Scholengemeenschap Bonaire
Gids voor nieuw personeel uit Nederland 2012-2013
Bon bini, Welkom op de Scholengemeenschap Bonaire. We zijn verheugd je als nieuwe collega op onze school te mogen verwelkomen. Een nieuwe baan betekent een grote verandering. Een nieuwe baan op Bonaire is een nog grotere verandering. Want niet alleen verhuis je van werkgever, je vertrekt ook uit Nederland. En dus zijn er veel zaken waar je over na moet denken, en veel zaken die je moet regelen. Met deze gids willen wij je graag helpen om alles wat er de komende maanden op je af zal komen, in goede banen te leiden: de verhuizing uit Nederland, het in orde maken van je papieren, je vestiging op Bonaire en natuurlijk je eerste kennismaking met de school. Behalve praktische informatie, hebben we een lijst van nuttige websites en interessante boeken opgenomen. We hopen dat je verblijf op het eiland onvergetelijk zal zijn.
Namens de Scholengemeenschap Bonaire
John van ’t Hoff Algemeen directeur
Papieren, papieren Wie uit Nederland vertrekt om zich op Bonaire te vestigen, kan niet zoals in Nederland volstaan met zich inschrijven in de nieuwe gemeente – ook al is Bonaire dan een ‘bijzondere gemeente van Nederland’. Om je te kunnen inschrijven in de gemeente Bonaire, heb je een ‘verklaring van rechtswege’ nodig, een document dat wordt afgegeven door de IND op Bonaire, dat zoveel zegt als dat er geen bezwaar is tegen jouw vestiging op Bonaire. De procedure is voor velen nogal verwarrend, daarom hier de stappen – zoals die op dit moment gelden – op een rij:
Te doen in Nederland Geldig paspoort Controleer ruim van te voren of je paspoort (en die van je gezinsleden) nog ten minste een half jaar geldig zijn op het moment van vertrek. VOG, voor de werknemer en zijn of haar partner, en kinderen boven 18 jaar Als je een aanstelling hebt gekregen op de SGB, dan is je tijdens je sollicitatiegesprek verteld dat je werkgever een VOG, Verklaring Omtrent het Gedrag, eist. Een VOG is ook nodig voor je toelating tot Bonaire. Behalve de werknemer die in dienst treedt, heeft ook de partner en ieder kind boven 18 jaar een VOG nodig. Bij de meeste Nederlandse gemeenten kun je deze zonder problemen aanvragen. Bij sommige gemeenten is het lastiger om voor een partner die (nog) geen werkgever op Bonaire heeft een VOG aan te vragen. Hij of zij kan als reden voor aanvraag opgeven ‘emigratie naar Caribisch Nederland’. Vraag je VOG niet te vroeg aan, deze mag maximaal één maand oud zijn op het moment dat je toetreding op het eiland vraagt, en in dienst treedt van de school. Houd er wel rekening mee dat het aanvragen van een VOG in Nederland ongeveer twee weken (en soms langer) in beslag neemt. Informeer daarom tijdig bij je gemeente. Diverse uittreksels Bij het aanvragen van een verklaring van rechtswege, die nodig is voor je inschrijving op het eiland, heb je verscheidene andere documenten nodig die je in Nederland moet aanvragen. Voor ongehuwden Kopie paspoort Uittreksel uit het bevolkingsregister Geboorteakte (op te vragen in de plaats waar je geboren bent) Bewijs van uitschrijving uit de gemeente. (Sommige gemeenten geven alleen digitaal een bevestiging van de uitschrijving. Op Bonaire wordt een e-mail niet altijd geaccepteerd en moet er alsnog een document op papier worden aangevraagd. Dit kan vertraging opleveren bij je inschrijving tot het eiland.) Voor gehuwden, al dan niet met kinderen Kopie paspoort (van elk familielid) Geboorteakte Huwelijksakte (trouwboekje is geen officieel document), of samenlevingscontract (opgesteld door een notaris) Geboorteaktes van de kinderen
Bewijs van uitschrijving uit de gemeente Verklaring burgerlijk staat
