Rijksdienst voor Pensioenen ~

V

Deze gids geeft een overzicht van de belangrijkste regelingen en voorzieningen. Hij reikt ook een aantal tips en denkpistes aan om deze nieuwe, belangrijke levensfase nuchter en positief te benaderen. Wij wensen u alvast een zorgeloze, gelukkige en verrijkende rust toe en hopen dat de informatie die wij voor u verzamelden daar toe bijdraagt.

Praktische gids voor de gepensioneerde ~ Vlaams Gewest ~ 2008-2009

Praktische gids voor de gepensioneerde

Praktische gids voor de gepensioneerde Groene lijn: 0800/50 246 Rijksdienst voor Pensioenen ~ www.onp.fgov.be

Praktische gids voor de gepensioneerde 2008-2009

VLAAMS GEWEST


Inleiding Met pensioen gaan is een ingrijpende gebeurtenis. Of u er nu vol ongeduld naar uitkeek of het zo lang mogelijk uitstelde, vanaf nu breekt er een heel nieuwe levensfase aan. Uw leefritme verandert, u heeft meer tijd voor familie en vrienden... meer tijd ook om te reizen, les te volgen, in de tuin te werken, vrijwilligerswerk te doen of gewoon om uit te rusten. Na de eerste weken waarin u met volle teugen genoot van die ongewone vrijheid, maakt u misschien een periode van twijfel door of ervaart u een gevoel van leegte. De jaren vlogen voorbij zonder dat u er stil bij stond en misschien mist u het contact met uw vroegere collega’s. Zet alle twijfels van u af en bekijk uw nieuwe situatie positief. Deze gids reikt u alvast een aantal tips, praktische ideeën en nuttige inlichtingen aan op financieel, sociaal en cultureel vlak. Deze uitgave verschilt van de vorige in die mate dat de gegevens, adressen en telefoonnummers aangepast werden waar nodig. De inhoudelijke wijzigingen hebben te maken met zaken zoals de liberalisering van de gas- en elektriciteitsmarkt, de nieuwe regels betreffende het verhuren van een woning of nog de herziening van de echtscheidingsprocedures. Wij wensen u in elk geval een zorgeloze, gelukkige en verrijkende rust toe en hopen dat de informatie die wij voor u verzamelden in deze gids daartoe bijdraagt. De Rijksdienst voor Pensioenen

Inhoud

1. Mijn pensioen

16

Hoe wordt mijn pensioen betaald?

17

Blijft het pensioenbedrag levenslang ongewijzigd?

18

Wat wordt er afgetrokken van mijn brutopensioen?

19

Wie mag ik aangeven als persoon ten laste ?

21

Heb ik recht op vakantiegeld?

22

Wie krijgt een verwarmingstoelage?

24

Is de wettelijke pensioenleeftijd voor iedereen hetzelfde?

24

Wat is de inkomensgarantie voor ouderen?

25

Aan welke voorwaarden moet met voldoen om de IGO te kunnen ontvangen?

26

Moet men een aanvraag indienen om de IGO te ontvangen?

27

Hoeveel bedraagt de IGO?

28

Ik vertrek voor lange tijd naar het buitenland, wat moet ik doen?

28

Tot wie kan ik mij richten met vragen over mijn pensioen?

30

Bij wie kan ik terecht met een klacht over mijn pensioen?

31

Heb ik recht op een aanvullend pensioen?

32

Voor meer informatie...

33

2. NAAR HET GEMEENTEHUIS

34

2. 1. VERHUIS

34

Heeft een verhuis gevolgen voor mijn pensioen?

34

Wie moet ik op de hoogte brengen van mijn verhuis?

34

2. 2. HUWELIJK

37

Ik wil trouwen, wat staat mij te doen?

37

Heeft een huwelijk gevolgen voor mijn pensioen?

39

2. 3. FEITELIJKE SCHEIDING

41

Wat verstaat men onder een feitelijke scheiding?

41

Heeft een feitelijke scheiding gevolgen voor mijn pensioen?

42

2. 4. ECHTSCHEIDING

43

Ik wil uit de echt scheiden, wat moet ik doen?

43

Hoe verloopt een echtscheidingsprocedure?

44

Kan ik beroep doen op een bemiddeling?

46

En wat met het alimentatiegeld?

46

Heeft een echtscheiding gevolgen voor mijn pensioen?

47

Hoe berekent men het pensioen van de gescheiden echtgenoot?

49

2. 5. Overlijden van de echtgenoot

50

Mijn echtgenoot overleed, wat moet ik doen?

50

Heb ik recht op een overlevingspensioen?

51

Wanneer is een aanvraag voor een overlevingspensioen NIET vereist?

52

Wanneer is een aanvraag voor een overlevingspensioen WEL vereist?

53

Hoe wordt het overlevingspensioen berekend?

53

2. 6. OPENBAAR CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJK WELZIJN (OCMW)

58

Wie kan beroep door op het OCMW?

58

Wat kan ik verwachten van het OCMW?

58

In welke gevallen zorgt het OCMW voor financiële hulp?

59

Moeten de ontvangen bedragen terugbetaald worden?

60

Is de hulp van het OCMW altijd van financiële aard?

60

3. MIJN FINANCIES

62

3.1. MIJN BELASTINGEN

62

Moet ik mijn belastingaangifte vanaf nu anders invullen?

62

Wat gebeurt er het eerste jaar dat ik gepensioneerd ben?

62

3.2. VERKOOP VAN VASTGOED

63

Hoeveel is mijn huis waard?

63

Hoe vind ik een koper?

64

Welke formule kiezen?

64

Heb ik een tussenpersoon nodig voor de verkoop?

65

Is het interessanter mijn woning te verkopen voor een lijfrente?

65

Hoe verloopt een vastgoedverkoop?

66

3.3. MIJN WONING VERHUREN

68

Hoe wordt de huurprijs bepaald?

68

Is een schriftelijk huurcontract vereist?

69

Is een plaatsbeschrijving verplicht?

70

Moet ik een waarborg betalen?

70

Wat gebeurt er wanneer de (ver)huurder overlijdt?

71

Hoe verhuur ik mijn woning?

72

3.4. AANKOOP VAN EEN WONING

72

Welke woning kopen? Waar? En voor welke prijs?

72

Waartoe verbind ik mij bij het ondertekenen van een koopaanbod?

73

Moet ik een voorschot betalen?

73

Wat als er een hypotheek rust op mijn eigendom?

74

Wanneer wordt men eigenaar van het nieuwe goed?

74

Mag ik een vastgoed dat verhuurd is aankopen?

75

Mag ik een vastgoed van mijn bedrijf aankopen?

75

Welke kosten moet de koper van een vastgoed betalen?

76

Hoeveel bedragen de registratierechten?

77

Hoe financier ik een vastgoedaankoop in afwachting van de verkoop van mijn huis?

77

3.5. EEN KIND HELPEN EIGENAAR TE WORDEN

78

Mag ik geld lenen aan mijn kinderen?

78

Mag ik mijn huis aan mijn kinderen schenken maar er zelf in blijven wonen?

78

Mag ik mij borg stellen voor mijn kinderen?

79


80

3. 6. LENEN NA MIJN PENSIOEN

80

Welke soort lening kiezen?

80

Tot welke leeftijd mag men een lening afsluiten?

82

3. 7. VERANDEREN VAN BANK

83

Waarom zou ik van bank veranderen?

83

Wanneer van bank veranderen?

83

Welke bank kiezen?

84

Hoe ga ik tewerk om van bank te veranderen?

84

Houdt van bank veranderen bepaalde risico’s in?

85

Wie moet verwittigd worden?

85

3. 8. HET TESTAMENT

86

Moet ik mijn testament opstellen?

86

Mag ik al mijn bezittingen nalaten aan de persoon van mijn keuze?

86

Over welk deel kan ik vrij beschikken?

87

Hoe kan ik mijn erfgenamen aanduiden?

87

Hoe wordt een testament opgesteld?

87


88

3. 9. DE SCHENKING

88

Waarom een schenking doen?

88

Wat kan men schenken?

89

Hoe doe ik een schenking?

89

Hoeveel bedragen de schenkingsrechten?

90


90

3. 10. DE BEGRAFENISVERZEKERING

91

3. 11. DE NALATENSCHAP

91

Hoe kan ik erven?

91

Wie erft als er geen testament opgesteld werd?

92

Waarop heeft de overlevende echtgenoot recht?

92

En als er geen overlevende echtenoot is?

94

Hoe moet ik de successieverklaring invullen?

94

Wie moet de successierechten betalen?

95

Hoeveel bedragen de successierechten?

95

Wanneer moeten de successierechten betaald worden?

98

Mag men een erfenis weigeren ?

98

Hebben samenwonenden recht op een gunstige successietarief?

98


99

4. WONEN

100

4. 1. WONEN ZONDER ZORG

100

Wat is een levenslange woning?

101

Waarop moet ik letten bij de aanpassing van mijn woning?

101

Wat zijn kangoeroe- en duplexwonen?

102

Wat is een serviceflat?

103

4. 2. THUISHULP

103

Op welke thuishulp kan ik beroep doen?

104

Hoe vraag ik thuishulp aan?

104

Hoeveel kost thuishulp?

105

10

4. 3. BEJAARDENALARM

105

Hoe werkt een bejaardenlarm?

106

Waar vind ik een bejaardenalarm?

106

Hoeveel kost een bejaardenalarm?

107

4. 4. WONEN MET ZORG

107

Ik kan niet meer alleen wonen, waar kan ik naartoe?

107

Op welke basis kies ik een rusthuis?

109

Waarop moet ik letten bij de keuze van een rusthuis?

109

Wat kost een verblijf in een rusthuis?

110

Wat moet ik doen als ik het rusthuis niet kan betalen?

111


111

5. GEZONDHEID

112

5. 1. MIJN MUTUALITEIT

112

Moet ik mijn mutualiteit op de hoogte brengen van mijn pensionering?

112

5. 2. LEEFHYGIËNE

112

Wat is een gezonde voeding?

112

Hoe blijf ik fit?

115

5. 3. VACCINATIES

116

Waarom en wanneer moet ik mij laten inenten tegen griep?

116

Is een pneumococcenvaccin aangeraden?

116

Moet ik mij laten inenten tegen tetanus en difterie?

117

Heb ik andere vaccins nodig wanneer ik op reis ga?

117

5.4. THUISZORG

118

Welke zorgen worden thuis verstrekt?

118

Wie moet ik contacteren voor thuiszorg?

119


119

5. 5. HUREN VAN MEDISCH MATERIAAL

120

Welk medisch materiaal kan ik huren?

120

Bij wie kan ik medisch materiaal huren?

120

Hoeveel kost het huren van medisch materiaal?

121

5. 6. HOSPITALISATIE

122

Wie kan ik raad vragen ingeval van een hospitalisatie?

122

Wie betaalt de kosten ingeval van een hospitalisatie?

122

Welke kosten worden gedekt door de verplichte verzekering?

123

Wat is een WIGW-statuut en waarop geeft het recht?

123

Wat is het Omniostatuut en waarop geeft het recht?

124

Wat is een zorgverzekering?

125

Op welk bedrag heeft u recth?

126

Wat is een aanvullende verzekering?

126

Wat is een hospitalisatieverzekering?

127

Wie bepaalt de keuze van het ziekenhuis?

128 11

12

Wat impliceert de keuze van een hospitaalkamer?

128

Wat moet ik meenemen naar het ziekenhuis?

130

Wie beslist wanneer ik het ziekenhuis mag verlaten?

130

Bij wie kan ik een klacht indienen?

131

Tot wie moet ik mij richten voor thuis- en nazorg?

131

Wie betaalt de hospitaalfactuur?

131


131

5. 7. PALLIATIEVE ZORG

132

Wat is palliatieve zorg?

132

Thuis of in het ziekenhuis?

132

Wat is palliatief verlof?

132

Hoe wordt de palliatieve zorg in België georganiseerd?

133


134

5. 8. TENEERGEDRUKT

134

Bij wie kan ik terecht?

134


135

6. KORTINGEN

136

6. 1. GAS & ELEKTRICITEIT

136

Wie heeft recht op sociale energietarieven?

137

Hoe bekom ik het sociaal tarief?

137


138

6. 2. STOOKOLIE, PETROLEUM EN PROPAAN

139

Wie kan beroep doen op het sociaal verwarmingsfonds?

139

Hoeveel bedraagt de tussenkomst van het sociaal verwarmingsfonds?

139

Hoe kan ik een tussenkomst van het sociaal verwarmingsfonds bekomen?

140


140

6. 3. OPENBAAR VERVOER

140

Van welke voordelen kunnen senioren genieten?

140

Hoeveel betalen senioren voor de tram en/of de bus

141


141

6. 4. TELEFOON

141

Een sociaal tarief voor wie?

141

Van welke voordelen kunnen senioren genieten?

142


142

6. 5. ANDERE

143


143

7. ACTIVITEITEN

144

7. 1. WERKEN

144

Mag ik werken na mijn pensioen?

144

13

14

7.1.A. VERPLICHTE MELDING

145

Aan wie moet ik mijn beroepsactiviteit melden?

145

Wanneer moet de aangifte gebeuren?

145

Hoe moet de aangifte gebeuren?

146

Wat gebeurt er ingeval van een laattijdige aangifte?

146

7.1.B. INKOMENSGRENS

146

Hoeveel mag ik bijverdienen?

146

Wat indien mijn beroepsinkomsten de grensbedragen overschrijden?

148

Kan het pensioen worden gecumuleerd met sociale uitkeringen?

149

Kan het pensioen gecumuleerd worden met een artistieke of wetenschappelijke activiteit?

151

Wat als men één of meer mandaten uitoefent?

151

7.1.C. VRIJWILLIGERSWERK

152

Wat is vrijwilligerswerk?

152

Ontvangt een vrijwilliger een contract?

152

Ben ik als vrijwilliger verzekerd?

153

Mag ik als vrijwilliger vergoed worden voor mijn kosten?

153

Moet ik melden dat ik als vrijwilliger werk, en zo ja aan wie?

154


155

7. 2. STUDEREN

156

Waar kan ik cursussen volgen?

156


156

7. 3. SPORT EN BEWEGING

157

Ik wil sporten, waar kan ik terecht?

157


157

7. 4. SOCIALE EN CULTURELE ACTIVITEITEN

157

Heb ik recht op kortingen voor culturele activiteiten?

158


158

7. 5. REIZEN

158

Ik wil op reis maar... waar naar toe?

158


159

7. 6. VERENIGINGSLEVEN

159

Waar kan ik terecht?

160


161

8. PERSOONLIJKE INFORMATIE

162

9. VERKLARENDE WOORDENLIJST

166

10. ADRESSENLIJST

172

15

1. Mijn pensioen Wellicht heeft u een aantal vragen over uw pensioen... of moeten we het meteen al hebben over pensioenen? Het Belgische pensioenstelsel omvat inderdaad drie zuilen De eerste zuil is die van de wettelijke pen-

via de werkgevers samengesteld

sioenen. Hij wordt gefinancierd door de

worden.

verplichte pensioenbijdragen van personen

Het Belgische pensioensysteem is gebaseerd op drie grote pijlers: het wettelijk pensioen, het aanvullend pensioen en de pensioenverzekering. 16 ~ Mijn pensioen

die een beroepsactiviteit uitoefenen. Bij de

Tot slot is er nog de derde zuil, die

wettelijke pensioenen maakt men het on-

gefinancierd wordt door de vrijwillige

derscheid tussen het rustpensioen, waarop

pensioenverzekeringen die individueel

men recht heeft op basis van een eigen

afgesloten worden bij een bank- of

loopbaan, en het overlevingspensioen dat

verzekeringsinstelling.

toegekend wordt op basis van de loopbaan van een overleden huwelijkspartner.

Hierna geven wij een antwoord op veel gestelde vragen. Aarzel niet uw pensioen-

De tweede zuil wordt gefinancierd

instelling te contacteren als u nog andere

door de aanvullende pensioenen die

vragen heeft of als er iets niet duidelijk is.

Hoe wordt mijn pensioen betaald?

ingevuld terugsturen. Het formulier kan ook telefonisch aangevraagd worden op het gratis nummer 0800 50 246 of

Uw pensioen kan op verschillende manieren

afgehaald worden op het Gewestelijk

uitbetaald worden, maar de overschrijving

kantoor dat uw dossier beheert. Opgelet:

op uw bankrekening is beslist het veiligst.

voor de betaling van een gezinspensioen

De dienst is gratis, u loopt geen risico van

moet de rekening op naam staan van de

diefstal of verlies en uw pensioenbedrag

beide echtgenoten.

wordt elke maand automatisch op uw rekening geboekt. Hoe kunt u dit regelen?

