j
a
a
r
v
e
r
s
l
a
g
2
0
0
8
Jaarbeurs Holding opereert als strategische houdstermaatschappij en ondersteunt op het gebied van financiën, juridische zaken, ICT, personeelszaken en organisatie-ontwikkeling.
VNU Exhibitions Europe organiseert beurzen die haar klanten business oplevert, vooral in Nederland en China, maar ook in andere landen. Met vakbeurzen is VNU Exhibitions Europe marktleider in Nederland. Via dochteronderneming VNU Exhibitions Asia neemt het bedrijf in Shanghai een leidende positie in.
Jaarbeurs Utrecht accommodeert vakbeurzen, publieksevenementen, congressen, vergaderingen en andere activiteiten. Door toevoeging van nieuwe functies krijgt het complex een multifunctioneel karakter.
Jaarbeurs Catering Services behoort tot de grote cateraars van Nederland. Via labelmanagement bouwt ze haar positie uit. Participaties in andere cateraars zullen zorgen voor verdere omzetgroei.
i n h oud
Kerngegevens
3
Bericht van de Raad van Commissarissen
4
Verslag van de Directie
7
VNU Exhibitions Europe
12
VNU Exhibitions Asia
18
Jaarbeurs Utrecht
20
Jaarbeurs Catering Services
26
Overzicht activiteiten 2008
32
Geconsolideerde jaarrekening 2008
40
Geconsolideerde jaarrekening
42
Geconsolideerde balans
42
Geconsolideerde winst- en verliesrekening
43
Geconsolideerd kasstroomoverzicht
44
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
45
Grondslagen
45
Toelichting op de geconsolideerde balans
49
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening
54
Vennootschappelijke jaarrekening
56
Toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening
57
Overige gegevens
59
Accountantsverklaring
59
Statutaire bepalingen inzake resultaatbestemming
60
Voorgestelde resultaatbestemming
60
Concernsamenstelling
61
Vijf jaren Jaarbeurs Holding B.V.
62
Personalia
64
3
kerngegevens * in e mln, tenzij anders aangegeven
2008
2007
Netto-omzet
145,7
108,5
Bedrijfsresultaat
24,9
13,9
Idem t.o.v. de netto-omzet
17,1 %
12,9 %
Nettoresultaat
16,8
9,5
Idem t.o.v. de netto-omzet
11,5 %
8,8 %
Kasstroom uit operationele activiteiten
38,8
18,5
Netto-investeringen in vaste activa
24,1
37,4
Afschrijvingen en waardeverminderingen vaste activa
11,8
10,2
Eigen vermogen
91,8
75,3
Balanstotaal
178,1
155,5
Solvabiliteit
51,5 %
48,4 %
Gemiddeld aantal medewerkers (FTE)
630
448
* Tot en met 29 oktober 2007 betrof de deelname in de groepsmaatschappij VNU Exhibitions Europe B.V. een 50% belang. Vanaf die datum is de deelname verhoogd naar 100% en werd deze in de balans volledig maar in de winst- en verliesrekening nog proportioneel geconsolideerd. In 2008 is de deelname zowel in de balans als winst- en verliesrekening volledig geconsolideerd.
4
B er i c h t van de raad van co m m i ssar i ssen
Hierbij bieden we de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Jaarbeurs (Holding) BV de door de directie opgemaakte geconsolideerde jaarrekening, jaarverslag en bijbehorende toelichtingen over 2008, evenals de vooruitzichten voor 2009 aan. De jaarrekening is voorzien van een goedkeurende verklaring van KPMG Accountants. Wij bevelen de Algemene Vergadering van Aandeelhouders aan de jaarrekening met inbegrip van de resultaatsbestemming goed te keuren en vast te stellen.
Als afzonderlijk agendapunt stellen wij de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor de Raad van Commissarissen en de directie van Jaarbeurs Holding BV decharge te verlenen voor hun taakuitoefening in 2008, voor zover dat blijkt uit de jaarrekening en het jaarverslag met de daarop gegeven toelichting.
De Raad van Commissarissen complimenteert het bedrijf met de behaalde omzet en het resultaat. De eerder door de directie in strategische zin gezette stappen hebben in belangrijke mate bijgedragen aan de flexibiliteit van het bedrijf dat daardoor optimaal kan presteren en verder wordt versterkt door de professionele wijze van werken van de bedrijven en door hun goede onderlinge samenwerking.
De Raad ondersteunt de benoeming van de nieuwe tweehoofdige directie van VNU Exhibitions Europe die leiding zal geven aan de uitvoering en realisatie van de nieuwe missie van het beursbedrijf die luidt: ‘We creëren inspirerende en rendementvolle ontmoetingen tussen mensen’. Deze missie is de basis voor de realisatie van het vorig jaar ingezette traject te komen tot meer vormen van interactie tussen exposanten en bezoekers door de geïntegreerde inzet van alle beschikbare databronnen. De Raad constateert dat het beursbedrijf hieraan goede invulling heeft gegeven door, naast de lancering van nieuwe beurzen, de ontmoetingen vorm te geven met het organiseren van Executive Summits, het openstellen van een klantenportaal en het realiseren van nieuwe online activiteiten.
De Raad volgt met interesse de ontwikkeling in China van VNU Exhibitions Asia en sluit zich aan bij de benoeming van een tweede directielid om de geplande groei van de portfolio, new business en interne organisatie te volbrengen.
Met belangstelling volgt de Raad, naast de zakelijke vernieuwingen, waaronder de opening van de state of the art congresruimte Media Plaza, het succes van meetingmoods en de route naar de realisatie van de ambitie om in
5
2015 van de locatie Jaarbeurs het ‘Dorpsplein van Nederland’ te maken. Geconstateerd wordt dat bijzondere momenten in 2008 hieraan hebben bijgedragen, zoals de Jaarbeurs Utrecht Marathon en de introductie van de nieuwe corporate website.
De Raad heeft zich geschaard achter het besluit tot overname van Arjan van Dijk Groep, waardoor Jaarbeurs Catering Services zich in de top van de Nederlandse partycatering kan positioneren. Een overname die past in de strategie om landelijke dominantie te krijgen door middel van lokale labels. Met belangstelling wordt ook de verdere ontwikkeling gevolgd van de exploitatie van de ss Rotterdam, onderdeel van het label On Board On Shore.
Evenals de directie is de Raad voorzichtig optimistisch met de geboekte vooruitgang bij de plannen voor de vernieuwing van het stationsgebied.
Vanwege de internationale verplichtingen van de heer Broeders, heeft de Raad besloten het voorzitterschap over te dragen aan de heer Klaver.
De Raad is in het verslagjaar viermaal bij elkaar geweest. Het college heeft gesproken over de strategische keuzes van de onderneming, de ontwikkeling van de bedrijven, de herinrichting van het stationsgebied, de overname van Arjan van Dijk Groep, de jaarrekening 2007, de tussentijdse resultaten, de begroting 2008 en de vooruitzichten voor 2009, alsmede het functioneren van zichzelf en de directie.
De Raad is medewerkers en directie dank verschuldigd voor de geleverde inzet die zijn weerslag vindt in de weer toegenomen resultaten.
Utrecht, 19 maart 2009 Raad van Commissarissen
Drs. P.C. Klaver, Voorzitter H.W. Broeders Mevrouw I.G.C. Faber R.G. van Ingen Mr.Drs. J.G. Wijn
6
7
VERSlAG
VAN
DE
DiRECtiE
2008 was voor Jaarbeurs holding BV wederom een goed jaar. De innovatieve kracht van onze drie werkmaatschappijen is het afgelopen jaar verder toegenomen. Daarnaast betaalt onze brede marktsegmentering zich uit. VNU Exhibitions Europe is met vijf nieuwe beurzen gekomen. Een opmerkelijke prestatie voor een grote beursorganisator. Jaarbeurs Utrecht heeft met de vernieuwing van media Plaza een zeer moderne en prachtige congreslocatie gecreëerd. Jaarbeurs Catering Services heeft met de recente overname van de Arjan van Dijk Groep opnieuw een sterk label binnengehaald.
De huidige kredietcrisis maakt voorspellingen voor de toekomst uiterst moeilijk. Niemand weet wanneer de bodem van de krater wordt bereikt. Wel weten we dat de gevolgen van de crisis fors en ingrijpend kunnen zijn. Hoe deze ons zullen raken, is moeilijk in te schatten.
Als gevolg van de crisis zien we twee tegenovergestelde ontwikkelingen. Aan de ene kant worden er beurzen en evenementen uitgesteld, doorgeschoven of kleinschaliger georganiseerd. Aan de andere kant zijn de reacties en effecten nog niet dusdanig dat we somber moeten zijn over 2009. Er worden nog steeds grote feesten georganiseerd onder het motto ‘het gaat wel goed met ons en we zeggen graag dankjewel tegen onze medewerkers’. Daarnaast trok ook de Margriet Winter Fair het hoogste aantal bezoekers ooit.
Na jaren van vertraging en stroperigheid lijkt er langzaam weer schot te komen in de plannen rondom de vernieuwing van het stationsgebied. Dat stemt ons voorzichtig optimistisch over de toekomst. We hebben onze eigen complexontwikkeling op orde en de tekeningen voor het hotel en de bioscoop zijn gereed. Dat maakt ons klaar voor de volgende stap. We kunnen dan ook haast niet wachten tot de eerste heipaal daadwerkelijk de grond in gaat.
De situatie met betrekking tot Utrecht Bereikbaar stemt ons tevreden. Dankzij een goede planning, afstemming en communicatie is de overlast rondom de verbetering van de toegangswegen beperkt gebleven. Dit geeft hoop voor toekomstige projecten.
8
V ers l ag
van
de
d i rec t i e
We staan nog steeds volledig achter de ambitie van Utrecht om Culturele Hoofdstad van 2018 te worden. We gaan ook zeker ons steentje bijdragen om deze ambitie te verwezenlijken. Daarnaast zien we veel mogelijkheden om mee te werken aan de viering van de Vrede van Utrecht in 2013.
Een mooi hoogtepunt voor 2009 wordt het internationale festival Europa Cantat, een soort mega-Korenslag. Europa Cantat wordt driejaarlijks georganiseerd en wordt in 2009 voor het eerst in Nederland gehouden. De fysieke concentratie van dit evenement vindt plaats op ons complex. Zo’n 18.000 zangers en zangeressen zullen van 17 tot en met 26 juli Utrecht bezoeken. Wij zien hun komst graag tegemoet. Dat warme welkom geldt tevens voor de deelnemers aan het Europees Jeugd Olympisch Festival (een multi-sportevenement voor jonge Europese sportatleten in de leeftijd van 13 tot 18 jaar), dat in 2010 plaatsvindt in Utrecht.
VNU Exhibitions Europe VNU Exhibitions Europe heeft vijf nieuwe beurzen gelanceerd. Een heel bijzondere prestatie in een markt die al behoorlijk vol en verzadigd is en bovendien een goed bewijs van haar innovatieve kracht.
De toekenning van de UFI ICT-Award 2008 wijst eveneens op het innovatieve karakter van VNU Exhibitions
Europe. Het is een belangrijke prijs van onze internationale brancheorganisatie die de onderneming kreeg voor Exporoute, de ‘Best Webapplication for Visitors’. Exporoute stelt bezoekers in staat om zich voorafgaand aan een beurs zo specifiek mogelijk te oriënteren en te laten informeren op basis van hun eigen behoefte. Met Exporoute worden bezoekers, op maat, op de hoogte gehouden van exposanten, producten, parallelsessies en papers die voor hen van belang zijn.
Exporoute is feitelijk een interactief voorspel en gebaseerd op het feit dat communities in de branche een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Het gaat al lang niet meer om dat eenmalige jaarlijkse contact tijdens een beurs. Exposanten willen langdurige en structurele relaties tot stand brengen die er echt toe doen. Bezoekers willen het met soortgenoten over hun vakgebied hebben. En dat willen ze niet met duizenden mensen, maar met die contacten die voor hen daadwerkelijk van belang zijn.
