Spreken over kindermisbruik INLEIDING Praten over seks is nooit gemakkelijk. Praten over seksueel misbruik is nog moeilijker. En het wordt helemaal moeilijk, als er mensen bij betrokken zijn die u dierbaar zijn. Hier willen we hulp bieden bij het bespreken van seksueel misbruik op kinderen/tieners met je vader/moeder, je nonkel/tante, je opa/oma,... die hierop (mogelijks) betrokken is. Misschien leest u deze raadgevingen, omdat u ongerust of bezorgd bent over een situatie die een bepaalde “seksuele geladenheid (gevoel)” heeft. Iets wat u gezien of gehoord heeft dat niet goed aanvoelt. Leren praten over uw bezorgdheden kan helpen iemand in uw omgeving te beschermen. Het kan ook een groot verschil maken in het leven van een volwassene, tiener of kind die uw hulp nodig heeft. Hopelijk zal u een weg vinden om over uw bezorgdheden te kunnen spreken. Een gesprek van volwassene tot volwassene is de beste manier om verandering in gang te zetten. We zullen u helpen bij het stellen van vragen om meer te weten te komen over wat er aan de hand zou kunnen zijn. We zullen u helpen uitzoeken welke opties mogelijk zijn en hoe te beslissen welke acties te ondernemen. Maar belangrijker, we willen u helpen om tijdig te kunnen beslissen wanneer het aangewezen lijkt u er professionele hulp bij haalt. 1. WAT IS SEKSUEEL MISBRUIK? Als u zich onzeker voelt over wat seksueel kindermisbruik écht is, dan bent u niet alleen. Ongeveer de helft van de ondervraagden in een recent onderzoek in de Verenigde Staten kon niet uitleggen wat seksueel misbruik is. Lees ook de andere teksten hierover op deze website (kijk eens in de boomhut op de pagina’s voor adolescente kinderen – middelste deurbel). En zoek via de link-pagina ook verder op andere websites, zoals de sites van de Vertrouwenscentra Kindermishandeling, Sensoa,... 2. WANNEER BESPREEK JE HET? Vertrouw op uw gevoel Als u gevoelsmatig aanvoelt dat iets niet oké is, bent u misschien geneigd om dit gevoel te negeren. Maar uw gevoel is een reactie op iets bestaands dat u gezien of gehoord heeft. Uw gevoel is daarom geen bewijs dat er iets onrustwekkend aan de hand is. Maar uw gevoel is belangrijk genoeg om het ernstig te nemen.
1
Heeft u ooit al iemand met een kind zien spelen en u daar ongemakkelijk bij gevoeld? Misschien dacht u: “Ik ben gewoon aan het overreageren.” Of: “Hij/zij meent dat niet echt.” Negeer geen opmerkingen of gedrag, leer er over te praten of stel meer vragen over wat u heeft gezien. De controlelijst hieronder toont enkele waarschuwingssignalen. 3. SIGNALEN - controlelijst Kent u een volwassene of adolescent/jongvolwassene die : - een kind of tiener niet toelaat zijn/haar eigen grenzen te stellen (bv. zegt aan een tiener dat alleen een ouder kan beslissen wanneer privacy toegestaan is, zelfs in de badkamer)? - aandringt bij een kind aan te raken, te knuffelen, kussen, kietelen, worstelen of een kind/tiener vasthoudt, zelfs wanneer hij/zij deze affectie niet wenst? - overdreven geïnteresseerd is in de seksualiteit van een bepaald kind/tiener (bv. spreekt herhaaldelijk over het ontwikkelende lichaam van het kind of bemoeit zich met normale tienerafspraakjes)? - erop staat om zich te mogen afzonderen met een kind/tiener? - het meeste van zijn/haar tijd doorbrengt met kinderen/tieners en weinig interesse heeft in tijd doorbrengen met mensen van zijn/haar eigen leeftijd? - regelmatig aanbiedt om gratis te babysitten op verschillende kinderen of kinderen alleen op uitstapjes meeneemt? - kinderen/tieners dure cadeaus koopt of hen geld geeft zonder duidelijke reden? - kinderen/tieners alcohol of drugs aanbiedt wanneer er geen andere volwassenen in de buurt zijn? - regelmatig binnenloopt bij kinderen/tieners in de badkamer? - kinderen/tieners toestaat consequent weg te komen met ongepast gedrag? WAARSCHUWINGSSIGNALEN DAT EEN VOLWASSENEN SEKSUELE GEDRAGSPROBLEMEN ZOU KUNNEN HEBBEN Misschien is het zelfs een dierbaar iemand die zich op een seksueel getinte manier gedraagt die u verontrust of in de war brengt. Ken je iemand die: - regelmatig een speciaal kindvriendje heeft, misschien elk jaar een ander. - het meeste vrije tijd spendeert aan activiteiten met kinderen/tieners, eerder dan met andere volwassene. - geen hechte vriendschapsrelaties heeft met volwassenen - lacht met de lichaamsdelen van een kind, een kind seksueel getinte namen geeft zoals “dekhengst”, “hoer” of “slet”. - telkens opnieuw spreekt over seksuele activiteiten van kinderen/tieners. - aanmoedigt dat kinderen geheimen met hem kunnen hebben. - spreekt over seksuele fantasieën met kinderen/tieners en die niet duidelijk is over wat wel en niet kan met kinderen/tieners. - goedpraat dat hij zelf als kind blootgesteld was aan geweld, pornografie of seksueel gedrag. 2
-
zoveel masturbeert dat het belangrijke dagelijkse activiteiten begint te belemmeren. pornografie download van het internet en het niet wil tonen omdat er kinderen betrokken zijn?