~ Als u geen rekeningnummer heeft of niet wenst dat uw pensioen per overschrijving

~ Gepensioneerde werknemers en zelf-

betaald wordt, kunt u uw pensioen ontvan-

standigen dienen het nummer van hun

gen via een postassignatie ‘eigenhandig en

zichtrekening per brief mee te delen aan

ten huize’: een assignatie die de postbode

de Rijksdienst voor Pensioenen (RVP).

meeneemt op zijn ronde en uitbetaalt bij u

U kunt ook gewoon het formulier dat

thuis. Gezien het risico van diefstal, verlies

u samen met de kennisgeving ontving

enz. wordt dit echter afgeraden.

Mijn pensioen ~ 17

~A mbtenaren en gelijkgestelden kunnen

Maar net als de assignatie, kan een

de betaling via overschrijving aanvra-

cheque gestolen of vernietigd worden en

gen via het ‘verbintenisformulier voor

hij kan niet geïnd worden door derden.

staatspensioenen’ dat verkrijgbaar is bij

Hij is bovendien slechts drie maanden

de Centrale dienst der vaste uitgaven

geldig, iets wat een probleem kan zijn

(CDVU) – Pensioenen - tel. 02 572 57 11 of

ingeval van hospitalisatie, een langdurig

via www.cdvupensioenen.fgov.be. U kunt

verblijf op een andere plaats, enz.

ook kiezen voor een betaling per cheque, die op vertoon van uw identiteitskaart geïnd kan worden in alle postkantoren.

Blijft het pensioenbedrag levenslang ongewijzigd? Nee, uw pensioen is gekoppeld aan de index. Dat betekent dat het pensioenbedrag regelmatig aangepast wordt aan de levensduurte. Dat gebeurt automatisch.

18 ~ Mijn pensioen

Wat wordt er afgetrokken van mijn brutopensioen?

In principe bedraagt de inhouding 3,55 % van uw brutopensioen. Dit percentage kan verlaagd worden om te voorkomen dat uw

Van uw brutopensioen worden een aantal

inkomen onder de minimumgrens gaat. Als

bijdragen afgetrokken: de bijdrage voor

uw maandelijkse brutopensioen onder de

gezondheidszorgen, de bijdrage voor

minimumgrens ligt dan wordt de inhou-

begrafeniskosten, de solidariteitsbijdrage

ding niet toegepast.

en de eventuele terugvordering van ten onrechte uitbetaalde pensioenbijdragen. Na aftrek van deze inhoudingen bekomt men het belastbaar bedrag. Op dit bedrag wordt de bedrijfsvoorheffing geheven. Wat overblijft is het nettobedrag dat u betaald wordt.

Grensbedragen van de bijdrage voor gezondheidszorgen (cijfers geldig sinds 30 januari 2008) Plafond I “zonder last” Geïndexeerd maandelijks brutobedrag

Inhouding “gezondheidszorgen”

Minder dan € 1 182,99

Geen inhouding

Van € 1 182,99 tot € 1 226,52

Van € 0,01 tot € 43,53

Meer dan € 1 226,52

3,55%

Plafond II “met last” Geïndexeerd maandelijks brutobedrag

Inhouding “gezondheidszorgen”

Minder dan € 1 402,02

Geen inhouding

zorgen wordt berekend op basis van uw

Van € 1 402,02 tot € 1 453,60

Van € 0,01 tot € 51,59

inkomsten, het aantal personen ten laste

Meer dan € 1 453,60

3,55%

a) De bijdrage voor gezondheidszorgen De verplichte bijdrage voor gezondheids-

en uw statuut van alleenstaande of gezinshoofd. Het bedrag wordt doorgestort aan het RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering).

Mijn pensioen ~ 19

b) De inhouding voor begrafeniskosten Deze inhouding wordt alleen toegepast

d) De terugvordering van onrechtmatig ontvangen bedragen

op rustpensioenen (niet op overlevings-

In principe kan de administratie geen

pensioenen) van de openbare sector.

terugvordering eisen van de bedragen die

Zij bedraagt 0,5 % van het maandelijkse

meer dan 6 maanden geleden onterecht

brutopensioenbedrag. Deze inhouding

uitbetaald werden. Indien de onrechtma-

is bestemd voor de financiering van de

tige betaling evenwel het gevolg was van

begrafenisvergoeding die betaald wordt

een valse of onvolledige verklaring van de

aan de rechthebbende echtgenoot, de

begunstigde of het niet indienen van een

erfgenamen of de persoon die bewijst dat

verklaring die verschuldigd was, dan kan

hij de begrafeniskosten betaald heeft.

de administratie de terugbetaling vorderen van de onverschuldigde bedragen die sinds

c) De solidariteitsbijdrage

3 jaar uitbetaald werden. Dat laatste geldt

Deze verplichte en wettelijke inhouding

ook als de onrechtmatig betaalde bedra-

schommelt tussen 0,5 % en 2 % afhankelijk

gen te maken hebben met het voortzetten

van het maandelijkse brutobedrag van uw

van een beroepsactiviteit met inkomsten

pensioen en al naargelang u alleenstaande

die de toegestane inkomensgrens over-

of gezinshoofd bent. De solidariteitsbijdra-

schrijden of in het geval van een cumul van

ge wordt niet afgehouden van uw pensioen

het rustpensioen met sociale uitkeringen

als u een maandelijks bedrag ontvangt van

(bv. ziekte- of werkloosheidsuitkering).

maximum € 1 257,53 voor een gepensioneerde zonder persoon ten laste of € 1 571,92 voor een gepensioneerde met gezinslast.

20 ~ Mijn pensioen

e) De bedrijfsvoorheffing De bedrijfsvoorheffing is een voorschot op uw belastingen, dat verrekend wordt tijdens

Belastbare maandelijkse minimumbedragen sinds 1 januari 2008 Personen ten laste

Rustpensioen van alleenstaande en overlevingspensioen

Rustpensioen van gezinshoofd

0

€ 1 005,00

€ 1 440,00

1

€ 1 065,00

€ 1 515,00

heffing gebeurt op basis van het belastbaar

2

€ 1 185,00

€ 1 650,00

bedrag van uw Belgische pensioeninkomsten

3

€ 1 470,00

€ 1 920,00

en houdt rekening met uw burgerlijke stand,

4

€ 1 815,00

€ 2 280,00

de jaarlijkse aangifte van uw inkomensbelasting. De berekening van de bedrijfsvoor-

de inkomsten van uw echtgenoot of wettelijk samenwonende partner, het aantal kinderen ten laste en uw andere gezinslasten. Onder een minimum maandelijks bedrag wordt er geen bedrijfsvoorheffing ingehouden. Dit minimum schommelt volgens het aantal kinderen ten laste en het type pensioen (rustpensioen van alleenstaande, van gezinshoofd of overlevingspensioen):

Wie mag ik aangeven als persoon ten laste? Indien u één of meerdere personen ten laste heeft, geniet u een fiscaal voordeel: het bedrag dat vrijgesteld is van belasting wordt verhoogd. Het is dus belangrijk te weten welke personen fiscaal als “ten laste” kunnen beschouwd worden. Op bepaalde voorwaarden kunnen uw kinderen, adoptiekinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen of kinderen die u Mijn pensioen ~ 21

Opmerking: de persoon waarmee

exclusief of hoofdzakelijk ten laste neemt,

~ de personen ten laste mogen niet door u

u wettelijk samenwoont wordt

uw ouders, grootouders, overgrootouders,

bezoldigd worden. Met andere woorden,

nooit beschouwd als een persoon

uw broers en zusters aangegeven worden

zij mogen in de belastbare periode geen

ten laste, tenzij deze voor 66%

als ten uwen laste.

vergoedingen ontvangen die u aangeeft

gehandicapt is.

als beroepskosten. Deze voorwaarden zijn: ~ zij moeten op 1 januari van het betrok-

Heb ik recht op vakantiegeld?

ken jaar deel uitmaken van uw gezin, met andere woorden op een effectieve

Wie werknemer of ambtenaar was,

en duurzame wijze met u samenwonen.

ontvangt in de loop van de maand mei va-

Een persoon die normaal ten uwen laste

kantiegeld. Gepensioneerde zelfstandigen

is maar tijdelijk afwezig is, bv. wegens

hebben geen recht op vakantiegeld. Voor

studie of om gezondheidsredenen, blijft

werknemers gaat het om een bedrag van

normaal gesproken ten uwen laste.

maximum € 670,00 (gezinspensioen) of

~ de netto bestaansmiddelen van de

Het vakantiegeld kan in geen geval hoger

bedrag niet overschrijden. Het begrip

liggen dan het pensioenbedrag dat voor

bestaansmiddelen omvat alle regelma-

de betrokken maand mei verschuldigd is.

tige of occasionele inkomsten, ongeacht

Het kan wel lager liggen dan de hierboven

of ze belastbaar zijn of niet. Kindergeld,

vermelde bedragen omwille van de fiscale

studiebeurzen enz. worden niet be-

inhoudingen.

schouwd als bestaansmiddelen.

22 ~ Mijn pensioen

€ 535,99 (alleenstaande) – cijfers van 2007.

personen ten laste mogen een bepaald

Ambtenaren die minstens 60 jaar oud

Voor gepensioneerden die een gewaar-

zijn, hebben recht op het gewone en

borgd minimumsupplement ontvangen om

het aanvullende vakantiegeld. Om het

redenen van lichamelijke ongeschiktheid,

gewone vakantiegeld te ontvangen mag

is de toekenning van het aanvullende va-

hun brutopensioen niet hoger liggen dan

kantiegeld onderworpen aan bijkomende

€ 1 856,66 (cijfers van mei 2008), rekening

voorwaarden.

houdend met de andere gekende pensioenen. Het bedraagt in 2008, € 222,19 (alleenstaande) en € 296,26 (gehuwde waarvan de partner voldoet aan een aantal voorwaarden inzake het inkomen). Gepensioneerde ambtenaren die recht hebben op een gewaarborgd minimumsupplement op basis van hun leeftijd of anciënniteit, ontvangen tevens het aanvullende vakantiegeld. Voor 2008 bedraagt het aanvullende vakantiegeld € 335,92 (alleenstaanden) en € 402,79 voor gehuwden.

Mijn pensioen ~ 23

Wie krijgt een verwarmingstoelage?

Is de wettelijke pensioenleeftijd voor iedereen hetzelfde?

De verwarmingstoelage wordt alleen toe-

Nee. Voor werknemers en zelfstandigen

gekend aan mijnwerkers die ten minste

bedraagt de wettelijke pensioenleeftijd

20 jaren in de steenkoolmijnen werkten.

meestal 65 jaar voor mannen en 64 jaar

Per jaar van hun tewerkstelling in hoofd-

voor vrouwen (tot december 2008 – daar-

beroep in de steenkoolmijnen hebben

na is de pensioenleeftijd voor vrouwen

zij recht op € 27,09 (cijfers van 1 januari

eveneens 65 jaar).

2008). Het maximumbedrag dat toegekend kan worden is € 27,09 x 30 = € 812,69.

Voor ambtenaren is de leeftijdsgrens - met andere woorden de leeftijd waarna zij niet meer in dienst mogen blijven en dus op rust gesteld worden - gelijk voor mannen en vrouwen, met name 65 jaar. Voor een aantal beroepen wordt de leeftijdsgrens verlaagd. Een paar voorbeelden: wie ondergronds mijnwerker was bereikt na 25 jaren dienst of uiterlijk op 55 jaar de pensioenleeftijd; voor bovengrondse mijnwerkers is dit 60 jaar. Zeevarenden en vissers bereiken op 60 jaar de pensioen-

24 ~ Mijn pensioen

leeftijd. Werknemers die kunnen bewijzen

werkdag (of voltijds equivalent) voor

dat zij minstens 168 maanden dienst deden

werknemers en € 156 per trimester voor

op zee, onder Belgische vlag, kunnen een

zelfstandigen. Dit is een vast bedrag, of

pensioen krijgen dat berekend wordt op

u nu een rustpensioen van alleenstaande

basis van 1/14e per jaar. Voor het vliegend

of van gezinshoofd ontvangt ofwel een

personeel van de burgerluchtvaart is dit

overlevingspensioen.

55 jaar of op om het even welke leeftijd na 30 jaren dienst als stuurpersoneel of 34

Voor ambtenaren die na hun 60e verjaar-

jaren als lid van het cabinepersoneel. In de

dag aan de slag blijven werd eveneens een

overheidssector worden eveneens andere

pensioensupplement voorzien. Dit sup-

leeftijdsgrenzen toegepast, bijvoorbeeld

plement stijgt per maand beroepsactiviteit

voor militairen en magistraten.

na 60 jaar en dit tot de leeftijd van 65 jaar. Het supplement kan in totaal maximum

Merk op dat er een pensioenbonus

9% van het pensioen bedragen

ingevoerd werd voor werknemers en zelfstandigen die hun loopbaan verlengen. De maatregel is van kracht sinds 1

Wat is de inkomensgarantie voor ouderen?

januari 2007. Om recht te hebben op de pensioenbonus moet men aan het werk

De Inkomensgarantie voor ouderen (IGO)

blijven als werknemer of zelfstandige vanaf

is een uitkering die niet gefinancierd wordt

het jaar waarin men 62 jaar oud wordt, of

door de storting van persoonlijke bijdra-

het jaar waarin men al 44 jaar aan het werk

gen. De IGO biedt financiële hulp aan

is. De bonus bedraagt € 2 per effectieve

senioren die niet over voldoende middelen

Mijn pensioen ~ 25

beschikken. Zij wordt toegekend na een

~ In België verblijven. Als IGO-begun-

grondig onderzoek en na eventuele aftrek

stigde mag u niet langer dan 30 dagen

van de aanwezige bestaansmiddelen.

(in één of meerdere perioden) in het buitenland verblijven in de loop van een

Aan welke voorwaarden moet men voldoen om de IGO te kunnen ontvangen?

burgerlijk jaar. Indien u langer in het buitenland verblijft, wordt de uitkering geschorst voor elke burgerlijke maand tijdens dewelke u niet zonder onder-

~ Leeftijd. De vereiste leeftijd om voor de

breking in België verbleef. In som-

uitkering in aanmerking te komen is ge-

mige gevallen kan een langer verblijf

lijk voor mannen en vrouwen. Voorlopig

in het buitenland toegelaten worden

is dat 64 jaar maar vanaf 1 januari 2009

(bijvoorbeeld om gezondheidszorgen

wordt dat 65 jaar.

te ontvangen in het buitenland), op

~ Nationaliteit. Om te genieten van de

voorwaarde dat hiervoor voorafgaande-

IGO moet men Belg zijn, onderdaan van

lijk de toelating werd gegeven door de

de Europese Unie, vluchteling, staatloze

bevoegde dienst van de RVP.

of van onbepaalde nationaliteit. Indien

~ De bestaansmiddelen mogen een

u een andere nationaliteit heeft kunt u

bepaalde grens niet overschrijden. Het

toch op bepaalde voorwaarden de IGO

onderzoek naar de bestaansmiddelen

ontvangen. Aarzel dus niet de Rijksdienst

houdt rekening met alle middelen en

voor pensioenen te contacteren indien u

pensioenen van welke aard of herkomst

vragen heeft.

ook, evenals met de middelen van de persoon of personen die uw woning

26 ~ Mijn pensioen

delen. Dit omvat de roerende goederen

uw pensioenrechten onderzocht worden,

Opgelet: de inkomensgarantie voor

(aandelen, obligaties,...), de onroe-

dan moet u niets doen. Zodra u de vereiste

ouderen is niet betaalbaar in het

rende goederen (bebouwd of niet) en de

leeftijd bereikt hebt, wordt uw recht op de

buitenland!

goederen waarvan afstand gedaan werd

IGO automatisch onderzocht.

minder dan 10 jaar vóór de aanvang van

Indien u nog geen pensioen ontvangt en

de IGO-uitkering aan de aanvrager of

uw pensioendossier nog niet onderzocht

de personen die zijn woning delen. De

wordt, dan kan u een aanvraag indienen

uitkeringen die u ontvangt van openbare

bij het gemeentebestuur of kan u zich

of privé-instellingen (OCMW, liefdadig-

persoonlijk naar de Rijksdienst voor

heidsinstellingen), alimentatiebetalingen

Pensioenen begeven. Een aanvraag voor

aan afstammelingen en ascendanten,

een Pensioen geldt eveneens als een aan-

uitkeringen naar aanleiding van een oor-

vraag voor een IGO, en omgekeerd.

logsfeit, uitkeringen voor gehandicapten,

Indien zich wijzigingen voordoen die gevol-

kreupelen en verminkten worden niet in

gen kunnen hebben voor uw recht op een

aanmerking genomen voor de bereke-

IGO (aantal samenwonenden, verandering

ning van de IGO.

van inkomsten of bestaansmiddelen...) dan moet u de Rijksdienst voor Pensioenen

Moet men een aanvraag indienen om de IGO te ontvangen?

hiervan onmiddellijk op de hoogte stellen.