9
VNU Exhibitions Asia heeft het afgelopen jaar een flinke stap gezet op het gebied van haar bedrijfsvoering. De stijging van de omzet was weliswaar beperkt, maar het rendement is ruim gestegen.
Jaarbeurs Utrecht Jaarbeurs Utrecht heeft een uitstekend jaar achter de rug. Een van de belangrijkste momenten was de opening van het vernieuwde Media Plaza. Een zeer goede uitbreiding van onze capaciteit op het niveau dat we willen.
Jaarbeurs Utrecht heeft inmiddels ruim veertig externe organisatoren aan zich verbonden die al hun beurzen en evenementen in ons hallencomplex organiseren. Dit leidt niet alleen tot een betere spreiding van verschillende activiteiten maar eveneens tot een hogere bezettingsgraad. Een situatie die voor ons bedrijfseconomisch zeer belangrijk is.
In maart 2008 ging de eerste editie van de Jaarbeurs Utrecht Marathon van start. Met een gevarieerd loopprogramma en vele activiteiten daaromheen trok de marathon tienduizenden deelnemers en bezoekers. De samenwerking met de marathonorganisatie verliep succesvol en tot volle tevredenheid. De ambitie voor de toekomst is om zowel de omvang als de status van deze Utrechtse marathon verder te intensiveren.
: Foto en De
va
n e M
er
10
VERSlAG
VAN
DE
DiRECtiE
U Beach was een van de nieuwe activiteiten van Jaarbeurs Utrecht in 2008. Aan de rand van het hallencomplex verrees tijdens de zomermaanden een compleet stadsstrand. U Beach bleek een geslaagde combinatie van catering en locatie, maar had tegenslag met een van de natste zomers in de geschiedenis.
Jaarbeurs Catering Services Een belangrijk moment voor Jaarbeurs Catering Services was de overname van Arjan van Dijk Groep. Een full-service evenementenorganisatie in Oosterhout met 235 medewerkers. Met deze uitbreiding is Jaarbeurs Catering Services nu ook in Zuidoost-Nederland goed vertegenwoordigd. Samen met de overige partycateringlabels in de Randstad streeft Jaarbeurs Catering Services naar landelijke dekking door middel van regionale labels. De Arjan van Dijk Groep is in 2008 uitgeroepen tot Partycateraar van het Jaar.
Aan haar labels heeft JCS vorig jaar ook Divinatio, een restaurant voor fijnproevers, weten toe te voegen. In korte tijd heeft dit toprestaurant zich al weten te bewijzen. Divinatio werd namelijk gekroond als winnaar van het Best Restaurant Design 2008 en veroverde een fraaie tweede plaats in de Gouden Pollepel competitie van het AD/Utrechts Nieuwsblad.
Het On Board On Shore label is opgericht om enerzijds de catering aan boord van de ss Rotterdam, het voormalig vlaggenschip van de Holland Amerika Lijn, te verzorgen en anderzijds om gevolg te geven aan de vraag uit de regio Rijnmond naar een hoogwaardige invulling van de catering op partijen en evenementen. De On Board activiteiten gaan in 2009 van start. Het On Shore gedeelte is het afgelopen jaar al goed van de grond gekomen. Met On Board On Shore combineert JCS een zakelijke met een maatschappelijke functie. Honderden leerlingen van het Albeda College in Rotterdam krijgen de kans om zich in het cateringvak te bekwamen. Een goede investering in hun eigen toekomst en een potentiële kweekvijver voor toekomstig talent voor JCS.
11
Een prognose doen over 2009 en verder is zeker in deze tijden een hachelijke onderneming. De crisis maakt vooruitkijken uiterst moeilijk. Toch zijn we optimistisch gestemd. De werkmaatschappijen staan er goed voor. Vanuit een gezonde financiële situatie en met de vinger voortdurend aan de pols, lijken ze goed te zijn uitgerust om op een juiste manier te anticiperen op toekomstige ontwikkelingen.
Utrecht, 19 maart 2009 Drs. A. Brienen RA
: Foto en De
va
n e M
er
v n U
e X h i B i t i o n S
e U r o P e
VNU Exhibitions Europe heeft een succesvol jaar achter de rug. Een aantal beurzen vertoont opmerkelijke groei. De directie heeft ‘Outline 2013’ gepresenteerd, waarin wordt uitgegaan van forse omzetgroei. Door de lancering van nieuwe beurzen, maar zeker ook door het aanbieden van nieuwe online concepten en kleinschalige bijeenkomsten op directieniveau. VNU Exhibitions Europe heeft in technologische zin belangrijke stappen gezet die het uiteindelijke doel snel binnen bereik zullen brengen: het leveren van de juiste leads op het juiste moment aan de juiste bedrijven.
14
V N U E x h i b i t i ons E urope
Mission Statement In het verslagjaar heeft VNU Exhibitions Europe haar mission statement aangepast. Deze luidt: ‘We create inspiring and profitable engagements between people’. Daaraan gevolg geven kan uitstekend op een beurs, het kan met evenveel resultaat via internet of tijdens ‘invitation only’ evenementen. VNU Exhibitions Europe biedt haar klanten leads. Dat is onze core business. Zo beschikken we over veel informatie van individuele beursbezoekers. Naarmate we de leads verder kwalificeren, stijgt deze informatie in waarde. In toenemende mate zullen we onze databases inzetten om deze informatie aan te bieden aan onze klanten.
New business - nieuwe technologie In ‘Outline 2013’ zijn ambitieuze groeidoelstellingen geformuleerd. Ondanks de kredietcrisis die inmiddels is omgeslagen in een wereldwijde recessie blijft VNU Exhibitions Europe vasthouden aan dit groeiscenario. De doelstellingen zullen bereikt worden door een combinatie van autonome groei van bestaande projecten, acquisities en nieuwe online & crossmediale activiteiten. We hebben besloten tot omvangrijke investeringen in nieuwe technologie.
In het verslagjaar hebben we een start gemaakt met de verdere uitrol van online vakbeurzen. De komende vijf jaar zullen we er in totaal dertig lanceren. Het gaat hier om laagdrempelige concepten waar bedrijven binnen markten zich letterlijk kunnen etaleren. We zijn inmiddels actief in de beauty-, food- en installatiebranche. In deze concepten is een lichte vorm van matchmaking geïntegreerd. Op basis van profielinformatie krijgen webbezoekers maandelijks op maat gesneden informatie toegestuurd.
Een sterke vorm van matchmaking zien we bij Exporoute, die we samen met het bureau Marqit hebben ontwikkeld. Exporoute is voor het eerst toegepast bij vakbeurs Infosecurity.nl. Het gaat hier om een catalogus met uitgebreide downloadmogelijkheden. Op het moment dat webbezoekers zich intensiever willen informeren door documenten te downloaden wordt dit doorgegeven aan de exposant. Op basis van profielinformatie en het downloadgedrag kan de exposant bepalen hoe belangrijk deze bezoeker voor hem is, hij kan hierop zijn vervolgstappen afstemmen. Dit is een regelrechte vorm van matchmaking, waarmee we de exposant nog voordat de beurs begint gekwalificeerde prospects leveren. De inzet van Exporoute heeft ertoe geleid dat het ‘no-show’ percentage van Infosecurity.nl substantieel is gedaald. Met ‘no-show’ bedoelen we de doelgroep die zich wel registreert voor beursbezoek, maar uiteindelijk niet komt. Exporoute is bekroond met de ICT Award 2008 van The Global Association of the Exhibition Industry (UFI).
15
In het verslagjaar is de bezoekersdatabase in gebruik genomen. Deze database is essentieel om de visie van VNU Exhibitions Europe - leads generen voor haar klanten - handen en voeten te geven. Met de ingebruikname van de bezoekersdatabase zijn we in staat de gegevens permanent te verrijken met informatie over het gedrag van de bezoeker op de beurs, zijn bezoekfrequentie, zijn investeringsbevoegdheid, zijn interesses, de door hem bezochte deelnemers etc. Informatie over gedrag en profielen van bezoekers op websites van VNU Exhibitions Europe wordt hieraan ook toegevoegd. In een later stadium zullen we dit combineren met business intelligence.
Eind 2008 heeft VNU Exhibitions Europe het klantenportaal gelanceerd. Het klantenportaal biedt beursdeelnemers een persoonlijke pagina met marketinginformatie. Zij krijgen inzicht in de effecten van hun eigen marketingacties afgezet tegen het gemiddelde van de beurs, ze kunnen bezoekersbestanden downloaden en vanuit het klantenportaal vervolgacties ondernemen. Het klantenportaal illustreert het streven van VNU Exhibitions Europe om klanten permanent meerwaarde te bieden, met als ultiem doel de omzetdoelstellingen van de exposant een extra impuls te geven.
Ambities VNU Exhibitions Europe kiest voor groei. Toonaangevend met haar portfolio consumentenevenementen, marktleider met vakbeurzen en vooruitstrevend met de inzet van nieuwe technologie. Eerder is al opgemerkt dat expansie direct voortvloeit uit autonome groei, acquisities en online & crossmediale activiteiten.
16
V N U E x h i b i t i ons E urope
VNU Exhibitions Europe kiest hierbij ook voor omzetgroei in het buitenland. Zo is in 2008 de eerste aanzet
gegeven voor VSK België, hierbij gebruikmakend van de sterke merknaam VSK (verwarming, sanitair en klimaatbeheersing) in Nederland. Hoewel de beurs in het najaar van 2009 wordt gehouden, is de belangstelling voor deelname zo groot dat recentelijk is besloten de deelnemersacquisitie te stoppen en een wachtlijst in te stellen. We verwachten in België meer beurzen te gaan organiseren.
De VIV, de Vakbeurs Innovatieve Veehouderij, vervult een bijzondere positie binnen de organisatie. Het gaat
hier niet alleen om een reeks vitale beurzen die we onder andere in Utrecht, Moskou, Istanbul en Bangkok organiseren. Het is de bedoeling dat we met de VIV buitenlandse bruggenhoofden slaan van waaruit we in het betreffende land ook andere beurzen, altijd met een lokale partij, gaan organiseren. De buitenlandse ambities zijn zo hoog dat we de activiteiten hebben ondergebracht in een aparte business unit.
Een andere business unit binnen VNU Exhibitions Europe is: ‘Online & Cross Media’. In deze unit vallen
ook de eerder genoemde online vakbeurzen. Deze unit heeft als opdracht meegekregen nieuwe online concepten te ontwikkelen. Zo wordt gekeken naar de acquisitie van matchmaking concepten. In de lift zitten de Executive Summits, waarvan er in het verslagjaar vijf zijn georganiseerd. Het gaat hierbij om hoogwaardige bijeenkomsten waarbij de top uit een branche met elkaar in gesprek gaat, key notes bijwoont, kennis neemt van onderzoek en uitgebreid kan netwerken. De bijeenkomsten op directieniveau worden gehouden in exclusieve gelegenheden. In 2008 zijn de volgende vijf Executive Summits gehouden: Zorg, Overheid, Bouw, Onderwijs en Logistiek. De waardering van de deelnemers is hoog.
De business VNU Exhibitions Europe kijkt terug op een stabiel jaar, waarin het overgrote deel van de beurzen zijn positie heeft verstevigd.
Traditiegetrouw vinden in de even jaren de Industriebeurzen plaats. Nog niet bewust van de naderende recessie die de industrie hard treft, prolongeerden de beurzen ESEF en Techni-Show hun marktleiderschap. De Industriële Week begin oktober is een combinatie van Aandrijftechniek & Factory Automation, Macropak en Industrial Processing, waaraan de jaarlijkse beurzen Industrie & ICT en ICT & Logistiek waren toegevoegd. Terwijl de eerste financiële problemen in de VS zichtbaar werden was er bij de Industriële Week, die in het najaar werd gehouden, sprake van stabilisatie.
