Ronde vliegtuigloodsen in Grimbergen
Sierlijke lichtheid
Wie bouwt er nu ronde loodsen, moeten ze in 1947 gedacht hebben. Vliegtuigen stop je in rechthoekige dozen en daarmee uit. Maar ontwerper Alfred Hardy trok alle registers van de verleiding open en kreeg zijn zin. De ronde vliegtuigloodsen op het vliegveld van Grimbergen zijn sinds 2006 wettelijk beschermd en dat is volkomen terecht. Het zijn pareltjes van utilitaire architectuur. EENVOUD EN DOELTREFFENDHEID
heid is ook letterlijk op te vatten. De luifel die veertien
Van op de openbare weg zie je ze amper liggen. Je moet
meter uitkraagt, bestaat uit een betonnen schelp waar
werkelijk het terrein van het vliegveld betreden om ze op
van de dikte niet meer dan twaalf centimeter bedraagt.
een uithoek van de tarmac te zien liggen en dan nog zijn
In het koepelgedeelte is die dikte zelfs teruggebracht tot
ze nietecht indrukwekkend. De twee ronde structuren zijn
acht centimeter. Ontwerper Alfred Hardy (1900 -1965)
niet hoger dan zeven meter; terwijl de doorsnede vijftig
had namelijk een schitterende vondst gedaan die hij met
meter bedraagt. Het is pas wanneer je binnen staat dat
een liet brevetteren. De bewapening liep zowel straals
hun volle kwaliteit zichtbaar wordt. Vanuit een holle kern
gewijs vanuit de kern als in concentrische ringen. Het
verheft zich een kelkvormige luifel waaronder de vlieg
gieten van het beton gebeurde kringsgewijs vanuit de
tuigen staan opgesteld. De buitenwand bestaat uit een
kern. Door deze schijfstructuur werd de zijdelingse druk
aaneenschakeling van hoge schuifdeuren waardoor van
maximaal opgevangen en traden geen vervormingen van
uit om het even welk gedeelte van de loods een toestel
de luifel op. Daarom noemde Hardy zijn dakconstruc
autoportantes,
kan binnen of buiten gerold worden. Eenvoud en doeltref
ties
fendheid gegoten in een zuivere vorm.
dat hij datzelfde principe op grote schaal kon toepassen
Gegoten is wel de term. Het gebouw is een toonbeeld
en ontwierp appartementstarens en parkeergarages die
van
gewapend beton
dat na zestig jaar geen spoor of
van
indruk
De
spijtig genoeg nooit wer den uitgevoerd.
verwering
materiaalmoeheid
vertoont.
zelfdragend. Hij maakte zich sterk
algehele
is er een van
ER ZAT MEER IN
Merkwaardig hierbij
IS
dat Hardy zelf noch ar
een
chitect, noch ingenieur
begrip dat zelden aan
was. Hij was eerst in
sierlijke
lichtheid,
betonarchitectuur koppeld
wordt,
ge
loondienst en nadien op
maar
zelfstandige basis aan
hier volkomen gerecht
nemer,
vaardigd is. Die licht-
in metalen bouwmateri-
gespecialiseerd
• • •
8
9
Ronde vliegtuigloodsen in Grimbergen
alen, zoals spanten en dakconstructies, maar eveneens
verkeersvliegtuigen zoals de DC-6 en zelfs het grotere
metalen deuren, trappen, en dergelijk meer. De samen
broertje de DC-7 onderdak kunnen bieden. Maar de
werking met de firma Entreprise Blaton-Aubert bij de
hoge kostprijs werd hem nu met aandrang voor de voe
bouw van de loodsen te Grimbergen is wellicht zijn
ten geworpen.
