Stereotactische Radiotherapie van de hersenen Informatie voor patiënten
F0752-4510 september 2008 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44 MCH Westeinde, Lijnbaan 32, Postbus 432, 2501 CK Den Haag 070 330 20 00
De weg naar de centrale bestralingsafdeling De bestraling kan zowel poliklinisch (vanuit huis), als klinisch (vanuit het ziekenhuis) plaats vinden. Zolang u nog in het ziekenhuis verblijft, wordt het vervoer naar de centrale bestralingsafdeling voor u geregeld. Bent u weer thuis en wordt de behandeling voortgezet dan moet u zelf voor uw vervoer zorgen. Wanneer u niet met het openbaar vervoer of eigen vervoer kunt komen is het mogelijk om gebruik te maken van een taxi. Onze baliemedewerker kan u daarover inlichten. De Centrale Bestralingsafdeling (CBa) is gelegen in de kelderverdieping van het MCH Westeinde. Vraag eventueel de weg bij de receptie in de centrale hal. Wanneer u vervoer nodig heeft (bijvoorbeeld een rolstoel) van de hal naar de bestralingsafdeling, kan de receptionist dit voor u regelen. Wilt u alstublieft bij uw bezoek aan de Centrale Bestralingsafdeling in het MCH uw cliëntenpas meenemen. Wanneer u deze nog niet heeft dient u eerst een cliëntenpas te laten maken. Dit kan bij de balie in de centrale hal.
Wat is radiotherapie? Alle menselijke weefsels bestaan uit cellen, die zich voortdurend delen. Zo worden verouderde of beschadigde cellen vervangen door nieuwe. Wanneer een cel, door welke reden dan ook, ontregeld is, gaan de cellen zich ongeremd delen en vormen dan een tumor. Door het gebruik van radiotherapie komt de celdeling tot stilstand en daarmee de groei van de tumor. Kankercellen zijn, doordat zij sneller delen, gevoeliger voor radiotherapie in vergelijking met gezonde cellen. Door de hoge precisie van de stereotactische bestraling worden nagenoeg geen gezonde cellen beschadigd. De duur van de bestralingsperiode en het aantal behandelingen wordt vastgesteld, voordat de behandeling begint.
Stereotactische Radiotherapie van de hersenen • F0752-4510 • september 2008
2
Uw eerste bezoek aan de bestralingsafdeling Wanneer u in aanmerking komt voor een bestraling zult u verwezen worden naar een radiotherapeut (bestralingsarts). Hij/zij zal met u nog eens uw ziektegeschiedenis doornemen en u uitleggen waarom u bestraald moet worden. De radiotherapeut vertelt u hoelang de behandeling ongeveer gaat duren en hoeveel behandelingen u krijgt. Ten slotte krijgt u een afspraak mee voor een eerste bezoek aan de Centrale Bestralingsafdeling.
De radiotherapeutisch laboranten De bestralingen worden voorbereid en uitgevoerd door speciaal daarvoor opgeleide medewerkers, de laboranten. Zij voeren de bestraling precies uit zoals tijdens de voorbereiding is vastgesteld. Zij zijn er ook voor opgeleid om te letten op eventuele bijwerkingen en gevolgen die de bestraling voor u heeft. Zij kunnen eventuele vragen die u heeft beantwoorden.
Stereotactische radiotherapie Stereotactische radiotherapie is een speciale bestralingstechniek die wordt toegepast bij kleine tumoren in het hoofd. Bij deze behandeling worden er van buitenaf, dus van buiten de schedel, vanuit verschillende richtingen kleine stralenbundels op de tumor gericht. Tijdens de behandeling is het noodzakelijk om het hoofd zo stil mogelijk te houden. Hiervoor maken we gebruik van een speciaal masker. Het masker is voor ieder aangemeten. Dit heeft u op tijdens de bestraling. Het masker geeft alleen stabiliteit en heeft verder geen invloed op de bestraling. Om extra stabiliteit te verkrijgen, maken wij naast het masker ook gebruik van een extra versteviging tegen de bovenkaak door een hulpmiddel in de mond. Dit kan in de vorm van een metalen staafje of een biteblock. Het metalen staafje wordt tegen de bovenkaak gezet. Het biteblock maken wij door een kunststof afdruk van de bovenkaak. Welke van de twee hulpmiddelen bij u wordt gebruikt hangt af of u wel of geen gebitsprothese heeft. Tijdens de bestraling blijft het metalen staafje of het biteblock in de mond. Stereotactische Radiotherapie van de hersenen • F0752-4510 • september 2008
3
Voorbereiding Wanneer u in aanmerking komt voor een stereotactische bestraling worden alle voorbereidingen in gang gezet. Hieronder hebben wij de voorbereidingen voor u op een rij gezet. Allereerst krijgt u een computerpresentatie te zien van een laborant van de bestralingsafdeling. Tijdens deze presentatie geven wij informatie over de behandeling. Het is aan te raden om iemand mee te nemen wanneer u het voorlichtingsgesprek krijgt, omdat er veel informatie wordt gegeven. Aansluitend op het voorlichtingsgesprek maken onze medewerkers het masker en het hulpmiddel voor in de mond. Het maken van masker (en evt. biteblock) neemt ongeveer 1 uur in beslag. Met het masker op en het hulpmiddel in de mond kunt u normaal ademhalen. Voordat wij het bestralingsplan kunnen maken, krijgt u een afspraak voor een CT-scan van het hoofd. De CT-scan wordt gemaakt met het masker op en het hulpmiddel in de mond, die eerder vervaardigd zijn. De CT-scan duurt ongeveer twintig minuten. Om alle gegevens compleet te hebben, krijgt u nog een afspraak mee voor een MRI-scan van het hoofd. De MRI-scan wordt zonder het masker en het hulpmiddel in de mond gemaakt, deze scan duurt ongeveer vijftien minuten. Met de gegevens van beide onderzoeken, de CT-scan en de MRI- scan, berekenen wij een bestralingsplan.
