Spoorboog Coevorden
Spoorboog Coevorden ‘van initiatief naar realisatie’ 1.
Inleiding
In 2010 - 2011 is de Variantenstudie naar een directe railverbinding tussen de spoorlijn Zwolle – Emmen en de Euroterminal Coevorden uitgevoerd. De eindresultaten van deze studie zijn verwerkt in het rapport ‘Railgoederenvervoer; Verbeterde bereikbaarheid van een trimodale terminal’. Op basis van dit rapport is in 2011 door de Stuurgroep RSP Coevorden de voorkeur voor variant 5a (Spoorboog) uitgesproken.
Spoorbrug
Verbinding
Wachtspo or
Vanaf 2011 is met partijen (ProRail en de Bentheimer Eisenbahn) intensief gewerkt aan het ontwerp en het ramen van de diverse onderdelen van de Spoorboog. Tijdens het overleg met zowel ProRail als de Bentheimer Eisenbahn is gesproken over de taak- en rolverdeling van de partijen en is de financiering van de kosten voor beheer en onderhoud aan de orde gekomen. Dit heeft inmiddels geleid tot concrete afspraken. In het 3e kwartaal van 2012 is het ontwerp (incl. kostenraming) van het wachtspoor en de spoorbrug door externe adviseurs onder de loep genomen. De secondopinions hebben nadere informatie over de uitvoerbaarheid en de investeringskosten opgeleverd. Daarnaast zijn het groeipotentieel van de Dryport Emmen/Coevorden (o.a. Euroterminal Coevorden) en de maatschappelijke kosten-baten in kaart gebracht.
Project Spoorboog is een project van Pagina 1
Spoorboog Coevorden In opdracht van RSP Coevorden zijn o.a. de volgende producten gemaakt: • Rapportage ‘Spoorboog; Verbeterde bereikbaarheid van de Euroterminal’ (Movares/provincie Drenthe, 17 oktober 2011); • Maatschappelijk Kosten Baten Analyse (Ecorys, 17 oktober 2011); • Rapportage Spoorboog Coevorden; Resultaten naar aanleiding van de workshop (ProRail, 22 december 2011); • Schetsontwerp Draaibrug en Verbinding (juni 2012, Bentheimer Eisenbahn en Ingenieurgesellschaft Lindschulte), incl. kostenramingen; • Second-opinion Draaibrug (Witteveen & Bos, 9 december 2012); • Functioneel Integraal Systeemontwerp (FIS) wachtspoor met Kostennota’s (17 oktober 2012 en 2 mei 2013); • Second-opinion FIS (Com-eet, 15 november 2012); • Staatsteunanalyse Spoorboog Coevorden (Nysingh, 30 januari 2013); • Second-opinion Kostennota ProRail (Com-eet, 17 mei 2013). Voorliggende notitie beschrijft de stand van zaken ten aanzien van de diverse onderdelen van de Spoorboog op het gebied van inhoud, financiën, beheer en onderhoud. Daarnaast is het vervolgproces kort beschreven.
2.
