Scrol naar beneden voor het artikel. Wil je de pagina's naast elkaar zien (zoals ze ook in het blad zijn gepubliceerd), dan kun je dat instellen via de menubalk. Klik op Beeld – Pagina-indeling – Naast elkaar.
Zorgen binnen de wettelijke grenzen
VERPLEEGKUNDE VAN A TOT C Het is nacht, je bent alleen van dienst op de afdeling heelkunde en merkt dat een patiënt vreemd gedrag begint te vertonen. Je vreest dat hij in een bui van verwardheid zijn centrale katheter zal uittrekken. Voor zijn eigen veiligheid zou je hem willen fixeren, maar mag jij daar als verpleegkundige wel zelf toe beslissen? Een andere patiënt belt en vraagt al kokhalzend iets tegen de misselijkheid. Er is geen dokter in de buurt. Je twijfelt weer. Ga je hiervoor een arts wakker bellen of geef je snel een Litican? Even later roept een patiënt je bij zich met hevige buikpijn. Hij heeft al ettelijke uren niet meer geplast en je bemerkt een duidelijke globus. Sonderen is de enige oplossing, maar alweer hetzelfde dilemma: handel ik op eigen verantwoordelijkheid of vraag ik een arts om toestemming? Voor wondverzorging heb je als verpleegkundige geen voorschrift van de arts nodig.
In het enorm diverse takenpakket van de verpleegkundige is het soms moeilijk uit te maken voor welke interventies je al dan niet een geneeskundig voorschrift nodig hebt. Belangrijk om weten
Een doordenkertje: wat is verpleegkunde? Het lijkt een eenvoudige vraag, maar het is best moeilijk er een concreet antwoord op te geven. Want wat mag
is dat de wet in België hierbij een onderscheid maakt tussen 3 soorten bevoegdheden: - A-handelingen of algemene verpleegkundige taken; - B-verstrekkingen of technische
Carrière februari 2007
je juist doen als verpleegkundige en wat helemaal
6
niet? Welke handelingen mag je op eigen initiatief beginnen en waarvoor heb je een voorschrift nodig? Wij zochten het voor je uit en
verpleegkundige taken; - C-handelingen of toevertrouwde geneeskundige taken.
Algemene verpleegkundige taken (A) Iemand op de bedpan helpen, de
vonden al gauw enkele valkuilen.
drukpunten van een bedlegerige
Carrière J U R I D I S C H TEKST: FOTOGRAFIE:
patiënt observeren, het kunstgebit poetsen van een bejaarde man, een ziek kind troosten dat veel
- het informeren en adviseren van patiënt en familie; - het bijstaan en (helpen) uit-
essentieel is voor een goede patiëntenzorg. Arts en verpleegkundige spreken af
pijn heeft, iemand uitleg geven
voeren van handelingen voor
wie welke informatie geeft,
over de operatie die hem te
behoud, verbetering en herstel
wie de reactie van de patiënt
wachten staat, het bijstaan van
van de gezondheid bij zowel
(en zijn omgeving) op deze
een stervende en zijn familie, een
gezonde als zieke personen en
informatie observeert en hoe
maatschappelijk assistente inroe-
groepen;
verdere opvang en begeleiding
pen bij vermoeden van sociale
- het verlenen van stervensbege-
problemen, het vlees snijden van
leiding en begeleiding bij het
een oude vrouw… Het behoeft
rouwproces.
weinig uitleg dat dit soort alge-
Bart Paepen Wim van Ophem
ALS JE ZONDER OF B2VOORSCHRIFT EN C-HANDELING E J UITVOERT, BEN STRAFBAAR
voorzien wordt. ters
Technische verpleegkundige taken (B)
transfusies,
in perifere venen,
mene verpleegkundige taken
Allemaal vrij vanzelfsprekend,
Als het gaat om verpleegtechni-
bloednames, maag- en darm-
(ook A-handelingen genoemd)
maar toch moeten we opletten;
sche handelingen of B-verstrekkin-
spoelingen, sonderen, dialyse-
op eigen initiatief mogen worden
bijvoorbeeld bij het verstrekken
gen wordt het iets complexer. Het
technieken, medicatie toedienen,
uitgevoerd.
