van der Lippe, Dirk Soeteman & Gijs Versteeg

Solar Team Twente is gevestigd in een van de meest aansprekende regio’s van Nederland: Twente. Wat maakt Twente nu Twente en waarom is het logisch dat juist hier achttien studenten bezig zijn met het ontwikkelen van een zonneauto waarmee ze de World Solar Challenge willen gaan winnen?

T

wente is een regio met een rijke historie. Dick Schlüter is al zijn hele leven inwoner van de regio en een belangrijke geschiedkundige op het gebied van het Twentse verleden. Hij is directeur van Natura Docet geweest, het provinciaal natuurhistorisch museum, en is januari jongstleden benoemd tot provinciedichter. In de Middeleeuwen zag Twente er natuurlijk anders uit dan heden ten dage. Schlüter: ‘In de Middeleeuwen bestond Overijssel uit drie adellijke kwartieren: Twente, Salland en het land van Vollenhoven. Gedurende de Middeleeuwen is Twente vooral een doorvoergebied geweest, waar veel landbouw werd bedreven. Handelaren vanuit Osnabrück en Münster trokken via Twente richting Deventer, dat in die tijd nog aan de Zuiderzee lag. Vanwege de ligging van Twente ontstonden er rond deze doorvoerwegen allerlei kleine steden. Door deze handelsbetrekkingen heeft Twente een stedenband gekregen die tot vandaag de dag

nog zichtbaar is. Twente is eigenlijk een grote stad, van Enschede tot Almelo, met een park er omheen, zo bekijk ik het graag.’ Oosterburen De samenwerking tussen de Twentenaren en de oosterburen is altijd goed geweest. Dr. Frans Coenen, docent op Universiteit Twente, en een deskundige op het gebied van regionale en duurzame ontwikkeling zegt hierover: ‘Een deel van de sterkte van een regio wordt bepaald door de aangrenzende regio’s. In het geval van Twente zijn dat ook Duitse regio’s. Op Europese schaal is Twente te klein om een rol van betekenis te kunnen spelen en heeft het altijd de mazzel gehad dat de band met Duitsland vrij goed is geweest. Dit is nu nog steeds zo. Door een goede samenwerking met de regio’s rond Münster en Osnabrück heeft Twente een vuist kunnen

TWENTE

maken in Europa. Een zichtbaar voorbeeld van deze samenwerking is de treinverbinding tussen Enschede en Gronau, die in 2001 is aangelegd. Verder is het zo dat veel Twentenaren in Duitsland wonen en werken en vice versa.’ Het is Twente gedurende de zestiende en zeventiende eeuw niet voor de wind gegaan. Dit lag voor een groot deel aan de Tachtigjarige Oorlog. Schlüter: ‘Tijdens de Tachtigjarige Oorlog had Twente de pech midden in het frontgebied te liggen. Hierdoor vonden er in Twente talrijke veldslagen plaats en moesten de bewoners het ontgelden. In die tijd waren er maar drie steden in de regio die enige vorm van verdedigingswerken bezaten, te weten Oldenzaal, Enschede en Ootmarsum. Deze vestingen waren echter aan het begin van de oorlog al geslecht, waardoor deze steden eigenlijk gedurende tachtig jaar constant bezet zijn geweest. Na die

25

Tachtigjarige Oorlog is Twente een zwaar verarmd gebied geworden. Door alle veldslagen was het platteland sterk uitgeput. Het heeft een paar honderd jaar geduurd voordat Twente zich hiervan kon herstellen. Rond het jaar 1800 leefden er zo’n vijftigduizend mensen in Twente. In de jaren die daarop volgden zou het bevolkingsaantal in rap tempo gaan toenemen. Dit had te maken met de afscheidingsoorlog van België in 1832. Tot op dat moment bevond alle textielnijverheid van de Lage Landen zich in Gent en contreien. Door de afsplitsing van België verloor Nederland naast grondgebied dus ook haar textielnijverheid.’ Textiel nijverheid Voor Twente was dit eigenlijk een geluk bij een ongeluk volgens Schlüter: ‘Er moest binnen Nederland een regio worden aangewezen waar de textielnijverheid opnieuw kon worden

26

ARTIKEL

opgezet, aangezien de mensen toch van kleding moesten worden voorzien. In Twente waren er veel boeren die naast het bewerken van het land ook een weefgetouw thuis hadden staan om in de wintermaanden wat bij te verdienen. Verder was er in Twente een overdaad aan schoon water, wat essentieel is voor de textiel industrie. Met hulp van de Nederlandse Handelsmaatschappij, een soort voorloper van de Kamer van Koophandel, maar dan met geld, is er veel geïnvesteerd om deze industriële ontwikkeling mogelijk te maken. Onder invloed van deze ontwikkeling werd er in de negentiende eeuw bijvoorbeeld het Twentekanaal aangelegd. Van dit kanaal profiteren we nu nog steeds.’ Gedurende de negentiende eeuw maakte Twente een flinke bevolkingstoename mee. Schlüter: ‘Onder invloed van de opkomst van de textielnijverheid ontstaat er een explosieve bevolkingsgroei in Twente, en dan met name in de steden. Vanuit Drenthe en de Achterhoek trokken er veel arbeidskrachten richting Enschede, Hengelo en Almelo waardoor deze steden

bijna uit hun voegen barstten. Van ministadjes werden het in een mum van tijd steden van formaat. De ontwikkelingen in de textielnijverheid stonden in die tijd als vanzelfsprekend niet stil. Het gebruik van stoommachines werd op een gegeven moment noodzakelijk om te overleven. In eerste instantie werden de machines vanuit Engeland geïmporteerd. Een aantal jonge ondernemers zag hier mogelijkheden, en er ontstonden verschillende metaalbewerkingsbedrijven in Hengelo, waar bedrijven als Thales en Stork uit zijn ontstaan.’ Vlak na de Tweede Wereldoorlog was het gedaan met de textielnijverheid in de regio. In opkomende economieën kon tegen een lager tarief dezelfde kwaliteit textiel worden geweven. Hierdoor verdwenen zo goed als alle textielbedrijven uit Twente. Er moest nieuwe werkgelegenheid worden gecreëerd wat tot het oprichten van ondernemingen leidde volgens Schlüter. ‘Door de eerder genoemde toename in bevolkingsconcentratie ontstond er een bundeling van creativiteit en uitwisseling. Hierdoor maakte de hele middenstand

De verbouwing van de Grolsch Veste is een mooi voorbeeld van Twentse ambitie.

TWENTE

een gigantische ontwikkeling door. Er ontstonden binnen de gemeenschappen netwerken waaruit weer nieuwe grote bedrijven ontsprongen. Zo brak Grolsch in de jaren 70 door als landelijk biermerk, en ontstond het merk Bolletje door fusies van verscheidene grote bakkerijen in Twente. Ook in de dienstensector waren er een aantal bedrijven die een mooie groei doormaakten, denk hierbij aan Arke. Ten slotte is in 1961 Universiteit Twente opgericht om ervoor te zorgen dat er genoeg academische kennis binnen de regio is.’ Top van Nederland De hierboven genoemde bundeling van creativiteit en uitwisseling zorgt er dus voor dat het bedrijfsleven kan gaan bloeien. Een mooi voorbeeld van deze bloei is volgens Coenen het huidige succes van FC Twente. ‘Een regio waar geen bedrijvigheid is kan geen grote voetbalclub huisvesten. Dit is nu te zien in Brabant. In Brabant zijn veel gemeenten die krimpen, waardoor er minder bedrijvigheid is, wat meteen zijn weerslag heeft op de voetbalclubs. Weinig bedrijven betekent weinig sponsorinkomsten. Door deze lage sponsorinkomsten staan er in Brabant nu veel voetbalclubs financieel slecht voor, wat vaak gepaard gaat met slechte resultaten, kijk maar naar Willem II. In Twente gebeurt juist het omge-

27

keerde. In 2003 was FC Twente haast failliet verklaard. Er is toen met grote hulp van de bedrijven in de regio de ambitie uitgesproken om FC Twente weer op de kaart te zetten. Het resultaat zal iedereen bekend zijn. FC Twente is vorig jaar kampioen geworden en heeft aangetoond bij de top van Nederland te horen. Het stadion is het aankomende seizoen drie keer zo groot als acht jaar geleden. Dit is alleen mogelijk als het bedrijfsleven van Twente ook tot de top van Nederland behoort.’

‘Twente is een stad met een groot park er omheen’ Op dit moment is Twente, na de Randstad, de grootste stedelijke regio van Nederland. Met 620.000 inwoners kan niemand meer om de regio heen. Maar nu dient er naar de toekomst te worden gekeken volgens Coenen: ‘Twente moet zich blijven ontwikkelen. De andere regio’s zitten ten slotte

In de huizen van de textielbaronnen wonen nu succesvolle Twentse ondernemers.