1. Inschrijving bij de bevolking van een persoon afkomstig uit het Koninkrijk: Identificatiebewijs (paspoort; identiteitskaart indien afkomstig uit een van de eilandgebieden v/d Nederlandse Antillen) Verhuisbericht (niet ouder dan 3 maanden) Geboorte akte (niet ouder dan 12 maanden) Huwelijksakte (niet ouder dan 6 maanden, indien nodig) Echtscheidingsakte (niet ouder dan 6 maanden, indien nodig) Verklaring burgerlijke staat (niet ouder dan 6 maanden, indien nodig) Geldige vergunning (indien betrokkene geen Antilliaanse Nederlander is). 2. Inschrijving bij de bevolking van een persoon die vanuit het buitenland op Bonaire wenst te vestigen: Geldige vergunning (indien geen Antilliaanse Nederlander) • Paspoort Geboorte akte (niet ouder dan 12 maanden) Huwelijksakte (niet ouder dan 6 maanden, indien nodig) Echtscheidingsakte (niet ouder dan 6, maanden indien nodig) Verklaring burgerlijke staat (niet ouder dan 6 maanden) Opmerking: Documenten uit het buitenland dienen voorzien te worden van apostille of legalisatie stempel afhankelijk van het land van geboorte/huwelijk/ echtschei ding en overlijden. Indien betrokkene twijfelt omtrent de vereiste apostille of legalisatie kan hij contact opnemen met afdeling Burgerzaken of de Nederlandse ambassade in het desbetreffende land. TIP: maak van al deze documenten, en van je paspoort, enkele kopieën, zo voorkom je vertraging bij je toelating en inschrijving op Bonaire. Overige documenten Om een verklaring van rechtswege te kunnen aanvragen, heb je verder nodig Een ingevuld aanvraagformulier ‘Verklaring van rechtswege’ voor alle gezinsleden Een werkgeversverklaring, bewijs van voldoende financiële middelen Een huurcontract (kopieën voor alle leden van het gezin bij elke aanvraag) Bij kinderen ouder dan vier jaar: bewijs van inschrijving op een school Indien een van de ouders van een of meer kinderen niet meekomt naar Bonaire is tevens nodig: Een kopie paspoort van de achterblijvende ouder Een verklaring van geen bezwaar van de achterblijvende ouder, of als vader of moeder alleen het ouderlijke gezag heeft dan een kopie van de uitspraak van het Gerecht. Al deze documenten kunnen voor uw vertrek uit Nederland digitaal bij ons aangeleverd worden zodat de IND alvast voor u aan de slag kan. Dit verkort de aanvraag wanneer u op Bonaire bent, aanzienlijk
De procedure De Afdeling Personeelszaken maakt voor u een afspraak op een van de eerste dagen dat u op Bonaire bent . Op de dag van je afspraak dien je alle gevraagde papieren mee te nemen, origineel en kopie. Na deze afspraak krijg je een sticker in je paspoort. Met deze sticker in je paspoort kun je naar het ZVK zodat je alvast verzekerd bent tegen ziektekosten en ongevallen. Verder dien je af te wachten tot de ‘Verklaring van rechtswege’ wordt toegestuurd. Reken op drie weken, maar het kan ook langer duren. Zodra je de ‘Verklaring van rechtswege’ hebt ontvangen, kun je met de brief, de geboorteaktes, de paspoorten, een bewijs van uitschrijving uit je vorige gemeente naar de afdeling Burgerzaken gaan om je ‘sédula’ aan te vragen. Je ‘sédula’ is je lokale identiteitskaart en tevens het bewijs dat je bent ingeschreven op Bonaire. De kaart is ook geldig als verzekeringsbewijs, nadat deze is geactiveerd bij het Zorgverzekeringskantoor (ZVK). Verzekeringen Zodra je bent uitgeschreven uit je woonplaats in Nederland, stopt de zorgverzekering. Het is raadzaam om je zo laat mogelijk uit te schrijven. Op Bonaire ben je via je werkgever verzekerd, je hoeft niet zoals in Nederland een aparte zorgverzekering af te sluiten. Voor de werknemer van de SGB gaat de zorgverzekering direct in zodra hij/zij op Bonaire is: Voor de eventueel mee te verzekeren gezinsleden gaat die verzekering pas in na de eerste afspraak bij de IND (zie hierboven bij ‘de procedure’). Je partner en kinderen zijn dus een poosje onverzekerd. Het is niet mogelijk om voor deze periode een reguliere reisverzekering af te sluiten (daarvoor moet je zijn ingeschreven in een gemeente). Wel kun je bij OOM een tijdelijke (dure) verzekering afsluiten. Er wordt aan gewerkt om dit probleem op te lossen. Uitschrijving uit Nederland is echter nodig om je op Bonaire te kunnen inschrijven. Mocht je bijvoorbeeld medicatie hebben voor een chronische aandoening, dan kun je voor een ruime periode – zeg drie maanden – medicijnen uit Nederland meenemen om de onverzekerde periode te overbruggen. Voor bank- en andere belangrijke zaken in Nederland Het is mogelijk om een in Nederland verblijvend persoon voor jou notarieel bevoegd te maken. Deze persoon is vervolgens bevoegd om voor belangrijke documenten te kunnen tekenen in Nederland. Zie ook www.goedkoopstenotaris.nl.