van informatie. Als verpleegkun-
zijn immers taken die bijdragen
verwijderen van gipsverbanden,
dige mag je medische informatie
aan de diagnose en de therapie
drainage van intracerebraal vocht
Bij wet worden ze als volgt
geven aan de patiënt, maar in
van een arts of aan preventieve
via een ventrikeldrain, parenterale
omschreven:
sommige gevallen is het beter dat
geneeskunde. Als verpleegkundige
voeding, enzovoort.
- het observeren, herkennen en
je dit eerst overlegt met de arts.
mag je sommige ervan zelfstandig
Een medisch voorschrift kan op
vastleggen van de gezondheids-
Afhankelijk van de situatie zal de
uitvoeren (B1), voor andere heb
verschillende manieren gegeven
toestand (zowel op fysisch, psy-
ene keer een goed wetenschappe-
je een medische opdracht nodig
worden:
chisch als sociaal vlak);
lijk onderbouwde uitleg het best
(B2).
- een geschreven medisch voor-
- het omschrijven van verpleeg-
schrift (eventueel elektronisch of
zijn, de andere keer zal een frequente nabijheid bij het verstrek-
Vaardigheden zoals de zorg voor
via telefax);
ken van de informatie belangrijker
mobiliteit, hygiëne, fysische bevei-
- een mondeling geformuleerd
diagnose en de voorgeschreven
zijn. Zo zie je maar weer dat het
liging, het meten van parameters,
medisch voorschrift (eventueel
behandeling;
multidisciplinair samenwerken
wondzorg, het verwijderen van
telefonisch, radiofonisch of via
fecalomen, de vaginale spoeling,
webcam);
verzorging van stoma’s, toezicht
- een staand order.
problemen; - het bijdragen aan de medische
op prematuren, enterale vocht-
Strafbaar?
en voedseltoediening, zorg voor
Onder de categorie B2-verstrek-
patiënten met een kunstmatige
kingen wordt ook het assisteren
luchtweg en zo meer behoren
van de arts gerekend. Assistentie
Verpleegkundigen die zonder voorschrift technische verpleegkundige presta-
tot de groep van de B1-verstrek-
veronderstelt dat de arts en de
ties (B2) of toevertrouwde geneeskundige handelingen (C) uitvoeren kunnen
kingen. Hiervoor heb je geen
verpleegkundige samen handelin-
bestraft worden. Als er iets fout gaat, kan je strafrechterlijk aansprakelijk gesteld
voorschrift nodig, maar je kunt ze
gen verrichten bij een patiënt. De
worden voor het onopzettelijk toebrengen van slagen en verwondingen (met
best uitvoeren aan de hand van
manipulatie van een colonoscoop
eventueel de dood als gevolg), het onwettig uitoefenen van de geneeskunde
een standaard verpleegplan of
bij een patiënt door een verpleeg-
of schuldig verzuim. Dit laatste wijst erop dat je door het nalaten van bepaalde
procedure.
kundige en het instrumenteren
bieden aan personen in groot gevaar, tenzij men zichzelf of anderen daardoor
Voor B2-verstrekkingen is een
voorbeelden hiervan. Je mag deze
in gevaar zou brengen. Als verpleegkundige heb je daarenboven een bepaalde
medisch voorschrift wél noodza-
handelingen enkel uitvoeren als er
deskundigheid die een grotere verantwoordelijkheid met zich meebrengt.
kelijk. We hebben het dan bijvoor-
ook een arts in de buurt is.
beeld over zuurstoftoediening, het plaatsen van intraveneuze kathe-
Dat je geen voorschrift nodig
4
Carrière februari 2007
bij een chirurgische ingreep zijn
zorgen ook strafbaar kan zijn. In feite is elke burger in België verplicht hulp te
7
ust? jkheden. k e d an ogeli a m n n e a k er e a
ook w dt jou een ze j i j l i W ? an bie MAAT apierloos G OP Damia NZOR olledig p AZ
S?