Het portfolio ICT-beurzen dijt jaarlijks uit. In het verslagjaar werd Onderwijs & ICT gelanceerd. De lancering
van deze beurs is een antwoord op het groeiende gebruik van ICT binnen het onderwijs. De eerste editie wist direct al meer dan 3.800 onderwijsprofessionals aan zich te binden. Op NOT 2009 presenteert een kwart van de deelnemers ICT-
17
toepassingen en digitale leermiddelen. In het ‘andere’ (even) jaar organiseert VNU Exhibitions Europe weer Onderwijs & ICT. De verkoop hiervoor is gestart op NOT 2009. Ook in de Bouw & Installatiemarkt heeft VNU Exhibitions Europe een nieuwe titel toegevoegd: Licht & Architectuur. De beurs werd al aangekondigd op de Internationale Bouwbeurs 2007. Licht & Architectuur richt zich exclusief op de Nederlandse architectuur, de beurs vond gelijktijdig plaats met GEVELtotaal. De combinatie heeft ervoor gezorgd dat VNU Exhibitions Europe met drie beurzen een positie bij architecten heeft opgebouwd. Deze relatie wordt geladen via speciale presentaties, seminars, architectendagen, exposities en looproutes. De vakbeurs voor de installatiebranche VSK, die begin 2008 werd gehouden, was niet alleen een feest voor de branche, maar trok ook meer bezoekers. De Health-sector is met Support, Fitnessvakdagen en de beautybeurzen een groeisegment. Support is het grootste consumenten- en vakevenement voor mensen met een functiebeperking. Het aanbod mag zich verheugen in een groei van tien procent, terwijl het aantal bezoekers met zestien procent steeg naar ruim 24 duizend. De beautybeurzen tonen zich stabiel. In 2008 is de online beautyvakbeurs.nl gelanceerd. Samen met Beauty Trade Special en Beauty Salon Dimensions wordt hiermee de hele beauty- en wellness-sector afgedekt.
18
V N U E x h i b i t i ons E urope
In het Non-Food retailkanaal vervullen wij met Trade Mart Utrecht - ‘Waar trends zichtbaar worden’ - een voorname rol. Vijfhonderd exposanten ontvangen jaarlijks 65 duizend bezoekers. In 2008 is gestart met een duidelijke profilering van de verschillende segmenten. De lancering van Jewels & Watches is zo positief verlopen dat er vergevorderde plannen zijn voor restyling van andere sectoren. Elke sector krijgt zijn eigen marketing. Hiermee onderkent VNU Exhibitions Europe dat elke branche zijn eigen inkoopmomenten heeft. Met de nieuwe aanpak en aangepaste marketingcommunicatie wordt hierop ingehaakt. Travel & Active is de naam van het cluster binnen ons bedrijf dat zich bezighoudt met de organisatie van consumentenbeurzen. Succesnummers zijn de Vakantiebeurs, Motorbeurs Utrecht, Kampeer & Caravan Jaarbeurs, Second Home, de VerzamelaarsJaarbeurs, Bike MOTION Benelux en KreaDoe. Ondanks het feit dat online boeken nergens zo wijd verbreid is als in de vakantiebranche, blijkt tijdens de Vakantiebeurs hoezeer consumenten hechten aan face-to-face informatie, getuige de stabiele bezoekcijfers. Bike MOTION Benelux illustreert een andere trend: Nederlanders brengen hun vrije tijd steeds vaker actief door. De beurs voor de sportieve fietser boekte in het verslagjaar 35 procent meer bezoekers. De Kampeer & Caravan Jaarbeurs trok weliswaar iets minder bezoek, het aantal verkochte kampeermiddelen overtrof de verwachtingen van exposanten.
VNU Exhibitions Asia Met VNU Exhibitions Asia behoren we met een portfolio van elf beurzen met bijbehorende congressen, summits en andere evenementen tot de grote beursorganisatoren in Shanghai. Het bedrijf heeft met omzetstijgingen van meer dan 10 procent de afgelopen jaren uitstekend geprofiteerd van de onstuimige groei van de Chinese economie. Zo is de beurs Domotex/Chinafloor in zes jaar gegroeid van 5.600 netto m² naar 46.000 netto m². Om de groeiverwachtingen voor de komende jaren waar te kunnen maken is het management in het verslagjaar versterkt. We verwachten over vijf jaar een verdubbeling van de omzet.
De organisatie In 2008 zijn we het project ’Marketing Flow’ gestart, waarin we de bezoeker centraal stellen. Doel is om de bezoeker tot in detail te (leren) kennen, deze te kwalificeren om hem vervolgens op het juiste moment met de juiste propositie te benaderen. Dit betekent een verregaande mate van differentiatie in de manier waarop wij bezoekers zullen aanspreken. We zullen onze IT-systemen hierop aanpassen, ook hebben we eind 2008 besloten de Marketing en Communicatie (Marcom) organisatie te herstructureren. Elk cluster van beurzen krijgt een eigen Campagne Manager,
19
die verantwoordelijk is voor het realiseren van bezoekersdoelstellingen, en een Content Coördinator die de gedifferentieerde marketing letterlijk inhoud moet geven. Specifieke disciplines zijn ondergebracht in Traffic & Productie, Online Marketing, Research & Development en Corporate Communicatie. De nieuwe Marcom-organisatie wordt aangestuurd door de Marketing Communicatie Manager.
In het verslagjaar is Ton Otten (51) benoemd tot Algemeen Directeur en John van der Valk (36) tot Directeur Beurzen & Cross Media. Beiden maakten al deel uit van het directie- en managementteam van het bedrijf. Ton Otten als Chief Financial Officer en John van der Valk als Business Unit Manager.
De verwachting We hebben voor de middellange termijn harde groeiambities neergelegd. Juist in tijden dat onze klanten extra gemotiveerd zijn leads te genereren is het onze opdracht klanten creatieve en rendementvolle concepten te bieden. We bieden klanten een breed pakket aan ontmoetingsmogelijkheden. In 2009 zullen we nieuwe beurzen aan ons portfolio toevoegen, investeren in nieuwe database-technologie en online concepten versneld uitrollen.
J a a r B e U r S
U t r e c h t
2008 was voor Jaarbeurs Utrecht een prima jaar. Er is boven verwachting gepresteerd. Er zijn wel een paar opvallende momenten geweest die merkwaardigerwijs precies aansloten op het patroon van zusterorganisatie Jaarbeurs Catering Services. Enerzijds een wat tegenvallende meimaand, anderzijds een uitstekend laatste kwartaal. Over het algemeen was er sprake van een druk jaar met zeer veel verschillende activiteiten. We groeien nog steeds, qua omvang, activiteiten en omzet, maar ook als organisatie en als mensen. Onze ambitie om in 2015 hét Dorpsplein van Nederland te zijn, begint steeds meer gestalte te krijgen. Eén van de belangrijkste kenmerken van een dorpsplein is een markante plek. Daar werken we al jaren ontzettend hard aan. in 2008 hebben we dit nog eens kracht bijgezet door de innovatieve uitbreiding van media Plaza.
22
JAARBEURS UtRECht
media Plaza Media Plaza is zonder meer een unicum. Aan de hand van onze marktfilosofie hebben we een omgeving gecreëerd waar mensen in staat zijn om vrij te denken en zo daadwerkelijk tot innovatie te komen. De fysieke omgeving van Media Plaza stelt je in staat om de gebaande paden te verlaten en je vaste denkpatronen te doorbreken. Zo kom je tot bezinning en verandering. Deze marktfilosofie is door de architect voortreffelijk vertaald in een fysieke omgeving. De grote lichte Polar Room met het transparante dak van teflon, de miljoenen lampjes van de ledverlichting, de verschillende workshopruimtes en natuurlijk state of the art techniek en faciliteiten. Het primaire gevoel van Media Plaza is vuur en ijs. Vuur staat voor geborgen, veilig en warm, dat merken de gasten bij binnenkomst. IJs staat voor licht, zakelijk en ook glad: je moet heel bewust je stappen zetten.
De uitbreiding van Media Plaza is de thuisbasis voor het nieuwe en unieke concept Explore New Visions. Daarin hebben Jaarbeurs Utrecht en Stichting Media Plaza de handen ineengeslagen om bedrijven en organisaties diepgaand en succesvol te laten innoveren. Stichting Media Plaza levert de content van hoge kwaliteit, terwijl Jaarbeurs Utrecht zorgt voor de juiste sfeer, emotie en aankleding. Explore New Visions is met recht ‘the best of both worlds’.
Jaarbeurs insperience Bij Jaarbeurs Insperience kijken we niet alleen naar de zakenwereld, maar ook en vooral naar de menselijke kanten. De insteek van Jaarbeurs Insperience is om de enorme ervaring van Jaarbeurs Utrecht uit het verleden te koppelen aan de wensen en eisen van de huidige tijd. De redenen waarom mensen naar een beurs gaan zijn door Jaarbeurs Insperience vertaald naar vier belevingswerelden: ontsnap, ervaar, leer en verwonder. Door deze belevingswerelden toe te passen op de beursvloer helpt Jaarbeurs Insperience de boodschap van exposanten en organisatoren over te brengen. Hierbij is de bezoeker de allesbepalende factor: op het moment dat deze tevreden is, zijn de exposanten en organisatoren succesvol. Het concept van Jaarbeurs Insperience is in de laatste maanden van 2008 steeds verder uitgerold. En met succes, want het werkt.
Een belangrijk onderdeel van het succes van Jaarbeurs Insperience is de geheel nieuwe site ExpoPoint.nl. Hier kun je als exposant in een paar klikken je hele beursdeelname regelen. Dat gebeurt overigens in een eigen unieke omgeving. De website trekt de jas van de organisator aan. Via een persoonlijke inlog heeft de klant 24 uur per dag toegang tot de eigen gegevens. De site is technisch ingericht volgens de meest moderne standaard. Met de site is de service naar onze klanten weer verder verbeterd en krijgen we bovendien meer inzicht in de wensen die zij hebben.
23
Jaarbeurs Insperience heeft met haar nieuwe marktbenadering in 2008 een aantal nieuwe organisatoren kunnen inspireren hun beurs bij Jaarbeurs Utrecht plaats te laten vinden. Projecten zoals Gezond Leven, Woonidee NL en Zoom.experience hebben een succesvolle eerste editie meegemaakt.
meetingmoods Het meetingmoods-concept in ons congres- en vergadercentrum is in 2008 succesvol voortgezet. En evenals in 2007 is de bezettingsgraad ook het afgelopen jaar weer verder gestegen. Meetingmoods blijft uniek en vindt nog steeds gretig aftrek. Achter de schermen zijn we druk bezig er een nieuwe dimensie aan toe te voegen: My Moods. Dit wordt een tool waarmee je als klant vanuit je eigen stoel vooraf je gewenste omgeving kunt creëren en configureren. En wij zorgen er vervolgens voor dat het ook echt wordt gerealiseerd.
Jaarbeurs Utrecht marathon Dit jaar waren wij voor het eerst hoofd- en naamsponsor van de Utrechtse marathon. Onder de noemer Jaarbeurs Utrecht Marathon ging deze eerste editie op tweede paasdag van start. Compleet met sneeuw. Maar zowel de deelnemers als de bezoekers hebben zich niet laten weerhouden of ontmoedigen door de kou en stroomden in groten getale toe. Het enthousiasme was enorm en de spirit was hoog. We zijn erg blij dat we betrokken zijn bij dit grote evenement. De marathon hoort thuis in de stad, evenals de Jaarbeurs. We zijn allebei een stukje Utrecht en als zodanig horen we bij elkaar. De marathon
24
JAARBEURS UtRECht
past perfect in onze Dorpsplein ambitie. Niet vanwege de fysieke invulling van een dorpsplein, maar vanwege de vele functies die een dorpsplein heeft. Het is de plek waar het allemaal gebeurt. De Jaarbeurs Utrecht Marathon hoort daar zeker bij.