28

ARTIKEL

Een tot monument verworden boerderij waar vroeger vee gehouden werd.

ook niet stil. Van belang is dat een zogeheten Braindrain wordt voorkomen. Dit houdt in dat mensen met een hoge opleiding de regio verlaten om elders te gaan werken. In de rest van het land heerst nog steeds de gedachte dat Twente een gebied is waar alleen landbouw wordt bedreven.’ Niets is minder waar, de drie grootste bedrijven in de regio, Thales, Vredestein en Eaton, aldus de Twente index 2010, zijn juist zo high-tech als het maar kan. ‘Het Kennispark, waar Solar Team Twente gevestigd is, behoort tot de beste bedrijven terreinen van Nederland’, aldus Coenen. ‘Het Nano-lab van Universiteit Twente zelfs tot de beste ter wereld. Mensen willen vaak daar werken waar ‘het gebeurt’. Als er één regio is waar het nú gebeurt, is het Twente wel.’ Nu kan er antwoord worden gegeven op de vraag waarom het logisch is dat juist hier in Twente, Solar Team Twente is geboren. Gedurende de historie van Twente is steeds te zien dat Twentenaren goed zijn in het voldoen aan een vraag die er op dat moment is. Van de handel langs de doorvoerroutes in de Middeleeuwen, naar de textielnijverheid en later industriële bedrijven als Thales en Eaton. We zitten nu in een periode waarin onze energie voorraden slinken, en er naar nieuwe manieren van energie opwekking moet worden

gekeken. Dit vereist high-tech oplossingen. De ‘spin-off’ bedrijven, opgezet door voormalig studenten van Universiteit Twente, voorzien in deze hoogwaardige technologie. Juist Solar Team Twente weet al deze technologische oplossingen samen te voegen tot een hoogwaardige zonneauto. Ten slotte is er in Twente iets als het ‘Noaberschap’. Dit stamt nog uit de tijd dat Twente een landbouw gebied was en de oogsten soms mislukten. Als sociaal vangnet zorgden de buren dan dat degenen waarvan de oogst was mislukt niet zouden verhongeren. Dit Noaberschap bestaat nog steeds in Twente. Wanneer een bedrijf in de problemen komt, zijn er altijd andere bedrijven die bijspringen om te helpen. Deze mentaliteit van elkaar helpen sterkt Solar Team Twente. Een enorm collectief van meer dan honderdvijftig bedrijven plus kennisinstellingen op MBO, HBO en WO niveau dragen allemaal hun steentje bij. FC Twente heeft aangetoond bij de Nederlandse top te horen en Solar Team Twente gaat laten zien dat de techniek hier in de regio tot de top van de wereld behoort! 

Het maakt niet uit waar u zit, Brammer bewijst het . . .

BRAMMER TWENTE B.V.

Aquamarijnstraat 105, 7554 NN Hengelo Tel.: 074 - 2 568 475 [email protected] www.brammer.nl

30

ARTIKEL

R Raceminuten Tekst: Stijn van Ewijk | Foto’s: Pieter Schouwstra & Gijs Versteeg

In oktober raast de nieuwe auto op enkel zonne-energie met bijna 100 kilometer per uur door de Australische Outback. Aan de techniek die dit mogelijk maakt, is dan meer dan een jaar gewerkt. Daarbij zijn high-tech oplossingen niet geschuwd. ‘Vooral op aerodynamisch vlak is de auto enorm verbeterd.’

TECHNOLOGIE

De ambitie van Solar Team Twente is duidelijk: ‘winnen’. Daar hoort ook een winnende auto bij. De ontwerpkeuzes zijn daarom allemaal afgemeten naar het aantal raceminuten winst die ze opleveren. Elke beslissing moest leiden tot een nog hogere racesnelheid en dus een betere eindklassering. De reglementen van de World Solar Challenge zijn ten opzichte van 2009 flink aangescherpt. De teams krijgen de keuze uit een klein zonneceloppervlak met dure cellen, of een groot zonneceloppervlak met goedkopere cellen. Gaat een team voor de zeer efficiënte maar dure drie-laags GalliumArsenidecellen, dan mag hiermee niet meer dan drie vierkante meter bedekt worden. Valt de keuze op de minder efficiënte maar goedkopere siliciumkristallijn zonnecellen, dan is het toegestaan hiermee zes vierkante meter van de auto te bedekken. ‘Wij hebben gekozen voor de siliciumkristallijncellen’, legt Jurjen Hendriks, verantwoordelijk voor strategie, uit. ‘De energieopbrengst is dan uiteindelijk hoger. De auto wordt er uiteraard groter en zwaarder van, maar volgens ons weegt dit niet op tegen de extra energie-inkomsten. Een grotere auto heeft bovendien niet per definitie een grotere luchtweerstand – de vorm van de auto is veel belangrijker. Vooral op aerodynamisch vlak is de auto daarom enorm verbeterd.’ Aerodynamica De techneuten van het team hebben hoog ingezet op aerodynamica. Joost Mulder was hiervoor, samen met Barry Vree, specifiek verantwoordelijk. ‘De onderkant van de auto is zo gevormd dat de lucht tussen het wegdek en de auto er met zo min mogelijk verstoring onderdoor kan. Daarnaast is de vorm van de auto gebaseerd op een dik vleugelprofiel, zodat er geen zogenaamde buik nodig is om de coureur in te passen. Verder biedt een dikke vleugel een mooie aanliggende luchtstroom over de body van de auto, met weinig luchtweerstand. Deze aanpak is afgeleid van de technologie voor de bladen van de nieuwste windmolens.’ De aerodynamische vorm van de 21Connect is ontwikkeld met behulp van computermodellen en windtunneltesten. Het ontwerp start met de uitgangspunten van het ontwerp: zes vierkante meter zonneceloppervlak, drie wielen, een rechtop zittende coureur en een zo laag mogelijke luchtweerstand. De eerste ontwerpen van de auto werden op hun aerodynamische eigenschappen beoordeeld door middel van computermodellen. Later werd een schaalmodel gemaakt dat werd getest in de windtunnel. De vorm moet ervoor zorgen dat de auto zo min mogelijk weerstand ondervindt als hij rechtuit rijdt. Neerwaartse druk is niet gewenst, omdat de auto is gebouwd om energiezuinig

31

te rijden en hij geen perfect bochtgedrag hoeft te hebben. Er wordt namelijk ruim drieduizend kilometer over een lange rechte weg gereden. Hierin verschilt het ontwerp sterk van traditionele raceauto’s die met name op bochtige circuits rijden. Ook opwaartse druk, zoals bij een vliegtuig, is niet gewenst. De auto zou dan grip verliezen en dat komt de veiligheid niet ten goede. Zowel opwaartse als neerwaartse druk zijn bovendien niet mogelijk zonder een verhoogde weerstand bij het rechtuit rijden. De energie om een raceauto tegen het asfalt te drukken of een vliegtuig omhoog te duwen, gaat altijd ten koste van de energie die nodig is om vooruit te rijden.

‘Er zijn veel minder bouten en moeren’ Om zo hard mogelijk rechtuit te rijden zorgt het team dus dat de auto geen neer- of opwaartse druk ondervindt. Daarnaast probeert men de luchtstroom over de auto zo vloeiend mogelijk te maken. Wanneer een oppervlak niet mooi glad is, heeft lucht de neiging te gaan kolken. Dit heet turbulente stroming. Wanneer de lucht netjes in parallelle lagen over het oppervlak glijdt, spreekt men van laminaire stroming. Dit is te vergelijken met de waterstroom uit de kraan: soms is de stroom gedraaid en onregelmatig (turbulent) en soms mooi recht en geluidloos (laminair). Turbulente stroming zorgt voor veel meer weerstand dan laminaire stroming. Om te kijken of de luchtstroom geen wervels kent, heeft het team de auto getest in de windtunnel. Joost: ‘Op de auto werden kleine touwtjes (tufts) geplakt. Bij gelijkmatige stroming blijven de tufts netjes recht en bij wervelende stroming klapperen ze alle kant op. Om de richting en grootte van de luchtstromen te analyseren, hebben we bovendien olie op het ontwerp aangebracht. De sporen die deze olie maakt, geven weer hoe de luchtstroom loopt. Met een zogenaamde luisterbuis konden we horen waar de overgang tussen de stille laminaire en goed hoorbare turbulente stroming was. Met behulp van al deze informatie konden de techneuten het ontwerp stap voor stap verder verbeteren.’ Het schaalmodel dat in de windtunnel gebruikt werd, zorgt vanwege zijn grootte voor een andere luchtstroom dan de uiteindelijke auto. Om voor dit verschil te compenseren, werd de luchtstroom zoveel mogelijk gekoeld en de luchtsnelheid verhoogd. Dit zorgde ervoor dat het zogenoemde Reynoldsgetal gelijk blijft. Het Reynoldsgetal hangt af van de snelheid en de temperatuur van de luchtstroom. Bij een schaalmodel dat vier maal zo klein is, moet de luchtsnelheid vier keer zo

32

ARTIKEL

Stuursysteem Voor het stuursysteem is gekozen voor een besturing door middel van staalkabels. Bij het ontwerp is veel rekening gehouden met het voorkomen van speling in het stuur. Samen met het remsysteem is dit een cruciaal systeem in de 21Connect.

Zonnecellen De 21Connect heeft een zonneceloppervlak van zes vierkante meter. Lees meer op pagina 34.

Remsysteem Doorgaans wordt er geremd op de motor om energie te besparen. In het geval van een noodstop wordt de mechanische rem gebruikt.

Koolstofvezel De 21Connect is grotendeels gemaakt van licht en sterk koolstofvezel. Lees meer op pagina 36.

Elektromotor De elektromotor bevindt zich in het voorwiel en heeft een rendement van 98%. Lees meer op pagina 39.

TECHNOLOGIE

33

Rollbar Vanuit de WSC zijn een aantal eisen gesteld om de veiligheid van de coureur te waarborgen. Een belangrijk onderdeel op het gebied van veiligheid is de rollbar.

Luchtweerstand De luchtweerstand van de 21Connect is veertig proccent lager dan die van de vorige auto. Lees meer op pagina 37.

Wielophanging Voor de achterwielophanging is gekozen voor een enkelzijdige ophanging met een centrale wielmoer. Op deze manier is het mogelijk om erg snelle pitstops te maken.

Banden De banden onder de 21Connect zijn speciaal ontwikkeld voor zonneauto’s en hebben een zeer lage rolweerstand.

Accu De accu van de zonneauto zit onderin de auto en weegt 21 kilogram. Lees meer op pagina 38.

34

ARTIKEL

hoog zijn om vergelijkbare resultaten te behalen. Ook de dichtheid van de lucht is van belang; door te koelen wordt de dichtheid van de lucht hoger en komt het Reynoldsgetal meer in de buurt van dat van de uiteindelijke zonneauto.

oppervlak van de auto bedekt met een speciale coating die zelfs de kleinste groefjes in het materiaal opvult. De auto is daardoor super glad en de lucht glijdt er gemakkelijk overheen.’