Indien u geniet van een pensioen van loontrekkende of zelfstandige, een uitkering als gehandicapte, een leefloon, of indien

Mijn pensioen ~ 27

Hoeveel bedraagt de IGO?

dan niet belegd zijn, en de cessies. Het resultaat van de deling wordt afgetrokken

Het bedrag van de IGO verschilt al

van het bedrag van de IGO.

naargelang de begunstigde zijn woning met andere personen deelt. Indien de

De toekenning van de IGO wordt uitge-

aanvrager met één of meerdere personen

voerd vanaf de eerste van de maand die

samenwoont, kan hij aanspraak maken op

volgt op de datum van de aanvraag, en ten

het basisbedrag, hetzij € 6 620,97 per jaar

vroegste op de eerste dag van de maand

(€ 551,74/maand) op 1/01/2008. Indien hij

die volgt op de maand waarin de leeftijds-

alleen woont, kan hij aanspraak maken op

voorwaarde vervuld is.

een verhoogd bedrag, namelijk € 9 931,46 per jaar (€ 827,61/maand) op 1/01/2008. Van dit bedrag worden de persoonlijke

Ik vertrek voor lange tijd naar het buitenland, wat moet ik doen?

middelen van de aanvrager en van de

28 ~ Mijn pensioen

personen die op hetzelfde adres gedomici-

Voor werknemers en zelfstandigen

lieerd zijn afgetrokken.

gelden de volgende regels. Bij langdurig

In het algemeen wordt het totaal van pen-

verblijf in of definitief vertrek naar het

sioenen en bestaansmiddelen, na aftrek

buitenland dient u minstens één maand op

van de vrijgestelde bedragen, gedeeld door

voorhand de vertrekdatum en uw nieuwe

het aantal personen dat de woning deelt,

adres schriftelijk mee te delen aan de

de aanvrager inbegrepen. Een vrijstel-

Dienst technische briefwisseling van de

ling van € 6 200 wordt toegepast op het

Rijksdienst voor Pensioenen. In veel landen

geheel van de roerende goederen, die al

kan uw pensioen uitbetaald worden, maar

er blijven uitzonderingen, afhankelijk

van uw verjaardag. Dat certificaat moet

van uw nationaliteit. De betaling in het

ingevuld en ondertekend teruggestuurd

buitenland geschiedt rechtstreeks op het

worden naar de RVP.

opgegeven adres. In de meeste Europese landen – Duitsland, Spanje, Frankrijk,

Gepensioneerde ambtenaren die langdu-

Italië, Luxemburg, Nederland, Portugal

rig of definitief in het buitenland verblij-

– en in Marokko (maar niet in Engeland

ven kunnen hun pensioen ontvangen via

of Zwitserland bijvoorbeeld) kunt u uw

overschrijving op een bankrekening in

pensioen ontvangen door het over te laten

België of in het buitenland, per interna-

schrijven op uw bankrekening in dat land.

tionaal postmandaat of per bankcheque.

Maar niets belet u uw pensioen te ontvangen op uw Belgische rekening en het geld daarna over te hevelen naar het buitenland op de manier die u het best schikt. Indien u geen overschrijving wenst of niet in het land woont waar de betaling via overschrijving mogelijk is, ontvangt u uw pensioen in de vorm van een cheque of een mandaat in de lokale munt, bv. in dollar, ponden enz. Ongeacht het gekozen betaalmiddel wordt het pensioen slechts uitbetaald mits jaarlijkse invulling van het certificaat van leven, dat de RVP u toezendt op de datum

Mijn pensioen ~ 29

Bij betaling op een financiële rekening in

(RVP). Deze betaalt ook de pensioenen

België moeten zij om de zes maanden een

van de zelfstandigen uit, voor rekening

levensbewijs opsturen.

van het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ).

Indien zij hun pensioen ontvangen op een

De meeste pensioenen van ambtenaren en

financiële rekening in het buitenland moe-

gelijkgestelden worden berekend door de

ten zij een levensbewijs voorleggen vóór

Pensioendienst voor de Overheidssector

elke betaling (dus een bewijs per maand

(PDOS) en betaald door de Centrale Dienst

om het pensioen elke maand te ontvan-

der Vaste Uitgaven (CDVU) - Pensioenen.

gen). Het levensbewijs moet bezorgd worden aan de Rekenplichtige der

Naast deze drie instellingen bestaan er

Geschillen, Bureau der Liggende Gelden,

nog een aantal kleinere pensioeninstel-

Wetstraat 71, 1040 Brussel -

lingen, zoals de Dienst voor de Overzeese

Tel.: 02 233 79 14 - Fax: 02 233 77 21 -

Sociale Zekerheid (DOSZ). Deze be-

E-mail: [email protected].

heert de pensioenrechten van Belgische werknemers die actief zijn in een land

Tot wie kan ik mij richten met vragen over mijn pensioen?

dat geen deel uitmaakt van de Europese Economische Ruimte. Op het einde van dit hoofdstuk en achteraan in deze gids vindt

Neem contact op met uw pensioeninstelling. De wettelijke pensioenen van de werknemers worden berekend en uitbetaald door de Rijksdienst voor Pensioenen

30 ~ Mijn pensioen

u alle adressen.

Bij wie kan ik terecht met een klacht over mijn pensioen?

oendiensten onderhandelt om tot een oplossing te komen. Zowel werknemers en zelfstandigen als ambtenaren kunnen

Probeer altijd eerst te onderhandelen met

bij de ombudsman terecht met al hun

uw pensioeninstelling. Indien u daar niet in

klachten over de werking van de pensioen-

slaagt en vindt dat uw rechten niet erkend

diensten en de toekenning, de berekening

of gerespecteerd worden, kunt u klacht

en de betaling van hun pensioen.

neerleggen bij de arbeidsrechtbank. Voor pensioenen die toegekend wor-

Klachten dienen schriftelijk ingediend te

den door de Pensioendienst voor de

worden bij de Ombudsdienst Pensioenen,

Overheidssector vallen klachten betref-

WTC III Simon Bolivarlaan 30, bus 5 te

fende de pensioenrechten en –bedragen

1000 Brussel. U kunt uw klacht ook faxen

alleen binnen de bevoegdheid van de

naar nummer 02 274 19 99 of e-mailen naar

rechtbank, in principe de rechtbank van

[email protected]. Als u

eerste aanleg. De vrederechter kan uitzon-

toegang heeft tot het internet kunt u het

derlijk bevoegd zijn als de betwisting een

klachtenformulier gebruiken op de

bedrag betreft dat lager ligt dan € 1 860.

website van de ombudsdienst, www.ombudsmanpensioenen.be. Tenslotte

U kunt ook terecht bij de ombudsdienst

kunt u uw klacht ook indienen tijdens een

voor pensioenen, een onafhankelijke en

persoonlijk onderhoud met een medewer-

onpartijdige instelling die klachten in

ker van de ombudsman. U belt dan eerst

verband met de wettelijke pensioenen

voor een afspraak naar 02 274 19 80.

onderzoekt en met de betrokken pensi-

Mijn pensioen ~ 31

Opgelet, de ombudsdienst is geen

Beschrijf in elk geval zo duidelijk moge-

contracten voorzien een combinatie van

inlichtingendienst. Met al uw

lijk uw probleem, vermeld het resultaat

beide: de uitbetaling van een bepaald

vragen over uw pensioen of over de

van uw contact(en) met de betrokken

bedrag en de storting van een lijfrente tot

pensioenregeling in het algemeen

pensioendienst(en) en noteer uw naam,

het overlijden.

moet u zich wenden tot uw

adres en geboortedatum of rijksregister-

pensioendienst zelf.

nummer.

In het geval van een aanvullend pensioen van uw werkgever kan het gaan om

Indien u om de een of andere reden

een groepsverzekering, een individuele

niet zelf contact kunt opnemen met de

pensioenverbintenis of een vrij aanvul-

ombudsman kunt u een volwassen persoon

lend pensioen. De personeelsdienst van

een volmacht geven om dit voor u te

het bedrijf of de instelling waarvoor u

doen en de gewenste informatie te

werkte kan u hierover meer informatie

ontvangen.

verschaffen. Goed om weten is alvast dat de federale regering, in het kader van het

Heb ik recht op een aanvullend pensioen?

generatiepact een fiscaal extraatje voorziet voor personen die niet voor de wettelijke pensioenleeftijd raken aan de opbrengst

32 ~ Mijn pensioen

Indien u en/of uw werkgever in de loop

van hun groepsverzekering. Dat betekent

van uw carrière bijdragen stortten voor

concreet dat wie actief blijft tot 65 jaar

een aanvullend pensioen, dan kunt u bij de

(mannen) of 64 jaar (vrouwen, en vanaf

pensionering rekenen op ofwel de uitbeta-

1 januari 2009 eveneens 65 jaar), 10 % in

ling van een kapitaal, ofwel de storting van

de plaats van 16,5 % belastingen moet

een lijfrente tot uw overlijden. Sommige

betalen op het gedeelte van het kapitaal

dat samengesteld werd door de patronale bijdragen. Wie op individuele basis een levensverzekering en/of verzekering pensioensparen afsloot met zijn bank- of verzekeringsmaatschappij, kan zich best richten tot die instelling voor meer informatie.

Voor meer informatie: ~R ijksdienst voor Pensioenen Zuidertoren - 1060 Brussel Gratis telefoonnummer: 0800 50 246, van maandag tot vrijdag van 8u30 tot 12u en van 13u tot 17u. Fax: 02 529 21 67 - E-mail: [email protected] - www.onprvp.fgov.be ~ Pensioendienst voor de Overheidssector Ontvangst briefwisseling - Victor Hortaplein 40, bus 30 - 1060 Brussel Tel.: 02 558 60 00 - Fax: 02 558 60 10 E-mail: [email protected] - www.pdos.fgov.be ~R ijksinstituut voor de sociale Verzekeringen der Zelfstandigen Jan Jacobsplein 6 - 1000 Brussel Tel: 02 546 42 11 - Fax: 02 511 21 53 E-mail: [email protected] - www.rsvz-inasti.fgov.be ~ Dienst voor Overzeese Sociale Zekerheid (DOSZ) Louizalaan 194 - 1050 Brussel - Tel.: 02 642 05 11 - Fax: 02 642 05 59 E-mail : [email protected] - www.dosz-ossom.fgov.be ~O mbudsdienst Pensioenen Simon Bolivarlaan 30, bus 5 - 1000 Brussel Tel: 02 274 19 80 - Fax: 02 274 19 99 E-mail: [email protected] - www.ombudsmanpensioenen.be ~ Ombudsman van de Verzekeringen de Meeûsplantsoen 35 - 1000 Brussel Tel: 02 547 58 71 - Fax: 02 547 59 75 E-mail: [email protected] - www.ombudsman.as ~ Ombudsman der Banken Beliardstraat 15 - 17, bus 8 - 1040 Brussel - Tel: 02 545 77 70 - Fax: 02 545 77 79 E-mail: [email protected] - www.ombfin.be Mijn pensioen ~ 33

2. Naar het gemeentehuis U gaat verhuizen? U wenst te huwen of te scheiden? Uw partner overleed? In al die gevallen dient u contact op te nemen met uw gemeente. Sommige zaken kunt u schriftelijk of via internet regelen, voor andere is een bezoek aan het gemeentehuis vereist. Hierna een overzicht van enkele belangrijke afspraken.

2. 1. Verhuis Heeft een verhuis gevolgen voor mijn pensioen?

Wie moet ik op de hoogte brengen van mijn verhuis? In de eerste plaats de gemeente waar u gaat wonen. Daar moet u de identi-

Afspraak op het gemeentehuis voor een huwelijk, scheiding, overlijden, verhuis... 34 ~ Naar het gemeentehuis

Als u verhuist naar een ander adres in België,

teitskaarten van alle gezinsleden laten

dan heeft dit geen gevolgen voor de uitbeta-

aanpassen. De nieuwe elektronische iden-

ling van uw pensioen. Indien u echter naar het

titeitskaarten vereenvoudigen de proce-

buitenland verhuist, dan doet u er goed aan

dure omdat de gemeente de gegevens met

hoofdstuk 1, “Ik vertrek voor lange tijd naar

betrekking tot uw domicilie rechtstreeks

het buitenland, wat moet ik doen?” te lezen.

kan aanpassen op de chip.

De nieuwe gemeente brengt uw vroegere

wordt uw adreswijziging door de gemeente

gemeente op de hoogte van de ver-

waar u gaat wonen, via de Kruispuntbank

huis. Zij zorgt desgevallend ook voor de

van de Sociale Zekerheid, meegedeeld aan

adreswijziging op het inschrijvingsbewijs

de Rijksdienst voor Pensioenen. Voor alle

van uw voertuig. Na een tijdje komt een

veiligheid is het echter aangewezen om

wijkagent controleren of u wel degelijk op

zelf uw adreswijziging te melden, per brief

het nieuwe adres woont. Daarna nodigt de

gericht aan de RVP, Dienst C.R.I.D. (Creatie

gemeentelijke administratie u uit om uw

& identificatie der dossiers), Zuidertoren,

nieuwe identiteitskaart af te komen halen

1060 Brussel. Dat kan ook gebeuren per

of de gegevens op de chip van uw identi-

e-mail naar [email protected].

teitskaart aan te laten passen. Hoewel zelfstandigen er goed aan doen de Op bepaalde voorwaarden kunt u aan-

RVP rechtstreeks te contacteren, kunnen

spraak maken op verhuisvergoedingen (zie

zij zich beperken tot het meedelen van hun

hoofdstuk Mijn financies). Raadpleeg uw

adreswijziging aan de RSVZ die in dat geval

gemeente of OCMW over de regeling in

de informatie doorspeelt aan de RVP.

uw Gewest.

U kunt de RSVZ contacteren op het volgende adres: Jan Jacobsplein 6, 1000

Uw pensioeninstelling(en) moet(en)

Brussel. U mag ook een e-mail sturen naar

eveneens op de hoogte gebracht worden

[email protected].

van uw verhuis. Als u een gepensioneerde werknemer of zelfstandige bent en u

Als u naar het buitenland verhuist, dient u

naar een Belgisch adres verhuist, dan

de RVP, Dienst technische briefwisseling,

Naar het gemeentehuis ~ 35

Zuidertoren, 1060 Brussel minstens één

volstaat een formulier in te vullen op uw

maand voor uw vertrek per brief te verwit-

postkantoor om een aantal formalitei-

tigen. Als u wenst dat uw pensioen uitbe-

ten automatisch uit te laten voeren: het

taald wordt op een buitenlandse rekening,

doorsturen van uw correspondentie naar

moet u tevens de RVP, Dienst overschrij-

uw nieuwe adres, het opzeggen van de

vingen, Zuidertoren, 1060 Brussel contac-

leveringscontracten van gas, elektrici-

teren. Raadpleeg eveneens hoofdstuk 1, “Ik

teit, water en teledistributie op uw oude

vertrek voor lange tijd naar het buitenland,

adres, deze diensten onderschrijven op

wat moet ik doen?”

het nieuwe adres en de adreswijziging melden aan verschillende leveranciers.

Gepensioneerde ambtenaren moeten

U kan ook vragen dat uw briefwisseling

de Centrale Dienst voor Vaste Uitgaven

gedurende een maand bewaard wordt

(CDVU) – Pensioenen contacteren op

op het postkantoor. Een goede raad: doe

nummer 02 572 57 11. Het is ook mogelijk

dit zeker twee weken voor uw verhuis!

het gepaste formulier in te vullen op de

Indien u niet gebruik wenst te maken

website www.cdvupensioenen.fgov.be.

van DoMyMove dient u uw dienstenleveranciers zelf te contacteren:

Daarnaast moet u nog een aantal andere

36 ~ Naar het gemeentehuis

~ De telefoonmaatschappij. Het is best

instellingen contacteren:

deze een tiental dagen voor uw vertrek

~ De Post. De dienst DoMyMove (www.

te contacteren.

domymove.be) kan u heel wat administra-

~ Uw water-, gas- en elektriciteitsmaat-

tieve beslommeringen die gepaard gaan

schappij. Het is best deze een tiental

met een adreswijziging besparen. Het

dagen voor uw vertrek te contacteren,

om de opname van de meters mogelijk

van de verhuis op de hoogte te stellen

te maken op het oude en nieuwe adres.

indien u onlangs een klacht ingediend

Indien er nog geen aansluiting is (in een

hebt, of indien u enkele tijd na de ver-

nieuw huis, bijvoorbeeld), moet dit tijdig

huis nog briefwisseling van de fiscale ad-

geregeld worden.

ministratie ontvangt op uw vorige adres.