Elk van deze signalen op zich betekent nog niet dat er een kind in gevaar is. Maar als u enkele van deze signalen ziet bij iemand die u kent, begin dan vragen te stellen. Misschien denkt u bij uzelf: “de dingen die ik opmerk, zijn nog net normaal.” Om te weten wat normaal is en wat niet, kan je leren over wat gezonde seksualiteit is. Klik eens door naar de volgende link voor meer informatie hierover: http://www.sensoa.be/pdf/praat_over_seks/misbruik_volwassenen.pdf. De stap zetten om het te bespreken en bevragen is niet steeds evident. U kan daarom de tips doornemen en toepassen die in de volgende paragraaf staan. 4. DE EERSTE STAP Zoek een bondgenoot Alvorens u een gesprek begint over wat u gezien of gehoord heeft, kan het nuttig zijn om met iemand anders, die deze persoon goed kent, te praten. Een familielid of een dichte vriend zou uw bezorgdheid kunnen delen. U zou ook iets kunnen horen als “Bemoei je met je eigen zaken.” of “Zoek geen problemen.”. Deze antwoorden betekenen niet dat uw bezorgdheden niet echt zijn. De andere persoon kan wat tijd nodig hebben om zich gemakkelijker te voelen bij het onderwerp. Het is mogelijk dat u het aan meerdere personen zult moeten vragen om iemand te vinden die het begrijpt. Het is nuttig ten minste één persoon te kennen die om u geeft, die met u kan praten over uw bezorgdheden en die u steun kan bieden. Denk na over wat u wilt zeggen Denk na over welke boodschap u wilt overbrengen. Kies een paar van de meest belangrijke punten voor uw eerste gesprek. U zou kunnen aanbrengen dat u om de persoon geeft en de persoon laten weten dat u openstaat om te praten. U moet in staat zijn om uw bezorgdheden te beschrijven over het seksueel gedrag dat u opgemerkt heeft. Onthoud: niemand vindt het gemakkelijk te spreken over gedrag ten opzichte van kinderen dat seksueel zou kunnen zijn. U zou iemand kunnen vragen om het gesprek samen voor te bereiden. Als u nog geen bondgenoot heeft, oefen wat u wilt zeggen luidop tegen uzelf. Het kan aanvankelijk wat vreemd voelen, maar als u uzelf de woorden heeft horen zeggen, zal het veel gemakkelijker zijn om ze tegen iemand anders te zeggen. Kies de tijd en de plaats om te praten Denk na over waar u het gesprek wilt laten doorgaan. Kies een plaats die veilig, comfortabel en relatief privé is. Vraag dan aan de andere volwassene of hij/zij u kan ontmoeten. Dit klinkt formeel, maar het kan zo eenvoudig zijn als “kunt u morgen langskomen voor een koffie en een babbel ? Welk uur zou u passen ?” Of, “laten we praten, nadat uw kinderen gaan slapen zijn.” 5. HET GESPREK
3
Het gesprek beginnen Veel mensen die in de knoop zitten met gedachten of gevoelens die ze niet begrijpen, voelen zich alleen. Ze weten niet tegen wie ze kunnen praten. Mensen die seksueel misbruik pleegden, wensten vaak dat iemand hen rechtstreeks had gevraagd “wat er aan de hand is”. Als het gesprek te moeilijk wordt of één van beide wordt erg kwaad, stop dan. Overweeg wat uw volgende stappen zullen zijn. Misschien zult u er andere volwassenen moeten bij betrekken. U kunt eenvoudigweg zeggen “laten we morgen opnieuw proberen”. Dit gesprek is niet uw enige kans. Het is nog maar het begin. Woorden om mee te starten: “Ik heb geworsteld met hoe ik hierover met jou moet praten. Laat me beginnen met te zeggen dat ik heel veel om u geef. Ik zou niet met mezelf kunnen leven als ik je dit niet zou vragen.” Onderzoek de situatie zonder beschuldiging Denk aan het gesprek als een kans om te praten over gedragingen, over wat u gezien en gehoord heeft. Praten over conclusies is niet altijd nuttig als eerste stap. Zeg meteen aan de andere persoon: “Dit is