Inpakken en... Je krijgt een aanstelling voor drie jaar aan de SGB. Als je na deze periode in vaste dienst komt, behoud u uw recht op repatriëring binnen tien jaren na aanstellingsdatum indien u gedurende die periode in dienst blijft bij de SGB. Welke huisraad neem je mee als je voor drie jaar naar Bonaire gaat? Het antwoord op die vraag is deels afhankelijk van wat je met je Nederlandse huis doet: laat je je spullen achter voor een toekomstige huurder, of verkoop je het en moet het leeg zijn? Het is raadzaam om tijdig te beginnen met het uitzoeken van wat je wilt meenemen. Kleding Op Bonaire is het altijd warm, de zon schijnt fel het grootste deel van de tijd. Neem vooral luchtige zomerkleren mee. Houd er rekening mee dat je op je werk, netjes gekleed dient te gaan: rok, geen spaghettibandjes, lange broek, dichte schoenen of nette sandalen. Ook in het openbare leven als restaurants en officiële instanties stelt men het op prijs indien u netjes gekleed bent. Een vestje of shirt met lange mouwen kan aangenaam zijn voor wie in een ruimte met airco werkt. Tijdens het zwemmen zijn voor kinderen uv-werende zwemshirts een uitkomst. Winterkleren kun je rustig in Nederland laten; regenkleding daarentegen kan, zeker in het regenseizoen, van pas komen, evenals rubberlaarzen. Huishoudelijke apparaten De meeste huizen hebben 110 volt stopcontacten. Veel nieuwe of gerenoveerde huizen hebben daarnaast ook 220 volt stopcontacten. Je kunt op het eiland eventueel een regulator of generator kopen waarmee je de stroom voor je 220 volt apparaten kunt reguleren. Vraag voor je je wasmachine, fornuis et cetera inpakt, of het huis dat je op Bonaire gaat bewonen gemeubileerd is of niet en welk voltage beschikbaar is. Meubels Veel huizen op Bonaire worden gemeubileerd verhuurd. Je kunt overwegen (een deel van je) meubels in Nederland te laten. Aanwezige meubels van een gemeubileerd huis opslaan kan, maar niet iedere huisbaas is hiertoe bereid. Er is op Bonaire opslagruimte te huur vanaf 50 dollar per maand. Fietsen, auto’s en andere vervoersmiddelen Bonaire is een auto-eiland: vrijwel iedereen rijdt in een pickup of terreinwagen. Ook gewone personenauto’s rijden er veel. Als je je eigen auto meeneemt, bedenk dan dat op het eiland niet voor alle automerken ook onderdelen voorradig zijn. Tweedehands auto’s op Bonaire zijn relatief duur: 5.000 dollar voor een pickup van meer dan tien jaar oud is geen uitzondering. Ook een scooter is een handig vervoermiddel. Hoewel er geen fietspaden zijn, en er diepe kuilen in de weg zijn, kun je ook goed fietsen op Bonaire. Zeker in en rondom Kralendijk is het vlak. Tussen 12 uur en 15 uur schijnt de zon fel, en is het eigenlijk te warm om te fietsen. Er zijn fietsenmakers op Bonaire waar je gewone fietsen kunt huren, en mountainbikes om mee de kunuku in te gaan. Dieren Als je je hond of kat wilt meenemen is het raadzaam tijdig aan de school te laten weten om hoeveel dieren het gaat, wat het gewicht van de dieren (incl. kennel) is, en wat de afmetingen van de kennel zijn. Deze gegevens zijn noodzakelijk bij het boeken van de vlucht. Het vervoer van huisdieren is voor eigen
rekening. De dieren hoeven niet in quarantaine, maar de juiste inentingen en een gezondheidsverklaring zijn wel nodig. Hoewel de meeste Bonairianen een hond als bewaking hebben, komen de dieren meestal niet in huis. Het is verstandig daar rekening mee te houden als je een huis zoekt.