Joost en zijn collega’s hebben veel moeite gestoken in het maken van een glad ontwerp. ‘In tegenstelling tot het schaalmodel, heeft de echte zonneauto naden en randjes tussen de verschillende onderdelen. Bovendien is de wagen van verschillende materialen met verschillende oppervlakte-eigenschappen gemaakt. Voor een zo laag mogelijke luchtweerstand is het van belang de naden zo klein mogelijk te maken en alle oppervlakken zo glad mogelijk te krijgen.’

Koolstofvezel De zonneauto is ontworpen naar het principe van een monocoque structuur. Dit houdt in dat het dragende chassis en de carrosserie één geheel vormen. De vorige Twentse auto had nog een apart chassis en een aparte carrosserie. De monocoque van koolstofvezel wordt ook in de Formule 1 toegepast en zorgt ervoor dat de auto lichter en stijver is. Bovendien zorgt het voor een veilige, uit een stuk opgebouwde, kooi om de coureur heen.

‘Om de luchtstroom zo min mogelijk hinder te laten ondervinden, zitten er geen naden op de voorkant. Daar waar de lucht het hardst ‘botst’ met de auto, ondervindt de luchtstroom dus geen extra hinder van naden. Daarnaast is het gehele

Hoe werken zonnecellen? De energie voor de aandrijving van de 21Connect wordt geleverd door zonnecellen. Iedere cel zet zonlicht om in elektrische energie. Maar hoe zit een zonnecel in elkaar en hoe efficiënt is de omzetting? Een zonnecel bestaat uit twee lagen halfgeleidermateriaal. Een halfgeleider is een materiaal dat qua geleidingseigenschappen voor elektronen tussen een geleider (koper) en een isolator (rubber) inzit. Een zonnecel bevat een N-laag, en een P-laag. De N-laag is bij een eenvoudige zonnecel gemaakt van silicium en bewerkt zodat elektronen er gemakkelijk losraken. De P-laag is ook van silicium en zo bewerkt dat elektronen zich er gemakkelijk kunnen vestigen. Zowel in de N-laag als de P-laag kunnen elektronen zich losmaken en vestigen, maar het gemak waarmee dat gebeurt verschilt tussen de lagen.

Mechanicus Harm den Dekker legt uit hoe de vorm van de monocoque tot stand is gekomen. ‘De zonnewagen moest zo licht mogelijk zijn. Om de auto tegelijkertijd voldoende sterk

moment is het aantal elektronen tussen de N-laag en de Plaag zo groot, dat er zich een aantal opnieuw gaan vestigen in de N-laag. De cirkel is nu rond. Het verschil in elektronen tussen de N-laag en de P-laag bepaalt de spanning over een zonnecel. Deze is ongeveer 0,5 Volt. Waarom heeft een zonnecel geen rendement van 100%? Het belangrijkste verlies komt doordat veel fotonen te weinig of teveel energie hebben voor het losmaken van een elektron. Alleen fotonen van licht met bepaalde frequenties (door ons waargenomen als kleuren), bevatten precies genoeg energie hiervoor. Daarnaast verliest een cel inkomsten doordat de geleiders bovenop de cel een deel van het licht tegenhouden. Het rendement van de cellen van de 21Connect ligt rond de 20%.

geleiders

Hoe raakt een elektron los in de N-laag? Bij een zonnecel gebeurt dit door de energie die het zonlicht toevoert. Zonlicht bestaat uit fotonen, kleine lichtgevende deeltjes die zich al zigzaggend door de ruimte bewegen. Een losgeraakte elektron verplaatst zich vervolgens niet direct naar de P-laag, maar via een elektrisch circuit. Op die manier kan bijvoorbeeld de batterij (en uiteindelijk de elektromotor) van de 21Connect profiteren van de elektronen. Op een gegeven

bovencontact

e-

N-laag P-laag ondercontact

e-

BATTERIJ

e-

Het schaalmodel is uitvoerig getest in de windtunnel. De kleine touwtjes ‘tufts’ - laten zien of er wervelingen in de luchtstroom ontstaan.

45

36

ARTIKEL

te laten zijn, werd nauwkeurig geanalyseerd welke vormen het meest bijdragen aan de stijfheid van de constructie, zonder het gewicht veel te verhogen. De coureur bevindt zich binnen een sterke driehoek, met op de hoekpunten de wielophangingen. Deze driehoek beschermt de rijder tegen de impact van een eventuele botsing en is tegelijkertijd de verbinding tussen de wielen en de rest van de auto.’ De precieze vorm werd bepaald aan de hand van een ‘eindige elementen analyse’. Bij dit type analyse worden de onderdelen van de auto in de computer gesimuleerd. Ieder onderdeel bestaat uit heel kleine gelijkvormige blokjes (elementen), elk met dezelfde materiaaleigenschappen. De computer kan voor al deze elementen gemakkelijk uitrekenen hoe ze vervormen onder belasting. Doordat bijvoorbeeld de stijfheid van een element bekend is, kan uitgerekend worden hoeveel het blokje indrukt onder invloed van een kracht. Door de indrukking of uitrekking van ieder element bij die van de andere in het computermodel op te tellen, wordt de vervorming van het gehele onderdeel verkregen. Met dit soort analyses kan gekeken worden hoe sterk een constructie is, maar

Hoe maak je koolstofvezel? De 21Connect heeft een monocoque dat geheel van koolstofvezel is gemaakt. Koolstofvezel is een licht en sterk materiaal. Bovendien kun je er zeer complexe vormen van maken. Maar

bijvoorbeeld ook hoe warmte zich in een onderdeel verspreidt. Ook luchtstromen om een object kunnen met de eindige elementenmethode worden geanalyseerd. Over het algemeen geldt daarbij: hoe meer elementen, hoe nauwkeuriger de berekening. Voor de berekeningen aan de 21Connect zijn miljoenen elementen gebruikt. Harm: ‘Om deze enorme modellen door te rekenen, is een cluster van rekencomputers met tientallen processoren gebruikt. De opstelling had de rekenkracht van honderd huis-tuin-en-keuken computers en deed vijftien uur over het berekenen van de oplossing.’ Van zonlicht tot beweging De taak van de zonnewagen is om invallend zonlicht om te zetten naar zoveel mogelijk snelheid. Dankzij de aerodynamica ondervindt de auto daarbij zo min mogelijk hinder en dankzij de koolstofvezel monocoque kan er veilig op hoge snelheid gereden worden. Veel van de inspanningen van het team zijn echter uitgegaan naar het effectief omzetten van zonlicht naar snelheid.

wat is koolstofvezel nu precies en hoe vervaardig je een koolstofvezeldeel? Koolstofvezel bestaat uit twee delen: matten van gevlochten vezelstrengen en kunsthars. De vezelstrengen zorgen ervoor de het materiaal bijna niet kan rekken. In welke richting het uiteindelijke product stijf zal zijn, hangt dus erg af van de oriëntatie van de vezels. De hars geeft vorm en in mindere mate stijfheid aan het materiaal.

Koolstofvezels in weefstructuur

Het productieproces voor koolstofvezels bestaat uit vier stappen. Eerst worden de matten in een mal gelegd. Deze mal bepaalt de vorm van het uiteindelijke product. De matten zijn doordrenkt met een kunsthars. Vervolgens worden de matten met de hars afgesloten met een folie. Dit folie wordt aan de rand goed vast gezet en op een vacuümpomp aangesloten. hars Mat van verschillende lagen

warmte

Door het vacuümtrekken, worden de hars en de matten op elkaar geperst en dringt de hars door tot in de kleinste gaatjes van de matten. Nu kan het geheel in de oven worden gezet. Na vijf uur uitharden op 80 graden Celcius komt er een stijf en licht koolstofvezelonderdeel uit de oven.

TECHNOLOGIE

37

Opdeling van de luchtstroom in elementen. Per element worden de effecten berekend.

Wat is de luchtweerstand? De luchtweerstand van de 21Connect is met nog eens 40% verlaagd ten opzichte van de 21Revolution. We bedoelen hiermee dat de Cw-waarde 40% lager is. Maar wat is een Cw-waarde? En hoeveel sneller is de auto door zijn lagere luchtweerstand? De luchtweerstand is de kracht die de lucht uitoefent op een bewegend voorwerp. Hij hangt af van de snelheid van het voorwerp relatief tot de wind, de dichtheid van de lucht en de grootte van het frontaal oppervlak. In de praktijk zijn alleen de snelheid en het frontaal oppervlak aan te passen. Hoe kleiner het frontaal oppervlak, hoe hoger de topsnelheid van de auto. Bij voorwerpen die niet recht van voren zijn, wordt het frontaal oppervlak gecorrigeerd met een getal: Cw. Hoe makkelijker de lucht om de auto beweegt, hoe lager de Cw en dus de luchtweerstand. Als de Cw twee maal zo groot is, is de luchtweerstand ook tweemaal zo hoog. Het benodigde motorvermogen om die luchtweerstand te overwinnen, is echter vier maal zo hoog. Als de motor voluit draait wordt de topsnelheid dus sterk bepaald door de Cw. Door zijn lagere Cw, heeft de nieuwe zon-

newagen in theorie ongeveer 30% minder energie uitgaven dan de 21Revolution.