DETAIL
f an.be o .azdamia te www dienst, soneels Surf n iaan, Per am D Z A CV naar stende, stuur je 8400 Oo weg 57, n ee st oortse Nieuwp iaan.be @azdam lsdienst personee websi aar onze
rs, rkneme .100 we 1 n a d r e et Met me den is h 525 bed n e n e s 90 art amiaan nhuis D n Zieke e e m e de kust. Alg uis aan ziekenh te ts o het gro
Bezoek
on
} te }}}} ze websi
.be amiaan www.azd
gk erplee v r o o es v s. catur a lisatie v a i n c e e b p b s W ij he schillende r e met v
undig
en
www.kliek.be ¬ 060646
MEER
v E TIENT naar een ET PA tappen UIS M st om over te s H N E esli F ZIEK miaan b -monitoring. . OVATIE eren, ft AZ Da bedside eïmplementeerd appij te verzek N INN laanderen hee t e E E m n e h g IN V r c a p ts in a lo a b r a o e ik v m dsett besch enteel derende Als tren r, online ng wordt mom u veran ndossie n contin te nieuwbouw. deri e n e ra e in patiënte v is e ekenhu rijpend comple n Deze ing omst van het zi n wal met een e facette e ek chillend 7 va to 0 e 0 d 2 m in rsoonlijk O n in vers n e e a p o ia n d e m e a te n ZD ring op iding va steekt A ere erva N? t begele ITEITE n en ruim eerste jaar, me ie IL o C lo A tp F t e INGS ch te on tijdens h gen te volgen. VORM e kansen om zi spakket UIME all e vormin choling s rn in te x id e MET R ndigen krijgen ebre eden om gku een uitg ogelijkh Verplee d. Er is n ruime m akgebie r arbeid e v e n jn u zi h er eltijdse van voor de ter. Verd e n p e f d e o h r mete ? ogelijk BELEID oster, diverse m ELIJK rro D u u N h c IE s r, enz… R li de zome een cyc ZINSV pvang in EN GE jn medewerkers ro E e d T in E M n: ng, k dt zi iaan bie voordele lisatieverzekeri AZ Dam jke extralegale ospita h t, li s e n k k ie aantre , strijkd cheques maaltijd
Carrière J U R I D I S C H TEKST: FOTOGRAFIE:
OOK VOOR HET TOEDIENEN VAN HEB JE PIJNSTILLERS AN DE IFT V EEN VOORSCHR ARTS NODIG hebt om
rijke valkuil hierbij is dat ver-
Bart Paepen Wim van Ophem
is, de zogenaamde ‘vrij verkrijg-
pleegkundigen soms op eigen
bare medicatie’.
houtje gaan handelen, zonder te beseffen dat ze daarbij risi-
Toevertrouwde geneeskundige taken (C)
co’s nemen. Zo gebeurt het
Ten slotte zijn er nog de medi-
wel vaker dat verpleegkun-
sche handelingen die de arts
digen pijnstillers toedienen
aan de verpleegkundige mag
op eigen initiatief. Je doet
toevertrouwen. Denk maar aan
het met de beste bedoelingen,
het toedienen van chemo of vac-
maar je hebt er wel degelijk een
cins, het bedienen van toestellen
wel voor het toedienen van medi-
voorschrift voor nodig. Stel dat de
voor medische beeldvorming, het
catie, het lijkt allemaal vrij logisch.
