Samen spreken over
Herstel bij Hersenletsel Henriette Visser 23-09-2010
Werken aan herstel bij hersenletsel
Hoe vanzelfsprekend is het? Marjan en Henk: “Ze moeten vragen wat we willen.” “Je moet zelf ook zeggen wat jij wilt”. “Ze gaan er van uit dat (…)” zegt Marjan “Het is niet van zelf sprekend”. Dit raakt de kern van Herstel en Herstelondersteunende zorg
2
Onderwerpen
Herstel Herstelondersteunende zorg Fasen medisch herstel Fasen persoonlijk en sociaal herstel Een integraal herstelmodel
Een boek is iets dat mensen elkaar willen vertellen wanneer ze elkaar niet kennen. Een boek doe je als je iets wilt weten maar je ziet ze niet. (Ger) 3
Herstel na hersenletsel
Herstel is het proces dat de persoon met hersenletsel doormaakt, waarin hij lichamelijk geneest, en waarbij hij zijn leven weer oppakt om er zoveel mogelijk kwaliteit aan te geven.
Alles wat iemand doormaakt bij behandelingen om de gevolgen van het letsel te beperken, en wat hij zelf onderneemt om weer een zelfbewust, zinvol leven te kunnen leiden, maakt deel uit van het herstelproces. 4
Herstel na hersenletsel
Herstel bij hersenletsel is vooral van mensen met hersenletsel zelf, samen met naasten, vrijwilligers en professionals.
Na het letsel ziet het leven er doorgaans niet meer hetzelfde uit. Dit vraagt om een nieuw levensperspectief.
Elk herstelproces is uniek, omdat elk mens uniek is. 5
Herstelondersteunende zorg
Herstelondersteunende zorg omvat alle behandelingen, interventies, strategieën en ondersteuningsacties die in samenspraak met de persoon met hersenletsel worden uitgedacht en uitgevoerd.
Herstelondersteunende zorg vind plaats in de acute -, revalidatie - en chronische fase en dient een optimaal herstelproces van de persoon, dat bestaat uit stabilisatie, heroriëntatie en re-integratie.
6
Professionals Herstelondersteunende zorg Wie zijn betrokken zijn bij herstelondersteuning? Medisch
Neuroloog Revalidatiearts Verpleeghuisarts IC - verpleegkundige Praktijkverpleegkundige
Paramedisch
Ergotherapeut Fysiotherapeut Logopedist Neuro-linguist Diëtist
Psychosociaal
Neuropsycholoog Psycholoog Geestelijk verzorgende Revalidatie maatschappelijk werkende Muziek of beeldend therapeut Bewegingsagoog, Activiteitentherapeut
Sociaal maatschappelijk
Zorgcoördinator woonconsulent Zorg en participatieconsulent Jobcoach Leerkracht Sociotherapeut algemeen maatschappelijk werkende Vrijwilligersbegeleider en Vrijwilligers
7
Herstel fasen
Wat speelt bij Medisch herstel?
Acute fase
Er is hersenletsel ontstaan Patiënt ondergaat meer of minder bewust medische ingrepen Dialoog: informatie uitwisseling over letsel en behandeling: Patiënt, Professional en Naasten Traject: specifieke functietrainingen vragen actieve houding patiënt
Revalidatie fase
Impact wordt steeds meer duidelijk voor patiënt. Patiënt en naaste zijn begonnen met verwerking en acceptatie van gevolgen Dialoog met professionals over behandeling impact en toekomst Traject: Medische en sociale interventies: functietraining, zingeving, re-integratie vragen aandacht voor eigen keuzes
Chronische fase
Centrale vraag gericht op blijvende gevolgen: welke langdurige ondersteuning en zorg is nodig? Persoon wordt cliënt in thuiszorg, instelling, dagcentrum; Naaste: wordt structureel mantelzorger Dialoog gericht op interventies en activiteiten bij re-integratie t.a.v. wonen werken of vrije tijd 8 Traject: Actief contact: Persoon en mantelzorger kunnen uit beeld raken
Reflecties bij medisch herstel
Reflecties van persoon met hersenletsel terugkijkend op Acute fase:
Ik lag steeds maar in dat koude natte bos. Ik hoorde jullie wel, maar kon niet bij jullie komen. Ik snap niet dat ik daar steeds maar moest blijven liggen. Waarom deden jullie niks?
Reflectie van persoon met hersenletsel in revalidatiefase: Ik kwam op de afdeling hersenletsel terecht en dat is een heel ander soort afdeling dan botbreuken. Ik ben me kapot geschrokken. Ik dacht: Waar ben ik terecht gekomen zeg!
Reflectie van persoon met hersenletsel na thuiskomst:
Ik had black-outs en de huisarts schreef medicijnen voor. Ik heb de medicijnen gehaald en de bijsluiter doorgelezen. Toen dacht ik: “Ik heb deze verschijnselen niet. Ik ben niet epileptisch, dus dit ga ik niet doen.” Ik heb de arts een brief geschreven, en ik dacht “Ik zie het wel of ik nog een black out krijg of er iets gebeurt.” 9
Persoonlijk en Sociaal herstel Herstelfasen
Wat speelt er ?