Leguaan, veelvoorkomend op Bonaire
Overig Op Bonaire is vrijwel alles te krijgen. Misschien is niet alles altijd voorradig, of is het assortiment niet even groot, of is de kwaliteit soms minder – maar van shampoo tot kinderspeelgoed, van boeken tot herenmode, van stofzuigers tot meubels, het is te koop.
Kaya Grandi, de winkelstraat van Bonaire
... wegwezen Het verhuisbedrijf De school maakt afspraken met het verhuisbedrijf dat de verscheping van je spullen naar Bonaire regelt. In de repatriërinsgregeling die je via de school hebt, staat welke onderdelen van het verhuizen de school vergoedt en wat je zelf moet betalen. Lees deze goed door. Als je zelf je spullen inpakt zorg dan voor deugdelijke verhuisdozen, en laad die niet te zwaar. Meubels en breekbare spullen worden in bubbeltjesplastic verpakt. Als je je auto meeneemt mag je deze ook met spullen beladen, zolang de stoel van de bestuurder vrij blijft. Maak een paklijst van alles wat je meeneemt: nummer de dozen en zet erbij wat er in die dozen zit. Het verhuisbedrijf heeft deze lijst nodig om je spullen te kunnen verschepen en bij de inklaring op Bonaire. Daarnaast is het handig voor jezelf om bij aankomst te kunnen controleren of alles is overgekomen. Mochten zich in de communicatie met het verhuisbedrijf problemen voordoen, dan kun je altijd contact opnemen met een medewerker van de afdeling Personeelszaken. Maak in ieder geval geen individuele afspraken met het verhuisbedrijf. De verscheping van je spullen duurt normaal gesproken drie tot vier weken. De transporteur op Bonaire neemt contact op zodra alles is gearriveerd. Voor de inklaring bij de douane moet je aangeven wat de waarde van je spullen is. Zodra de papieren in orde zijn, wordt alles bij je huis afgeleverd.
Op Bonaire Hoe vind ik een huis? Sinds de invoering van de dollar op Bonaire zijn de huizenprijzen flink gestegen. Dat neemt niet weg dat er nog altijd een groot aanbod van huurhuizen is. Voor een gemiddelde gezinswoning moet je al snel rekening houden met een huur van tussen de 900 en 1.250 dollar. Er zijn op Bonaire verscheidene makelaars, op hun website vind je naast de koopwoningen ook de long term rentals. Bedenk waar je wilt wonen: dicht bij de restaurants en de winkels, of verder van het centrum, in een rustige volksbuurt als Nikiboko, in het goedkopere en volkse Noord-Salinja of Antriol, in het rustige, hoog gelegen Republiek of tussen de villa’s van Belnem. Zaken waar je op kunt letten bij een huis: de buren, zit er een hek om de tuin, is er schaduw, hoe staat de wind, zijn de ramen veilig, is er airco of staan of hangen er ventilatoren? Voor de eerste tijd op Bonaire kun jeook een tijdelijk huis zoeken, of een vakantiewoning, vaak zijn er ook in de appartementencomplexen voor toeristen mogelijkheden om tegen een gereduceerd tarief langer te blijven. Eenmaal op het eiland kun je dan verder kijken. De beste manier om een huis te vinden is via-via, en dat circuit is groot, zoals je zult merken. Verder is er het