Maatschappelijke kosten-baten
Door NEA is in 2011 een onderzoek uitgevoerd naar het groeiperspectief van de Dryport Coevorden/Emmen. Het rapport van NEA heeft een belangrijke basis gevoerd voor de Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse. Deze MKBA heeft de toegevoegde waarde in geld en werkgelegenheid in kaart gebracht. Hiermee is het draagvlak van het project objectief vastgesteld. De MKBA heeft de directe en indirecte effecten van de rechtstreekse verbinding beschouwd en gewaardeerd. Gebleken is dat het saldo van kosten en baten positief uitvalt. Tegenover de investering- en exploitatiekosten van het project staan belangrijke baten, vooral op het gebied van reistijdwinst, transportkostenvoordelen en exploitatievoordelen. Het saldo van de kosten-baten analyse is positief en bedraagt € 16,7 miljoen. Een sneller groeipad van de overslag heeft een positieve invloed op het saldo van kosten en baten dat daardoor met ongeveer € 1 miljoen toeneemt tot € 17,8 miljoen. Een toename van de overslag naar 80.000 TEU in 2030 heeft een sterk positief effect en zou het saldo van kosten en baten op € 27 miljoen brengen. Wanneer de spoorboog niet gerealiseerd wordt, kan in combinatie met eventuele veranderingen in de regelgeving omtrent milieu- en geluidsemissies waar het gaat om het rangeren in het centrum, het goederenvervoer per spoor van en naar de Euroterminal verder onder druk komen te staan. Dit kan ertoe leiden dat verladers spoor als minder aantrekkelijk alternatief zien, wat eventueel kan leiden tot een reverse modal shift (van spoor naar de weg). Door het verslechteren van de ontsluiting en bereikbaarheid ten opzichte van andere terminals, zal de Euroterminal minder bedrijven aantrekken en een concurrentienadeel ondervinden. Dit staat haaks op de ambities van de gemeenten Emmen en Coevorden om: • de regio Emmen – Coevorden binnen het internationale en nationale goederenvervoernetwerk te versterken; • de goederenvervoercapaciteit van infrastructurele verbindingen te versterken en duurzaam te waarborgen; • bestaande ladingstromen te consolideren en nieuwe ladingsstromen aan te trekken; Project Spoorboog is een project van Pagina 2
Spoorboog Coevorden • de regionale economie te versterken door het aantrekken van logistieke activiteiten die van toegevoegde waarde zijn en werkgelegenheid te creëren in een segment waar relatief veel aanbod van arbeidskrachten vanuit de regio is. 3.
Ontwerp
3.1. Spoorbrug en verbinding Door Ingenieurgesellschaft Lindschulte is een Schetsontwerp (SO) van de spoorbrug en het verbindingspoor gemaakt. De keuze voor een draaibrug is na bestudering van de voor- en nadelen van de diverse brugtypen tot stand gekomen. Het principe van de draaibrug heeft zich door de jaren heen bewezen als een betrouwbaar principe. Het complexe van deze spoorbrug ligt in het feit dat de brug in een bocht van het spoor ligt. Hierdoor is de brug relatief lang en is er sprake van centrifugale krachten. De doorvaartbreedte bedraagt 8 m.
Zijaanzicht van de brug Ten behoeve van het verbindingspoor dienen enkele bestaande rangeersporen van de Bentheimer Eisenbahn te worden verlegd. Verder dient het laad- en losperron te worden verplaatst. Ten behoeve van het wegverkeer worden twee spoorovergangen aangebracht. De overwegen komen in de Mars te liggen. Eén in de doorgaande weg en één in de toegangsweg naar de bedrijven. De bediening van de brug en de overwegen zal vanaf de Euroterminal Coevorden (ETC) plaatsvinden. 3.2. Wachtspoor Het wachtspoor komt op de spoordijk tussen de beide kanalen (CoevordenVechtkanaal en Afwateringskanaal) te liggen. De treinen uit de richting Zwolle remmen op dit spoor af en komen voor de brug tot stilstand. Hiertoe zal een beveiligd remsysteem worden toegepast. Na het sluiten van de brug rijden de treinen via het verbindingspoor naar de Euroterminal Coevorden. De treinen komend vanuit de richting Euroterminal Coevorden wachten op het wachtspoor op toestemming om op het hoofdspoor richting Zwolle te mogen rijden. De ligging van het wachtspoor op de spoordijk maakt het complex. In de afgelopen periode is onderzoek naar de stabiliteit van het dijklichaam uitgevoerd. De kosten voor de benodigde dijkversterking (damwand) vormen een belangrijk onderdeel van de kosten van het wachtspoor. Daarnaast is de afstemming met de overige onderdelen van de Spoorboog (vooral de brug) van belang. Het gaat hier om de bediening, beveiliging en de signalering. De uitkomst van de diverse onderzoeken worden door ProRail in het Functioneel Integraal Systeemontwerp (FIS) van het wachtspoor verwerkt. ProRail rond dit FIS op korte termijn af.
Project Spoorboog is een project van Pagina 3
Spoorboog Coevorden 4.