38

De siliciumkristallijn zonnecellen bovenop de auto vangen het invallend zonlicht op en zetten dit om naar elektriciteit. De opgewekte stroom vloeit eerst naar de accu. De accu slaat vervolgens een deel op en laat een deel naar de motor gaan. Onderin de auto bevindt zich de elektronica waarmee de elektriciteitsverdeling kan worden gestuurd. De precieze verhouding tussen wat er in de accu blijft en wat er naar de motor gaat, wordt bepaald aan de hand van het strategisch model. Jurjen Hendriks is verantwoordelijk voor dit strategisch model. ‘Het model berekent aan de hand van een aantal factoren wat een gunstige snelheid is voor de auto. Het weer, de weersverwachting, de accuspanning en de nog te rijden tijd spelen allemaal een rol. De belangrijkste aspecten van het weer zijn de zonnestraling, de temperatuur en de luchtdichtheid. Op basis van al deze factoren berekent het model welke snelheid ertoe leidt het snelste bij de finish te komen.’ De metingen die de input vormen voor het strategisch model worden op verschillende plekken gedaan. Om het gewicht laag te houden, worden in de zonneauto alleen dingen gemeten die nergens anders gemeten kunnen worden. Denk hierbij aan de accuspanning of de accutemperatuur. Alle

Hoe sla je energie op? Het zonnepaneel van de 21Connect zet zonne-energie om in elektriciteit. De motor gebruikt deze om het voorwiel aan te drijven. Omdat de zon echter niet altijd schijnt, moet de energie ‘bewaard’ kunnen worden in de auto. Dit gebeurt door middel van een batterij. Maar hoe werkt deze batterij? En waar is de batterij van gemaakt? Een batterij is in essentie een bakje met een vloeistof. In de vloeistof zitten twee metalen contacten (kathode en de anode). De twee contacten zijn gemaakt van verschillende metalen die kunnen reageren met de vloeistof. Bij het ene contact reageert het metaal met de vloeistof en kan daarbij een elektron (een negatief geladen deeltje ‘e-’) afgeven. Bij het andere contact wordt bij een soortgelijke reactie een elektron opgenomen. Wanneer de twee contacten elektrisch worden verbonden, gaan ze reageren met de vloeistof en gaat er een stroom door de draad lopen en kan deze stroom gebruikt worden om een elektrisch apparaat van elektriciteit te voorzien. Net als bij twee bakjes water stromen de elektronen van de kant met veel elektronen (kathode kant) naar de kant met weinig elektronen (anode kant).

ARTIKEL

overige gegevens worden binnengehaald door de volgauto of verkregen van de Australische meteorologische dienst. Een racedag in Australië begint om acht uur ’s ochtends. Omdat de zon al eerder opgaat, wordt het zonnepaneel van de auto al heel vroeg op zijn kant gezet. Zo kan de accu weer deels opgeladen worden. Ook aan het eind van de dag – het racen stopt om vijf uur – wordt het zonnepaneel in de zon gezet om nog een beetje elektriciteit aan de zonnestralen te onttrekken. Testen In het ontwerp is veel rekening gehouden met het gemak waarmee de auto in Australië gerepareerd kan worden. Dit is van groot belang wanneer er zich tijdens de race een technisch probleem voordoet. Zo zijn minder verschillende typen bouten en moeren dan bij de vorige auto gebruikt en is de elektronica makkelijk uitwisselbaar. Het team ondervond hiervan al direct voordeel tijdens assemblage van de onderdelen. Tegelijkertijd met de productie werden de verschillende onderdelen getest in een prototype. Elektrotechnicus Koen Bosman was hierbij vaak aanwezig. ‘De tests hebben we uitgevoerd op vliegbasis Twente en geven ons veel informatie.

Omgekeerd kan er een reactie opgeroepen worden door een spanning op de contacten te zetten: de batterij wordt dan opgeladen. Dit is te vergelijken met het aansluiten van een pomp op twee bakjes water.

e-

e-

anode

kathode

ee1.

2. 2.

1.

TECHNOLOGIE

39

Op vliegbasis Twente werd met een model van een veerooster getest.

Hoe werkt een elektromotor? De elektromotor van de 21Connect is speciaal gemaakt voor zonneauto’s en heeft een rendement van maar liefst 98%. Voor een optimale positionering in de voorwielophanging heeft Solar Team Twente met WE Engineering en Demcon de motor verbouwd. Maar hoe werkt een elektromotor? En waarom zit de motor in het wiel? Een elektromotor zet met behulp van spoelen en magneten elektrische energie om in een draaiende beweging. De twee belangrijkste onderdelen van een elektromotor zijn de rotor (de draaiende kern) en de omhulling. De omhulling van de motor bevat magneten, waardoor de rotor zich in een magnetisch veld bevindt. De rotor bevat spoelen die, wanneer er een stroom door de vele draden loopt, eveneens een magnetisch veld produceren. Door de richting van de stroom bij iedere omwenteling te wisselen, verandert ook het magnetisch veld telkens van richting. Het krachtenspel tussen het veld van de omhulling, en het veld geproduceerd door de rotor, maakt dat de rotor gaat draaien. Bij de 21Connect bevindt de motor zich in het voorwiel. Dit zorgt voor een zo laag mogelijk zwaartepunt en elimineert de even-

tuele verliezen van een transmissie. Bij de elektromotor is de omhulling verbonden met de velg van het wiel, en zit de rotor vast op de vooras.

40

Er is gekeken of alles paste zoals het bedoeld was en of ieder systeem goed werkte. Terwijl de koolstofonderdelen nog gemaakt werden, werden veel andere onderdelen al getest en verbeterd aan de hand van de resultaten van de tests op de vliegbasis.’ ‘Een belangrijke test waaraan de auto wordt onderworpen, is het oversteken van een veerooster’, vertelt Koen. ‘De veeroosters in Australië zijn erg groot en hobbelig en belasten de auto zwaar. Tijdens de race zullen we er maar liefst 95 tegen komen. We hebben speciaal hiervoor een veerooster nagemaakt. Op de ophanging bevinden zich rekstrookjes om

ARTIKEL

te meten hoe de onderdelen van de ophanging vervormen. Hieruit kan worden geconcludeerd of alles sterk genoeg is. Aan de hand van de vervormingen kan besloten worden harder of minder hard over de veeroosters in Australië te rijden.’ De race in Australië zal ongeveer vijf dagen duren. Het ontwerpen, testen en bouwen van de auto duurt echter een jaar. In oktober moet het team van dit werk de vruchten plukken. De voorbereiding is in ieder geval gedegen: bij iedere ontwerpbeslissing is de uiteindelijke prestatie in Australië een leidend argument geweest. De ambitie is daarbij duidelijk: winnen! 

Evolutie van de zonneauto Solar Team Twente doet dit maal voor de vierde keer mee aan de World Solar Challenge (WSC). De nieuwe zonneauto verschilt van zijn voorgangers in vele opzichten. De auto is ieder jaar anders vanwege wijzigingen in het reglement, die de organisatie van de WSC doorvoert om innovatie te stimuleren. De eerste zonneauto, de SolUTra, reed de race in 2005. De coureur mocht toen nog in de auto liggen, met slechts zijn hoofd rechtop. De auto is daarom heel laag en plat. In tegenstelling tot latere modellen, heeft de SolUTra twee wielen voor en één wiel achter. De auto is uitgerust met negen vierkante meter aan zonnecellen. In 2007 stelde het reglement dat de coureur rechtop moest zitten. De auto werd hoger en kreeg meer luchtweerstand. Deze auto had zes vierkante meter aan zonnecellen. Solar Team Twente koos voor innovatie: het zonnepaneel van de TwenteOne kan kantelen en sommige zonnecellen liggen onder fresnellenzen. Hierdoor vangen de cellen meer zonneenergie.

De SolUTra uit 2005.

De TwenteOne uit 2007.

De auto uit 2009, de 21Revolution, borduurde voort op de TwenteOne en maakte gebruik van een verbeterd kantelend zonnepaneel. De kieren tussen het paneel en de auto werden gedicht door een zeer rekbaar kunststof. De 21Revolution was de eerste rijdende auto die deze kunststof gebruikte. Vanwege een wijziging in het reglement voor 2011 heeft de 21Connect geen kantelende vleugel meer. De nadruk ligt dit jaar niet op het binnenhalen van zo veel mogelijk energie, maar op het zo effieciënt mogelijk omgaan met energie.

De 21Revolution uit 2009.

1

ADVERTORIAL

/L[ 0)9 9LZLHYJO 0UZ[P[\[L MVY :VJPHS :JPLUJLZ HUK ;LJOUV SVN` ]HU KL
>,):0;,!>>><;>,5;,530)9‹4(03!0)9'<;>,5;,53‹;,3 

-V[VNYHÄL!:[\KPV3\KV

[LJOUVSVNPLKHHYPU

(Onze zuinigste advertentie ooit)

Ǚ  NP riMden oS  Oiter Ǚ 6OeFKts  graP &O2-uitstoot Ǚ  %iMteOOing Ǚ %30-vriM Ǚ *een ZegenEeOasting

'e nieuZe 3oOo %Oue0otion $O vanaI € - Brandstofverbruik: ø 3,3 - 3,4 L/100 km (1L op 29,4 - 30,3 km), CO2-uitstoot: ø 87 - 89 g/km.

+uisNes-.oNNeOer $utoPoEieOEedriMven Hengelo, Goudstraat 65, 7554 NG. Telefoon 074 - 255 41 41 Almelo, H.R. Holstlaan 1, 7606 AN. Telefoon 0546 - 834 400 Enschede, Buurserstraat 190-192, 7544 RG. Telefoon 053 - 480 84 14 Oldenzaal, Eekboerstraat 66, 7575 AZ. Telefoon 0541 - 228 500 Haaksbergen, Enschedesestraat 47, 7481 CL. Telefoon 053 - 572 13 45 ZZZKuisNes-NoNNeOernO

Vanafprijs is incl. BTW, excl. verwijderingsbijdrage en kosten rijklaar maken. Leaseprijs vanaf € 349,- per maand o.b.v. Full Operational Lease via Volkswagen Leasing, 48 maanden/20.000 km per jaar, excl. BTW en brandstof. Wijzigingen ook in uitvoeringsdetails voorbehouden. Getoonde afbeelding kan meeruitvoeringen bevatten.