moment de gloire
geweest. Ondanks het voorbehoud
Hij deed anderzijds wel zijn best om zijn aanbod te
dat tijdens de aanbestedingsfase tegen het project werd
diversifiëren, op grote en kleine schaal, gaande van
geformuleerd, meer bepaald vanwege de hogere kost
de eengezinswoning, via het panoramisch restaurant
prijs, kreeg Blaton-Aubert de opdracht van de Regie der
tot de parkeergarage met veertien verdiepingen. Grote
Luchtvaart toegewezen. De werf verliep vlot, al konden
projecten in Parijs en Lyon zien er op de uitgewerkte
de loodsen niet gelijktijdig worden gebouwd, en dit bij
plannen overtuigend uit, maar ze kwamen niet van de
gebrek aan bekistingmateriaaL Anno 1947 heerste er
grond. Op twee plaatsen op het Franse platteland kan
nog volop schaarste en noodgedwongen moest de bekis
je mits enig zoekwerk van die ronde landbouwloodsen
ting van loods één hergebruikt worden voor de bouw
zien staan. Hun paddenstoelvorm herinnert meteen aan
van loods twee. Maar nog hetzelfde jaar kon Minister
de vliegtuigloodsen van Grimbergen. Het hadden er een
van Verkeerswezen Achilles Van Acker de revolutionaire
pak meer kunnen zijn en mede door de half afgedankte
gebouwen inhuldigen.
rommel die de boer er in onderbrengt, stralen de bouw
Hardy kon nu beginnen dromen en hoopte het succes
sels de weemoed van vervlogen glorie uit. En verder?
van Grimbergen op het vliegveld van Melsbroek te ver
Meer dan een half dozijn privé-woningen, waaronder
zilveren, op grote schaal deze keer. In plaats van kleine
één voor hemzelf, heeft de originele bouwformule niet
sportvliegtuigen zouden zijn geplande loodsen grote
opgeleverd. Er zat duidelijk meer in. • • •
10
Ronde vliegtuigloodsen in Grimbergen
MEER GEWAARDEERD IN HET BUITENLAND
het even waar kunnen geopend worden en dat de wand
Het heeft wel lang geduurd eer Hardy's verdienste in
zelfs voor de helft kan weggemoffeld worden, spreekt
eigen land erkenning kreeg. Op internationaal vlak lag
tot de verbeelding. En er is meer, vanuit zuiver visueel
dat anders. In 1964 al kregen de Grimbergse loodsen
standpunt. De ringvormige ruimte waarop de vliegtui
Twentieth Century En
gen opgesteld staan, wordt door geen enkel hinderlijk
MOMA te New York. Hardy zelf heeft
element verstoord. Door de ronde structuur en de gebo
er weinig aan gehad. Het jaar daarop kwam hij om het
gen openingen naar de kern van het gebouw zijn harde
een plaats in de tentoonstelling
gineering in het
leven bij een dom verkeersongeval. Deze loodsen blijven
breuklijnen totaal afwezig; een lust voor het oog. Ook
de blikvangers in zijn oeuvre, al had hij wellicht op meer
de helderheid is opmerkelijk. De onderhondsruimte mid
gerekend.
denin ontvangt overvloedig licht uit een conisch boven
Alhoewel het concept van ronde loodsen als dusdanig
licht en de deuren rondom bestaan voor twee derden uit
erg vernieuwend is, wekt het niet de minste weerstand
glas. De oorspronkelijke verlichting met een dozijn of
op, net omdat het zo gemakkelijk afleesbaar is. Alle
wat gloeilampen is in de loop der jaren nooit aangepast.
Bibliografi..---lwan Strauven, Alfred Hardy
functies zijn zelfs voor de grootste leek klaar en duide
Onder meer hierdoor werd aan de binneninrichting om
1900- 1965.
lijk. De vliegtuigen schuilen onder de brede luifel. On
zeggens niets veranderd. In een land waar rommelen aan
('Vlees en Beton' 60),
derhoud of kleine herstellingen gebeuren in de ruimte
gebouwen een nationale sport is, mag dat gezien worden
tussen de peilers, de kern van het gebouw. De toegan
als het ultieme brevet van degelijkheid.
kelijkheid is maximaal. Het feit dat de schuifdeuren om
Ghent University Architectural and Engineering Press,
Rik Souwen
Gent, 2002
Van Gilgamesj tot Zenobia Oudheden uit het Nabije Oosten en Iran Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis
Jubelparkmuseum, Brussel 027417211
www.kmkg.be
.•
•
Austrian/
Kla:@) lweekendKnackfocusl