Second-opinions
Spoorbrug Door Witteveen & Bos is een second-opinion uitgevoerd op het ontwerp van Ingenieurgesellschaft Lindschulte. Deze second-opinion heeft o.a. het volgende opgeleverd: • de keuze voor een draaibrug (t.o.v. hef- of klapbrug) is een goede keuze; • eventuele optimalisaties hebben vooral betrekking op de aandrijving en de materiaalkeuze. Bij deze keuze is van belang rekening te houden met regelgeving, betrouwbaarheid, exploitatie en beheer; • de door Lindschulte (namens Bentheimer Eisenbahn) geraamde kosten zijn reëel. Op onderdelen zijn verschillen geconstateerd. Witteveen & Bos acht een besparing op de uitvoeringskosten van ca. €250.000 als reëel; • Tijdens de besprekingen met Bentheimer Eisenbahn en Lindschulte is gebleken dat de kosten voor de engineering hoog zijn ingeschat. Bij de uiteindelijke uitbesteding van de werkzaamheden zal dit bedrag aanzienlijk lager uitvallen. Een verlaging van de kosten met € 250.000 lijkt reëel. De resultaten van de second opinion zijn op 5 september 2012 met vertegenwoordigers van Bentheimer Eisenbahn, Lindschulte en Witteveen & Bos besproken. Tijdens dit gesprek is duidelijk geworden dat de geraamde kosten een bovengrens zijn. Het lijkt zeer aannemelijk dat de werkelijke kosten lager zullen uitvallen. Gezien de complexiteit en het kostenniveau is het van belang een goede afweging te maken over de wijze van aanbesteden. Tijdens de voorbereiding van de aanbesteding dienen mogelijke alternatieven voor de aandrijving en materialen nog nader te worden afgestemd. Verbinding Door Bentheimer Eisenbahn is samen met een aannemer een detailraming van de kosten voor de verbinding gemaakt. In deze raming zijn, behalve de engineeringkosten voor de sloop en nieuwbouw van het laadperron, geen kosten voor de engineering opgenomen. Deze kosten worden door Bentheimer Eisenbahn zelf gedragen. De raming is zeer gedetailleerd en laat weinig ruimte meer over voor een verlaging van de kosten. Wachtspoor Door bureau Com-eet is een second opinion uitgevoerd op de stukken van ProRail. • In de kostenraming van het wachtspoor is het aanbrengen van een damwand opgenomen. De geraamde kosten van de damwand zijn erg hoog. Dit komt mede door de wijze van ramen (veel opslagen) en de gehanteerde eenheidsprijzen. De afdeling Wegen & Kanalen van de provincie Drenthe heeft na onderzoek deze constatering bevestigd; • In Kostennota (17 oktober 2012) is een post van € 2 miljoen aan voorziene kosten (dus excl. Opslagen) opgenomen voor de bescherming van kabels en leidingen van derden. Op vier plaatsen kruisen kabels en leidingen de spoordijk. Uit nader onderzoek en overleg met de nutsbedrijven is gebleken dat deze kosten zeer beperkt zullen zijn. Dit komt mede door het feit de kabels en leidingen grotendeels op zeer grote diepte liggen; • Uit de second-opinions van Com-eet is gebleken dat het op onderdelen nog kan worden geoptimaliseerd. Dit zal naar verwachting nog wel een besparing in de kosten kunnen opleveren van ca. € 500.000. Dit bedrag is nog niet ‘ ingeboekt’. Hierbij is geen rekening gehouden met de besparing op de damwand en de kabels en leidingen.
Project Spoorboog is een project van Pagina 4
Spoorboog Coevorden De resultaten van de second-opinion zijn in november 2012 besproken met ProRail en worden zoveel mogelijk in het FIS meegenomen.
5.
Investeringskosten
Door ProRail is op basis van het concept FIS (d.d. 19 september 2012) op 17 oktober 2012 een Kostennota opgesteld. Beide stukken hebben de basis gevormd voor de volgende acties: • Second opinion Com-eet (d.d. 26 november 2012); • Second opinion Afdeling Wegen en Kanalen van de provincie Drenthe (13 december 2012); • Overleg d.d. 19 november 2012. Op basis van bovengenoemde acties is onderstaand kostenoverzicht samengesteld. Vooral de post ‘damwanden’ vormt een aanzienlijk onderdeel van de totale begroting. In onderstaande budgetraming is uitgegaan van de raming van de afdeling Wegen en Kanalen van de provincie Drenthe.