ADVERTORIAL ASML

43

EEN TECHNOLOGISCHE RACE

ASML produceert complexe lithografiemachines die chipproducenten inzetten bij de productie van IC’s. De grootste opgave voor ASML en haar klanten is om steeds kleinere details op de chips te kunnen aanbrengen, waarbij deze meer reken- of opslagcapaciteit bezitten bij een lager energieverbruik. De meest geavanceerde systemen die ASML momenteel ontwikkelt en produceert werken met een EUV lichtbron (extreme ultra violet). Deze lichtbron heeft een golflengte van 13,5 nanometer en belicht IC details tussen de 20 en 30 nanometer. EUV-technologie is zeer complex omdat dit extreem ultraviolet licht alleen gedijt in vacuüm en kan worden vervormd met spiegels in plaats van lenzen. ASML heeft jarenlang onderzoek gedaan naar deze compleet nieuwe technologie voordat het op de markt geintroduceerd kon worden. De stuwende kracht achter dergelijke technologische doorbraken zijn ingenieurs die vooruit denken. De medewerkers van ASML behoren tot de creatiefste denkers in de natuurkunde, wiskunde, scheikunde, mechatronica, optica, werktuigkunde, software en informatica. Omdat ASML jaarlijks ruim een half miljard Euro in R&D investeert, hebben onze mensen de vrijheid en de middelen om de technologische grenzen te verleggen. Zij werken dagelijks samen in hechte multidisciplinaire teams waarin men naar elkaar luistert, van elkaar leert en onderling ideeën uitwisselt. Steile curve ASML is een relatief jong bedrijf, dat zich ongekend snel heeft ontwikkeld. In een tijdsbestek van 25 jaar zijn we van niets uitgegroeid tot een multinational met 55 vestigingen in 16 landen en met een jaaromzet van 4,5 miljard euro in 2010. Dagelijks proberen duizenden ingenieurs en wetenschappers de grenzen van de (nano)technologie te verleggen, zodat wij onze leiderspositie kunnen behouden en uitbouwen. Hiervoor zijn mensen nodig die ook voortdurend hun eigen grenzen verkennen en verleggen: mensen die bewust voor de steilste leercurve kiezen en willen deelnemen aan een technologische race.

ASML herkent in Solar Team Twente dan ook kenmerken van haar medewerkers. Het is een jong, ambitieus, multidisciplinair team dat de meest geavanceerde solar wagen ontwikkelt die nog betrouwbaarder en sneller is dan zijn voorganger. En omdat ASML ook intensief investeert in erkende professionele studies en/of onderzoeksinitiatieven in samenwerking met universiteiten zoals Universiteit Twente, was sponsor worden van Solar Twente Team dan ook een voor de hand liggende keuze: ‘Het is voor de high-tech industrie van belang dat studenten praktische ervaring opdoen met design en realisatie van complexe systemen. Solar Team Twente is daar bij uitstek een goed voorbeeld van,’ aldus Jos Benschop, ASML Vice President Research. Heb jij een tomeloze passie voor technologie en wil je ook deel uitmaken van een team dat elke dag nieuwe ideeën uitprobeert en constant op zoek is naar betere, nauwkeurigere en snellere werkmethoden, ga dan naar www.asml.com/careers en stuur ons je (stage/afstudeer) sollicitatie toe. ASML wenst Solar Team Twente heel veel succes!

1

INTERVIEW

KRYSTL

45

Interview over ambitie: Krystl Pullens, zangeres

‘Ik had nooit aan Idols mee willen doen’ Tekst: Stijn van Ewijk | Foto’s: IAMKAT

Met haar zomerse single ‘Golden Days’ scoorde Krystl Pullens een grote hit. Het zingen kreeg ze op het conservatorium in Enschede onder de knie. Na stemproblemen, afwijzingen bij conservatoria en een uiteengevallen band sleepte ze een 3FM Award voor beste nieuwkomer binnen. Haar debuutalbum ‘Rolling’ is net uit. ‘Het is een vrolijke plaat geworden, want ik ben vrolijk.’

‘D

e ene keer kom ik uit Amsterdam, dan uit Utrecht en dan weer uit Twente.’ Zangeres Krystl Pullens verhuisde vaak binnen Nederland, waardoor iedereen haar een andere herkomst toekent. Wat ons betreft komt ze vooral uit Twente, waar ze vier jaar aan de popacademie studeerde en nog een jaar langer woonde. Ze werd echter geboren in Zandvoort en verbracht een jaar op het conservatorium in Rotterdam voor dat ze richting Twente ging. We ontmoeten Krystl in Amsterdam, bij banketbakkerij en café De Taart van m’n Tante. Een vrolijke locatie, waar Krystl op haar plek lijkt. Vlot, vrolijk, niet groot maar duidelijk aanwezig. De blonde bos haar doet aan Shakira denken. Daar houden de vergelijkingen met andere muzikanten echter op. Krystl Pullens houdt dat graag zo. ‘Ik vind het leuk als mensen mij niet kunnen plaatsen en me een eigen plekje geven.’

Je debuut is een vrolijk album geworden. ‘Ik wilde een plaat maken die dicht bij mij staat. Het is een vrolijke plaat geworden, want ik ben vrolijk. In mijn muziek zitten geen moeilijke dingen, geen zware onderwerpen. Ik heb niet de behoefte mensen een boodschap mee te geven. Ik beschrijf een gevoel waar mensen zich in kunnen vinden. Een relatie die uitgaat, herkenbare onderwerpen. Ik ben ook maar een normaal meisje en doe normale dingen. Ik vroeg me bovendien af hoe ik wilde dat het publiek er live bij zou staan. Wilde ik ze vooral laten luisteren of vooral laten dansen?’ Danseres is wat Krystl Pullens oorspronkelijk wilde worden. In haar geboortedorp werd ze echter gevraagd als zangeres voor een bandje. Een paar maanden later begeleidde ze de auditie van de gitarist van de band op het conservatorium in

46

Rotterdam. De gitarist werd afgewezen, maar Krystl viel op en werd gevraagd te gaan zingen op het conservatorium. Hoewel ze al groen licht had voor een dansschool in Amsterdam, besloot ze in te gaan op het aanbod uit Rotterdam. ‘Ik had nooit zangles gehad en moest van vijf minuten naar drie uur oefenen per dag. Ik voelde me een klein meisje dat niets wist. Ik had nog nooit van solfège of theorie gehoord en het was echt te zwaar. Ik kreeg stemproblemen en moest vertrekken. Het bericht kwam op mijn verjaardag. Het werd een dramatische dag en ik wenste dat ik voor het dansen had gekozen.’

‘Misschien was het een soort angst; de neuzen stonden niet meer helemaal dezelfde kant op’

Op de valreep deed Krystl auditie bij de popacademie in Enschede. ‘Mijn moeder had in een krantenartikel gelezen over de popacademie in Enschede. In Enschede heb ik uitgelegd dat ik stemproblemen had gekregen maar heel graag verder wilde. Ze hebben toen heel lang vergaderd maar uiteindelijk kreeg ik te horen dat ik werd afgewezen. Toen heb ik wel een potje gejankt. Twee dagen later werd ik echter opgebeld door de directeur met het bericht dat ze nogmaals vergaderd hadden over mij en me toch wilden aannemen. Het eerste half jaar mocht ik echter niet zingen en alleen stemoefeningen doen. Dat was wel zwaar want ik ging wel kijken naar de bands van mijn medestudenten en voelde constant dat ik ook wilde zingen.’

INTERVIEW

waren ook weleens te gast bij 3FM, maar daaruit volgde nooit echt wat. Je bent als band heel erg afhankelijk van radiostations. Omdat het niet zo goed lukte, dachten we: laten we nog één showcase doen. Universal Music kwam kijken en toen alles in kannen en kruiken was en we een week later zouden tekenen, ging de band uit elkaar. De bassist was gevraagd door Miss Montreal en ging daar werken. De gitarist verhuisde naar Corfu in Griekenland vanwege zijn geliefde.’ Was er niet meer aan de hand? ‘Ik merkte dat ik vaker de kar moest trekken. Misschien was het een soort angst; de neuzen stonden niet meer helemaal dezelfde kant op en dat was wel nodig om verder te gaan. Maar het kwam natuurlijk wel als een verrassing. Ik was echt boos en dacht: hoe kunnen jullie me dit aandoen? Uiteindelijk zijn we nog steeds vrienden en snap ik hen wel. Er is geen haat en nijd.’ Hoe wist je alsnog een contract binnen te slepen? ‘Ik kon het gewoon niet aan mijn neus voorbij laten gaan. Ik trok de stoute schoenen aan en ben alleen naar Universal gegaan. Ik heb alles uitgelegd en gezegd dat ik hoopte het alleen te mogen doen. “Nee” had ik, “ja” kon ik krijgen. En het werd een “ja”.’ Net voor ons interview ontving Krystl de 3FM Award voor beste nieuwkomer, werd ze genomineerd voor een TMF Borsato Award en blijkt ze in het voorprogramma van Marco Borsato op te kunnen treden. Haar debuutalbum ‘Rolling’ moet dan nog uitkomen. Het album bevat eigen nummers en een cover van ‘Let it be’. De nummers schreef Krystl in samenwerking met verschillende songwriters. Alleen aan ‘Slowly’ schreef Krystl niet mee, het nummer werd gemaakt door Ilse De Lange en MachoPsycho.

Na vijf jaar vertrok je uit Twente. Was het de afstand? ‘Het was inderdaad de afstand. Ik speelde er veel in de buurt met mijn bandje L.I.N.E. maar met Do ging ik toeren door heel Nederland. Toen was Enschede heel ver. Om twee uur ’s nachts terug moeten rijden is niet fijn. Ik vond het ook niet prettig om in hotels te verblijven. Enschede vind ik echter een hele leuke stad. Als de stad in zijn geheel verplaatst zou zijn naar bijvoorbeeld Utrecht, was ik er zeker blijven wonen.’