~ De teledistributiemaatschappij. Het

~ ... en alle anderen: werkgever, zieken-

is best haar een tiental dagen voor uw

fonds, bank(en), verzekeraars, diverse

vertrek te contacteren. Indien de nieuwe

verenigingen, scholen van de kinderen,

woning nog niet aangesloten is dient u

persoonlijke kennissen, handelaars die u

de aansluiting minstens een maand op

regelmatig correspondentie sturen, enz.

voorhand aan te vragen. ~ Uw brandverzekeraar (woningverze-

2. 2. Huwelijk

kering) moet ten laatste 30 à 90 dagen na de verhuis op de hoogte gesteld worden (de termijn wordt vermeld in de

Ik wil trouwen, wat staat mij te doen?

polis). Indien het risico gewijzigd wordt (aankoop van nieuwe meubels, enz.) is

Het huwelijk moet plaatsvinden in de

het raadzaam uw verzekeraar vóór de

gemeente waar een van de twee toe-

verhuis op de hoogte te stellen.

komstige partners woont. Beide partners

~ De fiscus. Normaliter wordt de fiscale

hebben verschillende documenten nodig:

administratie automatisch op de hoogte

een geboorteakte (afgeleverd door de ge-

gesteld en moet u de fiscus niet verwit-

meente waar men geboren is), een bewijs

tigen. Het is echter raadzaam de fiscus

van inschrijving in de gemeente waar men


woont en eventueel de echtscheidings-

lijksdatum te contacteren zodat uw dossier

akte (afgeleverd door de gemeente waar

tijdig samengesteld kan worden en de

de echtscheiding uitgesproken werd).

gewenste huwelijksdatum nog vrij is.

In principe verzamelt de gemeente zelf de nodige documenten, op voorwaarde

Van zodra alle documenten verenigd zijn

dat de akten opgesteld werden in België.

kan de huwelijksverklaring opgesteld

Akten die in het buitenland opgesteld wer-

worden. Dat gebeurt in aanwezigheid van

den moeten door de toekomstige partners

de twee huwelijkskandidaten. Mits een

zelf bezorgd worden.

officiële volmacht kan dit gebeuren in de aanwezigheid van slechts één van beiden.

Het is aangeraden uw gemeente minstens twee maanden voor de geplande huwe-

Als de gemeente zelf de nodige documenten verzamelt wordt u gecontacteerd van zodra het dossier volledig is zodat de huwelijksdatum bepaald kan worden. De ceremonie vindt op zijn vroegst 14 dagen na de huwelijksverklaring plaats. De prijs verschilt van gemeente tot gemeente. Tijdens de plechtigheid worden de rechten en de plichten die verbonden zijn aan het huwelijk voorgelezen door de beambte. Daarna ontvangt het kersverse echtpaar


een trouwboekje. Daarin worden van dan

sioen of een andere sociale uitkering ont-

af de grote gebeurtenissen van het leven

vangen en mag hij geen beroepsactiviteit

van het echtpaar in opgetekend: geboorte,

uitoefenen, uitgezonderd een toegelaten

echtscheiding, enz.

activiteit. Er wordt steeds gekozen voor de voordeligste oplossing voor het gezin: hetzij

In België is enkel het burgerlijk huwelijk,

de toekenning van een gezinspensioen

afgesloten op het gemeentehuis, rechts-

aan één van beide echtgenoten, hetzij een

geldig. Het kerkelijk huwelijk mag in geen

persoonlijk pensioen (van alleenstaande)

enkel geval voorafgaan aan het burgerlijk

aan beide echtgenoten (uiteraard indien de

huwelijk. Het is een louter persoonlijke

partner eveneens gepensioneerd is).

aangelegenheid, zonder wettelijke gevolgen. Het kerkelijk huwelijk wordt aange-

Gepensioneerde werknemers die een over-

rekend volgens een tarief dat verschilt per

levingspensioen ontvangen en die hertrou-

parochie, per religie en al naargelang de

wen verliezen hun overlevingspensioen.

plechtigheid.

Het wordt opnieuw toegekend op aanvraag of automatisch indien de partner overlijdt,

Heeft een huwelijk gevolgen voor mijn pensioen?

uitgezonderd als de overlevende partner aanspraak kan maken op een voordeliger overlevingspensioen op basis van de loop-

Gepensioneerde werknemers die een

baan van de overleden partner.

rustpensioen ontvangen kunnen het bedrag laten herberekenen aan gezinstarief. In dat

Ook personen die een pensioen ontvangen

geval mag de partner geen persoonlijk pen-

op basis van de loopbaan van een geschei-


* Pensioen dat opgebouwd wordt aan

den echtgenoot, verliezen dit pensioen

Het overlevingspensioen van gepensio-

de hand van de bijdragen die door de

wanneer zij hertrouwen. Dit pensioen

neerde zelfstandigen wordt opgeschort

zelfstandige gestort worden en dat be-

kan wel opnieuw toegekend worden, op

wanneer zij hertrouwen. Het overlevings-

taald wordt voor zover de begunstigde

aanvraag. Het wordt automatisch toege-

pensioen wordt opnieuw toegekend als het

aanspraak kan maken op de toekenning

kend indien het huwelijk ontbonden wordt

nieuwe huwelijk ontbonden wordt en indien

en de uitbetaling van een rust- of een

ingevolge het overlijden van de partner of

de gepensioneerde geen recht heeft op een

overlevingspensioen.

een echtscheiding.

voordeliger overlevingspensioen op basis van de loopbaan van de laatste partner.

Voor zelfstandigen die een rustpensioen ontvangen gelden de volgende regels.

Indien een zelfstandige een overlevingspen-

Indien beide echtgenoten het recht

sioen ontvangt en hertrouwt dan wordt het

verworven hebben op een pensioen als

overlevingspensioen geschorst. Dit laatste

zelfstandige, bekomt elk een rustpensioen

wordt evenwel opnieuw toegekend als het

als alleenstaande. Eén der echtgenoten

huwelijk ontbonden wordt, voor zover de

kan echter verzaken aan de uitkering van

begunstigde geen aanspraak kan maken

zijn rustpensioen om toe te laten dat de

op een gunstiger overlevingspensioen uit

andere echtgenoot een pensioen tegen

hoofde van de laatste partner.

gezinstarief verwerft. Steeds wordt de

Zelfstandigen die genieten van een

voordeligste formule toegekend, hetzij

onvoorwaardelijk rustpensioen* blijven

N.B. Wettelijk of feitelijk samen-

de toekenning van een gezinspensioen

dit laatste ontvangen, ook indien zij

wonen heeft geen enkel gevolg

aan een echtgenoot, hetzij een persoon-

hertrouwen. Als het evenwel gaat om een

voor het pensioen, ongeacht het

lijk pensioen als alleenstaande aan beide

onvoorwaardelijk overlevingspensioen,

pensioenstelsel.

echtgenoten.

dan wordt de betaling daarvan geschorst.


Het onvoorwaardelijk overlevingspensioen

2. 3. Feitelijke scheiding

wordt opnieuw uitbetaald wanneer het nieuwe huwelijk ontbonden wordt, voor zover de persoon in kwestie geen recht

Wat verstaat men onder een feitelijke scheiding?

heeft op een voordeliger onvoorwaardelijk overlevingspensioen of een overlevings-

Met een feitelijke scheiding bedoelt men

pensioen uit hoofde van de laatste partner.

de volgende situaties: ~ volgens de inschrijving in de bevolkings-

Voor gepensioneerde ambtenaren die

registers hebben de echtgenoten een

een rustpensioen ontvangen verandert er

verschillende hoofdverblijfplaats;

niets, uitgezonderd wanneer zij een rust-

~ ingevolge een gerechtelijke beslissing

pensioen met een gewaarborgd minimum-

zijn de echtgenoten gescheiden van

supplement ontvangen. In dat geval wordt

lichaam en goederen;

de gepensioneerde ambtenaar niet meer

~ een van de echtgenoten is opgesloten

beschouwd als een alleenstaande maar als

of gecolloceerd in een instelling voor

een gezinshoofd, en dat heeft een invloed

maatschappelijke bescherming of een

op het bedrag van het supplement. Als de

instelling voor geesteszieken.

ambtenaar een overlevingspensioen ontvangt dan wordt dit geschorst. Het wordt eventueel terug uitbetaald na het overlijden van de nieuwe echtgenoot, ook als er een einde kwam aan het nieuwe huwelijk omwille van een echtscheiding.


Heeft een feitelijke scheiding gevolgen voor mijn pensioen?

aan de helft van het /de pensioen(en) aan

In het stelsel der ambtenaren, heeft de

Het gedeelte van het pensioen als feitelijk

scheiding geen gevolgen voor het pen-

gescheiden echtgenoot is niet verschul-

sioen. Enkel een gerechtelijk vonnis kan,

digd als het persoonlijke pensioen gelijk

onafhankelijk van de pensioeninstellingen,

is aan of groter is dan deze helft. Als uw

beslissen over de toewijzing van een ali-

partner op het moment van de feitelijke

mentatievergoeding aan de echtgenoot.

scheiding een rustpensioen aan gezinsta-

gezinstarief van de echtgenoot.

rief ontvangt, dan hoeft u geen stappen te In de stelsels van de werknemers en

ondernemen, want uw recht op het deel

zelfstandigen, kan een feitelijk geschei-

van de feitelijk gescheiden partner wordt

den persoon onder bepaalde voorwaarden

automatisch onderzocht.

genieten van een gedeelte van het pensioen


van de echtgenoot. Indien het persoonlijke

Indien dit niet het geval is dient u een

pensioen minder bedraagt dan de helft van

aanvraag in te dienen via de gemeentelijke

het pensioen / de pensioenen aan gezins-

administratie van uw hoofdverblijfplaats

tarief van de echtgenoot, dan heeft de

of rechtstreeks bij de bevoegde pensi-

betrokkene recht op een gedeelte van dat

oeninstelling. De voorwaarden zijn in het

pensioen. Dat deel wordt zo bepaald dat de

algemeen dezelfde als diegene die te maken

som van de persoonlijke pensioenen, ver-

hebben met het toekennen van de pensioe-

hoogd met het gedeelte van het pensioen

nen, wat de domiciliëring en de stopzetting

als feitelijk gescheiden echtgenoot, gelijk is

van de activiteiten betreft. Bovendien mag

u niet ontzet zijn uit de ouderlijke macht

2. 4. Echtscheiding

noch veroordeeld zijn voor een aanslag op het leven van uw echtgenoot. Er is geen vereiste minimumleeftijd, maar uw echtgenoot

Ik wil uit de echt scheiden, wat moet ik doen?

moet wel pensioengerechtigd zijn. Uw aanvraag voor een persoonlijk rust-

Wettelijk heeft men het recht zelf alle

pensioen geldt eveneens als aanvraag

formaliteiten voor een echtscheiding te

uit hoofde van een gescheiden partner.

vervullen, of het nu gaat om een scheiding

Net zo is een aanvraag die ingediend

met onderlinge toestemming of een schei-

wordt in het stelsel van de zelfstandigen

ding op basis van duurzame ontwrichting.

of met het oog op het verwerven van de

In de praktijk is het echter raadzaam u tot

Inkomensgarantie voor ouderen eveneens

een notaris te wenden indien u scheidt

geldig in het stelsel van de werknemers.

met onderlinge toestemming (vooral als de partners gemeenschappelijk onroerende

Als uw partner nalaat zijn recht op een

goederen bezitten). Het advies van een

rustpensioen te doen gelden ook al be-

advocaat is wenselijk indien de echtschei-

reikte hij de leeftijd van 65 jaar en staakte

ding gevraagd wordt door één van de

hij elke beroepsactiviteit – uitgezonderd

echtgenoten, op basis van een duurzame

een toegelaten activiteit – dan kunt u per-

ontwrichting. De echtscheiding wordt

soonlijk een aanvraag indienen om uw deel

altijd uitgesproken door de rechtbank van

van het pensioen te ontvangen.

1ste aanleg. Het is de gemeente waar het huwelijk gesloten werd die de betekening van de echtscheiding ontvangt. Zij wordt


door de officier van de burgerlijke stand

maal verschijnen voor de rechtbank. Deze

genoteerd in de rand van de huwelijksakte.

spreekt in dit geval de echtscheiding meteen uit. Als de feitelijke scheiding minder

Hoe verloopt een echtscheidingsprocedure?

dan zes maanden duurde is er een tweede verschijning voor de rechtbank nodig, ofwel onmiddellijk na het verstrijken van de

Op 1 september 2007 werd een belangrijke

zes maanden, ofwel drie maanden na het

hervorming van het echtscheidingsrecht

indienen van de aanvraag. Beide partijen

van kracht. Men heeft het nu niet meer over

mogen zich laten vertegenwoordigen door

een echtscheiding op grond van bepaalde

een advocaat of een notaris.

feiten of een echtscheiding op basis van een feitelijke scheiding, maar wel over een echt-

De echtscheiding op basis van duurzame

scheiding op basis van een duurzame ont-

ontwrichting gaat uit van het principe dat

wrichting. De echtscheiding met onderlinge

er geen verzoening meer mogelijk is tussen

toestemming blijft bestaan maar de regels

de echtgenoten, iets wat niet noodzakelijk

werden licht gewijzigd (de voorwaarden

een fout van een van de partners impli-

met betrekking tot de leeftijd en de duur

ceert. De duurzame ontwrichting kan in

van het huwelijk werden afgeschaft).

sommige gevallen vastgesteld worden bij rechterlijke verordening, bijvoorbeeld wan-


Ingeval van een echtscheiding met on-

neer de partners allebei een nieuwe relatie

derlinge toestemming moeten de betrok-

aangeknoopt hebben. Meestal wordt zij

kenen die sinds meer dan zes maanden

echter bewezen door een feitelijke schei-

feitelijk gescheiden zijn nog slechts één-

ding van de partners: sinds meer dan zes

maanden als de echtscheidingsaanvraag

Men heeft een maand de tijd om in beroep

ingediend wordt door de twee partners,

of in cassatie te gaan.

sinds meer dan een jaar als de aanvraag ingediend wordt door één van beide. Als

In de maand die volgt op de definitieve uit-

de rechter vaststelt dat de vereiste periode

spraak van de rechter, stuurt de griffier van

in acht genomen werd, spreekt hij de

de rechtbank de uitspraak naar de ambte-

echtscheiding uit tijdens de eerste hoorzit-

naar van de burgerlijke stand. Deze noteert

ting. Als dat niet het geval is, legt hij een

binnen de maand de echtscheiding in het

tweede hoorzitting vast drie maanden

register van de gemeente. Dit gebeurt

of één jaar later, al naargelang het geval.

gratis. Men dient wel rekening te houden

De datum van de feitelijke scheiding kan

met de (relatief lage) gerechtskosten voor

bijvoorbeeld bewezen worden aan de hand van de inschrijving op een ander adres. De nieuwe wet voorziet bruggen tussen de procedure met onderlinge toestemming en de echtscheiding op basis van duurzame ontwrichting om alvast gedeeltelijke akkoorden vast te leggen. Tegen de gerechtelijke beslissingen kan evenwel beroep aangetekend worden, uitgezonderd indien de uitspraak gedaan werd op basis van een gezamenlijke aanvraag van de partners.


een echtscheidingsprocedure, het ereloon van de notaris (het bedrag ligt niet vast en

Kan ik beroep doen op een bemiddeling?

wordt eventueel verhoogd met de kosten voor de wijziging van de eigendomsak-

In het begin van een echtscheidingspro-

ten van gemeenschappelijke onroerende

cedure moet de rechter u alle inlichtingen

goederen) en vooral het ereloon van de

geven met betrekking tot een gerechtelijke

advocaat (vrij en zeer variabel afhankelijk

bemiddeling. Hij kan ook de procedure uit-

van het werkvolume).

stellen om de bemiddeling een kans te geven, zelfs indien dit tegen de wil van beide

Belangrijke opmerking: elke echtscheiding

partijen ingaat. Het uitstel mag evenwel

die in België uitgesproken wordt en betrek-

nooit langer duren dan één maand.

king heeft op een huwelijk in het buitenland, moet in Brussel-Stad geregistreerd

En wat met het alimentatiegeld?

worden. De uittreksels van deze echtscheidingen kunnen rechtstreeks bekomen wor-

Indien er geen overeenkomst is tussen de

den aan het loket, Anspachlaan 6 te 1000

echtgenoten kan de rechter alimentatie-

Brussel. Het is ook mogelijk een aanvraag

geld toekennen aan de partner die over

in te dienen of een kopij te vragen via het

weinig middelen beschikt, en dit zonder

elektronische loket www.brucity.be.

dat deze een fout moet kunnen bewijzen. Deze vergoeding is evenwel beperkt in de tijd: uitgezonderd in bijzondere omstandigheden stemt de maximumduur overeen met de duur van het huwelijk. De partner


die een zware fout beging en het verder

als gehuwd maar als alleenstaande en

Belangrijke opmerking: een

zetten van het gemeenschappelijke leven

dit beïnvloedt het bedrag van zijn sup-

scheiding die uitgesproken wordt

onmogelijk maakte, of die zich schuldig

plement. Enkel bij gerechtelijk besluit kan

in België en die betrekking heeft

maakte aan geweld binnen het huwelijk,

één der echtgenoten verplicht worden een

op een huwelijk in het buitenland,

kan evenwel geen aanspraak maken op

alimentatievergoeding te betalen aan zijn

moet aangegeven worden in

alimentatiegeld. Het bedrag moet min-

ex-echtgeno(o)t(e).