Bijzondere momenten Als we kijken naar de hoogtepunten in 2008 dan was het Dance4Life Event powered by Jaarbeurs Utrecht er daar één van. De organisatie kon niet terecht in het Gelredome en klopte bij ons aan. Dat was geen enkel probleem. Wij waren zeer verheugd dat we onze accommodatie voor een dergelijk goed doel beschikbaar konden stellen. Tijdens de slotavond werd er overal ter wereld simultaan gedanst in de strijd tegen hiv en aids. Hier in Utrecht waren ruim 10.000 jongeren aanwezig. Een prachtige en onvergetelijke ervaring.
U Beach, het stadsstrand op het Jaarbeursterrein, komt voort uit de aloude discussie: wat doen we met de zomer? Dat werd dus U Beach. Een strand op ons eigen terrein met een uitgebreide programmering op het gebied van sport, film en muziek. En Media Plaza verzorgde zelfs een aantal lezingen. Als het weer goed was, zat het barstensvol. Maar de zomer van 2008 was niet één van de beste. Financieel gezien was U Beach dan ook geen succes. Maar het was ook niet onze primaire insteek om hier geld mee te verdienen. U Beach is ook een manier om iets voor de stad te doen. Een gebaar naar alle Utrechters die niet op vakantie gaan. Die wilden we iets bieden. We komen daarom in 2009 zeker met U Beach terug. Want dit initiatief verdient een langere adem.
Aan het eind van het afgelopen jaar werd onze nieuwe corporate website gelanceerd, welke geheel past in de filosofie van het Dorpsplein. We zijn dan ook blij met ons fraaie nieuwe digitale visitekaartje, dat nog zal worden uitgebreid met een Tom Tom-achtige tool. Deze moet bezoekers helpen om hun komst naar de Jaarbeurs zo goed mogelijk te plannen en voor te bereiden. Waar staan de files, zijn er werkzaamheden, hoe laat vertrekt de trein, maar ook: zijn er nog parkeerplaatsen beschikbaar op het Jaarbeursterrein? We willen onze bezoekers in staat stellen om de reis zo goed mogelijk te laten verlopen.
Het gebruik van gratis draadloos internet binnen ons gehele complex is in 2008 explosief gegroeid. Het blijkt te voorzien in een enorme behoefte. Wij vinden deze digitale basisinfrastructuur van groot belang. Allereerst omdat het al onze klanten en bezoekers in staat stelt om altijd contact te hebben met het thuisfront, op zakelijk of privégebied. Daarnaast zullen veel ontwikkelingen zich de komende jaren via de ether afspelen. Met behulp van GPS bijvoorbeeld. Wanneer je weet waar mensen zich bevinden kun je hen ook welkom heten, op maat van informatie of aanwijzingen voorzien of hen naar een parkeerplaats leiden. We willen klaarstaan wanneer deze ontwikkelingen zo ver zijn.
25
Jaarbeurs Utrecht is al een aantal jaren bezig om de band met de stad Utrecht verder te versterken. Via de gemeente bereikte ons het verzoek of we iets wilden doen voor Léon, de zusterstad van Utrecht in Nicaragua. De gemeente Utrecht stelt voor Léon jaarlijks een ontwikkelingsbudget beschikbaar. Nu waren er plannen om in Léon een gebouw neer te zetten voor beurzen en andere, voornamelijk economische, activiteiten. We hebben het afgelopen jaar een delegatie van bestuurders en ondernemers ontvangen die we uitgebreid hebben geadviseerd op basis van onze eigen aanpak en ervaringen. Tijdens deze gesprekken zijn we geraakt door de vastberadenheid van deze mensen om een betere toekomst te gaan bouwen. Daarop hebben we besloten om aan onze adviezen een financiële bijdrage toe te voegen.
toekomst We zien de toekomst vrij optimistisch tegemoet. De orderportefeuille voor 2009 en daarna is goed gevuld. Ondanks de kredietcrisis zijn er vooralsnog geen tekenen van annuleringen of afzeggingen, maar er is wel sprake van een wat onrustig gevoel. Wij houden ons hoofd koel. We zijn voorbereid op zwaar weer. We zijn actief op veel verschillende markten en terreinen en dat is in deze tijd een groot voordeel. We hebben ons nooit voorbereid op een crisis, maar wel heel bewust ingezet op gespreide markten.
J a a r B e U r S
De
resultaten
van
c a t e r i n G
het
afgelopen
S e r v i c e S
jaar
waren
ver
boven
verwachting. We maken onze ambities waar. tegelijkertijd was het voor JCS ook een heel wisselend jaar. We begonnen met een zeer moeizaam eerste kwartaal waarin de omzet om nog onduidelijke redenen tegenviel. het tweede kwartaal verliep zeer wisselend. mei viel erg tegen, maar april en juni overtroffen daarentegen onze verwachtingen. De vier laatste maanden van het jaar hebben merkwaardigerwijs een explosie van activiteiten en omzet laten zien. En als bevestiging van de hoge kwaliteit zijn de labels Grand Catering, Verhaaf Party Catering en Arjan van Dijk Groep genomineerd als Beste Partycateraar van het Jaar. Arjan van Dijk Groep, de jongste aanwinst van Jaarbeurs Catering Services, is er met de eer vandoor gegaan. Echt booming business dus. De crisis bestaat, maar deze is vooralsnog aan ons voorbijgegaan.
28
J aarbeurs C a t er i ng S erv i ces
Arjan van Dijk Groep De overname van Arjan van Dijk Groep is tot nu toe de grootste overname die JCS in haar bestaan heeft gedaan. Een hele grote en belangrijke stap voor ons. De overname positioneert ons in de top van de Nederlandse partycateringwereld. We zijn zonder meer trots op het feit dat Arjan van Dijk Groep onderdeel van onze groep uitmaakt. Ze zijn niet alleen één van de beste en bekendste eventmakers in Nederland, maar ze behoren ook tot de top vijftig van best privaat geleide ondernemingen in Nederland. Met de overname zitten we nu ook buiten de Randstad en is onze invloed in met name Brabant enorm vergroot.
De overname past in onze ambitie om landelijke dominantie te krijgen door middel van lokale labels. Ten aanzien van Arjan van Dijk Groep zijn we niet concurrerend maar complementair. De Groep brengt competenties met zich mee die JCS voorheen niet in huis had, zoals het organisatorische gedeelte. Daarnaast hebben zij ook heel wat aan inrichting in huis, van decors tot installaties. Dat stelt hen in staat om een totaalpakket aan de klant te leveren. Arjan van Dijk Groep is veel meer dan een cateraar. De Groep houdt zich ook bezig met het beheer en de exploitatie van diverse locaties. Een ontwikkeling die overigens ook binnen andere onderdelen van JCS steeds verder voortschrijdt.
De verwachtingen over de toekomstige synergie met Arjan van Dijk Groep zijn hoog. Als belangrijke speler in de eventmarkt zijn zij in staat om een grote impuls te geven aan nieuwe events in de Jaarbeurs. Voorheen hadden ze als organisator van grote feesten van wel duizenden mensen, geen toegang tot de Jaarbeurs. Dat wil zeggen, het totaalpakket kon niet worden aangeboden omdat Jaarbeurs Catering het exclusieve recht had op de catering. Inmiddels behoort dit tot het verleden.
On Board On Shore De ontwikkeling van ons Rotterdamse label On Board On Shore is nog niet geheel naar verwachting verlopen. We zijn voortvarend van start gegaan, maar nog niet aan het hoofdgerecht - het schip - toegekomen. Factoren waar wij geen invloed op hadden, hebben gezorgd voor een forse vertraging ten aanzien van het On Board gedeelte van onze activiteiten. Dat betekende dat wij met de exploitatie van de ss Rotterdam in 2008 nog niet konden starten. We verwachten daar rond de zomer van 2009 mee te kunnen beginnen. Onze On Shore activiteiten in Rotterdam verliepen daarentegen erg goed. Zowel kwalitatief als qua omzet is er prima gepresteerd.
29
Divinatio Divinatio is vanaf het begin goed van start gegaan. Meteen na de opening in december 2007 werden we getrakteerd op veel positieve culinaire recensies. In de Gouden Pollepel competitie van het AD/Utrechts Nieuwsblad eindigden we op een mooie tweede plaats. Achter Grand Restaurant Karel V, en dat is een restaurant met een ster. Daarnaast won Divinatio de Best Restaurant Design Award, zowel voor het interieur als het exterieur. Al met al een zeer bemoedigend begin en een uitstekend eerste jaar. Samen je successen vieren, daar gaat het om bij Divinatio.
taat & de Regt Het was eveneens een succesvol jaar voor Taat & de Regt in Den Haag. Omzet, resultaat en doelstellingen werden gehaald waarbij de laatste maanden van het jaar erg druk waren. Bovendien speelde Taat & de Regt een belangrijke rol in tal van grote en belangrijke events in de regio Den Haag.
30
J aarbeurs C a t er i ng S erv i ces
Verhaaf Party Catering Deze gunstige resultaten zijn eveneens van toepassing op Verhaaf Party Catering. Ook zij draaiden een prima jaar. Ondanks een lichte omzetdaling waren zij toch in staat het begrote resultaat vast te houden.
Grand Catering Ook Grand Catering kijkt terug op een uitstekend jaar. Eén van de toppers was toch wel het bijzondere evenement in het Amsterdamse Bos, voor 7.000 gasten. Halverwege 2008 heeft Grand Catering haar huisstijl vernieuwd met een ambitieus doel: ‘Grand Catering daagt uit’ moet de nieuwe standaard worden. Naast een verfrissing van het oude beeldmerk, onderstreept de pay-off dat Grand Catering tot vernieuwende en verrassende uitvoeringen komt door opdrachtgevers te stimuleren alles uit de kast te halen.
Jaarbeurs Catering Jaarbeurs Catering heeft eveneens grote stappen gemaakt. Zowel qua omzet als professionele organisatie ontwikkeling. Dat gebeurde onder meer binnen het congres- en vergadercentrum van Jaarbeurs Utrecht. Het meetingmoods-concept heeft ervoor gezorgd dat de catering zich eveneens steeds specifieker ging ontwikkelen.
De catering bij het meetingmoods-concept is een goed voorbeeld van strategisch cateren. De catering draagt in toenemende mate bij aan alle inspanningen om de klant te helpen zijn doelstellingen te bereiken. Dat gebeurt onder meer door voor een bepaald(e) event of bijeenkomst specifieke tailor-made producten te maken. Deze ontwikkeling zal de komende jaren naar verwachting steeds verder toenemen.
De ontwikkeling van de catering heeft een duidelijke relatie met de groei binnen de Jaarbeurs van nieuwe en innovatieve locaties en concepten zoals meetingmoods, Jaarbeurs Insperience en Explore New Visions (Media Plaza). Er is hierbij duidelijk sprake van een goede wisselwerking. Meetingmoods en Explore New Visions zwepen de catering als het ware op om tot vernieuwingen en innovaties te komen. Aan de andere kant hebben onze nieuwe concepten veel baat bij de grote kennis en ervaring die de catering heeft op het gebied van het gastheerschap. Een onontbeerlijk element voor succes.