Is succesvol zijn zoals je verwachte? ‘Het scheelde dat ik al een tijdje in het circuit meedraaide. Ik kende de andere kanten van de muziekwereld, zoals het zakelijke en financiële gedeelte. Ook hier moet ik veel netwerken. Je moet je gezicht laten zien en kunnen lullen. Dat leer je dan wel. Maar met deze plaat heb ik gemerkt dat er echt heel veel bij komt kijken. Mijn ouders dachten ook: dat is toch gewoon een liedje zingen? Nu zien ze van dichtbij wat het allemaal nog meer inhoudt. Zingen is er eigenlijk maar tien procent van. De interviews, de fotosessies, het liedjes schrijven, het werk op kantoor, de vergaderingen en allerlei onverwachte zaken die last minute geregeld moeten worden, vragen veel van mijn aandacht.’

De band L.I.N.E. werd gestart op de popacademie en Krystl en haar bandleden wilden ermee doorbreken. Krystl: ‘We probeerden door de radiostations te worden opgepikt. We

Wat is het lastigste? ‘Beslissingen nemen. De videoclip, de foto op het hoesje; die beslissingen zijn belangrijk maar ik dacht er nooit veel over

‘Ik had nooit zangles gehad en moest van vijf minuten naar drie uur oefenen per dag.’

48

INTERVIEW

na. Nu moet dat wel. Ik krijg natuurlijk advies maar uiteindelijk moet ik zelf beslissen. Soms weet ik heel duidelijk wat ik wil, maar soms ook niet. Dan denk ik: dit is leuk! Maar dan hoor ik een andere mening en daar zit dan ook wel wat in. Uiteindelijk probeer ik op mijn gevoel af te gaan.’ Waar geniet je het meest van? ‘Het spelen zelf en de reacties van de mensen. Een tijdje geleden speelde ik in Arnhem op een besloten feest. Het publiek was tussen de 30 en 55. We twijfelden of het zou aanslaan. Toen we begonnen ging iedereen echter enorm enthousiast dansen. Ik heb de hele nacht niet kunnen slapen, zo’n smile had ik op mijn gezicht.’ Wie beschouw je als je publiek? ‘Dat weet ik niet. Ik krijg reacties van kinderen vanaf een jaar of dertien. Maar ook van mensen van vijftig. Het is leuk als het zo breed is. Ik heb ook niet met een doelgroep in gedachten een plaat gemaakt. Voor mij werkt dat niet. Ik maak muziek, omdat ik het leuk vind en hoop dan dat jullie het ook leuk vinden. Ik had bijvoorbeeld nooit aan Idols of een dergelijke show mee willen doen. Dat circus en de korte tijd waarin je dan artiest moet worden. Ik ben blij dat ik niet voor die weg gekozen heb.’ Die wereld is te snel? ‘Ja, en het gaat dan niet op mijn manier. Stel dat je wint, dan zit je meteen vast aan een bepaalde platenmaatschappij. En je wordt direct beoordeeld door heel Nederland. Dat vind ik helemaal niet leuk. Je kunt niet zelf sturen; je hebt er niets over te zeggen.’ Je vindt het dus lastig beslissingen te nemen, maar je doet het wel liever zelf? ‘Die moet ik onthouden, zo is het precies!’ Een laatste vraag: welke nummer van je album moet Solar Team Twente draaien in de auto in Australië? Denkt even. ‘Rolling, dat vind ik een heel goed autoliedje.’ 

‘Ik heb de hele nacht niet kunnen slapen, zo’n smile had ik op mijn gezicht’

“Established developer and producer of turbo machinery subsystems for the aerospace industry.”

Cutting Edge Technology

We are a “Knowledgeable” company, highly experienced in designing, manufacturing and qualifying aerospace structures and assemblies. The quest for high-tech innovation has made Aeronamic a leading industry player: testing, probing, investigating and investing in future options for business and engineering challenges.

new-generation

Our main strength/vision is focused on costeffective production, reducing manufacturing and system costs, of high-speed rotating aircraft assemblies and other critical and complex machined parts with an emphasis on centrifugal compressor wheels and permanent magnet rotors for high-speed electrical machines. Aeronamic Air Turbine Starters, Load Compressors, Air Cooling Machines and Airflow

Aeronamic BV Planthofsweg 79 7601 PJ Almelo The Netherlands [email protected]

Valves are in service on many aircraft types from Airbus, Boeing, Lockheed Martin, Bombardier, Sukhoi and Gulfstream and we actively participate in new programs such as the Airbus A350 XWB and the Lockheed Martin F-35 Joint Strike Fighter. We focus on license production and co-development on critical (sub)systems and components, often as the single source supplier. Our team of engineers researches and explores new horizons and new materials, taking care of product design, materials engineering, process engineering, machining and product support. We have taken up the challenge to develop innovative, high speed electrical machines and turbo machinery to fit the electric architecture of future ‘green’ aircraft.

www.aeronamic.com

elektrische mobiliteit

energie uit water

duurzaam bouwen

lokale energie bedrijven

Kijk opnieuw naar de wereld Fossiele brandstoffen raken op, dat vraagt om alternatieven. Teamwork Technology ontwikkelt oplossingen voor de transitie naar duurzame energie. We starten nieuwe bedrijven die de samenleving veranderen. We zijn altijd op zoek naar talenten die de wereld willen verduurzamen. Als student kom je bij ons in aanraking met ondernemerschap en creativiteit. Je krijgt vrijheid maar ook verantwoordelijkheid. Meer weten? www.teamwork.nl/studenten

De door SMEOT gefabriceerde onderdelen Solar Team Twente heeft net als voor de zonneauto van 2009 enkele onderdelen laten fabriceren bij SMEOT in Hengelo. SMEOT had al vele vaste relaties met het Twentse bedrijfsleven en is daarom ook trots om met Solar Team Twente samen te werken. SMEOT en Twentse techniek is namelijk onlosmakelijk met elkaar verbonden. SMEOT (Stichting Metaal- en Elektro Opleidingen Twente) verzorgt tweejarige opleidingen via de beroepsbegeleidende leerweg niveau 2 (BBL) voor bedrijven in de metaal- en elektrobranche. Zo kunnen bedrijven hun medewerkers laten opleiden in de hoofdvakgebieden monteur, constructiewerker/lasser, machinebankwerker, mechatronica en machinaal verspaner.

Coby Hoogland, Energy Science

“Ik werd hier vanaf dag één serieus genomen” Timo Spijkerboer, werktuigbouwkunde

“Werken als pionier, dat geeft zoveel energie!”

Voor Solar Team Twente produceerden leerlingen van SMEOT de kroonplaten van de voorwielophanging, waarmee de voorvorkpoten zijn bevestigd aan het balhoofd. Ook zijn zij verantwoordelijk voor delen van het lagerhuis in de achterwielophanging. Dit zijn voorbeelden van de hoge kwaliteit producten die SMEOT fabriceert. De samenwerking past perfect omdat Solar Team Twente er naar streeft jonge mensen te inspireren iets met techniek te gaan doen. De leerlingen krijgen juist bij SMEOT de unieke mogelijkheid om te leren en werken met techniek. Werken aan producten van hoge kwaliteit in een omgeving waar het vergaren van vaardigheden staat voorop bij SMEOT en bij Solar Team Twente.

ADVERTORIAL TRIOLIET

51

INNOVATOR IN VOERTECHNIEK

Trioliet is specialist in voertechniek. In ruim zestig jaar is Trioliet uitgegroeid tot wereldwijd marktleider op het gebied van voermachines voor de moderne, professionele melkveehouderij. Een markt die constant in beweging is. De term ‘innovatie’ is Trioliet dan ook niet vreemd. Trioliet staat nummer vier op de lijst van het aantal octrooiaanvragen in het MKB Nederland en in 2008 was Trioliet winnaar van de Overijssel Innovation Award. Niet voor niets staat Trioliet bekend als ‘innovator’ in voertechiek. Een titel die ook niet aan Solar Team Twente voorbij is gegaan. Sinds begin dit jaar is Trioliet namelijk officieel partner van Solar Team Twente en is het Oldenzaalse bedrijf nauw betrokken bij het ontwerp en de productie van het testframe van de nieuwe zonneauto. De mensen van het ontwikkelingsteam van Trioliet hebben onlangs het testframe van de solar auto geconstrueerd. De testauto is gemaakt van een buizenframe en wordt gebruikt om alle vitale mechanische onderdelen te testen op prestatie en duurzaamheid. De ontwikkelingsmensen van Trioliet weten als geen ander hoe belangrijk deze testfase is. Een uitgekiend ontwerp en een goed prototype vormen namelijk de basis voor het suc-

ces. Het testen van deze zogeheten ‘mock up’ zal er toe leiden dat Solar Team Twente haar auto op mechanisch gebied al in een vroeg stadium door en door kent. Zo kunnen eventuele wijzigingen in het ontwerp tijdig worden doorgevoerd zodat het definitieve ontwerp van de zonneauto optimaal is. En dat maakt de kans op succes tijdens de World Solar Challenge 2011 alleen maar groter.

Stuur: De inspiratie voor het stuur is afkomstig uit de Formule 1. Nu nog van hout, straks van koolstofvezel. De schakelaar boven op het stuur is de masterswitch waarmee de elektronische aansturing vanuit het stuur kan worden gereset.

Foto’s: Gijs Versteeg & Dirk Soeteman

De 21Connect is als totaalplaatje al een imposant staaltje techniek. Vele onderdelen van de zonneauto zijn van dichtbij echter niet minder imposant. In deze rubriek wordt de 21Connect letterlijk onder de loep genomen.

In’t

Werkmal: De werkmal van de onderbody. Links- en rechtsboven zijn de contouren van de achterwielkappen te zien. Centraal vooraan de uitsnede voor het voorwiel.

Remklauw: De remklauw op een van de achterwielen die de 21Connect in geval van nood tot stilstand brengt. Tijdens de race wordt echter zo veel mogelijk op de motor geremd om energieverlies te beperken.

grôôôt Lamineren: De uiteindelijke body in de werkmal. Blauw de mal, wit een glasvezelmat en in het zwart een koolstofvezelmat.