Brussel Stad. De scheidingsattesten kunnen bekomen worden

stens de elementaire noden dekken maar de rechter houdt rekening met de econo-

Daarentegen kan de gescheiden echtgenoot,

aan het loket, Anspachlaan 6 te

mische situatie van de schuldenaar. Het

onder bepaalde voorwaarden, het recht

1000 Brussel. Het is ook mogelijk

alimentatiegeld kan nooit meer bedragen

verwerven op een overlevingspensioen bij

ze schriftelijk aan te vragen of een

dan één derde van het inkomen van de

het overlijden van de ex-echtgenoot. In dat

kopie te bekomen via het

schuldenaar.

geval mag hij niet opnieuw gehuwd zijn voor

elektronische loket www.brucity.be.

het overlijden van de ex-echtgenoot en mag

Heeft een echtscheiding gevolgen voor mijn pensioen?

hij niet veroordeeld zijn voor een aanslag op

In het stelsel van de ambtenaren heeft

De betaling van een overlevingspensioen

de echtscheiding geen enkel gevolg voor

aan de gescheiden echtgenoot wordt

het rustpensioen van de echtgenoten,

slechts toegestaan als deze minstens 45

uitgezonderd wanneer de ambtenaar

jaar oud is, tenzij er een permanente ar-

een rustpensioen met een gewaarborgd

beidsongeschiktheid is van ten minste 66%

minimumsupplement geniet. In dat

of indien de persoon in kwestie minstens

geval wordt hij niet langer beschouwd

één kind ten laste heeft.

het leven van zijn ex-echtgenoot.


Het deel van het overlevingspensioen dat

De gescheiden persoon kan een rustpen-

toegekend wordt aan de gescheiden echt-

sioen op basis van de loopbaan van de

genoot wordt bepaald op grond van het

gescheiden echtgenoot verkrijgen. Dit

aantal dienstjaren tijdens de duur van het

pensioen kan toegevoegd worden aan het

huwelijk. Indien er, bij het overlijden van

rustpensioen op basis van de persoonlijke

de ambtenaar, gelijktijdig een gescheiden

beroepsloopbaan. Dit pensioen wordt toe-

echtgenoot, een overlevende echtgenoot

gekend op basis van dezelfde leeftijdsvoor-

en/of wezen uit een vorig huwelijk zijn, dan

waarden als een persoonlijk rustpensioen

wordt het overlevingspensioen verdeeld

(zie hoger). De betrokken persoon mag

onder de rechthebbenden. Indien de ge-

bovendien niet ontzet zijn uit het ouderlijk

scheiden echtgenoot opnieuw huwt wordt

gezag noch veroordeeld zijn wegens een

de uitkering van het overlevingspensioen

aanslag op het leven van de echtgenoot.

geschorst. De uitkering herneemt eventueel na het overlijden van de echtgenoot

In het geval de persoon hertrouwt wordt

met wie hij hertrouwd is.

het rustpensioen van de gescheiden echtgenoot geschorst. Het kan eventueel

In het stelsel van de werknemers en

terug toegekend worden indien er een

zelfstandigen wordt het gezinspensioen

einde komt aan het huwelijk omwille van

omgezet in een pensioen van alleenstaan-

overlijden of echtscheiding.

de. Als de begunstigde reeds een pensioen aan het tarief van alleenstaande ontvangt,

In het geval van opeenvolgende echtschei-

dan blijft dit ongewijzigd.

dingen kan een persoon eventueel meerdere pensioenen verwerven als gescheiden


partner van verschillende echtgenoten, elk evenredig met de duur van de opeenvol-

Hoe berekent men het pensioen van de gescheiden echtgenoot?

gende huwelijken. Deze pensioenen zijn binnen bepaalde grenzen cumuleerbaar

Het pensioen toegekend in de stelsels van

met het persoonlijke rustpensioen.

de werknemers en zelfstandigen wordt berekend zoals het gewone rustpensioen.

U kunt een pensioen van gescheiden

Voor de jaren van beroepsactiviteit en

partner aanvragen via de gemeentelijke

gelijkgestelde perioden van de ex-echtge-

administratie van uw hoofdverblijfplaats

noot, tijdens de duur van het huwelijk, is

of rechtstreeks bij de bevoegde pensioen-

het pensioen gelijk aan hetgeen uitgekeerd

instelling. De aanvraag van een pensioen

zou worden indien de beroepsbezigheid

van gescheiden partner geldt als persoon-

door de persoon zelf zou uitgeoefend zijn.

lijke aanvraag van een rustpensioen en

Voor het stelsel van de loontrekkenden

omgekeerd.

begint de referteperiode op de dag van het huwelijk en eindigt ze de dag dat de echt-

Uw rechten als gescheiden partner worden

scheiding ingeschreven werd in de registers

per definitie onderzocht – dus zonder dat

van de burgerlijke stand. Typisch voor dit

u een aanvraag in hoeft te dienen – indien

rustpensioen is dat er, in tegenstelling tot

u op het moment van de scheiding een

het klassieke rustpensioen, slechts rekening

pensioen als feitelijk gescheiden partner

gehouden wordt met 62,5% van de lonen

ontvangt en de leeftijd van 65 jaar (indien

van de ex-echtgenoot, en hiervan worden

u een man bent) bereikt heeft of 64 jaar

de eventuele persoonlijke lonen van de

(indien u een vrouw bent).

berokken persoon afgetrokken.


Bij de berekening wordt geen rekening

ters te beginnen bij de trimester tijdens de-

gehouden met de huwelijksperioden die sa-

welke het huwelijk gesloten werd en gaande

menvallen met de jaren waarvoor de persoon

tot de trimester waarin de echtscheiding

zelf een normaal rustpensioen verworven

geregistreerd werd. In tegenstelling tot

heeft in een ander Belgisch pensioenstelsel

de berekening van een gewoon rustpensi-

dan dat van de werknemers, of in een buiten-

oen wordt er slechts voor 37,5% rekening

lands pensioenstelsel, tenzij hij/zij voor deze

gehouden met het beroepsinkomen van de

jaren afziet van dit pensioen.

ex-partner. Bovendien wordt rekening gehouden met elk jaar, zelfs indien de persoon

In het stelsel der zelfstandigen houdt men

voor dat jaar zijn rechten op een persoonlijk

rekening met de burgerlijke jaren en trimes-

rustpensioen kan laten gelden.

2. 5. Overlijden van de echtgenoot Mijn echtgenoot overleed, wat moet ik doen? Het overlijden moet aangegeven worden bij de gemeente waar het overlijden plaatsvond en het trouwboekje van de overledene moet er ingeleverd worden. Meestal doet de begrafenisondernemer dit voor u. Hij zal u ook een aantal afschriften van de overlij-


densakte bezorgen. Die heeft u nodig om

De leeftijdsvoorwaarde is evenwel niet

het overlijden aan te geven bij de verschil-

vereist in de volgende gevallen:

lende diensten (bv. de inschrijvingsdienst

~ voor echtgenoten van ambtenaren,

van voertuigen).

~ voor echtgenoten van zelfstandigen of werknemers met minstens een kind ten

De gemeente waar het overlijden plaatsvond licht de gemeente van de overledene in.

laste of die permanent voor minstens 66% arbeidsongeschikt zijn,

De wijziging van uw burgerlijke staat wordt

~ voor weduwen van mijnwerkers met 20

genoteerd in het nationaal register. Vermits

jaar ondergrondse dienst; deze kunnen

deze informatie echter niet voorkomt op de

het overlevingspensioen op gelijk welke

chip van de elektronische identiteitskaart,

leeftijd bekomen.

moet u geen stappen ondernemen bij de gemeente om deze aan te laten passen.

In een aantal gevallen mag de huwelijksduur minder dan één jaar bedragen:

Heb ik recht op een overlevingspensioen?

~ indien er (eventueel postuum) een kind geboren werd uit het huwelijk, ~ indien het overlijden te wijten was aan

Indien u minstens 45 jaar oud bent en minstens 1 jaar gehuwd was met de

een ongeval of een beroepsziekte, ~ indien op het ogenblik van het overlijden

overledene, dan heeft u op basis van uw

een van beide partners kindergeld trok

overleden echtgenoot recht op een overle-

voor een kind ten laste.

vingspensioen. In een aantal gevallen moet u hiervoor een aanvraag indienen.


Indien de overledene ambtenaar was kan de langstlevende partner een overlevingspensioen ontvangen op de volgende

Wanneer is een aanvraag voor een overlevingspensioen NIET vereist?

voorwaarden: hij moet minstens één jaar getrouwd geweest zijn met de overledene,

~ Indien de overleden werknemer of

behalve als er een kind ten laste is van

zelfstandige reeds een rustpensioen

een van beide echtgenoten, indien een

ontving, of indien de toekenningsproce-

kind (eventueel postuum) geboren is uit

dure daarvoor reeds gestart was, hoeft u

het huwelijk of indien het overlijden te

niets te doen. Het overlevingspensioen

wijten is aan een arbeidsongeval of aan

wordt in dat geval automatisch berekend

een beroepsziekte die vastgesteld werd na

en toegekend aan de rechthebbenden.

de datum van het huwelijk. Indien het hu-

~ Als de overledene een ambtenaar

welijk minder dan een jaar geduurd heeft,

was die een rustpensioen ontving,

en de hierboven vermelde uitzonderingen

dan opent de Pensioendienst voor

niet van toepassing zijn, dan heeft de over-

de Overheidssector automatisch een

levende echtgenoot recht op een tijdelijk

overlevingspensioendossier voor de

pensioen gedurende één jaar.

langstlevende echtgenoot, de uit de echt gescheiden partner – als deze de

Een bijkomende voorwaarde om een over-

enig mogelijke rechthebbende is – of

levingspensioen te ontvangen is dat de

de wezen die nog geen 18 jaar oud zijn,

overlevende echtgenoot niet veroordeeld

indien zij de enig mogelijke rechtheb-

mag zijn voor het plegen van een aanslag

benden zijn.

op het leven van de overledene.


Wanneer is een aanvraag voor een overlevingspensioen WEL vereist?

Hoe wordt het overlevingspensioen berekend? Voor de overlevende partner van een

~ Als uw partner nog actief was als

gepensioneerde werknemer is het

werknemer of zelfstandige, dan moet u

overlevingspensioen in principe gelijk aan

een aanvraag indienen op de gemeente

80% van het rustpensioen, berekend aan

van uw woonplaats, de Rijksdienst

gezinstarief.

voor Pensioenen (het hoofdkantoor te Brussel of een gewestelijk kantoor naar

Indien de overledene nog actief was,

keuze) of het Rijksinstituut voor de

dan wordt een theoretisch rustpensioen

sociale verzekeringen der zelfstandigen

berekend. In dat geval beschouwt men het

(het centrale kantoor te Brussel of een

aantal jaren tussen de 20e verjaardag en

regionaal kantoor, naar keuze).

het overlijden als een volledige loop-

~ Indien uw partner ambtenaar was en

baan. Werkte de overleden partner reeds

nog geen rustpensioen genoot, indien

voor zijn 20e, dan wordt alleen rekening

hij een rustpensioen ontving dat niet

gehouden met de gunstigste jaren voor de

beheerd werd door de Pensioendienst

berekening van de loopbaan.

voor de Overheidssector of als er andere mogelijke rechthebbenden zijn (zie ho-

Het bedrag van het overlevingspensioen is

ger) dan moet een aanvraag ingediend

in principe gelijk aan 80 % van dit theore-

worden. Ingeval van twijfel is het altijd

tische rustpensioen. In principe, want in

beter een aanvraag in te dienen!

een tweede fase wordt het bedrag van het


overlevingspensioen indien nodig be-

genoot volledig is, mag het bedrag van het

grensd. Inderdaad, als de berekening altijd

overlevingspensioen niet lager liggen dan

uitgevoerd werd zoals hierboven beschre-

€ 10 858,82 of € 8 344,16 per jaar (sinds 1

ven, dan zou de overlevende partner van

januari 2008) ingeval van een gemengde

een jonge werknemer bevoordeeld worden

loopbaan. Voor een onvolledige loopbaan

ten opzichte van de weduwe of weduw-

die tenminste gelijk is aan tweederde

naar van een werknemer die op latere

van een volledige loopbaan, wordt een

leeftijd overleed of reeds zijn rustpensioen

bedrag gewaarborgd dat gelijk is aan het

ontving. Er wordt dus een tweede bere-

gewaarborgde minimum voor een vol-

kening uitgevoerd waarbij men aanneemt

ledige loopbaan, vermenigvuldigd met de

dat de overledene een volledige loopbaan

loopbaanbreuk.

heeft gewerkt. De gepresteerde jaren worden aangevuld met fictieve jaren om

Het overlevingspensioen van zelfstan-

een volledige loopbaan te bekomen. Voor

digen wordt berekend op basis van de

deze laatste houdt men rekening met het

situatie van de overleden partner op de

forfaitaire loon van een bediende of arbei-

dag van zijn overlijden. Deze drie gevallen

der voor 1955.

komen het frequentst voor: ~ Als de overleden partner voor zijn


Het overlevingspensioen wordt beperkt

overlijden een (al dan niet vervroegd)

tot het bedrag van dit fictieve rustpensi-

rustpensioen van alleenstaande zelfstan-

oen aan gezinstarief, vermenigvuldigd met

dige ontving is het overlevingspensioen

het reële aantal beroepsjaren. Wanneer de

gelijk aan dit bedrag. Als de overleden

beroepsloopbaan van de overleden echt-

partner een gezinspensioen ontving, dan

is het overlevingspensioen in principe

rustpensioen als zelfstandige, dan wordt

gelijk aan 80% van het rustpensioen van

het overlevingspensioen berekend op

het gezin. Als het rustpensioen van de

basis van de loopbaanbreuk van de

overleden partner verminderd werd om-

overleden partner. De noemer van de

dat het om een vervroegd pensioen ging,

loopbaanbreuk is daarbij gelijk aan het

dan is het overlevingspensioen gelijk aan

aantal burgerlijke jaren begrepen tussen

100% van het bedrag (= het afgeleide

de periode die aanvangt op 1 januari van

overlevingspensioen).

het jaar waarin de overleden partner 20 jaar werd en die eindigt op 31 december

~ Als de partner overleed na 31 december

van het jaar dat voorafgaat aan het jaar

van het jaar waain hij 65 jaar (mannen)

waain de partner overleed. De teller is

of 64 jaar (vrouwen) werd, dan wordt

gelijk aan het aantal jaren en trimesters

een theoretisch rustpensioen van al-

die recht geven op het openen van het

leenstaande berekend vanaf de eerste

recht op een overlevingspensioen (speci-

dag van de maand waarin hij overleed.

fieke overlevingspensioen).