krantje 4Sale (ook op internet) met het aanbod van o.a. huizen, en de website met huizen en tweedehands spullen Bonairebizz en www.easytrading-bonaire.com. De school zet halverwege mei ook advertenties voor betaalbare woningen voor de nieuwe leraren. Telefoon Eenmaal op het eiland moet er van alles geregeld worden, het is daarom handig als je meteen kunt bellen. Digicel en Chippie zijn de providers op het eiland. Je kunt een simkaart kopen, zodat je meteen een Bonairiaans nummer hebt en direct kunt bellen. Beltegoed is vrijwel overal te koop, ook bij veel toko’s, je kunt je tegoed ook via internet opwaarderen. Bankrekening Voor het overmaken van je salaris, moet je een lokale bankrekening openen. Bij de GIRObank kun je dit doen zonder ‘sédula’. Bij Maduro en Curiel’s (MCB), RBTT en Banco di Caribe heb je wel een bewijs van inschrijving nodig op Bonaire. Scholen Heb je kinderen ouder dan vier, dan gaan ze op Bonaire naar school. Het is belangrijk je op tijd te oriënteren en in te schrijven. Bedenk dat het niveau op de scholen lager is dan in Nederland. In groep 1 en 2 is Papiamentu de voertaal. Vanaf groep 3 is Nederlands de instructietaal. Ook is het onderwijs schoolser dan in Nederland. De Pelikaan is een volledig Nederlandstalige school. Op de andere publieke scholen wordt er vaak extra toelichtig gegeven in het Papiamentu, en spreken de kinderen onderling vaak deze taal. Behalve de publieke scholen is er een privéschool, De Aquamarine. Het schoolgeld bedraagt hier rond de 200 dollar per maand, per kind. Naschoolse opvang Kinderen gaan op Bonaire van half 8 tot ongeveer half 1/kwart voor 1 naar school. Veel scholen bieden gratis naschoolse opvang. Ook is er (tegen betaling) naschoolse opvang op crèches. Sommige halen de kinderen van school, maar in de meeste gevallen moet je je kinderen er tussen de middag zelf naartoe brengen. Verder zijn er verschillende privé opvangmogelijkheden.
Crèches Op Bonaire zijn verscheidene crèches en peuterspeelzalen. Sommige hebben wachtlijsten, maar vaak vind je wel een plek. Anders dan in Nederland betaal je hier voor een volle week (meestal zo’n 200 dollar per maand). Je mag dan zelf weten op welke dagen je je kinderen brengt. Bezoek er meerdere voor je besluit waar je naar toe gaat, vraag ook rond aan andere ouders waar zij hun kinderen naartoe brengen. Bij Sebiki, in het Centrum voor Jeugd en Gezin in Kralendijk, is een lijst met crèches te halen. Taal Ook al is het Nederlands de officiële taal, voor alle Bonairianen is het Papiamentu de moedertaal. Aan nieuwe leraren wordt op school een korte cursus Papiamentu aangeboden. Je kunt ook in Nederland een cursus volgen, of aan zelfstudie doen. Vaak vind je in de openbare bibliotheek wel studiemateriaal. Via internet zijn voor kinderen ook oefen-cd-roms te krijgen, met taalspelletjes in het Papiamentu. Op Bonaire zijn ook verscheidene particulieren die conversatieles geven. Informatie vind je onder andere bij de Stichting Ban Boneiru Bèk, www.banboneirubek.com.