Rekstrook: Solar Team Twente laat niets aan het toeval over. Het bruine plakkertje is een rekstrookje waarmee kan worden gemeten of er vervorming optreedt in de achterwielophanging. Met behulp van de gegevens kan bepaald worden of de onderdelen de klap van bijvoorbeeld een veerooster aan kunnen.

Printplaat: In een zonneauto zit erg veel elektronica, daarmee samenhangend ook een aantal printplaten. De printplaten zijn speciaal ontworpen en gemaakt voor de 21Connect, geheel in de huisstijl.

Evenaar: De overbrenging (evenaar) van het rempedaal naar de drukcilinders waarin de remolie wordt samengedrukt. Met behulp van deze overbrenging kan de rembalans tussen de voor- en achterrem worden ingesteld.

Cutting edge in special wind tunnel testing % Aeroacoustics % Ground simulation (by means of moving belt) % Propulsion simulation

Tailored solutions for % Aircraft % Helicopters % Aircraft engines (propellers, turbofans) % Truck and cars

Advanced local and non-intrusive far field measurements % Air vehicle performance (lift drag, moments, load distribution) % Flow field and noise characterization

www.dnw.aero

56

INTERVIEW

DAVE BLANK

57

Interview over ambitie: Dave Blank, Wetenschappelijk directeur MESA+

‘Ik was een knutselaar’ Tekst: Stijn van Ewijk | Foto’s: Dirk Soeteman

Na het middelbaar onderwijs ging Dave Blank naar de Lagere Technische School – ‘Dat paste bij mij’. Nu is hij wetenschappelijk directeur van het MESA+ onderzoeksinstituut voor nanotechnologie op Universiteit Twente. Over ambitie, studeren, technologie en kunst. ‘Ik houd van die diversiteit.’

‘D

e techniek kreeg ik met de paplepel ingegoten. Als kind in Amsterdam ging ik op zaterdag met mijn vader mee naar het internaat waar hij les gaf. Ze sloopten daar oude Engelse wagens of scheurden ermee over het terrein. Het was een heel leuke tijd. Toen ik als kind een vaardigheidstoets deed, kwam eruit dat ik gelukkig zou worden van een technische school.’

U koos toen niet voor de HTS? ‘De HTS paste niet bij mij. LTS wel. Ik was een knutselaar, iemand die het leuk vond oude motoren te slopen of in elkaar te zetten. Tijdens mijn opleiding raakte ik echter steeds meer geïnteresseerd in de wereld achter de werktuigbouw. Daarom ging ik later, via de MTS, natuurkunde studeren op de HTS. Na die studie bleek dat ik nog meer wilde weten. Ik ging op Universiteit Twente werken als technicus.’

Later promoveerde Blank en werkte anderhalf jaar op Stanford. Bij terugkomst in Twente, volgde onder meer een hoogleraarschap en sinds 2007 is Blank wetenschappelijk directeur van het MESA+ onderzoeksinstituut voor nanotechnologie. Daarnaast heeft hij een groot aantal nevenfuncties. Hebt u nog wat aan uw praktische achtergrond? ‘Ik heb wat meer inzicht met sleutelen. Als je me achter de draaibank zet, ga ik zo aan de slag. En bij een boutje weet ik welke sleutel ik moet pakken.’ Die vaardigheid gebruikt u vast niet meer. ‘Alles heeft zo zijn fases. Nu heb ik er andere functies bij.’ En dat zijn er nogal wat. ‘Mijn huidige klus is voor de regering. Er zijn negen topsectoren aangewezen en voor iedere sector is een team van

58

adviseurs samengesteld. Ik zit als vertegenwoordiger uit de wetenschap in het team voor de hightech sector. Verder zit ik bijvoorbeeld in de raad van toezicht van Medisch Spectrum Twente en ben ik voorzitter van NanoNextNL, een samenwerkingsverband voor nano- en microtechnologie tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen.’ Is het niet eens wat teveel? ‘Ik vind juist die diversiteit heel leuk. In mijn agenda staan bijvoorbeeld wetenschappelijke gesprekken, een telefoontje over een niet goed afgesloten contract, discussies over waar het heen moet met deze universiteit, een vergadering met een raad van toezicht en een wedstrijd van FC Twente.’ En dan is er ook nog Qua Art Qua Science. Enthousiast. ‘Qua Art Qua Science organiseert exposities waarbij kunstenaar en wetenschapper met elkaar in contact komen. Neem bijvoorbeeld het project waarbij een kunstenaar twee kandelaren in veertig stukken deelde. Van een van de stukjes van de ene kandelaar maakten we hier in het nanolab een kandelaartje op nanoschaal. Van de andere kandelaar zijn alle stukjes over de hele wereld gezonden. Het patroon dat die stukjes vanuit de ruimte vormen, lijkt weer op een kandelaar. Beide kandelaren kun je uiteindelijk dus niet zomaar zien, maar ze zijn er wel.’ Hebt u hier in Twente uw draai gevonden? ‘Het is lang geleden dat ik verhuisde van het Westen naar Twente. Ik ben gewoon Tukker. Enschede was toen echter een

INTERVIEW

andere stad. Het is uitgegroeid tot een leuke studentenstad met een veel groter cultuuraanbod dan vroeger. Ik hoef niet ergens anders te wonen, hoewel Amsterdam me soms ook wel aantrekt. Hier in Twente leer je elkaar echter beter kennen en zijn de lijnen korter. In Amsterdam heb je van alles en nog wat, maar je kunt toch niet alles tegelijkertijd doen. Tijdens een avondje stappen bijvoorbeeld, zul je niet zowel het Leidseplein als het Rembrandtplein aandoen. Ook daar heeft iedereen zijn eigen plekjes.’ Wat voor verschillen ziet u tussen Twente en Stanford, waar u anderhalf jaar werkte? ‘In Amerika moet je hoge ambities hebben en wat meer je nek durven uitsteken. Sommige mensen slapen in hun kantoor om de volgende ochtend hun experimenten voort te zetten. En als het mislukt, is dat geen probleem. Ga je hier echter failliet, dan heb je de rest van je leven een stempel op. In Amerika is het eerder een pre want het geeft aan dat je de grenzen hebt opgezocht.’ Kan Universiteit Twente iets leren van Stanford? ‘In Amerika moet je de beste zijn om de beste studenten te krijgen. Daar wordt hard voor gewerkt. In Nederland zeggen we vaak: alle universiteiten zijn goed hier, er is niet zoveel verschil. We zijn bang kleur te bekennen, bang om als universiteit te claimen ergens de beste in te zijn.’ Moet Nederland een echte topuniversiteit creëren? ‘Daar ben ik voorstander van. Het bundelen van bijvoorbeeld

DAVE BLANK

de technische universiteiten kan veel bieden. Het 3TU-verband is een stapje, maar ik bedoel het echt samenvoegen van de drie instellingen waardoor je wereldwijd veel meer aanzien krijgt. Het is daar echter nog niet het moment voor.

59

Nanotechnologie is uw specialiteit. Wat houdt het in? ‘Nanotechnologie betekent dat je op een zodanig kleine schaal werkt, dat de eigenschappen van je materialen veranderen. Als je bijvoorbeeld nanodeeltjes goud mengt, krijgt

‘Twente kan een universiteit worden waar men de echte toppers vindt’ Wat wel kan op korte termijn, is inzetten op een onderzoeksuniversiteit. Bij voorkeur in Twente; we gaan nooit groot worden, maar kunnen wel beter worden. Grootte is ook niet nodig, Caltech bijvoorbeeld telt ook maar ongeveer tienduizend studenten. Twente kan ook een universiteit worden waar men de echte toppers vindt. Als instelling heb je dan echt relevantie. Op studentenaantallen blijft het altijd knokken om te overleven.’ Hoe staat het volgens u met de wetenschappelijke ambities van de regio? ‘De regio wordt goed opgeleid door Saxion en Universiteit Twente. Daarnaast heeft onderzoek er automatisch spin-off. Neem Medimate met lab-on-a-chip. Met hun kleine apparaatje kun je thuis meten in welke hoeveelheid bepaalde medicijnen in je bloed voorkomen. Het is gestart met toponderzoek in nanotechnologie en omgezet in een waardevol product.’

het, afhankelijk van de grootte van het deeltje, verschillende kleuren. Behalve kleur, kan bijvoorbeeld ook de geleiding van een materiaal met nanoafmetingen beïnvloed worden.’ Wat voor mogelijkheden biedt dat voor producten? ‘Een voorbeeld is toepassing bij zonnecellen. Over de cellen op de zonneauto lopen elektroden die de elektriciteit geleiden. Hierdoor wordt echter ook een deel van het invallende licht tegengehouden. Hier op de universiteit wordt onderzoek gedaan naar transparante geleidende materialen om elektroden van te maken. De opbrengst van een zonnecel kan daarmee flink stijgen.’ Er zijn ook bezwaren tegen nanotechnologie. ‘Het gaat dan om twee dingen: het risico van nanodeeltjes en de impact van nanotechnologische toepassingen op ons leven. Nanodeeltjes moeten, net als bijvoorbeeld E-nummers, goed onderzocht worden. Wij gaan dit samen met het RIVM

60

INTERVIEW

‘Ik had niet kunnen bevroeden dat ik hier nu zou zitten, met achter mij een van de mooiste laboratoria ter wereld.’

doen, waarbij wij de apparatuur gaan ontwikkelen. Op de universiteit wordt daarnaast gekeken naar de impact van de technologie. Bijvoorbeeld een chip waarmee je thuis je bloed kunt meten, roept een aantal ethische vragen op. Wie is er verantwoordelijk voor de meting? De patiënt, het bedrijf of de arts? En willen we wel weten of we een bepaalde ziekte hebben?’ Moeten we bang zijn voor nanotechnologie? ‘Nanodeeltjes moet je goed onderzoeken. En als dat gebeurd is, hoef je er niet banger voor te zijn dan voor andere stoffen. Maar nanotechnologie is veel meer dan nanodeeltjes, mensen weten dat niet. Mijn roeping is de laatste tijd daarom: eerlijke voorlichting – zonder de risico’s te bagatelliseren.’