Dit theoretische rustpensioen wordt omgezet in een overlevingspensioen (=

Het overlevingspensioen dat op die manier

afgeleid overlevingspensioen).

berekend wordt kan evenwel niet hoger

~ Als de partner overleed voor 1 januari

liggen dan het bedrag van het fictieve

van het jaar waarin hij de pensioenleef-

rustpensioen vermenigvuldigd met de

tijd bereikt zou hebben (65 jaar voor

breuk die recht geeft op het openen van

een man en 64 jaar voor een vrouw),

de aanvraag. Het fictieve rustpensioen

zonder dat hij genoot van een vervroegd

is gelijk aan het rustpensioen waarop de


overledene recht zou hebben gehad in de

Bijzonder geval: als de partner voor 1 januari

veronderstelling dat:

van het jaar van zijn 21e verjaardag overleed

~ hij 65 jaar (man) of 64 jaar (vrouw) was

kan een overlevingspensioen toegekend

op de dag van zijn overlijden ~ recht heeft op een rustpensioen berekend aan gezinstarief, ~ een volledege loopbaan als zelfstandige kan bewijzen, ~ voor elk loopbaanjaar of deel daar-

worden indien de overleden partner op het moment van zijn overlijden zelfstandige was of indien zijn carrière als zelfstandige op z’n minst een burgerlijk jaar omvat waarvan de vier trimesters recht kunnen geven op het pensioen. In dat geval wordt de loopbaan

van (trimester) vanaf 1984, waarmee

van de overleden partner verondersteld

rekening gehouden wordt voor de

gelijk te zijn aan de eenheid. Specifieke

berekening van het specifieke overle-

berekeningsregels zijn voorzien.

vingspensioen, een beroepsinkomen heeft dat gelijk is aan datgene waarop

Voor ambtenaren past men de volgende

men zich baseert voor de berekening van

basisregel toe: 60 % x de gemiddelde wedde

het specifieke overlevingspensioen,

van de afgelopen 5 jaren. x T/N, waarbij T

~ voor elk loopbaanjaar of deel daarvan

staat voor het totaal aantal gepresteerde of

vanaf 1984 dat niet weerhouden kon

gelijkgestelde maanden en N voor het aantal

worden voor de berekening van het

maanden tussen de 20e verjaardag en het

specifieke overlevingspensioen, een

overlijden, met een maximum van 480. De

forfaitair professioneel inkomen had dat

breuk T/N mag nooit groter zijn dan 1. Het

wettelijk bepaald wordt.

overlevingspensioen wordt altijd beperkt tot de maximumwedde op de baremaschaal die


overeenstemt met de laatste graad van de

waarop hij / zij recht heeft wordt berekend

In geen enkel pensioenstelsel

overledene x 50% x T/N.

op basis van het aantal dienstjaren dat sa-

kunnen verschillende overlevings-

menvalt met de duur van het huwelijk.

pensioenen uit hoofde van verschillende overleden echtgenoten

Bij het overlijden van een ambtenaar hebben de langstlevende echtgenoot, de uit de

Volle wezen of gelijkgestelden hebben recht

gecumuleerd worden. Alleen het

echt gescheiden echtgenoot en de wezen

op een overlevingspensioen zolang ze recht

voordeligste wordt toegekend.

onder bepaalde voorwaarden recht op het

hebben op kindergeld. De basisregel is: 1

overlevingspensioen. Naast de voorwaar-

wees ontvangt 6/10e van een volledig over-

den met betrekking tot de leeftijd en de

levingspensioen, 2 wezen ontvangen samen

duur van het huwelijk mag de overlevende

8/10e van een volledig overlevingspensioen,

echtgenoot niet veroordeeld zijn voor een

3 of meer wezen ontvangen samen een vol-

aanslag op het leven van de overledene.

ledig overlevingspensioen.

Als er naast de echtgenoot nog andere rechthebbenden zijn (gescheiden echtgenoot, wezen) wordt het overlevingspensioen onder hen verdeeld. De uit de echt gescheiden echtgenoot heeft recht op een deel van het overlevingspensioen indien hij niet opnieuw huwde voor het overlijden van de ex-echtgenoot en als hij / zij niet veroordeeld werd omdat hij / zij de overleden ambtenaar naar het leven heeft gestaan. Het gedeelte


2. 6. O penbaar centrum voor maatschappelijk welzijn (ocmw)

Wat kan ik verwachten van het OCMW? Het OCMW kan zorgen voor financiële of

Financiële moeilijkheden, verlies van uw

praktische hulp. Om hiervan te kunnen

woning, een administratief probleem...

genieten moet u een aanvraag indienen.

soms weet men niet tot wie men zich nog

Deze wordt officieel geregistreerd. Daarna

kan richten voor hulp. In veel gevallen kan

wordt een sociaal onderzoek opgestart:

het OCMW van uw gemeente u helpen of u

er wordt nagegaan of u effectief in de

doorverwijzen naar bevoegde instanties.

gemeente woont en in welke omstandigheden u leeft. Hiervan wordt verslag uitge-

Wie kan beroep doen op het OCMW?

bracht bij de Raad voor maatschappelijke actie. Die beslist of er al dan niet hulp geboden wordt en welke vorm die aanneemt.

Iedereen die meerderjarig is, kan beroep

Indien uw verzoek om steun verworpen

doen op het OCMW. Dat geldt ook voor

wordt kunt u beroep aantekenen tegen

personen die niet de Belgische nationaliteit

de beslissing bij de Arbeidsrechtbank. Dit

bezitten. De enige voorwaarde is dat men

moet binnen de 30 dagen gebeuren.

daadwerkelijk in de gemeente verblijft en er dus niet alleen maar gedomicilieerd is.


In welke gevallen zorgt het OCMW voor financiële hulp?

opkrikken door het verschil tussen het inkomen van een persoon en het leefloon (vastgesteld door de minister

Het OCMW kan een eenmalige uitkering

van maatschappelijke integratie) uit te

of regelmatige stortingen voorzien. Enkele

betalen.

voorbeelden:

~ Het OCMW kan het geheel of een ge-

~ Het OCMW kan financiële hulp bieden

deelte van de medische en/of farmaceu-

aan personen die gepensioneerd zijn

tische kosten van de aanvrager ten laste

maar nog geen uitkering ontvangen

nemen. Bijvoorbeeld de geneesmiddelen

omdat hun dossier om de een of andere

die vereist zijn voor een behandeling,

reden geblokkeerd is. In dat geval kan

maar die niet terugbetaald worden door

het OCMW voorschotten betalen tot

de sociale zekerheid.

de pensioeninstelling de eerste storting

~ In sommige gevallen kan het OCMW de

verricht. Dit voorschot zal minstens

huurwaarborg voorschieten die geëist

gelijk zijn aan de Inkomensgarantie voor

wordt door de eigenaar. Het kan ook tus-

ouderen (IGO).

senkomen door het betalen van een deel

~ Als uw bankrekening geblokkeerd is na het overlijden van uw partner, kan het

van de huur. ~ Het OCMW kan financieel tussenkomen

OCMW, in afwachting van de afhande-

in de aankoop van apparaten of

ling van de erfenis, een voorschot uitbe-

meubilair.

talen om te voorkomen dat u financiële problemen krijgt. ~ Het OCMW kan ook zeer lage inkomens

~ Let wel: het OCMW geeft geen voorschotten meer voor onbetaalde alimentatievergoedingen. Dit ge-


beurt nu door DAVO, de Dienst voor

dan dat inkomen. De begunstigde zal dus

Alimentatievorderingen van de FOD

nooit meer moeten terugbetalen dan zijn

Financiën. Deze betaalt voorschotten

maandelijks inkomen.

uit aan personen met een laag inkomen, uitsluitend ten behoeve van kinderen.

Het OCMW heeft het recht om de betaal-

Het gratis telefoonnummer 0800 123 02

de sommen geheel of gedeeltelijk terug te

is tijdelijk buiten dienst. U doet er dus

vorderen van de personen die alimentatie-

goed aan uw OCMW te contacteren dat

plichtig zijn, bijvoorbeeld de kinderen, als

u zal doorverwijzen.

het gaat om bejaarden, of de ouders, als het gaan om jongeren.

Moeten de ontvangen bedragen terugbetaald worden?

Is de hulp van het OCMW altijd van financiële aard?

Dat hangt ervan af. Het OCMW beslist of


de geboden hulp bestaat uit voorschotten

Nee. Het OCMW zorgt in een aantal

die moeten terugbetaald worden als de

gevallen ook voor technische en morele

situatie van de aanvrager verbetert, of dat

bijstand. Ziehier een paar voorbeelden:

het om steun gaat, die niet moet terugbe-

~ In het geval van schuldbemiddeling kan

taald worden. Als de voorschotten hoger

de rechter het OCMW inschakelen voor de

liggen dan het inkomen van de aanvrager

begeleiding van de schuldenaar. Een mede-

(onvolledig pensioen, bijvoorbeeld), zal

werker van het OCMW helpt in dat geval

het OCMW nooit meer terugvorderen

de schuldenaar om zijn terugbetalingen te

plannen en de termijnen te respecteren.

OCMW kan de betrokkene helpen met de

Sommige OCMW’s, vooral in de grote

formaliteiten om zijn rechten terug te win-

steden, hebben spceciaal hiervoor een cel

nen en eventueel voorschotten uitbetalen.

voor schuldbemiddeling opgericht.

Personen die op straat of in een nachtasiel

~D e woningdienst van het OCMW behandelt allerlei woonproblemen. Bij uitdrijving contacteert de rechter automatisch het OCMW. Dit neemt dan contact op met

slapen, kunnen bovendien opgevangen worden door de gespecialiseerde diensten van het OCMW. ~H et OCMW heeft vaak een gespecialiseer-

de uitgedreven persoon, ook als die nog

de dienst voor de opvang van verslaafden

geen beroep deed op zijn diensten. Het

(drugs, alcohol). Het gaat hier vooral om

OCMW kan ook helpen als een persoon

een eerstelijnshulp, met doorverwijzing

niet in staat is om de huurwaarborg te

naar gespecialiseerde instellingen die de

betalen die geëist wordt door de eigenaar.

betrokken persoon verder kunnen helpen.

In dat geval verwijst het OCMW u door

~ T ot slot voorziet het OCMW tevens ge-

naar het Woonfonds, met het verzoek de

zinshulp. Het gaat hier niet alleen om het

huurwaarborg voor te schieten. Indien het

ter beschikking stellen van personeel voor

Woonfonds weigert, kan het OCMW zelf

het uitvoeren van huishoudelijke taken,

de waarborg storten.

maar ook om administratieve hulp, bijvoor-

~O ok daklozen kunnen bij het OCMW terecht. Wie dakloos wordt en geen vast

beeld om bepaalde formaliteiten voor het gezin te regelen.

adres meer heeft, verliest zijn sociale rechten, meer bepaald het pensioenrecht, het recht op sociale zekerheid, enz. Het


3. Mijn financies 3. 1. Mijn belastingen Moet ik mijn belastingaangifte vanaf nu anders invullen?

Wat gebeurt er het eerste jaar dat ik gepensioneerd ben? Als uw pensionering niet op 1 januari aanving, ontvangt u het eerste jaar een

Beheer uw financies met kennis van zaken en vraag advies voor u belangrijke beslissingen treft. 62 ~Mijn financies

Nee. Het enige wat verandert is dat u vanaf

belastingsfiche van uw vroegere werkgever

nu uw belastingsfiche ontvangt van de

en een andere van de instelling die uw

instelling die uw pensioen betaalt en niet

pensioen betaalt. Het volstaat de cijfers

langer van uw werkgever. U vult uw belas-

die daarop vermeld staan in te vullen in de

tingaangifte in zoals voorheen, maar u dient

daarvoor bestemde vakjes van uw belas-

uw pensioeninkomsten te noteren in het

tingaangifte.

vak voor pensioeninkomsten (vak V) en niet meer in het vak voor beroepsinkomsten.

De beroepsvoorheffing die van uw loon

U hoeft zelf geen stappen te ondernemen

afgehouden werd zal overdreven hoog zijn,

om uw belastingsfiche van de RVP te

omdat zij berekend werd op een volledig

krijgen: het document wordt u automatisch

loonjaar. De voorheffing op uw pensioen-

toegestuurd.

bedrag zal daarentegen te laag zijn omdat

u geen recht heeft op de volledige korting

(ver)huren van een woning, doet u er goed

die van toepassing is op pensioenen.

aan even stil te staan bij de volgende zaken.

Het is mogelijk dat beide bedragen elkaar compenseren, maar het is ook mogelijk dat

Hoeveel is mijn huis waard?

u een bepaalde som moet opleggen. Om precies te weten wat u te wachten staat,

Voor u uw huis of appartement verkoopt

kunt u een fiscalist vragen het bedrag van

moet u natuurlijk een idee hebben van de

uw belastingen te berekenen. U kunt ook

waarde, zoniet verliest u misschien veel

zelf een simulatie uitvoeren aan de hand

geld... of vindt u geen koper. De verkoop-

van specifieke programma’s die bepaalde

prijs moet op een objectieve manier

instellingen (banken, verzekeringsinstel-

bepaald worden, rekening houdend met

lingen, Test-Aankoop enz.) – eventueel

de omgeving, de algemene kwaliteit en de

gratis – tot uw beschikking stellen. U kunt ze

staat van de woning.

ook rechtstreeks uitvoeren op de website Tax-on-web van de FOD Financiën (www.

Om de waarde te bepalen kunt u nagaan

taxonweb.be), de website voor het indienen

hoe duur huizen of appartementen in uw

van de elektronische belastingaangiften.

buurt onlangs verkocht werden. Een notaris of een vastgoedmakelaar kan u wat dat

3.2. Verkoop van vastgoed

betreft waardevolle informatie bezorgen.

Om allerlei redenen kunt u bij het ouder worden besluiten om te verhuizen. Maar voor u overgaat tot de verkoop of het

Mijn financies ~ 63

Hoe vind ik een koper?

beurt de prijs aan die ze bereid zijn te betalen en het is de hoogste bieder die het goed

Er zijn twee manieren om een vastgoed te

verwerft, mits akkoord van de verkoper. De

verkopen: via een onderhandse verkoop of

notaris die met de verkoop belast wordt,

via een publieke verkoop.

stelt een lastenboek op waarin de verkoopvoorwaarden duidelijk beschreven worden.

De onderhandse verkoop impliceert dat

Soms wordt een recht van hoger bod

de verkoper en de koper het eens worden

voorzien. Dat betekent dat elke geïnteres-

over de prijs en de omschrijving van het

seerde een nieuwe zitdag mag vragen,

verkochte goed. Zij ondertekenen dan een

op voorwaarde dat hij bereid is binnen

verkoopcompromis. Opgepast, het onderte-

de vijftien dagen na de toewijzing een

kenen van het compromis geldt als verkoop;

hogere prijs te betalen. Niet alle openbare

vanaf dat ogenblik kan de transactie niet

verkopen gebeuren onder voorbehoud

meer herroepen worden door een van de

van het recht van opbod: in dat geval is de

partijen. Het verkoopcompromis is dus een

toewijzing definitief na de eerste zitting.

belangrijk document. Het moet duidelijke informatie bevatten over beide partijen, het

Welke formule kiezen?

goed, de prijs en de modaliteiten van de verkoop. Indien het slecht opgesteld werd, kan

Elke formule heeft haar voordelen. De

de notaris de zaken niet meer rechtzetten.

onderhandse verkoop betekent dat u rechtstreeks met de potentiële koper kunt

64 ~ Mijn financies

De openbare verkoop is een verkoop bij

onderhandelen en bepaalde aspecten van

opbod. De geïnteresseerden kondigen om

het te koop gestelde goed in de verf kunt

zetten. Bij een openbare verkoop worden

deskundigheid en beschikbaarheid, maar

alle potentiële kopers samengebracht

ook voorzichtigheid: de verkoper is inder-

en gebeurt de verkoop in hun aanwezig-

daad aansprakelijk voor de daden die hij

heid. De kosten voor het bezoek van een

stelt en het is tegen hem dat de koper zich

vertegenwoordiger van het notariskantoor,

zal keren in het geval van een administra-

de reclame en de huur van de zaal waar

tief of juridisch probleem.

de verkoop doorgaat zijn ten laste van de verkoper. Het gaat hier meestal om een

De verkoop kan ook toevertrouwd worden

bedrag van € 3 500.

aan een vastgoedkantoor, dat een commis-

Als de verkoop via een vastgoedkantoor

sie aanrekent op de verkoop.

verloopt rekent dit laatste een commissieloon aan, meer bepaald een vooraf

De laatste mogelijkheid is beroep doen op

overeengekomen percentage van de

een notaris. Niet elke notaris aanvaardt een

verkoopprijs. Maak op voorhand duidelijke

dergelijke opdracht, maar velen doen het

afspraken met het vastgoedkantoor om

om hun cliënteel een dienst te bewijzen.

onaangename verrassingen te voorkomen!

Heb ik een tussenpersoon nodig voor de verkoop?

Is het interessanter mijn woning te verkopen voor een lijfrente? U kunt ook uw woning verkopen voor een

Om een koper te vinden zijn er drie mo-

lijfrente, bijvoorbeeld om het geld van de

gelijkheden. Eerst en vooral kan men het

verkoop te ontvangen en toch nog in uw

goed zelf te koop aanbieden. Dat vereist

woning te blijven wonen.