Bouw kosten
Wachtspoor
VAT kosten
Risico reservering
Totale kosten
BTW
Totale kosten
excl. BTW
21%
incl. BTW
€ 9.549.341
€ 1.380.884
€ 1.374.103
€ 12.304.328
€ 2.583.909
€ 14.888.237
Draaibrug/overwegen
€ 5.217.456
€ 947.544
€ 535.000
€ 6.700.000
€ 1.407.000
€ 8.107.000
Verbinding
€ 1.130.000
€ 70.000
0
€ 1.200.000
€ 252.000
€ 1.452.000
€ 15.896.797
€ 2.398.428
€ 1.909.103
€ 20.204.328
€ 4.242.909
€ 24.447.237
TOTALEN
Door ProRail is sinds november 2012 gewerkt aan de optimalisatie van het FIS. De rapportage is op dit moment nog niet afgerond. ProRail heeft op 2 mei 2013 een geactualiseerde Kostennota opgesteld. In deze Kostennota is wederom een aanzienlijk bedrag geraamd voor de damwanden (ca. 38% van de totale raming). Indien de damwanden buiten beschouwing worden gelaten, blijkt er door de optimalisatie in het ontwerp een voordeel van ca. € 400.000 te zijn behaald. De geraamde kosten voor de damwand zijn bijzonder hoog en wijken aanzienlijk (ca. € 1,5 miljoen) af van de second opinion van de afdeling Wegen en Kanalen van de provincie Drenthe. Bureau Com-eet is gevraagd de geactualiseerde Kostennota te bestuderen en ons te adviseren. In haar rapportage d.d. 17 mei 2013 concludeert Com-eet het volgende: • De wijze waarop de Kostennota (met diverse opslagen) tot stand is gekomen is onduidelijk. De gehanteerde methodiek wijkt sterk af van de algemeen gehanteerde SSK ramingmethodiek van het CROW; • Het gehanteerde opslagpercentage (vooral risicoreserveringen) van 48% is niet gebruikelijk; • In de opinie van Com-eet is een aantal opslagen niet zinvol en ontstaat er hierdoor een ander beeld van de kosten. Com-eet geeft in haar rapportage aan dat op basis van een andere benadering van de risico- opslagen een bedrag van ca. € 11,5 miljoen, excl. BTW aannemelijk is; • Com-eet acht daarnaast een verlaging van de begroting, als gevolg van marktwerking, met 6% tot 12% reëel; Project Spoorboog is een project van Pagina 5
Spoorboog Coevorden •
Vanwege de omvang van de post damwanden merkt Com-eet tot slot op dat de door ProRail gehanteerde eenheidsprijs niet marktconform is. In de second opinion van de afdeling Wegen en Kanalen is wel met een marktconforme eenheidsprijs gerekend. Dit levert een aanzienlijke verlaging (ca. € 750.000) van de raming op.
Com-eet concludeert verder dat de gebruikswaarde van de Kostennota (probabilistisch resultaat) beperkt is. De eerder opgestelde budgetraming (zie tabel) geeft vooralsnog een reëel beeld van de geraamde kosten.
6.
Eigendom en beheer
Om de nieuwe spoorboog te mogen gebruiken dient de beheerder (ProRail voor het wachtspoor en de Bentheimer Eisenbahn voor de rest) een uitbreiding van de concessie aan te vragen bij de Inspectie Leefomgeving en Transport. In de concessie staan afspraken over onder andere de openbaarheid van sporen. Iedere vervoerder die aan de eisen van de beheerder voldoet, mag op voorwaarden van de beheerder, gebruik maken van de railinfrastructuur. Hierbij is er geen verschil tussen ProRail en de Bentheimer Eisenbahn. Spoorbrug Eigendom: Beheer en onderhoud:
Verbinding Eigendom: Beheer en onderhoud: Eigendom: Beheer en onderhoud:
Provincie Drenthe Uitvoering Provincie Drenthe. Bentheimer Eisenbahn betaalt een marktconforme gebruiksvergoeding voor de brug.