‘Je kunt de creativiteit laten ontwaken’ De voorlichting is niet eerlijk? ‘Negatief nieuws krijgt altijd meer aandacht. Er wordt heel veel onderzoek gedaan maar alleen de negatieve resultaten bereiken de voorpagina. Nanodeeltjes kunnen gevaarlijk zijn, maar hebben ook heel gezonde toepassingen. Ze zitten bijvoorbeeld in zonnebrandcrème en bieden daarmee belangrijke bescherming tegen huidkanker.’

U bent naast al uw andere activiteiten bovenal wetenschapper. Welke kwaliteiten zijn daar voor nodig? ‘Creativiteit. Goed kunnen samenwerken en goed kunnen uitleggen wat je doet. En doorzettingsvermogen, dat vooral.’ Creativiteit. Vandaar uw band met kunst? ‘Ik ben er van overtuigd dat creativiteit een ongelooflijk belangrijke kwaliteit is van een goede wetenschapper. Creatief omgaan met je omgeving, nieuwe ideeën hebben en experimenten doen die nog niemand gedaan heeft. Met mijn kunstprojecten probeer ik de wetenschap uit te dagen creatief te denken. Je kunt de creativiteit laten ontwaken. Omgekeerd ziet de kunstenaar dat nieuwe technologieën in zijn werk kunnen worden geïmplementeerd.’ Welke kwaliteiten hebben u als wetenschapper tot hier gebracht? ‘Het is belangrijk de juiste keuzes te maken. Je kunt niet ieder vakgebied beheersen en moet dus bekijken waar de kansen liggen. Ik heb daarbij zeker mazzel gehad. Toen ik mij bezig hield met het bestuderen van nieuwe complexe materialen kwam er een hoogleraarspositie vrij bij de leerstoel anorganische materiaalkunde. Vervolgens ging ik me bezighouden met het maken van atoomlagen en ontwikkelden we nieuwe apparatuur. Dat blijkt nu net dé techniek te zijn. Ik had niet kunnen bevroeden dat ik hier nu zou zitten, met achter mij een van de mooiste laboratoria ter wereld.’ 

Part of Royal BAM Group

Tebodin always close People are the basis for our success: clients,

Tebodin Netherlands B.V. wenst het

employees, partners and stakeholders. And

Solar Team Twente veel succes met

many other people whose lives we want to

(de voorbereidingen voor) de 2011

improve through our work.

World Solar Challenge in Australië!

That is what makes us a people’s business. Close to the markets, in which our clients operate and close to their projects, in which we are personally involved. Worldwide, local Tebodin. Always close. www.tebodin.com

Hernieuwbare stroom aansluiten op het netwerk? Elektriciteit opgewekt door water, zon en wind is overvloedig aanwezig in afgelegen gebieden zoals bergen, woestijnen en op zee. De toonaangevende energie- en automatiseringstechnologieën van ABB zorgen er voor dat om en bij de 70 miljoen mensen kunnen genieten van hernieuwbare stroom door die stroom te integreren in het elektriciteitsnetwerk, en dit soms over zeer grote afstanden. Door onze inspanningen inzake hernieuwbare energie, kunnen we de elektriciteitsnetwerken slimmer maken, en helpen we het milieu te beschermen en de klimaatverandering te bestrijden. www.abb.com/betterworld

Natuurlijk.

De wagen van Solar Team Twente is uitgerust met Sensortechnologie van Bosch. Dezelfde technologie wordt toegepast bij Bosch Motorsport.

ADVERTORIAL LESSCHER IT

63

EEN GEDEELDE PASSIE VOOR INNOVATIE

De Hengelose ICT-dienstverlener Lesscher IT is een van de grotere sponsors van Solar Team Twente. Een belangrijk motief voor het sponsorschap is een gedeelde passie voor innovatief denken, zo vertelt Roy Baks, Hoofd Verkoop bij Lesscher IT: “Wij moeten in ons vak ook voortdurend anticiperen op wat er gaat gebeuren. Dat vraagt om een gezonde nieuwsgierigheid, en een antenne om hypes te onderscheiden van ontwikkelingen met een structureel karakter. Zo is Lesscher IT vanaf het begin een echte voorloper geweest op het gebied van cloud computing. Dat is nu ineens een soort toverwoord geworden dat iedereen gebruikt, maar wij zijn er al jaren mee bezig.” Voorsprong Roy Baks ziet het werk van Solar Team Twente als een bron van inspiratie: “Zij gaan op zoek naar de grenzen van wat mogelijk is. Dat spreekt ons aan. Daarom helpen we ze, met advies maar ook met HP hardware, waaronder zware werkstations die normaliter vooral voor grafische toepassingen worden ingezet. Zo kan het team niet alleen betere berekeningen maken, er gaat ook veel minder tijd in zitten. Om een indruk te geven: met de gebundelde kracht van deze machines kunnen de zwaarste aerodynamicaberekeningen in één nacht worden uitgevoerd, waar dat voorheen meerdere dagen kostte. Een enorme tijdwinst dus − en misschien nu al een voorsprong in de race van straks!”

Door ons geleverd aan Solar Team Twente t
7PPS
EF
.FDIBOJDB

XFSLTUBUJPOT
)1
;
;#
(
(
8JO
1SP

CJU
"5*
'JSF1SP
7
(#
(SBQIJDT t
7PPS
EF
"FSPEZOBNJDB

XFSLTUBUJPOT
)1
;
volledig maatwerk voor Solar Team Twente. t
7PPS
EF
&MFLUSPUFDIOJFL

MBQUPQT
)1
C
J .






(#
NB PC. t
#JK
EF

XFSLTUBUJPOT

8JEF
.POJUPST
)1
TB
JODI

64

Solar Team Twente biedt dit jaar een extra dimensie om de World Solar Challenge te beleven. Samen met Service2Media en studenten van Saxion is de Solar Team Twente Applicatie ontwikkeld. Een applicatie voor op de smartphone, om constant op de hoogte te blijven van wat er tijdens de testfase en de World Solar Challenge in Australië gebeurt. Functionaliteit Op de App kan men actuele en algemene informatie over het solarteam vinden. Tijdens zowel de testfase als voorbereidingsfase in Australië wordt een gebruiker op de hoogte gehouden aan de hand van nieuwsberichten, blogs, tweets, foto’s en video’s. Dit wordt gedurende de race uitgebreid met live informatie, over de snelheden die de zonneauto behaalt, de weersomstandigheden in Australië en de afgelegde afstanden. Service2Media Service2Media is marktleider op het gebied van geavanceerde applicatie oplossingen voor smartphones, tablets en een groeiend aantal aanverwante apparaten. Service2Media’s app platform helpt bedrijven met het ontwerpen, bouwen, testen en distribueren van hun apps, onafhankelijk van het operating system: iPhone, BlackBerry, Android, J2ME/Symbian en Windows Phone 7. Service2Media werkt samen met een aantal van de meest innovatieve organisaties ter wereld, zoals Turner/ CNN, Rabobank, Abu Dabi Media Company, Liberty Global/ UPC, Reed Elsevier, De Telegraaf en NS. Het bedrijf is naast media apps en financiële apps, onder meer gespecialiseerd in smart energy metering apps en green apps ten dienste van het milieu. Service2Media is gevestigd in Nederland, Groot-Brittannië, Spanje, Verenigde Arabische Emiraten en de Verenigde Staten. Het hoofdkantoor van Service2Media is gevestigd in Enschede - Twente, het innovatie hart van Europa.

7KHKLGGHQFRQQHFWLRQ EHWZHHQ\RXUVRODUFDUDQG \RXUFDUHHUDW2F¹

,QGXVWULDOSULQWLQJLVDQHZPRUHLQQRYDWLYHPRUHHIILFLHQWDQGPRUHVXVWDLQDEOH ZD\WRFUHDWHVRODUSDQHOV2XU5 'HIIRUWVDUHH[WHQGLQJWKHUHDFKRIWHFKQRORJ\ WRSULQWLQJVRODUFHOOVFLUFXLWERDUGVDQGHYHQKXPDQWLVVXH7KHULJKWWDOHQWLQWKH ULJKWSODFHPDNHVLWKDSSHQ 2F¹LVVSRQVRURIWKH6RODU7HDP7ZHQWHDWWKH:RUOG6RODU&KDOOHQJH

0RUHDERXWFDUHHURSSRUWXQLWLHVDW

JOREDORFHFRPFDUHHUVGHIDXOWDVS[

samenwerken aan duurzaamheid

Strukton Rolling Stock

3DConnexion A. Leering Enschede AccuWijzer Aebi Schmidt Nederland Aemics Allsetra APEM Benelux Azerty Batterij Centrale Battery Fact Bergslot BOSCH Scharnieren Breedveld Staal Breukers Verhuur Bronkhorst High Tech Buitensport Twente Byte Internet Capable CARS and STARS Events

Cinestar Conceptlicious Deerns Dezineforce Dutch Space Eaton Ecobio Cleaning Fabory FAST Benelux Fluke Industrial Hietbrink BHV Intrax Racing Suspension Itenz Jobo Kipp & Zonen Kitvoegen.nl Kuil Nicos Lambo Rijssen Lastechniek Oost

Linak Luma Maser Engineering Music & Show Productions Nedap Energy Systems Nedcam Netzodruk Otto Chemie 0ARKER
(ANNIÛN PPM Oost Prince Fibre Tech PressurePro Benelux René Polman Fysiotherapie RS components Robor Electronics Schuurman Service2Media SKF Nederland SMEOT

St. Universiteitsfonds Twente STODT Storage Constructions Symbol Tapir TCPM Teamwork Technology Technicom Componenten Telmastaal Trioliet Twente Milieu Verkeerscollege Brunen Viditech Broadcast Facilities Vinytouch V-PS VrieService Woodford Trailers ZIN Initiatief Kracht