Mijn financies ~ 65

Een verkoop op lijfrente is vergelijkbaar met

aan zijn dood, maar het niet verhuren. Het is

een gewone verkoop wat de administratieve

belangrijk in de verkoopakte een clausule te

formaliteiten en de kosten betreft. Enkel de

voorzien voor het geval men de woning ver-

modaliteiten van de betaling verschillen: de

laat, bijvoorbeeld om gezondheidsredenen.

koper verbindt zich ertoe de verkoper een regelmatige rente te betalen, die al dan niet

De lijfrente biedt in het algemeen hogere

geïndexeerd is, tot het overlijden van de

inkomsten aan de rentegenieter dan het

rentegenieter(s). Het bedrag van de lijfrente

verhuren van het goed of een belegging in

is afhankelijk van de leeftijd van de verkoper,

effecten. Als de rente door een natuurlijk

van de periodiciteit van de betalingen en

persoon betaald wordt aan een andere

van de actualisatievoet. Het hangt ook af

natuurlijk persoon (wat meestal het geval

van het bedrag dat contant betaald wordt op

is bij een lijfrente), dan wordt zij niet belast.

het ogenblik van de verkoop. Het afsluiten

De rentegenieter wordt door de wet ook

van een lijfrente vereist een professionele

beschermd tegen wanbetaling. Als de koper

tussenkomst.

langere tijd niet voldoet aan zijn verplich-

De verkoper kan zich het recht voorbe-

tingen, kan hij het recht op het goed en de

houden de woning tot aan zijn dood te

reeds betaalde sommen verliezen.

bewonen. Er zijn twee mogelijkheden: de verkoper kan zich het vruchtgebruik voorbehouden (de koper verwerft dan de naakte

Hoe verloopt een vastgoedverkoop?

eigendom) en het recht op gebruik en be-

66 ~ Mijn financies

woning. Dat is de meest gangbare formule:

Van zodra de koper en de verkoper het eens

de rentegenieter mag het goed bewonen tot

zijn, ondertekenen zij een verkoopovereen-

komst. Opgepast: dit document vormt een

kandidaat-koper. Deze laatste krijgt een uit-

definitieve verbintenis. Het is niet mogelijk

steltermijn tijdens dewelke de verkoper zich

om na de ondertekening van de verkoop-

ertoe verbindt het goed niet aan een derde

overeenkomst de verkoop ongedaan te ma-

te verkopen. De verkoper kan het akkoord

ken. Ook een eenzijdig aanbod opgesteld

dat hij gegeven heeft aan de kandidaat-ko-

door de verkoper en voor akkoord onderte-

per tijdens deze periode niet intrekken. De

kend door de koper is bindend.

optie kan kosteloos of betalend zijn.

Indien de verkoper en koper zich niet defini-

De verkoop wordt afgerond met de on-

tief kunnen of willen binden, kunnen zij een

dertekening van de officiële verkoopakte

opschortende voorwaarde laten opnemen in

bij een notaris: deze is de enige die een

het verkoopcompromis. In dat geval wordt de verkoop pas definitief indien de voorwaarde vervuld wordt. Dergelijke clausule wordt dikwijls opgenomen als de koper een hypothecaire lening aangevraagd heeft en wacht op het antwoord van zijn bankier. In tegenstelling tot de verkoopovereenkomst is de optie een eenzijdige verbintenis die aangegaan wordt door de eigenaar of zijn mandataris (vastgoedmakelaar, advocaat, notaris, enz...) ten opzichte van de

Mijn financies ~ 67

authentieke of officiële verkoopakte mag

Voor alleenstaanden of gezinnen met een

opstellen. Nog een goede raad: geef de

klein pensioentje kunnen de verhuiskosten

sleutels van uw woning nooit aan de koper

een rem vormen om te kiezen voor een

voor deze de officiële verkoopakte onder-

nieuwe woning. Op bepaalde voorwaarden

tekend heeft!

kan een vergoeding toegekend worden voor de verhuiskosten, de installatiekosten

3.3. Mijn woning (ver)huren

en de huur. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer men verhuist naar een woning

Voor meer informatie... Al naargelang de provincie waarin u woont, kunt u een van de volgende telefoonnummers bellen voor meer inlichtingen over de tegemoetkomingen in de verhuis- en installatiekosten:

Als de kinderen uitzwermen kan de ge-

die aangepast is voor senioren of personen

zinswoning te groot lijken. In vele gevallen

met een handicap. De gemeente of het

vertegenwoordigt ze een belangrijke post

OCMW kunnen u meedelen tot wie u zich

in het budget van een gepensioneerde per-

kunt richten als u in dat geval bent.

soon of echtpaar. Verhuizen naar een appartement, als eigenaar of huurder, is vaak

Hoe wordt de huurprijs bepaald?

de oplossing. In dat laatste geval wordt u verlost van de verplichtingen die verbon-

De eigenaar van het goed dat te huur aan-

~ Limburg: 011 74 22 00

den zijn aan het statuut van eigenaar:

geboden wordt, bepaalt vrij het bedrag van

~ Oost-Vlaanderen: 09 265 45 11

grote onderhoudswerken, herstellingen,

de huur. Hij beslist tevens of het al dan niet

~ West-Vlaanderen: 050 44 29 07

vergaderingen van de mede-eigenaars,

jaarlijks geïndexeerd wordt, op de verjaardag

~ Vlaams-Brabant: 016 24 97 77

enz. Anderzijds bent u niet langer “baas in

van de huurovereenkomst. Het is eerder zeld-

Bouwen en Wonen: Infolijn 0800 30 201, www.bouwenenwonen.be (doorklikken naar woning huren).

eigen huis”. Een beslissing die getroffen

zaam dat er geen indexatie voorzien wordt,

moet worden met kennis van zaken.

maar het is volkomen wettelijk: een ouder die

~ Antwerpen: 03 224 61 16

68 ~ Mijn financies

de gezinswoning verlaat ten gunste van één

of meerdere kinderen kan een bescheiden

hier om een gratis formaliteit die binnen

huurprijs bepalen die niet geïndexeerd wordt.

de twee maanden na het ondertekenen van het contract door de huurder en de

Sinds 18 mei 2007 moeten op elke openba-

verhuurder moet gebeuren.

re of officiële aankondiging in verband met het verhuren van een woning (advertentie,

Voor mondelinge huurovereenkomsten

affiche, enz.) de huurprijs en de gemeen-

die afgesloten werden voor deze wet van

schappelijke lasten vermeld worden, zoniet

kracht werd, kan de huurder de verhuur-

heeft de gemeente het recht de eigenaar

der per aangetekend schrijven vragen om

een administratieve boete op te leggen.

een huurcontract op te stellen en indien dit niet gebeurt binnen de 8 dagen kan hij

Is een schriftelijk huurcontract vereist?

een gerechtelijke beslissing aanvragen die

Sinds 15 juni 2007 moet elk huurcon-

Elk nieuw huurcontract voor een hoofd-

tract betreffende het hoofdverblijf van

verblijf moet eveneens in een bijlage de

de huurder of een studentenkamer

minimale veiligheids-, gezondheids- en

schriftelijk opgesteld en geregistreerd

bewoonbaarheidsvoorwaarden vermelden,

worden door de verhuurder en dit bij

overeenkomstig het KB van 8 juli 2007.

geldt als het schriftelijke huurcontract.

het Registratiekantoor van de gemeente waar het verhuurde goed zich bevindt. Hetzelfde geldt voor elke wijziging of uitbreiding van het contract. Het gaat

Mijn financies ~ 69

Is een plaatsbeschrijving verplicht?

sprekelijk opgesteld en de kosten worden

De plaatsbeschrijving is een geschreven en

Als het om de huur van een hoofdver-

gedetailleerde beschrijving van de huurwo-

blijfplaats of een huurcontract voor een

ning, die opgemaakt wordt bij de aankomst

studentenkamer gaat, dan moet de plaats-

en/of bij het vertrek van de huurder. De

beschrijving aan het schriftelijke huurcon-

plaatsbeschrijving bij aankomst verplicht

tract aangehecht worden en voorgelegd

de verhuurder niet de vastgestelde gebre-

worden aan het registratiekantoor.

gedeeld door beide partijen.

ken of onvolkomenheden te herstellen. Zijn verplichtingen inzake het onderhoud

Moet ik een waarborg betalen?

en herstellingswerken worden bepaald door de wet en de huurovereenkomst. De

De waarborg zorgt ervoor dat de huurder

plaatsbeschrijving bij vertrek daarentegen

financieel vergoed wordt als de huur-

laat toe de kosten van beschadigingen,

der zijn verplichtingen niet nakomt of

buiten de normale sleet, te verhalen op

in gebreke blijft. De waarborg is op zich

de huurder.

niet wettelijk verplicht, maar wordt dit wèl wanneer hij opgenomen wordt in het

70 ~ Mijn financies

Sinds 18 mei 2007 is de verhuurder ver-

huurcontract.

plicht een plaatsbeschrijving op te maken

Voor huurcontracten die afsloten worden

bij de aanvang van het huurcontract, en dit

sinds 18 mei 2007 kan de waarborg op drie

voor alle huurwoningen (uitgezonderd een

verschillende manieren betaald worden:

pachtovereenkomst). Zij wordt tegen-

~ Een bedrag dat gelijk is aan maximum 2

maanden huur wordt vastgezet op een bankrekening die geopend wordt op

Wat gebeurt er wanneer de (ver)huurder overlijdt?

naam van de huurder ; ~ Een bankwaarborg voor een bedrag dat

Het overlijden van de verhuurder of de

gelijk is aan maximum 3 maanden huur

huurder stelt geen einde aan het monde-

wordt binnen een contractueel bepaalde

linge of geschreven huurcontract, tenzij

periode betaald: de huurder verbindt er

anders vermeld in het contract. Dergelijke

zich toe deze waarborg te storten aan de

clausule kan bijvoorbeeld voorzien worden

hand van maandelijkse betalingen, en dit

indien de verhuurder vruchtgebruiker is

binnen de 3 jaar maximum;

van het verhuurde goed. Tenzij anders

~ In het geval van personen met een laag

bepaald, moeten de erfgenamen van de

inkomen: een bankwaarborg voor een

verhuurder of huurder de rechten en

bedrag dat gelijk is aan maximum 3 maan-

plichten van de overledene overnemen. Bij

den huur, te betalen in het kader van een

overlijden van de verhuurder kunnen zijn

typecontract tussen een OCMW en een

erfgenamen dus geen einde stellen aan de

bankinstelling .

huurovereenkomst. Bij overlijden van de

Op het einde van het huurcontract (of inge-

huurder kunnen zijn erfgenamen de huur

val van een betwisting na een gerechtelijke

verder zetten tegen ongewijzigde voor-

beslissing) geeft de eigenaar de rekening

waarden. Zij kunnen er ook een einde aan

vrij en wordt het geld opnieuw beschikbaar

stellen binnen een termijn die vastgesteld

voor de ex-huurder. Deze trekt eveneens de

wordt door de wet (afhankelijk van het

rente die het geld opbracht in de periode

type overeenkomst).

dat het op de rekening geblokkeerd werd.

Mijn financies ~ 71

Hoe verhuur ik mijn woning?

een voorafgaandelijk vonnis. De notariële akte wordt door de wet slechts opgelegd

Indien u beslist uw eigendom te huur

als de duur van de overeenkomst 9 jaren

aan te bieden of een opbrengsteigen-

overschrijdt, maar vormt in sommige

dom te verwerven om uw patrimonium

gevallen een nuttige voorzorg.

te spreiden, kan het nuttig zijn het advies van een deskundige in te winnen (nota-

3.4. Aankoop van een woning

ris of vastgoedmakelaar). Het is immers belangrijk de huurwaarde van het goed correct in te schatten, eventueel renovatie-

Welke woning kopen? Waar? En voor welke prijs?

werken of verfraaiingen te overwegen, een

72 ~ Mijn financies

sluitende huurovereenkomst op te stellen,

Welk type woning wenst u te kopen?

enz. Houd er rekening mee dat enkel een

In België of in het buitenland? Op welk

huurcontract opgesteld in de vorm van

ogenblik wil u de aankoop doen? Over

een notariële akte u een lange en moeilijke

welk budget beschikt u? Zoals altijd is

gerechtelijke procedure kan besparen in

haast en spoed zelden goed. Zelfs indien

het geval van wanbetaling door de huur-

u een woning verkoopt om er een andere

der. De akte is inderdaad uitvoerbaar: hij

te verwerven, moet u een aantal voorzor-

machtigt de eigenaar rechtstreeks beroep

gen nemen. Laat de woning die u wenst

te doen op een gerechtsdeurwaarder om

te kopen vóór de aankoop schatten door

het verschuldigde bedrag te vorderen. De

een vastgoedexpert of vraag het advies

uitdrijving van de huurder en de opzegging

van een notaris, vooral als de eigenaar u

van de overeenkomst vereisen echter altijd

een koopofferte wil laten ondertekenen.

Onderhandel zonder schroom over de

een koopaanbod niet verwarren met een

prijs. Vraag aan de eigenaar of de beheer-

optie (zie hierboven).

der van het gebouw inzage in relevante

Voor u om het even welk document tekent,

documenten (zoals de originele bouw-

of zelfs voor u uw mondeling akkoord

plannen van het gebouw, documenten

geeft, raden wij u aan het advies van een

betreffende eventuele erfdienstbaarheden,

notaris in te winnen.

verslagen van de algemene vergadering van de mede-eigenaars, documenten met

Moet ik een voorschot betalen?

betrekking tot de financiële toestand van de mede-eigendom ...). Raadpleeg tevens

Niet zelden wordt de kandidaat-koper

uw bankier betreffende de financiering.

gevraagd een voorschot te betalen (traditioneel 10 % van de verkoopprijs) als bewijs

Waartoe verbind ik mij bij het ondertekenen van een koopaanbod?

van goede trouw en/of solvabiliteit. Dat is niet zonder risico: soms is de verkoper slechts mede-eigenaar van de woning (of

U hebt het ideale huis of appartement

in het slechtste geval een huurder die pro-

gevonden en vreest dat het u zal ontglip-

beert u op te lichten!), heeft hij schulden

pen? Teken niet te snel het koopaanbod

bij de fiscus, enz. Indien de verkoop om

dat de eigenaar u voorlegt. Dit document

een of andere reden niet doorgaat, kan de

vermeldt de prijs die u bereid bent te be-

kandidaat-koper moeilijk zijn voorschot

talen voor de woning. Het document geeft

recupereren. Daarom is het wenselijk dat

u geen voorrang op de andere kandidaat-

de som geblokkeerd blijft tot de onderte-

kopers maar bindt u onherroepelijk! U mag

kening van de authentieke akte.

Mijn financies ~ 73

Wat als er nog een hypotheek rust op mijn eigendom?

In beide gevallen moet de notaris een handlichting laten uitvoeren. De handlichting annuleert de hypotheekinschrijving,

Indien u een woning waar nog een hypo-

die waarborgt dat de kredietinstelling als

theek op rust verkoopt, dan moet u deze

eerste terugbetaald wordt als de woning

hypotheek laten schrappen (door een

verkocht wordt, of organiseert de over-

handlichting) of overdragen op een andere

dracht van de hypotheek van de ene naar

woning (bijvoorbeeld bij aankoop van een

de andere woning. Deze laatste verrichting

woning ter vervanging van de vroegere

is uiteraard slechts mogelijk indien het om

gezinswoning).

dezelfde hypotheekverstrekker gaat. Zij laat een gevoelige vermindering toe van de fiscale registratie- en hypotheekrechten. De kosten van een handlichting zijn afhankelijk van het geleende bedrag en niet van het bedrag dat nog moet terugbetaald worden.

Wanneer wordt men eigenaar van het nieuwe goed? Zodra de verkoopovereenkomst ondertekend is worden de overdracht van de eigendom en de risico’s effectief, tenzij

74 ~ Mijn financies

men een clausule voorzag die bepaalt dat de overdracht slechts plaats heeft bij

Mag ik een vastgoed dat verhuurd wordt aankopen?

het verlijden van de notariële akte en de betaling van de koopsom. Indien dergelijke

In het algemeen schept dit geen problemen.

clausule niet voorzien is, wordt de koper

Als de huurovereenkomst geregistreerd

de wettelijke eigenaar van het goed bij de

werd (en dus gedateerd is), is de nieuwe

ondertekening van de verkoopovereen-

eigenaar verplicht de huurder zes maanden

komst, zelfs indien hij nog niet beschikt

opzegtermijn te geven indien hij zelf het

over het effectieve genot van het goed.

goed wil bewonen. Indien het huurcontract

Er kunnen meerdere maanden verlopen

niet geregistreerd werd, beschikt de koper

tussen de ondertekening van de verkoop-

over meer vrijheid. Meestal bedraagt de op-

overeenkomst en het verlijden van de

zegperiode in dat geval drie maanden maar

authentieke akte. In deze periode worden

de opzeg moet betekend worden binnen de

alle risico’s gedragen door de koper; het is

drie maanden die volgen op het verlijden

dus raadzaam dat hij het goed onmiddellijk

van de authentieke akte.

en goed verzekert. De beste voorzorg is in de verkoopovereenkomst een clausule op te nemen die bepaalt dat de overdracht

Mag ik een vastgoed van mijn bedrijf aankopen?

van het goed verdaagd wordt tot de ondertekening van de authentieke akte,

Als het pensioen aanbreekt, kan de eige-

de overhandiging van de sleutels en na de

naar van een familie- of éénmansbedrijf

betaling van de volledige prijs.

overwegen een onroerend goed uit het patrimonium van de vennootschap te

Mijn financies ~ 75

lichten om het persoonlijk te bewonen,

notaris, kosten van de verschillende akten,

te verhuren of te verkopen. Uitgezonderd

enz. Bij de aankoop van een appartement

in enkele gunstige gevallen kan het

moeten hierbij de eventuele kosten van

verwerven van een onroerend goed van

de mede-eigendom gevoegd worden.

een eigen vennootschap, na het staken

Maar opgelet: sommige verbintenissen

van de beroepsactiviteit, een complexe

zijn ten laste van de koper, zelfs voor de

onderneming blijken die fiscale gevolgen

authentieke akte ondertekend werd. Zo

heeft. Men kan bijvoorbeeld de vennoot-

bijvoorbeeld de onderhoud- of herstelling-

schap vereffenen (maar de belasting op

kosten die voortvloeien uit beslissingen

de opbrengst van de vereffening is soms

die getroffen werden na de ondertekening

al reden genoeg om hiervan af te zien) of

van de verkoopovereenkomst of facturen

de aandelen uit de hand schenken aan de

waarvan de betaling invorderbaar werd

kinderen. Elke situatie is anders en vereist

na de datum waarop de verkoopovereen-

een oplossing op maat. De tussenkomst

komst ondertekend werd. De koper zal ook

van een notaris en/of een gespecialiseerde

moeten bijdragen tot het gemeenschap-

boekhouder is dan ook vereist.

pelijk fonds (de voorschotten die betaald worden door de mede-eigenaars om de

Welke kosten moet de koper van een vastgoed betalen?

courante gemeenschappelijke onkosten te betalen). Het is dus raadzaam geen verkoopovereenkomst te ondertekenen als

76 ~ Mijn financies

Wie een woning koopt moet diverse kos-

men geen duidelijk zicht heeft op de finan-

ten betalen: registratierechten (zie lager),

ciële toestand van de mede-eigendom, de

erelonen van de vastgoedexpert en van de

gemeenschappelijke lasten, de schulden

die eventueel voortvloeien uit geschillen,

registratierechten aanvragen indien hij de

enz. Bij ontstentenis is het voorzichtig een

woning binnen de twee jaren na de aankoop

clausule in de verkoopovereenkomst in te

opnieuw verkoopt. De terugbetaling moet

lassen die bescherming biedt tegen alle

schriftelijk aangevraagd worden.

onverwachte klachten.