31
Onze mensen In eigen huis vormde 2008 de afsluiting van een langdurig en intensief management development traject, waaraan een selectie van jonge managers van alle labels heeft deelgenomen. De eindopdracht bestond uit het maken van een businessplan van een dusdanig niveau, dat het ook daadwerkelijk gerealiseerd zou kunnen worden. Zo’n plan ligt nu op tafel. We zijn druk bezig om te kijken of en hoe we dit kunnen gaan concretiseren. Het niveau van het plan is het bewijs dat het management development traject een goede en zinvolle zet was.
toekomst In 2009 zullen we gaan focussen op de samenwerking met Arjan van Dijk Groep. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is om de synergie daadwerkelijk te materialiseren. Daarnaast zullen we verschillende nieuwe locaties gaan exploiteren, waaronder Corpus Congress Centre in Leiden (onderdeel van Corpus ‘Reis door de mens’), maar ook in Zaandam en verwachten we eindelijk met de On Board activiteiten van start te kunnen gaan in Rotterdam. Een moment waar we erg naar uitkijken. We verwachten overigens wel dat we door de crisis geraakt gaan worden, maar hoe en wanneer weten we niet. We zijn er wel op voorbereid. Dat doen we door de markt heel goed te volgen en daar onmiddellijk op te anticiperen. We zitten er bovenop.
o v e r z i c h t
a c t i v i t e i t e n
2 0 0 8
34
O V E R Z I C HT A C TI V IT E IT E N 2 0 0 8 V N U E XHI B ITI O N S E U R O P E
Beurzen en evenementen in Utrecht
Datum
Aantal bezoekers
Aandrijftechniek & Factory Automation
30 sep - 03 okt
20.486
Baden in Holland
16 feb - 17 feb
9.924
Beauty Salon Dimensions
13 sep - 15 sep
14.811
Beauty Trade Special
29 mrt - 31 mrt
19.933
Bike Motion Benelux
31 okt - 03 nov
24.763
Bouw & ICT
26 mrt - 27 mrt
2.852
ESEF
11 mrt - 14 mrt
32.586
Fitnessvakdagen
31 okt - 02 nov
9.276
ICT & Logistiek
30 sep - 03 okt
3.762
Industrial Processing
30 sep - 03 okt
15.404
Industrie & ICT
30 sep - 03 okt
1.759
InfoSecurity.nl / Storage Expo / LinuxWorld
12 nov - 13 nov
8.765
Jonge Gezinnen Beurs
30 okt - 02 nov
36.500
Kampeer & Caravan Jaarbeurs
16 okt - 22 okt
48.396
KreaDoe
05 nov - 09 nov
34.405
Macropak
30 sep - 03 okt
20.364
Margriet Winter Fair
14 nov - 20 nov
78.000
MOTORbeurs Utrecht
31 jan - 03 feb
89.018
Onderwijs & ICT
04 mrt - 05 mrt
3.848
Overheid & ICT
22 apr - 24 apr
7.174
Second Home International - Voorjaar
28 mrt - 30 mrt
10.249
Second Home International - Najaar
10 okt - 12 okt
7.612
Shop.NL
17 sep - 18 sep
1.655
Support
16 apr - 19 apr
24.011
Techni-Show
11 mrt - 15 mrt
55.564
Telecommerce Dagen
22 apr - 24 apr
7.200
Vakantiebeurs
09 jan - 14 jan
135.233 *
VerzamelaarsJaarbeurs - Voorjaar
05 apr - 06 apr
29.377
VerzamelaarsJaarbeurs - Najaar
22 nov - 23 nov
33.923
VSK
11 feb - 15 feb
65.663
Zorg & ICT
19 mrt - 20 mrt
5.744
Beurzen elders in Nederland - Rotterdam
Datum
GEVELtotaal
23 jan - 25 jan
Aantal bezoekers 7.400
HOUT
29 sep - 03 okt
19.079
Licht & Architectuur
23 jan - 25 jan
5.931
* waarvan 13.033 vakbezoekers
35
Trade Mart Utrecht
Datum
Aantal bezoekers
Voorjaarsbeurs / Trade Mart Utrecht
02 mrt - 05 mrt
12.999
Najaarsbeurs / Trade Mart Utrecht
31 aug - 03 sep
14.482
TMU inkoopdagen
01 jan - 31 dec
26.263
TMU Sla Uw Slag
24 nov - 24 nov
3.290
Beurzen in China - Shanghai
Datum
Aantal bezoekers
Busworld Asia
11 mrt - 14 mrt
25.290
China Retail Conference & Expo
11 jun - 13 jun
2.791
DOMOTEX Asia / CHINAFLOOR
11 mrt - 13 mrt
39.509
Home show May
01 mei - 04 mei
50.000
Home show October
03 okt - 06 okt
35.000
Interbath China
11 jun - 13 jun
2.366
Investment-Oriented Real Estate Show
14 nov - 16 nov
50.000
Money Fair
14 nov - 16 nov
50.000
Pet Fair Asia Professional & Pet Paradise Asia
03 sep - 06 sep
14.528
R + T Asia / China Windoor
12 mrt - 14 mrt
13.412
Shanghai Design Week
11 jun - 13 jun
2.787
Shanghai Int’l Garden & Landscape Design & City Construction Exhibition 11 jun - 13 jun
2.795
Shanghai Spring Real Estate Market
14 mrt - 17 mrt
68.000
The Fair
10 okt - 12 okt
5.000
World Travel Fair
27 mrt - 30 mrt
21.000
Beurzen in België - Brussel
Datum
Infosecurity.be / Storage Expo Belgium
19 mrt - 20 mrt
Aantal bezoekers 3.324
Beurzen in Duitsland - Keulen
Datum
Second Home International Duitsland
22 feb - 24 feb
Aantal bezoekers 1.573
Beurzen in Rusland - Moskou
Datum
VIV Europe - Moscow Edition
27 mrt - 29 mrt
Beurzen in Turkije - Istanbul
Datum
Food Technologies, Foodpack, Food Ingredients & Additives
06 mrt - 09 mrt
Summits
Datum
Bouw
15 sep - 16 sep
40
Logistiek
15 apr - 16 apr
47
Onderwijs
10 jun - 11 jun
44
Overheid
08 okt - 09 okt
41
Zorg
04 nov - 05 nov
48
Aantal bezoekers 5.556 Aantal bezoekers 12.098 Aantal bezoekers
36
OVERZiCht ACtiVitEitEN 2008 JAARBEURS UtRECht
Beurzen
Aantal
Aantal bezoekers
Bruto m²
Vakbeurzen VNU Exhibitions Europe
18
296.846
414.305
Publieksbeurzen VNU Exhibitions Europe
13
561.411
471.960
Vakbeurzen derden
15
82.133
126.155
Publieksbeurzen derden
18
455.281
300.275
Trade Mart (incl. Sla Uw Slag en Voor- en Najaarsbeurs)
13
57.034
46.954
Totaal Beurzen
77
1.452.705
1.359.649
Aantal
Aantal bezoekers
327
456.579
Aantal
Aantal bezoekers
Publieksevenementen
17
357.600
Bedrijfsevenementen
3
4.550
Totaal Evenementen
20
362.150
Congressen en vergaderingen
Aantal
Aantal bezoekers
Nationale dagcongressen
1.195
260.202
28
15.283
2
950
Dagvergaderingen, cursussen en overige
5.576
278.823
Totaal congressen en vergaderingen
6.801
555.258
totaal Jaarbeurs
7.225
2.826.692
Beatrix theater Voorstellingen (musicals)
Evenementen
Nationale meerdaagse congressen Internationale meerdaagse congressen
37
Beurzen en evenementen derden
Publieksbeurzen
Vakbeurzen
50 Plus Beurs
AK Beurs
Bienvenue en France
Dealer Info Dagen
Eurospoor
Evenement
Gezond Leven
Gezond in bedrijf
Het Multimedia Event
GrafiSign
KamaSutrA Extra Edition
HET Instrument
KamaSutrA Voorjaar
Holland Innovation
KamaSutrA Najaar
Management Support
Love & Marriage Voorjaar
Performa
Love & Marriage Najaar
PromZ Event
Open Art Fair
Regards
Ruim Baan M-Ned. / Onderwijsbeurs M-Ned.
Regio Business Dagen
Sp!ts Masterbeurs / Sp!ts Careerevent
RelatieZ
Sp!ts Nobiles Carrièredagen
Transport & Logistiek
Studie Beurs
Webwinkel Vakdagen
Wegwijs Woonidee NL ZOOM.experience
38
O V E R Z I C HT A C TI V IT E IT E N 2 0 0 8 J A A R B E U R S U T R E C HT
Publieksevenementen
Belastingdienst
Armin Only
Benecke
Blokker Magazijn Driedaagse
Bijenkorf
Boekenfestijn
Bohn Stafleu van Loghum
Dance4Life Event
C2W Career Expo
Dé Onderbouwmanifestatie
Capgemini
EO Nederland Zingt
CDA
Essence
Cisco
Holiday on Ice - Mystery
CMG Logica
Jaarbeurs Utrecht Marathon
Deloitte
Max Christmas Proms
Ernst & Young
Muziekfestival Maak De Droom Waar
Euroforum
Opening UIT 2008 - Utrechtse Introductie Tijd
EVD
Theatervoorstelling Festival a/d Werf
FNV Formaat
Theatervoorstellingen ‘Bombay’ - Stadsschouwburg
Gemeente Utrecht, Kidsgala 2008
Utrecht
Hartstichting
Thunderdome
Heliview
Trance Energy
Hersenstichting
U Beach
Hoezo! Projectmanagement Congresorganisatie IBG
Bedrijfsevenementen
ICT Delta, Synpact Project Management
Rode Kruis Rally
IPON 2008
T-Mobile
Kerk In Actie Binnenland
Vroom & Dreesmann
Kluwer BV Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter Bevordering
Congressen- en vergaderingen
der Pharmacie
Abvakabo
Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie
Algemene Nederlandse Branche Organisatie
Landelijk Netwerk Autisme
Schoonheidsverzorging (ANBOS)
Landelijke Organisatie van Aspirant Huisartsen
AT Consult
Landelijke Vereniging Balans
BDA Groep
Leids Congres Bureau LogaCom BV Lundbeck BV Ministerie van VROM Nationale Contact Centre Awards Nederlands Centrum van Directeuren en Commissarissen Nederlandse Federatie van Belastingadviseurs
39
Nederlandse Orde van Accountants -
Rabobank Nederland
Administratieconsulenten
Relais Restaurants
Nederlandse Orde van Advocaten
Rendement Uitgeverij
Nederlandse Uitgeversverbond / Groep Educatieve
Rijksgebouwendienst
Uitgeverijen (GEU)
Rijkswaterstaat Corporate Dienst
Nederlandse Vereniging Doktersassistenten
Rudolf Magnus Instituut
Nederlandse Vereniging van Anesthesiemedewerkers
SCEM
Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen
SDU Uitgevers
Nederlandse Vereniging voor Autisme
SNS Reaal
Nederlandse Vereniging voor Parodontologie
Sogeti Nederland
Nederlandse Vereniging voor Radiologie
Stichting Rioned
Novo Nordisk
Stichting Venti-Care
NS Poort
Stichting Vervoeradres
Nursing Event, Elsevier Gezondheidszorg
Surf Foundation
Optima Farma
Universiteit Utrecht
Partij van de Arbeid
Vereniging van Oncologie Verpleegkundigen (VvOV)
Politieacademie
VNU Exhibitions Europe
Provincie Utrecht
VO Raad
Reed Business
VSK, Uitreiking VSK prijzen Wachttorencongres Week van de Ondernemer, Synpact Project Management
J a a r r e K e n i n G
2 0 0 8
42
G E C O N S O LI D E E R D E B A L A N S P E R 3 1 D E C E M B E R 2 0 0 8 * Bedragen x e 1.000
2008
2007
Vaste activa
Immateriële vaste activa
1
37.862
31.900
Materiële vaste activa
2
93.414
87.098
Financiële vaste activa
3
1.387
1.387
132.663
120.385
Vlottende activa
Voorraden
805
512
Vorderingen
4
44.284
29.337
Liquide middelen
5
323
5.244
45.412
35.093
Totale activa
178.075
155.478
Groepsvermogen Geplaatst en gestort kapitaal
384
Agio reserve
35.849
35.849
Herwaarderingsreserve
570
-
Overige reserves
38.149
29.565
Onverdeeld resultaat
16.822
9.496
Eigen vermogen
91.774
6
384
75.294
Aandeel derden
3.198
748
94.972
76.042
Voorzieningen
7
6.302
6.025
Langlopende schulden
8
82
60
Kortlopende schulden
9
76.719
73.351
Totale passiva
178.075
155.478
* Tot en met 29 oktober 2007 betrof de deelname in de groepsmaatschappij VNU Exhibitions Europe B.V. een 50% belang. Vanaf die datum is de deelname verhoogd naar 100% en werd deze in de balans volledig maar in de winst- en verliesrekening nog proportioneel geconsolideerd. In 2008 is de deelname zowel in de balans als winst- en verliesrekening volledig geconsolideerd.