geen beschuldiging”. Als u broers of zussen hebt en spreekt met uw ouder, beklemtoon dat u bezorgd bent (zoals u weet dat zij dat ook zijn) over hun veiligheid. Beslissen of het veilig is om te spreken. Als iemand een verleden heeft van woede of geweld, zou het niet veilig kunnen zijn om dit gesprek te voeren of om alleen te praten. Denk samen met uw bondgenoot na of u dit gesprek kunt voeren en veilig kunt zijn. Als u beslist dat het niet veilig is, neem de tijd om hulp van buitenaf te vinden om u te helpen. Als u echt wil dat iemand u vertelt wat hij/zij gedaan heeft of voelt, moet u als eerste de moeilijke woorden met vermoedens en bezorgdheden uitspreken. Doen: - Scheid de persoon van het gedrag: “Ik voel me ongemakkelijk wanneer je spreekt over 12- of 13-jarige meisjes op zo’n seksuele manier. Ik denk dat er andere meer gepaste manieren zijn om opmerkingen te maken over deze knappe jonge meisjes.” - Stel rechtstreekse en eenvoudige vragen: “Word je opgewonden wanneer je naar kinderen kijkt of naar een kind in het bijzonder ?” - Benoem het specifieke gedrag dat u gezien heeft en druk uw reactie uit: “Het is me opgevallen dat je vaak naar je 5-jarig nichtje staart wanneer ze zich omkleedt. Ben je je daar bewust van ? Ik voel me ongemakkelijk, wanneer ik je dat zie doen.” “We hebben hier nog niet over gesproken, maar ik heb je een erectie zien krijgen, terwijl Emma op je schoot zat. Ik voel me daar niet gemakkelijk bij.” - Vervolg met meer vragen, indien de antwoorden die je krijgt niet duidelijk of niet volledig zijn: “Wanneer je zegt ”we waren maar wat aan het gek doen”, wat bedoel je daar mee? Ik heb gezien dat je zijn/haar intieme lichaamsdelen aanraakte, toen je aan het ‘gek doen’ was.”
4
Niet doen : - Trek geen overhaaste conclusies: “Ik neem aan dat je niet de lieve man bent die ik dacht dat je was. Je bent precies een pervert die op kinderen jaagt.” - Veralgemeen niet: “Ik ben bezorgd over hoe jij je overal gedraagt bij jonge meisjes.” - Gebruik geen algemene etiketten: “Heb je onze zoon seksueel lastiggevallen?” - Aanvaard geen antwoorden tot ze u de informatie geven die u nodig heeft: “Ik veronderstel dat ’t oké is. Iedereen doet wel eens gek nu en dan.” Het eerste gesprek beëindigen Denk eraan, dit is geen eenmalig gesprek. Vaak zijn er meerdere gesprekken nodig om iemand echt te bereiken. Het is uw taak om het gesprek bij uw bezorgdheden te brengen en te houden. Wees niet verbaasd als de luisteraar defensief of kwaad wordt. Blijf liever kalm, dan de ander in zijn kwaadheid te evenaren. Als er te veel kwaadheid en angst is, kan u stoppen en zeggen dat jullie op een ander moment zullen moeten verder praten. Wees duidelijk dat u nog steeds bezorgd bent. Jullie beiden zullen tijd nodig hebben om na te denken. Maar, als u bezorgd bent over uw directe veiligheid of dat van een kind, zoek dan hulp bij een Daderhulpcentrum, Slachtofferhulp, Vertrouwenscentrum Kindermishandeling en/of bij de Politie. Woorden om mee te eindigen: “Hé, ik heb nu wel veel gezegd. Misschien heb je wat tijd nodig om erover na te denken. Ik kom snel nog eens langs om verder te praten.” Of “Kunnen we allebei nadenken over wat er gezegd is en afspreken om verder te praten over enkele dagen?” Ventileer U heeft misschien dingen vernomen die u beangstigen. U voelt zich misschien schuldig, omdat u niet vroeger iets heeft gezegd. U heeft misschien nog meer vragen die u wilt stellen. Praat met iemand over hoe het gesprek gelopen is en wat u erbij gevoeld heeft. U zal misschien tijd nodig hebben om na te denken over wat u verder wil doen. Als u niemand heeft om mee te praten, bel dan een hulplijn voor ondersteuning. Je kan 24u op 24 bellen naar Tele-Onthaal (in België gratis op nummer 106 – in Nederland op nummer 0900-0767 tegen 5 cent per minuut) of kijk eens op de pagina “hulp vragen”. 