Slavenhuisje op Bonaire
De Scholengemeenschap Bonaire De Scholengemeenschap Bonaire is een brede scholengemeenschap van rond de 1200 leerlingen. Deze zijn afkomstig van Caribisch Nederland, Europees Nederland, de Dominicaanse Republiek, Colombia, Peru, Venezuela, de Verenigde Staten, Suriname, China, India en Haiti. De voertaal op school is Nederlands, dit met het oog op een eventuele vervolgstudie in Nederland. Buiten de lessen wordt door de meeste leerlingen Papiamentu gesproken, maar ook Engels en Spaans. De SGB is de enige middelbare school op Bonaire. De school kent vier units: Junior College, de basisvorming van de SGB VMBO/PRO bovenbouw Liseo Boneriano (havo/vwo, bovenbouw) MBO, afdeling administratie, horeca, techniek en welzijn
Leerlingen op het plein van het Liseo Boneriano
Junior College en het VMBO/PRO zijn gevestigd aan de Kaya Frater Odulfinus z/n, dat is in het centrum van Kralendijk. Daar is ook de directie en de (personeels)administratie van de school gehuisvest. De unit Liseo Bonairiano (havo/vwo) zit aan de Kaya Amsterdam en het MBO aan de kaya Korona 4. In de meeste gevallen neemt de unit-manager van de afdeling waar je gaat werken ruim voor je komst contact met je op om informatie te geven over je toekomstige werkplek. Ook krijg je een buddy toegewezen om je wegwijs te maken op het eiland. Mocht je echter vragen hebben over het lesmateriaal of andere schoolzaken, dan kun je ook zelf contact opnemen. Hun e-mailadressen zijn: Junior College, Joris Karman:
[email protected] VMBO/PRO, Gemma van der Linden:
[email protected] Liseo Boneriano (havo/vwo), Joost Latiers:
[email protected] MBO, Dinie Wijnmaalen:
[email protected]
Leerlingen van het vmbo
Alle zaken betreffende je contract, je salaris en de verhuizing gaan via personeelszaken. Giovanna Thielman-Frans
[email protected]
Hoofd HRM
Pamela Beukenboom
[email protected]
Medewerker HRM
Siagnée Rosalia
[email protected]
Medewerker HRM
Afstudeerproject op het mbo
Interessante boeken en nuttige links Reisgidsen en achtergronden Petra Possel en Elise van Vliet, Wereldwijzer Bonaire, 2011. Helder geschreven reisgids die je snel wegwijs maakt op het eiland. Interessant als voorbereiding, en nuttig als je eenmaal op Bonaire bent. Sylvia de Boer, Emigreren naar Caribisch Nederland, 2011. Handige gids voor iedereen die naar de BESeilanden emigreert. Met veel aantrekkelijke foto’s. Het boek is samengesteld door de beheerder van de website www.mijnhuisopbonaire.com, en is via die website ook te bestellen. John Jansen van Galen, De toekomst van het koninkrijk; over de dekolonisatie van de Nederlandse Antillen, 2004. Beschouwingen, citaten, brieven en interviews naar aanleiding van het vijftigjarig bestaan van het Statuut. P.C. Emmer, De Nederlandse slavenhandel 1500-1850, 2000. Feiten en achtergronden van de Nederlandse Atlantische slavenhandel. Miriam Sluis, De Antillen bestaan niet, 2004. Miriam Sluis, Een koloniale speeltuin, 2011. NRC-correspondente belicht de recente politieke geschiedenis van de Antillen en de BES-eilanden, in de periode na 10.10.10.
Romans Cola Debrot, Mijn zuster de negerin, 1935. Klassieker uit de Caribische literatuur van de voormalige gouverneur van Bonaire.
Frank Martinus Arion, Dubbelspel, 1973. Een van de belangrijkste romans van de Antillen is van deze Curaçaose schrijver. De roman over vier mannen die het dominospel spelen op leven en dood was enkiele jaren geleden de centrale roman in de campagne ‘Nederland leest’. Lineke Dijkzeul, Eiland in de wind. Over twee kinderen die naar hun tante op Bonaire gaan en daar spannende avonturen beleven. Voor kinderen vanaf 12 jaar.
Websites Voor het aanbod van diensten, huizen en tweedehands spullen op Bonaire: 4 sale is ook online te lezen / bonaire biz Bonaire bizz, www.bonaireprikbord.com Voor het aanbod aan huurwoningen van makelaars, zie de lijst van makelaars (en andere tijdelijke verhuurders) op www.mijnhuisopbonaire.com. Voor basisscholen op Bonaire www.mijnhuisopbonaire heeft ook een lijst met basisscholen opgenomen en de telefoonnummers waarop de scholen te bereiken zijn (de meeste hebben geen of een slecht werkende website). De Nederlandstalige particuliere school De Aquamarine moet aan die lijst worden toegevoegd. Voor andere links bonaire.startpagina.nl
Aan deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend.