43
G E C O N S O LI D E E R D E W I N S T - E N V E R LI E S R E K E N I N G O V E R 2 0 0 8 * Bedragen x e 1.000
Netto-omzet
10
2008
2007
145.675
108.522
Kosten diensten van derden, materialen en overige externe kosten
75.409
60.450
Personeelskosten
11
33.618
23.922
12
11.790
10.193
Afschrijvingen en waardeverminderingen vaste activa
Som der bedrijfslasten
120.817
94.565
Bedrijfsresultaat
Financiële baten en lasten
13
24.858
13.957
-731
-122
Resultaat voor belastingen
24.127
13.835
Belastingen
14
6.342
3.999
Resultaat na belastingen
17.785
9.836
Aandeel derden
15
-963
-340
Nettoresultaat
16.822
9.496
* Tot en met 2007 betrof de deelname in de groepsmaatschappij VNU Exhibitions Europe B.V. een 50% belang en werd slechts proportioneel geconsolideerd. In 2008 is de deelname 100% en wordt deze volledig geconsolideerd.
44
G E C O N S O LI D E E R D K A S S T R O O M O V E R Z I C HT O V E R 2 0 0 8 * Bedragen x e 1.000
2008
2007
Kasstroom uit operationele activiteiten Nettoresultaat
16.822
9.496
Afschrijvingen en waardeverminderingen vaste activa
11.790
10.193
Resultaat voor afschrijvingen en waardeverminderingen
28.612
19.689
Mutaties in werkkapitaal · voorraden en vorderingen
-15.240
-5.471
· kortlopende schulden (excl. kredietinstellingen)
25.129
5.127
9.889
-344
Mutaties in voorzieningen
277
-863
Totale kasstroom uit operationele activiteiten
38.778
18.482
Kasstroom uit investeringsactiviteiten Netto-investeringen in immateriële vaste activa
-7.834
Netto-investeringen in materiële vaste activa
-16.234
-28.172 -9.223
Totale kasstroom uit investeringsactiviteiten
-24.068
-37.395
Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutaties langlopende schulden
22
-40
Mutaties schulden kredietinstellingen
-21.761
15.046
Mutaties overige reserves
-7
-1.148
Betaald dividend
-454
-454
Mutaties aandeel derden
2.450
475
Koersverschillen groepsmaatschappijen
119
-24
Totale kasstroom uit financieringsactiviteiten
-19.631
13.855
Mutatie in liquide middelen
-4.921
-5.058
Liquide middelen aan het begin van het jaar
5.244
10.302
Liquide middelen aan het eind van het jaar
323
5.244
* Tot en met 29 oktober 2007 betrof de deelname in de groepsmaatschappij VNU Exhibitions Europe B.V. een 50% belang. Vanaf die datum is de deelname verhoogd naar 100% en werd deze in de balans volledig maar in de winst- en verliesrekening nog proportioneel geconsolideerd. In 2008 is de deelname zowel in de balans als winst- en verliesrekening volledig geconsolideerd.
45
T O E LI C HTI N G O P D E G E C O N S O LI D E E R D E J A A R R E K E N I N G
De geconsolideerde jaarrekening van Jaarbeurs omvat Jaarbeurs Holding B.V., statutair gevestigd te Utrecht, en haar 100% dochteronderneming Jaarbeurs B.V. met haar dochterondernemingen. Stichting Koninklijke Nederlandse Jaarbeurs oefent geen bedrijf uit en is houdster van alle aandelen Jaarbeurs Holding B.V.
Grondslagen voor consolidatie
De groepsmaatschappijen waarin Jaarbeurs Holding B.V. direct of indirect een zeggenschap heeft van meer dan 50% worden integraal geconsolideerd. Het aandeel van derden in deze groepsmaatschappijen wordt afzonderlijk in de balans en de winst- en verliesrekening vermeld. Groepsmaatschappijen waarin Jaarbeurs Holding B.V. direct of indirect een zeggenschap heeft van 50% worden proportioneel geconsolideerd. Jaarbeurs B.V. had tot 29 oktober 2007 een 50% belang in de groepsmaatschappij VNU Exhibitions Europe B.V. waarvan de overige 50% eigendom was van Nielsen B.V. (voorheen VNU B.V.). Vanaf 29 oktober 2007 zijn de aandelen van VNU Exhibitions Europe B.V. weer volledig eigendom van Jaarbeurs B.V. Als gevolg van de toegepaste grondslag is de deelneming in VNU Exhibitions Europe B.V. tot 2006 proportioneel (50%) geconsolideerd en vanaf ultimo 2007 in de balans en vanaf 2008 in de verlies- en winstrekening volledig geconsolideerd. Een overzicht van de belangrijkste in de consolidatie meegenomen groepsmaatschappijen en deelnemingen staat op pagina 61. De activa en passiva in vreemde valuta worden opgenomen tegen de koersen per balansdatum. Omrekeningsverschillen op groepsmaatschappijen en in andere valuta en de daarop betrekking hebbende financieringen worden ten gunste of ten laste van de overige reserves gebracht. De overige koersverschillen worden onder de financiële baten en lasten in de winst- en verliesrekening verwerkt. De cijfers van de resultatenrekeningen van de buitenlandse groepsmaatschappijen worden verwerkt tegen de gemiddelde koers van het verslagjaar.
Grondslagen voor waardering van activa en passiva
Algemeen De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW. De gehanteerde grondslagen voor waardering van activa en passiva zijn gedurende het huidige en vorige jaar consistent toegepast.
Voor zover niet anders vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen historische kosten.
46
Immateriële vaste activa Aangekochte beurstitels en cateringconcepten worden opgenomen tegen de aanschafwaarde verminderd met de lineair berekende afschrijvingen welke zijn gebaseerd op de economische levensduur. Deze bedraagt voor beurstitels 20 jaar en voor cateringconcepten 5 jaar. Goodwill, ontstaan door een verschil tussen de aanschafwaarde verminderd met de geïdentificeerde activa en passiva van de overgenomen vennootschap, bepaald op basis van de grondslagen van Jaarbeurs Holding B.V., wordt geactiveerd en lineair afgeschreven over de geschatte economische levensduur, met een maximum van 20 jaar. Indien sprake is van duurzame waardevermindering worden de immateriële vaste activa geherwaardeerd.
Materiële vaste activa Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschafwaarde onder aftrek van subsidies, verminderd met lineaire afschrijvingen overeenkomstig de geschatte economische levensduur. Werken in aanbouw worden gewaardeerd tegen kostprijs. Indien sprake is van duurzame waardevermindering worden de materiële vaste activa geherwaardeerd. Materiële vaste activa welke als belegging worden aangehouden worden gewaardeerd tegen aanschafwaarde.
Financiële vaste activa De deelnemingen, waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde. De nettovermogenswaarde wordt berekend op basis van de door de vennootschap gehanteerde grondslagen voor waardering van activa en passiva.
Voorraden De voorraden betreffen voornamelijk food & beverage producten en de waardering ervan geschiedt tegen verkrijgingsprijs, voor zover nodig onder aftrek van een voorziening voor incourantheid.
Vorderingen De vorderingen zijn opgenomen tegen de nominale waarde verminderd met de noodzakelijk geachte voorzieningen voor oninbaarheid. De vooruitbetaalde kosten bestaan voornamelijk uit vooruitgefactureerde beurskosten en betreffen de kosten diensten van derden, materialen en overige extra kosten. Vorderingen inzake latente belastingen worden ook onder deze rubriek opgenomen.
Aandeel derden Het aandeel van derden in groepsmaatschappijen wordt gewaardeerd op het aandeel van derden in de nettovermogenswaarde, zoals bepaald op basis van de waarderingsgrondslagen van Jaarbeurs Holding B.V.
47
Voorzieningen De voorziening voor het onderhoud van gebouwen en terreinen dient ter egalisatie van de kosten voor het op peil houden van de economische gebruikswaarde van het gehele complex. De voorziening wordt gevormd op basis van de verwachte toekomstige uitgaven. De voorziening voor reorganisatie dient voor het aanpassen van de organisatie.
Gebruik van schattingen Bij het opstellen van de jaarrekening dient de directie, overeenkomstig algemeen geldende grondslagen, bepaalde schattingen en veronderstellingen te doen die medebepalend zijn voor de opgenomen bedragen. De feitelijke bedragen kunnen hiervan afwijken.
Grondslagen voor resultaatbepaling
Netto-omzet en bedrijfslasten De netto-omzet wordt bepaald op basis van de gefactureerde omzet (exclusief belastingen) onder aftrek van toegestane kortingen. De netto-omzet wordt verantwoord in het jaar dat de leveringen plaatsvinden. De kosten diensten van derden, materialen en overige externe kosten worden ten laste van het resultaat gebracht in het jaar waarin de daarmee verband houdende opbrengst is verantwoord. De overige opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.
Personeelskosten Verplichtingen in verband met bijdragen aan pensioenregelingen op basis van toegezegde bijdragen worden als last in de winst- en verliesrekening opgenomen in de periode dat de bedragen zijn verschuldigd.
Afschrijvingen Afschrijvingen worden lineair berekend over de aanschafwaarde over de verwachte economische levensduur. Op activa in aanbouw wordt niet afgeschreven. De belangrijkste afschrijvingspercentages zijn: -
Gebouwen: 3,33%
-
Immateriële vaste activa: tussen 5% en 20%
-
Andere vaste bedrijfsmiddelen: tussen 10% en 20%
-
Overige materiële vaste activa: tussen 10% en 20%
48
Belastingen De vennootschapsbelasting wordt berekend over het resultaat volgens de jaarrekening, gecorrigeerd voor permanente verschillen. Belastingen omvatten de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en latente belastingen. De belastingen worden in de winst- en verliesrekening opgenomen, behoudens voor zover deze betrekking hebben op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt. De over het boekjaar verschuldigde en verrekenbare belasting is de naar verwachting te betalen belasting over de belastbare winst over het boekjaar, berekend aan de hand van belastingtarieven die zijn vastgesteld op verslagdatum, dan wel waartoe materieel al op verslagdatum is besloten, en eventuele correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde belasting. Voor latente belastingen wordt een voorziening getroffen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. Er wordt uitsluitend een latente belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn die voor de realisatie van het tijdelijke verschil kunnen worden aangewend. Latente belastingvorderingen worden per iedere verslagdatum herzien en verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd.
Grondslagen voor het kasstroomoverzicht
Algemeen Het kasstroomoverzicht is afgeleid uit de winst- en verliesrekening en overige mutaties tussen de begin- en eindbalans, waarbij het effect van koersverschillen wordt geëlimineerd. Mutaties in de voorzieningen voor specifieke activa worden opgenomen onder de mutatie van de post waarvoor de voorziening is getroffen.
49
Toe l i c h t i ng op de geconso l i deerde ba l ans Bedragen x e 1.000
1. Immateriële vaste activa
BEURS CATERING
TITELS
GOODWILL CONCEPTEN
TOTAAL TOTAAL 2008
2007
Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde
33.390
358
142
33.890
5.721
Cumulatieve afschrijvingen
-1.574
-316
-100
-1.990
-1.094
Boekwaarde per 1 januari
31.816
42
42
31.900
4.627
Verloop in het boekjaar Boekwaarde per 1 januari
31.816
42
42
31.900
4.627
125
7.709
-
7.834
28.172
Desinvesteringen
-1.226
-
-
-1.226
-
Afschrijvingen
-1.762
-113
-28
-1.903
-539
Investeringen
Terugboeking cumulatieve afschrijving wegens desinvestering
1.226
-
-
1.226
-
Waardeverminderingen
31
-
-
31
-360
30.210
7.638
14
37.862
31.900
Boekwaarde per 31 december
Stand per 31 december Aanschaffingswaarde
32.289
8.067
142
40.498
33.890
Cumulatieve afschrijvingen
-2.079
-429
-128
-2.636
-1.990
Boekwaarde per 31 december
30.210
7.638
14
37.862
31.900
De investering in goodwill heeft voornamelijk betrekking op de overname van 75% van de aandelen van Arjan van Dijk Groep. De vennootschap heeft de verplichting om voor 2012 de resterende aandelen te kopen.