Bentheimer Eisenbahn Bentheimer Eisenbahn Railinfratrust (onderdeel Ministerie Infrastructuur en Milieu); ProRail, waarbij rekening zal worden gehouden met de voordelen die ProRail heeft met het verkleinen van het emplacement in het centrum van Coevorden en het niet meer afhankelijk zijn van de milieuvergunning in het centrum van Coevorden.
Project Spoorboog is een project van Pagina 6
Spoorboog Coevorden 7.
Staatssteunanalyse
Op 30 januari jl. is door Nysingh Advocaten & Notarissen een advies uitgebracht. Indien er sprake zal zijn van hiervoor genoemde eigendomsituaties en Bentheimer Eisenbahn zelf investeert in de aanlegkosten van het verbindingspoor (maximale publieke bijdrage in 2013 15%), is er geen sprake van meldingplichtige staatsteun. De Bentheimer Eisenbahn zal een markconforme gebruiksvergoeding voor de het gebruik van de spoorbrug en het wachtspoor betalen.
8.
Afspraken
ProRail • Door ProRail is een CRS (Client Requirement Specification) opgesteld. In deze CRS zijn de wensen en eisen van de klant (in dit geval gemeente, provincie en Bentheimer Eisenbahn) opgenomen. De CRS vormt de basis voor het FIS (Functioneel Integraal Systeemontwerp). Het betreft hier bv eisen met betrekking tot het gebruik van het wachtspoor; • In een Procesdocument heeft ProRail haar werkzaamheden tot en met de oplevering van het wachtspoor beschreven. Per fase worden de op te leveren producten, de kosten en de doorlooptijd beschreven. De projectfasen worden door een Go of No Go afgesloten. Deze Go of No Go beslissing zal door de stuurgroep RSP, binnen de bestuurlijke kaders, worden genomen; • Met ProRail worden afspraken met betrekking tot de vergoeding voor beheer en onderhoud van het wachtspoor gemaakt. Vooralsnog is het uitgangspunt dat de kosten voor het beheer en onderhoud van het wachtspoor niet boven de huidige beheer- en onderhoudskosten (in centrum Coevorden) uitstijgen. Bentheimer Eisenbahn Op 16 februari 2012 is tijdens het Dryport-congres te Emmen een intentieovereenkomst getekend tussen Bentheimer Eisenbahn, provincie Drenthe en de gemeente Coevorden. In overeenstemming hiermee is door Bentheimer Eisenbahn gewerkt aan een ontwerp voor de spoorbrug en de verbinding, met een bijbehorende kostenraming van deze onderdelen van de Spoorboog. Tevens is in de intentieovereenkomst overeengekomen dat nadere afspraken over o.a. financiering, taak- en rolverdeling (opdrachtgeverschap, eigendom, beheer en onderhoud) in een samenwerkingsovereenkomst worden vastgelegd. In het afgelopen periode zijn deze afspraken nader uitgewerkt en concreet gemaakt. Het betreft hier de volgende afspraken: • Bentheimer Eisenbahn is bereid te investeren in het verbindingspoor. Het verbindingspoor zal in eigendom komen bij de Bentheimer Eisenbahn. Kosten voor beheer en onderhoud komen voor rekening van de Bentheimer Eisenbahn; • Bentheimer Eisenbahn zal een marktconforme gebruiksvergoeding betalen voor de overige onderdelen van de spoorboog (spoorbrug en wachtspoor). De gemaakt afspraken worden op korte termijn in een samenwerkingsoverkomst vastgelegd. In deze overeenkomst worden tevens afspraken gemaakt over de functionaliteit (grotendeels in de CRS opgenomen), de betalingen en de wijze waarop de het beheer en onderhoud zal plaatsvinden.
Project Spoorboog is een project van Pagina 7
Spoorboog Coevorden 9.
Planning en vervolg
De globale planning van de werkzaamheden ziet er als volgt uit: 2e helft 2013 : Medio 2014: 2e helft 2014: Eind 2015:
Opstarten voorbereidingsfase (opstellen aanbestedingsdocumenten) aanbesteding werkzaamheden start realisatie Spoorboog Spoorboog in gebruik
De uitvoering van het verbindingspoor zal mogelijk in 2013 plaatsvinden.
Project Spoorboog is een project van Pagina 8