6. EVENTUEEL VERDERE STAPPEN Optie 1: Rood licht U bent te weten gekomen dat er een kind seksueel misbruikt is. Als u erop uitgekomen bent dat iemand een kind seksueel misbruikt heeft, haal diep adem. U heeft een erg moeilijke weg af te leggen, maar je bent niet alleen. Er is hulp beschikbaar: Vertrouwenscentrum Kindermishandeling, Slachtofferhulp, Politie… Optie 2: Oranje licht Er is geen bewijs van seksueel misbruik. Niemand heeft u over misbruikgedrag verteld, maar toch maakt u zich zorgen. 5
Door stappen te zetten zoals eerder beschreven, bent u al begonnen met een veiliger huis en/of een veiligere buurt te creëren. Er zijn twee dingen die u altijd kunt doen: blijf betrokken bij de mensen over wie het gaat, en blijf praten over wat u ziet en voelt. Als het mogelijk misbruik zich voordoet in uw gezin, bent u alleen al door te praten en luisterbereid te zijn begonnen om meer veiligheid in het gezin te creëren. Volgende stappen die u zou kunnen ondernemen, zijn, andere ‘veilige’ volwassenen bij de familie betrekken en vrienden en professionelen in het leven van uw kind betrekken. Dit kan een goed moment zijn om duidelijke familiale grenzen te trekken en af te dwingen, of regels te maken rond privacy, aanrakingen en lichamelijke en seksuele ontwikkelingen van het kind. Het belangrijkste is betrokken te blijven in het leven van uw kind en bij zijn activiteiten. Blijf kijken naar wat er rond u gebeurt en rondom de kinderen waar u om geeft. U kunt uw kind helpen te beschermen voor seksueel misbruik door een veiliger omgeving rond hem/haar te creëren. - Leer over de waarschuwingssignalen en waarnaar te kijken bij volwassenen, tieners en kinderen (http://www.kindermishandeling.org/VK/volwassenen/signalen/index.jsp en http://www.seksueelgeweld.nl/linkinformatie/linkinformatieDetails.php?linkinfor matie_id=22) . - Spreek met de mensen die dicht bij u staan over seksueel misbruik bij kinderen. - Leer alle leden van het gezin om privacy te respecteren bij aan- en uitkleden, badmomenten, slapen en andere persoonlijke activiteiten. - Bespreek wat u ziet dat volgens u niet oké is. Onderbreek gedrag en praat met de volwassene, het kind of de tiener die zich in de situatie bevindt over wat u ongemakkelijk maakt. - Zorg ervoor dat niemand in uw gezin zich alleen voelt. Optie 3: Groen licht U bent zeker dat seksueel misbruik niet zal voorvallen. En u wil meer doen om zeker te zijn dat het kind veilig en beschermd is. Dit is het beste nieuws van allemaal. U bent niet langer bezorgd. Nu heeft u de kans om voor de personen die u dierbaar zijn, een veilige omgeving te creëren. Als u deze raadgevingen hebt geprobeerd, hebt u al een grote stap gezet. U heeft veel geleerd over een heel moeilijke kwestie. U bent beginnen praten met uw familie en met uw omgeving. En u heeft bondgenoten en mensen gevonden die u en de mensen waar u om geeft, kunnen ondersteunen. U kunt ook een voorbeeld voor anderen zijn. Probeer wat u geleerd heeft te delen met mensen uit de plaatselijke school, uit uw buurt, uit de organisaties waar u lid van bent. Dit is een kans voor u en voor de volwassenen rondom u om de verantwoordelijkheid te nemen om seksueel kindermisbruik te voorkomen. Wanneer u de leiding neemt, kan het een groot verschil maken voor iedereen die om kinderen
6
geeft. Wanneer uw omgeving betrokken wordt, dan wordt de verantwoordelijkheid om seksueel kindermisbruik te voorkomen steeds gemakkelijker.
7