50
2. Materiële vaste activa
ANDERE GEBOUWEN VASTE
EN TERREINEN
BEDRIJFSM. OVERIGE
TOTAAL
TOTAAL
2008
2007
Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde
163.466
19.770
9.656
192.892
183.838
Cumulatieve afschrijvingen
-88.340
-10.375
-7.079
-105.794
-96.668
Boekwaarde per 1 januari
75.126
9.395
2.577
87.098
87.170
Verloop in het boekjaar Boekwaarde per 1 januari
75.126
9.395
2.577
87.098
87.170
7.106
2.140
7.099
16.345
9.319
-845
-
-711
-1.556
-265
-6.419
-652
-2.743
-9.814
-9.288
wegens desinvestering
745
-
671
1.416
177
Waardeverminderingen
-104
-
-
-104
-7
-
-
29
29
-8
75.609
10.883
6.922
93.414
87.098
Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Terugboeking cumulatieve afschrijving
Overige mutaties Boekwaarde per 31 december
Stand per 31 december Aanschaffingswaarde
169.727
21.910
16.044
207.681
192.892
Cumulatieve afschrijvingen
-94.118
-11.027
-9.122
-114.267
-105.794
75.609
10.883
6.922
93.414
87.098
Boekwaarde per 31 december
De investeringen in ‘Gebouwen en terreinen’ hebben voornamelijk betrekking op investeringen in de congresfaciliteit Media Plaza. De investeringen in ‘Overige’ hebben voornamelijk betrekking op investeringen in inventaris (o.a. Media Plaza), ICT en transportmiddelen.
51
De boekwaarde van de gebouwen en terreinen is als volgt te specificeren:
2008
2007
Terreinen
12.648
12.645
Expositiegebouwen
50.937
47.424
Parkeervoorzieningen
2.594
2.814
Overige gebouwen en bouwkundige voorzieningen
9.430
12.243
75.609
75.126
Onder de materiële vaste activa is een bedrag ad € 11,2 mln begrepen voor activa verworven in verband met het Project Ontwikkeling Stationsgebied. Vrijwel alle expositiegebouwen staan op in erfpacht verkregen grond. De looptijd van de erfpachtcontracten is deels tot 2019 en deels tot 2070.
3. Financiële vaste activa
2008
2007
Stand per 1 januari
1.387
1.387
Dividendontvangsten
-30
-122
Resultaat boekjaar
30
122
Stand per 31 december
1.387
1.387
De financiële vaste activa bestaat uit een 10% belang in Croeselaan C.V. gezeteld in Eindhoven. 4. Vorderingen
2008
2007
Handelsdebiteuren
26.942
19.062
Vooruitbetaalde kosten
3.930
4.048
Latente belastingen
3.866
1.555
Overige vorderingen
9.546
4.672
44.284
29.337
De vorderingen vervallen binnen 1 jaar. De hoogte van de voorziening voor mogelijke oninbaarheid van handelsdebiteuren is thans € 0,8 mln (2007: € 0,6 mln). Deze voorziening is verantwoord onder de handelsdebiteuren. De vooruitbetaalde kosten hebben betrekking op beurzen en activiteiten welke na 31 december 2008 respectievelijk 2007 worden gehouden. De latente belastingen hebben voornamelijk betrekking op een fiscaal afwijkende waardering van de materiële vaste activa, de voorziening onderhoud gebouwen en terreinen en toekomstige compensabele verliezen. De latente belastingen hebben een overwegend langlopend karakter.
52
5. Liquide middelen De liquide middelen staan ter vrije beschikking.
6. Eigen vermogen
2008
2007
Stand per 1 januari
75.294
67.424
Dividend
-454
-454
Totaal mutaties eigen vermogen in relatie met aandeelhouder
-454
-454
Netto resultaat
16.822
9.496
Mutatie overige reserves
-7
-1.148
Koersverschillen groepsmaatschappijen
119
-24
Totaal resultaat
16.934
8.324
Stand per 31 december
7. Voorzieningen
ONDERHOUD
91.774
75.294
PERSONELE
GEBOUWEN VOOR-
LATENTE TOTAAL TOTAAL 2007
EN TERREINEN
ZIENINGEN
BELASTINGEN
2008
Stand per 1 januari
5.103
271
651
6.025
6.888
Toevoeging
1.350
152
161
1.663
2.692
Onttrekking
-1.162
-166
-58
-1.386
-3.555
5.291
257
754
6.302
6.025
Stand per 31 december
In de personele voorzieningen is de voorziening voor jubilea opgenomen. De voorzieningen hebben een overwegend langlopend karakter.
53
8. Langlopende schulden
2008
Stand per 1 januari
60
100
Nieuwe consolidaties
22
-
Afgelost
-
-40
Stand per 31 december
82
60
2007
9. Kortlopende schulden
2008
2007
Kredietinstellingen
5.239
27.000
Vooruitgefactureerde opbrengsten
33.195
21.657
Handelscrediteuren
14.387
8.148
Vennootschapsbelasting
4.593
934
Overige belastingen en premies sociale verzekeringen
3.118
2.011
Pensioenfonds
214
24
Schulden aan aandeelhouder
3.630
3.176
Overige schulden
12.343
10.401
76.719
73.351
De maximale kredietfaciliteit bij kredietinstellingen bedraagt € 50,3 mln (2007: € 63,9 mln). De vooruitgefactureerde opbrengsten hebben betrekking op beurzen en activiteiten welke na 31 december 2008, respectievelijk 2007 worden gehouden.
Niet uit de balans blijkende verplichtingen
Het merendeel van de terreinen is in erfpacht verkregen, deels tot 2019 en deels tot 2070. De jaarlijkse erfpachtcanon bedraagt € 0,1 mln (2007: € 0,1 mln). De jaarlijkse autolease verplichtingen bedragen ca. € 1,1 mln (2007 ca. € 0,6 mln); de gemiddelde resterende looptijd ervan is circa 2 jaar. De jaarlijkse huurverplichtingen bedragen ca. € 2,9 mln (2007 ca. € 1,3 mln). De gemiddelde resterende looptijd ervan is ca. 3,5 jaar. Uit hoofde van de in 1996 gereedgekomen expositiehal 12, welke is geleast, resteert nog 5 jaar een jaarlijkse huur van gemiddeld € 1,4 mln.
In het kader van de algehele financiering van Stichting Media Plaza is er door Jaarbeurs Utrecht B.V. aan Rabobank Utrecht e.o. een borg afgegeven voor € 0,45 mln.
Als gevolg van het feit dat (ex-)medewerkers in het verleden (gedeeltelijk) in de WIA terecht zijn gekomen zal er in de komende jaren een hogere WIA-premie worden betaald. Voor deze extra kosten is geen voorziening opgenomen en zullen dus worden verantwoord in toekomstige jaren.
54
T O E LI C HTI N G O P D E G E C O N S O LI D E E R D E W I N S T - E N V E R LI E S R E K E N I N G Bedragen x e 1.000
10. Netto-omzet Naar activiteiten
2008
2007
Beurzen en evenementen
67.364
31.649
Verhuur van accommodaties
31.819
40.136
Catering
41.732
36.244
Overige
4.760
493
145.675
108.522
Naar geografische gebieden Nederland
135.227
101.895
Overige EU landen
564
171
Overige landen
9.884
6.456
145.675
108.522
11. Personeelskosten
2008
2007
Lonen en salarissen
23.579
16.306
Sociale lasten
3.856
2.573
Pensioenlasten
1.535
1.265
Overige personeelskosten
4.648
3.778
33.618
23.922
Gemiddeld aantal medewerkers (FTE) Nederland
557
408
Overige landen
73
40
630
448
55
Pensioenlasten
De door Jaarbeurs Holding B.V. aan haar medewerkers aangeboden pensioenregeling betreft voor het merendeel van de medewerkers een zogenaamde collectieve toegezegde bijdrageregeling uitgevoerd door het ondernemingspensioenfonds. Voor de overige medewerkers die vooral werkzaam zijn bij Jaarbeurs Catering Services B.V. en haar groepsmaatschappijen geldt een toegezegde pensioenregeling welke uitgevoerd wordt door de bedrijfstakpensioenfondsen en die in deze jaarrekening verwerkt is als een toegezegde bijdrageregeling. Bij de toegezegde bijdrageregeling zegt de onderneming het personeel toe jaarlijks een overeengekomen premie te betalen en ligt het actuariële en beleggingsrisico niet bij de onderneming.
12. Afschrijvingen en waardeverminderingen vaste activa
2008
2007
Afschrijvingen immateriële vaste activa
1.903
539
Afschrijvingen materiële vaste activa
9.814
9.288
Waardeverminderingen immateriële vaste activa
-31
359
Waardeverminderingen materiële vaste activa
104
7
11.790
10.193
13. Financiële baten en lasten
2008
2007
Rentebaten
861
464
Rentelasten
-1.657
-732
Resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen
30
122
Koersverschillen vreemde valuta
179
24
Overige financiële baten en lasten
-144
-
-731
-122
14. Vennootschapsbelasting
Jaarbeurs Holding B.V. en haar Nederlandse 100% dochtermaatschappijen, m.u.v. VNU Exhibitions Europe B.V., vormen een fiscale eenheid. De effectieve belastingdruk bedraagt 26,3% (2007: 28,9%) en ligt in lijn met het gemiddeld geldend nominale vennootschapsbelastingpercentage in de landen waarin Jaarbeurs Holding B.V. actief is.
15. Aandeel van derden
Dit betreft het aandeel van derden in de resultaten van groepsmaatschappijen.
56
JAARBEURS HOLDING B.V. V E N N O O T S C H A P P E LI J K E J A A R R E K E N I N G P E R 3 1 D E C E M B E R 2 0 0 8 * Bedragen x e 1.000
VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS
2008
2007
Vaste activa Financiële vaste activa
1
91.774
75.294
Vlottende activa Vorderingen op groepsmaatschappijen
3.630
3.176
Totale activa
95.404
78.470
Eigen vermogen
2
Geplaatst en gestort kapitaal
384
384
Agio reserve
35.849
35.849
Herwaarderingsreserve
570
-
Overige reserves
38.149
29.565
Onverdeeld resultaat
16.822
9.496
91.774
75.294
Kortlopende schulden Schulden aan aandeelhouder
3.630
3.176
Totale passiva
95.404
78.470
2 0 0 8
2007
Resultaat van groepsmaatschappijen
16.822
9.496
Nettoresultaat
16.822
9.496
W I N S T - E N V E R LI E S R E K E N I N G O V E R 2 0 0 8
* Tot en met 29 oktober 2007 betrof de deelname in de groepsmaatschappij VNU Exhibitions Europe B.V. een 50% belang. Vanaf die datum is de deelname verhoogd naar 100% en werd deze in de balans volledig maar in de winst- en verliesrekening nog proportioneel geconsolideerd. In 2008 is de deelname zowel in de balans als de winst- en verliesrekening volledig geconsolideerd.
57
T O E LI C HTI N G O P D E V E N N O O T S C H A P P E LI J K E J A A R R E K E N I N G Bedragen x e 1.000
Algemeen Aangezien de financiële gegevens van de vennootschap in de geconsolideerde jaarrekening zijn verwerkt, vermeldt de winst- en verliesrekening slechts het resultaat van de deelneming (art. 402 Boek 2 BW).
1. Financiële vaste activa
2008
2007
Stand per 1 januari
75.294
67.424
Uitgekeerd dividend
-454
-454
Mutatie overige reserves
-577
-1.148
Mutatie herwaardingsreserve
570
-
Resultaat boekjaar
16.822
9.496
Koersverschillen
119
-24
Stand per 31 december
91.774
75.294
De lijst met de belangrijkste groepsmaatschappijen en deelnemingen staat vermeld op pagina 61.