Crisis
Ontstaan letsel heeft ontwrichtende gevolgen voor leven
Stabilisatie
Bestendigen en verder gaan met accent op biologische, neurologische en cognitieve functies, Psychische en sociale stabilisatie
Verwerking en heroriëntatie
Psychologisch revalidatieproces: verwerking van wat men overkomen is en heroriëntatie op de toekomst
Re-integratie
Fysiek persoonlijk en sociaal revalidatieproces: re-integratie in het ‘gewone leven’; Oefenen van uiteenlopende (zelfgekozen) activiteiten
Participatie
Vervullen van zinvolle persoonlijke en sociale rollen Meedoen in de samenleving 10
Reflecties op persoonlijk en sociaal herstel
Reflectie van persoon met hersenletsel tijdens stabilisatie:
Reflectie van naaste op heroriëntatie en re-integratie
Vanaf het moment dat ik uit die minder bewuste fase terug was ben ik voortdurend bezig bent geweest om mijn eigen autonomie weer in handen te nemen. Als ik er zo op terug kijk dan is dat steeds het geval geweest. We hebben alles gedaan om hem zo snel mogelijk weer thuis te hebben. Ik had er nooit over nagedacht dat we zo uit elkaar gegroeid zouden zijn. We leefden in verschillende werelden. Ik heb toen voor mezelf hulp gezocht om alles eens goed op een rijtje te zetten.
Reflectie van persoon met hersenletsel op re-integratie:
Per afdeling is er een soort mentrix. Ik zag dat veel mensen op die afdeling heel goed gecoacht werden in het proces van weer naar huis gaan. Bij mij ging het op een gegeven moment te snel. Ik was nog nooit weer in mijn huis geweest. Ik ben toen in huilen uit gebarsten en heb gezegd: ik kan het zo allemaal niet aan, ik moet meer tijd hebben. 11
Visie op Integrale Herstelondersteuning
Optimale herstelondersteunende zorg gaat uit van een integrale benadering. Integrale herstelondersteuning is vraaggericht en erkent de kennis, ervaring en positie van persoon en naasten. Herstelondersteuning vindt plaats in een grote diversiteit aan organisaties en praktijken, door veel verschillende professionals. Professionals die samen werken over de grenzen van organisaties heen, dragen bij aan een vloeiend proces van lichamelijk, persoonlijk en sociaal herstel. Vormen daarvoor zijn onder meer: ketenzorg, trajectbegeleiding en incidentele netwerken ondersteunen het herstel. Gezamenlijke visie op herstelondersteunende zorg gaat uit van de eigen kracht en mogelijkheden van de persoon met hersenletsel, de naasten, het sociaal netwerk, rekening houdend met beperkingen.
12
Crisis
Stabilisatie
Heroriëntatie
Re-integratie
Participatie
Herstel enPersoonlijk herstelondersteunende zorg met Naasten Medisch, en Sociaal Herstel van Persoon Ontstaan van hersenletsel en van ontwrichting van het leven
Stabiliseren van somatische cognitieve emotionele en sociale functies
Psychologische revalidatie gericht op verwerking acceptatie heroriëntatie
Fysieke en sociale revalidatie gericht op re-integratie
Vervullen van zingevende sociale rollen wonen werken en vrije tijd
Professionele zorg en dienstverlening Medische diagnostiek en behandeling
Medische en paramedische diagnostiek en behandeling
Psychologisch behandelen Counseling (ook naasten) Vaktherapie Maatsch werk
Zorg en dienstverlening (para)medisch Sociaal agogisch
Thuiszorg e.a. Sociaal agogische dienstverlening Paramedische zorg
Informatie uitwisseling herstel en dienstverlening persoon + naaste + professional Acute fase
----------
Revalidatiefase
------------
Chronische fase 13
Reflecties van professionals
Reflectie van een revalidatiearts: Mensen komen hier op heel verschillende wijze binnen. Het is niet altijd precies eerst de acute en dan de revalidatiefase. Ik probeer ook altijd eerst uit te vissen wat iemand eigenlijk van de revalidatie verwacht. We proberen vraaggericht te werken. Dat staat behoorlijk hoog in het vaandel. Het kan vast nog wel beter, toch wil ik in ieder geval uitzoeken wat iemand hier komt doen. Reflectie van een MEE consulent: Het is heel verschillend. De ene persoon is nog prima aanspreekbaar. Hij kan omgaan met beperkingen, bijvoorbeeld door zich te houden aan regels en voorschriften of het hanteren van een agenda. Anderen lukt dat niet. Dan probeer je juist het netwerk rond die persoon te versterken en structuur te bieden voor een partner, dochter of zoon. Dat is een heel ander stramien.
14
Begrijpen wij elkaar? “Het gaat erom dat we elkaar raken” (Ger)
Dat we elkaar raken is niet vanzelfsprekend Het kan en het gebeurt! 15