patiënt er minder effectief door
aanleggen van gipsverbanden, het
Maar toch is de grens tussen B1
begint te ademen en er compli-
debrideren van decubituswonden
beoordeling van parameters. In
en B2 soms moeilijk te trekken.
caties optreden, ben jij verant-
en zo meer. De verpleegkundige
feite de verantwoordelijkheid van
Zo ligt bij wondverzorgingen
woordelijk en zelfs strafbaar. In de
mag, mits met een medisch voor-
de arts, maar veelal komt deze
de verantwoordelijkheid bij de
regel heb je voor de voorbereiding
schrift, dit soort handelingen uit-
taak in eerste instantie bij de
verpleegkundige, maar voor het
en de toediening van alle soorten
voeren, maar de arts blijft steeds
verpleegkundige terecht die de
verwijderen van hechtingsmateri-
medicatie altijd een opdracht van
gedeeltelijk mee verantwoordelijk.
parameters opneemt. Er wordt
aal heb je dan weer wel een voor-
een arts nodig, zelfs bij medicatie
schrift nodig. Een andere belang-
waarvoor geen voorschrift vereist
iemand te wassen, maar
Het afnemen van bloed mag alleen in opdracht van de arts.
dan ook verwacht dat je als verOnder deze rubriek valt ook de
pleegkundige een onderscheid kunt maken tussen normale en pathologische waarden. Aangezien jij het dichtste bij de patiënt staat,
Aandachtspunten
zal je bepaalde ziektebeelden ook als eerste opmerken en kan je een belangrijke hulp betekenen voor de arts. Een verpleegkundige op
- Alle handelingen en observaties die je als verpleegkundige bij een patiënt verricht, moeten opgetekend worden in een verpleegkundig dossier. - Alle technische verpleegkundige verstrekkingen (B) en toevertrouwde geneeskundige handelingen (C) zouden in
intensieve zorg bijvoorbeeld moet een ventriculaire fibrillatie op de monitor kunnen opmerken en
detail moeten beschreven zijn in een standaard verpleegplan of procedure. Dit geldt zowel binnen de gezondheids-
door middel van een staand order
instellingen als in de thuiszorg.
onmiddellijk overgaan tot defibril-
- Aanvragen voor onderzoeken mogen door een verpleegkundige geschreven worden op voorwaarde dat ze ondertekend zijn door een arts. - Indien je als verpleegkundige meent een technisch verpleegkundige verstrekking (B2) of een toevertrouwde genees-
latie en verdere CPR. De verpleegkundige stelt hier geen diagnose, maar stelt de aanwezigheid vast
kundige handeling (C) niet te kunnen uitvoeren op basis van onvoldoende bekwaamheid of ervaring, ernstige twijfel
van levensbedreigende symp-
over de juistheid van het medisch voorschrift, morele en ethische bezwaren of overtreding van de wettelijke voor-
tomen. De arts zal de oorzaak
schriften, dan kan je daar niet toe verplicht worden. Je moet wel je hiërarchische overste en de voorschrijvende arts
van de fibrillatie opsporen, een
onmiddellijk hierover inlichten.
diagnose stellen en de verdere
- Een arts kan een verpleegkundige nooit verplichten onwettig de geneeskunde uit te oefenen.
behandeling aanpassen.
kundige niet verplicht worden telefonisch gegeven richtlijnen uit te voeren. - Het vaststellen van de dood is een medische handeling die enkel door een arts kan worden gesteld. In geen geval mag je de lijktooi verrichten of een overledene in de koelcel van het mortuarium onderbrengen, zonder dat de dood voorafgaandelijk door een arts werd vastgesteld.
Meer informatie - De volledige lijst met verpleegkundige handelingen vind je op www.nvkvv.be > Juridische info > Wat is verpleegkunde? - www.nursing.nl
Carrière februari 2007
- Indien je ervan overtuigd bent dat de aanwezigheid van een arts bij de patiënt noodzakelijk is, kan je als verpleeg-
9