Stereotactische Radiotherapie van de hersenen • F0752-4510 • september 2008
4
De bestraling De behandeling vindt op maandag t/m vrijdag plaats. Vooraf wordt bepaald hoeveel dagen in de week u komt voor de bestraling. Tijdens de behandeling ligt u in dezelfde houding op de bestralingstafel net als bij de voorbereiding. Hierbij worden het masker en het hulpmiddel in de mond gebruikt. Vervolgens stellen wij u nauwkeurig in op de juiste manier voor de bestraling. Voordat de bestraling begint, maken wij twee röntgenfoto’s. De foto’s worden direct bekeken, hierop is alleen te zien of de instelling voldoende nauwkeurig is, niet of er verandering te zien is in het bestraalde gebied. De laboranten gaan tijdens de bestraling de ruimte uit, maar kunnen u wel zien en horen buiten de ruimte. Tijdens de bestraling hoort u een zoemend geluid. De straling kan men niet zien en niet voelen en bestraald worden doet geen pijn. De bestraling vindt plaats vanuit verschillende richtingen. De verschillende stralenbundels zijn op één middelpunt gericht. De totale duur, inclusief het nauwkeurig instellen, bedraagt ongeveer een half uur. Wanneer u eenmalig wordt bestraald kan de bestraling een half uur tot één uur duren. Wanneer de bestraling klaar is, maakt de laborant het masker weer los. Het hulpmiddel in de mond wordt verwijderd waarna u klaar bent.
Stereotactische Radiotherapie van de hersenen • F0752-4510 • september 2008
5
Afspraken De afspraak voor de eerste bestraling bellen wij enkele dagen vantevoren aan u door. De (eventueel) daarop volgende afspraken voor de behandeling krijgt u mee. Wanneer u eenmalig wordt bestraald, ziet u na de behandeling de radiotherapeut. Wanneer u meerdere keren wordt bestraald ziet u één keer per week de radiotherapeut bij wie u onder behandeling bent. Als u tijdens deze periode vragen heeft, kunt u deze stellen aan de radiotherapeut of de laboranten.
Medicatie Indien u eenmalig wordt bestraald, dient u Dexamethason te gebruiken. U start één dag vóór de behandeling met de Dexamethason. Zoals hieronder beschreven.
Dexamethason: 4 maal per dag 1 tablet van 4 mg of 2 maal per dag 2 tabletten van 4 mg
Deze medicatie gebruikt u vervolgens 1 week in de bovengenoemde dosering. Wanneer u al Dexamethason gebruikt, gaat u na 1 week weer terug naar uw oorspronkelijke dosering in overleg met uw radiotherapeut. In sommige gevallen kan de radiotherapeut van de bovengenoemde dosis afwijken. Bij vragen of onduidelijkheid kunt u contact opnemen met de radiotherapeut.
Stereotactische Radiotherapie van de hersenen • F0752-4510 • september 2008
6
Bijwerkingen In de praktijk ondervindt u weinig bijwerkingen. Mogelijke bijwerkingen die u eventueel kunt verwachten door de bestraling zijn: • vermoeidheid • misselijkheid • hoofdpijn • soms haaruitval Het is vooraf lastig te zeggen of u wel of geen haaruitval krijgt, dit hangt af van de bestralingstechniek. Belangrijk is dat u eventuele klachten bespreekt met de radiotherapeut.
Adviezen • Buiten een goede voeding is het van belang dat u voldoende drinkt (1.5 tot 2 liter vocht per dag). • Geef toe aan vermoeidheid, neem uw rust wanneer u deze nodig denkt te hebben. • Verzorging van het haar in overleg met uw radiotherapeut. Het is goed om een milde babyshampoo te gebruiken.
Controle Het resultaat van de behandeling is vaak pas na een aantal weken of maanden te beoordelen. Aan het eind van de behandeling krijgt u een controleafspraak mee op de poli radiotherapie. Dit is waar u uw radiotherapeut voor het eerst gezien heeft.
Internetadressen • • • •
www.mchaaglanden.nl www.kankerbestrijding.nl www.kankerpatiënt.nl www.kankerspoken.nl (website voor ouders én kinderen)
Stereotactische Radiotherapie van de hersenen • F0752-4510 • september 2008
7