2. Eigen vermogen
GEPLAATST HERWAAR- RESERVE OM-
AANDELEN- AGIO-
Stand per 1 januari 2007
DERINGS- REKENINGS -
OVERIGE ONVERDEELD
KAPITAAL RESERVE RESERVE VERSCHILLEN RESERVES RESULTAAT
384
35.849
-
-48
TOTAAL
22.975
8.264
67.424
Netto resultaat 2007
-
-
-
-
-
9.496
9.496
Uitgekeerd dividend
-
-
-
-
-
-454
-454
Ingehouden winst
-
-
-
-
7.810
-7.810
-
Mutatie overige reserves
-
-
-
-
-1.148
-
-1.148
Koersverschillen
-
-
-
-24
-
-
-24
29.637
9.496
75.294
Stand per 1 januari 2008
384
35.849
-
-72
Netto resultaat 2008
-
-
-
-
-
16.822
16.822
Uitgekeerd dividend
-
-
-
-
-
-454
-454
Ingehouden winst
-
-
-
-
9.042
-9.042
-
Mutatie herwaarderingsreserve
-
-
570
-
-
-
570
Mutatie overige reserves
-
-
-
-
-577
-
-577
Koersverschillen
-
-
-
119
-
-
119
384
35.849
570
47
38.102
16.822
91.774
Stand per 31 december 2008
Per 31 december 2008 bestaat het maatschappelijk aandelenkapitaal uit 3500 aandelen met ieder een nominale waarde van € 453,78 per aandeel. Hiervan zijn 846 aandelen geplaatst en volgestort.
58
Honoraria van de accountant De volgende honoraria van KPMG Accountants zijn ten laste gebracht van de onderneming, haar dochtermaatschappijen en andere maatschappijen die zij consolideert, een en ander zoals bedoeld in artikel 2:382a BW.
KPMG ACCOUN-
In 2008 Onderzoek van de jaarrekening Andere controleopdrachten
TANTS N.V. OVERIG TOTAAL
184.500
23.009
207.509
52.100
11.770
63.870
-
73.559
73.559
2.000
252.516
254.516
238.600
360.854
599.454
166.700
10.315
177.015
11.000
-
11.000
-
61.190
61.190
5.803
124.000
129.803
183.503
195.505
379.008
Adviesdiensten op fiscaal terrein Andere niet-controlediensten Totaal
KPMG
In 2007 Onderzoek van de jaarrekening Andere controleopdrachten Adviesdiensten op fiscaal terrein Andere niet-controlediensten Totaal
Bezoldiging bestuurders en commissarissen
De in artikel 383 lid 1 titel 9 Boek 2 BW bedoelde bezoldiging van de bestuurder bedraagt: € 379 duizend (2007: € 376 duizend). De bezoldiging van de commissarissen bedraagt: € 53 duizend (2007: € 43 duizend).
Aansprakelijkheidsverklaring groepsmaatschappijen
Op grond van art. 403 boek 2 BW heeft de vennootschap schriftelijk verklaard zich hoofdelijk aansprakelijk te stellen voor de uit de rechtshandelingen voortvloeiende schulden van alle in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen 100% groepsmaatschappijen.
Utrecht, 19 maart 2009
Directie Raad van Commissarissen
Drs. A. Brienen RA Drs. P.C. Klaver, voorzitter Algemeen Directeur H.W. Broeders Mevrouw I.G.C. Faber R.G. van Ingen Mr.Drs. J.G. Wijn
59
OVERIGE GEGEVENS Bedragen x e 1.000
Aan: Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Jaarbeurs Holding B.V.
Accountantsverklaring
Verklaring betreffende de jaarrekening
Wij hebben de in dit verslag, op pagina 42 tot en met pagina 58, opgenomen jaarrekening 2008 van Jaarbeurs Holding B.V. te Utrecht bestaande uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2008 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2008 met toelichting gecontroleerd.
Verantwoordelijkheid van de directie
De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die de directie van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.
60
Oordeel
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Jaarbeurs Holding B.V. per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties
Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.
Utrecht, 19 maart 2009 KPMG ACCOUNTANTS N.V.
J.C.M. van Rooijen RA
Statutaire bepalingen inzake resultaatbestemming
De statuten van de vennootschap bepalen dat het resultaat na belasting ter beschikking staat aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 12 maart 2008 is besloten het netto resultaat over 2007 als volgt te bestemmen:
Toe te voegen aan de overige reserves Uit te keren dividend
9.042
454 9.496
Voorgestelde resultaatbestemming
Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal worden voorgesteld het netto resultaat over 2008 als volgt te verdelen:
Toe te voegen aan de overige reserves Uit te keren dividend
16.368 454 16.822
61
C oncernsa m ens t e l l i ng per 3 1 dece m ber 2 0 0 8
De belangrijkste groepsmaatschappijen staan hieronder vermeld. (100% belang en statutaire zetel in Utrecht tenzij anders aangegeven)
Jaarbeurs B.V.
Jaarbeurs Utrecht B.V.
VNU Exhibitions Europe B.V., Jaarbeurs International B.V., VNU Exhibitions Asia Ltd. (70%, Shanghai, China), Rotterdams Tentoonstellingsbureau B.V. (Rotterdam), Ski-happ B.V. (Rotterdam)
Jaarbeurs Catering Services B.V., Arjan van Dijk Holding I B.V., Arjan van Dijk Holding II B.V. (75%), Arjan van Dijk Groep B.V. (75%, Geertruidenberg), Rogex B.V. (75%, Geertruidenberg), EVE& B.V. (75%, Oosterhout), Bourgondia B.V. (75%, Oosterhout), Frans Kuil Beheer B.V. (Vlaardingen), Dutch Catering Association B.V. (Rotterdam), RDCA Party & Organisatie B.V. (Rotterdam), Grand Catering B.V. (Nieuwegein), Event & Catering Partners 2002 B.V. (Hoofddorp), Verhaaf Party Catering B.V. (Hoofddorp), Trends for Rent B.V. (51%), Grand Exploitatie B.V. (51%)
Jaarbeurspoort B.V., Exploitatiemaatschappij Croeselaan B.V., Croeselaan C.V. (10%, Eindhoven)
62
VIJF JAREN JAARBEURS HOLDING B.V.* Bedragen x e 1 mln
Geconsolideerde balansen in verkorte vorm
2008
2007
2006
2005
2004
Vaste activa
132,7
120,4
93,2
97,0
89,6
Vlottende activa
45,4
35,1
34,7
28,5
33,7
178,1
155,5
127,9
125,5
123,3
Groepsvermogen
95,0
76,0
67,7
59,7
52,7
Voorzieningen
6,3
6,0
6,9
9,3
10,0
Langlopende schulden
0,1
0,1
0,1
0,4
-
Kortlopende schulden
76,7
73,4
53,2
56,1
60,6
178,1
155,5
127,9
125,5
123,3
Verloop groepsvermogen
Stand per 1 januari
76,0
67,7
59,7
52,7
47,4
Resultaat boekjaar
16,8
9,5
8,3
7,5
5,6
Overige mutaties
2,2
-1,2
-0,3
-0,5
-0,3
67,7
59,7
52,7
Stand per 31 december
95,0
76,0
* Tot en met 29 oktober 2007 betrof de deelname in de groepsmaatschappij VNU Exhibitions Europe B.V. een 50% belang. Vanaf die datum is de deelname verhoogd naar 100% en werd deze in de balans volledig maar in de winst- en verliesrekening nog proportioneel geconsolideerd. In 2008 is de deelname zowel in de balans als de winst- en verliesrekening volledig geconsolideerd.
63
VIJF JAREN JAARBEURS HOLDING B.V.* Bedragen x e 1 mln, tenzij anders aangegeven
2008
2007
2006
2005
2004
93,0
88,0
Geconsolideerde winst- en verliesrekeningen in verkorte vorm Netto-omzet
145,7
108,5
103,1
Kosten diensten van derden, materialen en overige externe kosten
75,4
60,5
56,3
49,2
48,2
Personeelskosten
33,6
23,9
22,9
22,5
19,8
Afschrijvingen en waardeverminderingen vaste activa
11,8
10,2
11,7
11,7
11,9
Som der bedrijfslasten
120,8
94,6
90,9
83,4
79,9
Bedrijfsresultaat
24,8
13,9
12,2
9,6
8,1
Financiële baten en lasten
-0,7
-0,1
-0,1
-
0,1
Resultaat voor belastingen
24,1
13,8
12,1
9,6
8,2
Vennootschapsbelasting
6,3
4,0
3,6
2,0
2,5
Aandeel derden
-1,0
-0,3
-0,2
-0,1
-0,1
Nettoresultaat
16,8
9,5
8,3
7,5
5,6
27,0
22,3
19,1
9,3
Kasstroom uit operationele activiteiten
38,8
18,5
17,4
Netto-investeringen in vaste activa
24,1
37,4
7,8
Gemiddeld aantal medewerkers (FTE)
630
448
425
404
* Tot en met 29 oktober 2007 betrof de deelname in de groepsmaatschappij VNU Exhibitions Europe B.V. een 50% belang. Vanaf die datum is de deelname verhoogd naar 100% en werd deze in de balans volledig maar in de winst- en verliesrekening nog proportioneel geconsolideerd. In 2008 is de deelname zowel in de balans als de winst- en verliesrekening volledig geconsolideerd.
383
64
persona l i a Situatie per 1 april 2009
Directie en Management
Commissarissen Jaarbeurs Holding B.V.
Jaarbeurs (Holding) B.V.
Drs. P.C. Klaver - voorzitter
A. Brienen - Algemeen Directeur H.W. Broeders H.P. Rosier - Directeur Mevrouw I.G.C. Faber E.J.M. Missotten R.G. van Ingen J.H. van Staverden Mr.Drs. J.G. Wijn A.M. Schouten Mevrouw M.P.J.M. Verkoijen
Bestuur Stichting Koninklijke Nederlandse Jaarbeurs
Directie en Management
Drs. P.C. Klaver - voorzitter
VNU Exhibitions Europe B.V.
H.W. Broeders
A.M.M. Otten - Algemeen Directeur
Mevrouw I.G.C. Faber
J. van der Valk - Directeur Beurzen & Cross Media
R.G. van Ingen
G.W. Leeuwenburgh
Mr.Drs. J.G. Wijn
F. van der Woude Mevrouw R.I. Klein Geltink
Ondernemingsraad Jaarbeurs B.V. Mevrouw W.L.M. de Man - voorzitter
Directie en Management
B.J.H. de Leeuw - vicevoorzitter
VNU Exhibitions Asia
G. van Haarlem - secretaris
D. Zhong - Algemeen Directeur
P.C.J. van den Bosch
X.Q. Zhang - Directeur
P.J. Coolen Mevrouw I. Ritzer
Directie en Management
T. Steegers
Jaarbeurs Utrecht B.V. G. Zapantoulis - Directeur Ondernemingsraad R.C.J.M. van der Heijden - Adjunct-directeur VNU Exhibitions Europe B.V. C.A. Filius Mevrouw R.J.M. Schippers - voorzitter Mevrouw E. Matos
Mevrouw T. Abahai - vicevoorzitter
A.P.A. Molmans
Mevrouw A. van Eijk L. Joosen
Directie en Management Jaarbeurs Catering Services B.V. G. Zapantoulis - Directeur Mevrouw M. Koning W. Wiersma H. Kroneberg F. Kuitert C.C.T. Aalbers R.M. Ernst A.C.A.M. Peeters
J.J.L. Pietersen
Jaarbeurs Holding • Postbus 8500, 3503 RM Utrecht • Jaarbeursplein, 3521 AL Utrecht Telefoon 030 295 59 11 • Fax 030 295 55 21 •
[email protected] • www.jaarbeurs.nl