Hoeveel bedragen de registratierechten?

Hoe financier ik de aankoop van een vastgoed in afwachting van de verkoop van mijn huis?

De registratierechten hangen af van de prijs

Een overbruggingskrediet blijkt vaak

van de woning en verschillen al naargelang

onmisbaar wanneer een eigendom niet

het Gewest. In het Vlaamse Gewest be-

snel genoeg verkocht kan worden om de

draagt de aanslagvoet 10%. Om de aankoop

nieuwe aankoop te financieren. Zoals de

van bescheiden woningen te bevorderen

naam laat vermoeden, is een overbrug-

heeft de Vlaamse overheid, mits bepaalde

gingskrediet bedoeld voor een korte

voorwaarden vervuld zijn, een vermindering

periode (ten hoogste enkele maanden).

van de registratierechten tot 5% voorzien.

Niet zelden legt de financiële instelling

Voor de aankoop van een eerste woning

enkele bijkomende voorwaarden op, zoals

voorziet het Vlaamse Gewest een vermin-

het verlenen van een hypothecair mandaat

dering van de belastbare basis met € 15 000

of een borgstelling. De interesten op een

(vrijstelling op de eerste schijf).

overbruggingskrediet zijn in de meeste

De koper die de volle tarief betaalde kan

gevallen hoger dan de interesten op een

eventueel een terugbetaling van 3/5e van de

hypothecair krediet. Het is dus raadzaam

Mijn financies ~ 77

Opgelet: wie zich borg stelt “voor

goed te overwegen of men een overbrug-

te vermijden. Op dit document moet het

alle sommen” verbindt zich niet

gingskrediet echt nodig heeft.

geleende bedrag, de eventuele rentevoet, de

alleen ten opzichte van het krediet waarvoor hij zijn akkoord gegeven heeft. Hij verbindt zich ook in de

terugbetalingstermijn en de wijze van beta-

3.5. Een kind helpen eigenaar te worden

meeste gevallen en zonder dat de bankier dit verduidelijkt, voor alle toekomstige kredieten die aange-

ling vermeld worden. Nadeel: als het kind zijn verplichtingen niet nakomt, kan het enkel per vonnis gedwongen worden om te beta-

Mag ik geld lenen aan mijn kinderen?

gaan worden door de personen

len. Als het document daarentegen authentiek verklaard werd door een notaris, heeft het een uitvoerende macht, wat betekent dat

waarvoor hij zich borg gesteld

Ouders kunnen hun kinderen geld lenen om

de schuldeiser de onmiddellijke uitvoering

heeft, bijvoorbeeld voor een kind

hen te helpen een vastgoed te verwerven,

van de overeenkomst kan eisen.

en diens echtgenoot. Behoudens

zodat zij geen banklening moeten aanvragen.

opzegging van de borgstelling blijft

In dat geval gaat het om een onderhandse

de verbintenis bestaan, zelfs na

lening. De formule kan voor beide partijen

een scheiding van het kind en de

interessant zijn. De ouders worden niet

echtgenoot...

geconfronteerd met de vraag om zich borg

78 ~ Mijn financies

Mag ik mijn huis aan mijn kinderen schenken maar er zelf in blijven wonen?

te stellen, iets wat bankiers frequent vragen

De splitsing van vruchtgebruik en de naak-

als ze te maken hebben met jonge krediet-

te eigendom is een interessante formule

vragers. Het kind van zijn kant kan geld lenen

voor ouders en kinderen. Als de ouders

tegen voordelige voorwaarden (bijvoorbeeld

het vruchtgebruik van een onroerend goed

een renteloze lening). De voorwaarden van

verwerven en de kinderen de naakte eigen-

een onderhandse lening dienen schriftelijk

dom, kunnen de ouders het goed tot aan

opgesteld te worden om latere betwistingen

hun overlijden bewonen en ondertussen

hun nalatenschap plannen. Bij het overlijden van de ouders dooft het vruchtgebruik

Mag ik mij borg stellen voor mijn kinderen?

uit en verwerven de kinderen de volle eigendom. De ouders kunnen het huis ook

Wie zich borg stelt verbindt zich ertoe, met

laten bewonen door hun kinderen, mits

zijn eigen patrimonium als waarborg, de

betaling van een huurprijs. De kinderen

schulden van een ander te betalen indien

doen in dat geval een goede zaak, want de

deze zijn verplichtingen niet nakomt. Bij het

waarde van hun naakte eigendom groeit

verlenen van een krediet eisen financiële

aan in de loop der jaren en bij het overlij-

instellingen soms een borgstelling, onge-

den van de ouders verwerven ze de volle

acht of het gaat om hypothecair krediet,

eigendom van het goed.

gebruikskrediet of beroepskrediet. Meestal wordt een “hoofdelijke en ondeelbare”

Het aankoopmechanisme van het vrucht-

borgstelling geëist. Hoofdelijk betekent

gebruik moet zorgvuldig voorbereid

dat, als er meerdere borgstellers zijn, de

worden om te voorkomen dat het, op basis

kredietverlener zich slechts tot één van de

van een fiscaal vermoeden, belast wordt

borgstellers dient te richten om de volle-

als volle eigendom in de nalatenschap

dige terugbetaling van de schuld te kunnen

van de ouders (tenzij de kinderen kunnen

eisen. Ondeelbaar betekent dat bij het

bewijzen dat zij zelf, met hun eigen mid-

overlijden van een borg de erfgenamen ver-

delen, de fiscus betaalden voor de naakte

plicht zijn de volledige schuld te betalen.

eigendom). Dankzij de nieuwe schikkingen

Behoudens opzegging van de borgstelling

inzake roerende schenkingen, kan dit ver-

blijft de verbintenis bestaan, zelfs na een

moeden gemakkelijk omzeild worden.

scheiding van het kind en de echtgenoot...

Mijn financies ~ 79

Voor meer informatie... ~ Op de website www.notaris.be vindt u algemene informatie over vastgoed. De notarissen staan gratis tot uw beschikking. ~ De website van het Algemeen Eigenaarssyndicaat (www.aes-snp.be) biedt eveneens talrijke nuttige inlichtingen en links. Voor alle inlichtingen kunt u een e-mail sturen naar [email protected]. ~ Een lijst van erkende vastgoedkantoren kan opgevraagd worden bij het Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars (IPI-BIV), Luxemburgstraat 16B, 1000 Brussel. Tel.: 02 505 38 50, fax: 02 503 42 23, e-mail: [email protected], www.biv.be. ~ Voor een snelle berekening van de indexering kunt u bellen naar het automatisch antwoordapparaat van de Federale Overheidsdienst Economie (02 277 56 40). U kunt ook een fax sturen naar 02 277 50 74, of een e-mail sturen naar [email protected]. Een andere mogelijkheid is een bezoek te brengen aan de infoshop van de FOD Economie (alle werkdagen van 9 tot 16u30), Vooruitgangstraat 48, 1210 Brussel, tel. 02 277 55 76 of naar de website surfen www.economie.fgov.be of www.aes-snp.be. ~ Om de adresgegevens te bekomen van het Registratiekantoor waarbij u uw huurcontract kunt laten registreren kunt u contact opnemen met de FOD Financiën (elke werkdag tussen 8 en 17 uur) op nummer 02 572 57 57 of de fiscale gids raadplegen op http://annuaire.fiscus.fgov.be (klik op Administraties). Dankzij een nieuwe toepassing die beschikbaar is op de portaalsite van de FOD Financiën http://minfin.fgov.be kunt u uw huurcontract via internet opstellen en afdrukken. ~ Een lijst van deskundigen die plaatsbeschrijvingen opstellen kunt u bekomen bij de Belgische Unie van Landmeters, Noordstraat 76, 1000 Brussel, tel.: 02 219 62 81, fax: 02 219 31 47, e-mail via www.ubg-bul.be. ~ “ Wat zijn de gevolgen indien u zich borg stelt ?”, informatiebrochure van de Belgische Federatie van het Financiewezen, is beschikbaar op aanvraag op nummer 02 507 68 11, per fax naar 02 512 58 61 of per e-mail naar [email protected]. Zij kan ook gedownload worden van de website www.febelfin.be. 80 ~ Mijn financies

Een borgstelling, zelfs ten gunste van de eigen kinderen, is dus niet zonder risico. Indien u het niet kan vermijden is het raadzaam een jurist te raadplegen. Men kan immers de risico’s beperken door een eenvoudige borgstelling voor te stellen, door de duur van de verbintenis te beperken, enz. Een andere optie is de moed op te brengen om “nee” te zeggen.

3. 6. Lenen na mijn pensioen Welke soort lening kiezen? De aard van de lening die u gaat kiezen hangt af van hetgeen u precies gaat doen met het geleende geld: een woning kopen, op reis gaan, een toestel aankopen, enz. Voor de aankoop van vastgoed (huis, appartement, bouwgrond) gaat men een hypothecaire lening aan. U kunt kiezen

tussen een lening met vaste rentevoet, of

lijken en met kennis van zaken te beslissen.

een lening met variabele rentevoet. De eerste formule waarborgt een constante

Om de aankoop van een wagen te financie-

rentevoet, ongeacht de duur van de lening:

ren, een computer te kopen, een huwelijks-

10, 20 of 25 jaar, bijvoorbeeld. De varia-

feest te organiseren of om op reis te gaan

bele rentevoet daarentegen kan stijgen

kunt u een verbruikerskrediet aanvragen.

of dalen, in functie van de markt. Een

Dit type krediet kan verschillende vormen

herziening van de rentevoet is mogelijk op

aannemen: de lening op afbetaling (men

regelmatige tijdstippen: jaarlijks, driejaar-

leent een bedrag en betaalt het terug via

lijks, vijfjaarlijks, bijvoorbeeld. De schom-

regelmatige stortingen); verkoop op afbeta-

melingen worden beperkt om de lener te

ling (men betaalt een voorschot en verricht

beschermen tegen al te brutale wijzigin-

daarna regelmatige stortingen om het pro-

gen. In het begin ligt de vaste rentevoet

duct of de dienst terug te betalen); leasing

meestal hoger dan de variabele rentevoet.

(de regelmatige stortingen geven recht op

Maar niemand kent de toekomst en vaak

het gebruik van het product dat men op

blijkt de vaste rentevoet uiteindelijk voor-

het einde van het contract kan aankopen)

deliger te zijn. Om u een idee te vormen

en de opening van een krediet (in dat geval

van het risico verbonden aan de variabele

wordt er een kapitaal tot uw beschikking

rentevoet kunt u aan uw bankier of kre-

gesteld dat u in één of meerdere keren kunt

dietinstelling vragen even om te rekenen

opnemen, bv. via een kredietkaart, en dat

hoeveel u maandelijks terug moet betalen

u terugbetaalt volgens de voorwaarden die

in het ongunstigste scenario. Zo beschikt u

vermeld staan in het contract).

over een goede basis om de twee te verge-

Mijn financies ~ 81

* Opgelet: de wet voorziet sancties

De prijs van het krediet hangt af van het

sers. In de praktijk zullen zelfs 55-plussers de

voor kredietverleners die een hogere

reële jaarlijkse kostenpercentage, dat niet

grootste moeite hebben om een hypotheek-

rente aanrekenen dan het maximum

alleen de rente omvat maar ook alle andere

lening van 20 tot 25 jaar af te sluiten. De

jaarlijkse kostenpercentage: de

kosten die te maken hebben met het kre-

bank kan echter toch een lening toestaan,

lener hoeft in dat geval slechts het

dietcontract en die bepaald worden door de

zelfs zonder schuldsaldoverzekering, op

geleende bedrag of de contantprijs

wet (samenstelling van het dossier, raadple-

voorwaarde dat u niet de volle prijs van

van het betrokken product / de

ging van de bestanden, verzekering, kosten

het onroerend goed wenst te lenen maar

geleverde dienst terug te betalen.

die verband houden met de kredietkaart,

genoegen neemt met bijvoorbeeld 80%.

enz.) Vergelijk het reële jaarlijkse kosten-

Zo is de bank zeker dat zij haar kapitaal kan

percentage van verschillende betrouwbare

recupereren, zelfs indien de lener overlijdt,

instellingen voor u de lening afsluit en kies

gezien ze beschikt over een hypotheek op

het krediet dat het best aansluit bij uw

het aangekochte goed. Een andere mogelijk-

financiële mogelijkheden.*

heid is een jongere persoon te vinden die wel in aanmerking komt voor een schuldsaldo-

82 ~ Mijn financies

Tot welke leeftijd mag men een lening afsluiten?

verzekering en hem te vragen zich borg te

De hypotheeklening wordt doorgaans

Het verbruikerskrediet stelt minder pro-

gedekt door een schuldsaldoverzekering,

blemen. Normaliter zult u zonder probleem

die waarborgt dat de lening zal terugbe-

een lening bekomen, ongeacht uw leeftijd

taald worden, ook indien de lener overlijdt.

en het gebruik dat u ervan wenst te maken.

Slechts weinig verzekeraars zijn bereid der-

Deze leningen worden automatisch gedekt

gelijke verzekering toe te staan aan 65-plus-

door een overlijdensverzekering (zonder

stellen voor het geleende bedrag.

medisch onderzoek). Boven de 70 jaar zijn

Wanneer van bank veranderen?

slechts weinig maatschappijen bereid het risico te dekken. Blijft de mogelijkheid beroep

U kunt op om het even welk ogenblik van

te doen op een borg, die zich ertoe verbindt

bank veranderen, maar u heeft er baat bij

de lening in elk geval terug te betalen.

om op het einde van het jaar uw rekening af te sluiten. Als u uw rekening afsluit in de

3. 7. Veranderen van bank

loop van het jaar, ga dan na of uw bank een deel van de kosten die op jaarbasis gefac-

Waarom zou ik van bank veranderen?

tureerd worden voor het beheer van uw rekening terugbetaalt.

Bijvoorbeeld omdat u de tarieven van verschillende instellingen vergeleken hebt en vaststelt dat de diensten van uw bank te duur zijn. Of omdat een andere bank u een voordeliger hypotheektarief voorstelt, betere beleggingsadviezen geeft of eenvoudigweg omdat u verhuist.

Mijn financies ~ 83

Welke bank kiezen?

geheime code ontvangen heeft om alle verrichtingen te kunnen doen. Indien u

U kunt van agentschap veranderen, zonder

kiest voor automatisch bankieren kan u

van bank te veranderen. In dat geval zijn

na enkele dagen de rekening beheren via

de formaliteiten minimaal. U houdt uw

uw computer.

rekeningnummer en alles blijft zoals voorheen, u hoeft verder niets te doen. Indien

Daarna moet u uw rekening bij uw vorige

u verkiest van bank te veranderen moeten

bank afsluiten. Indien u dit nalaat zal de

een aantal stappen gezet worden. Dat is

bank verder beheerskosten blijven aanre-

gemakkelijk, maar u moet wel methodisch

kenen, ook al staat er geen cent meer op

tewerk gaan.

de rekening. Soms doet de bank er wat tijd over om uw saldo door te storten naar

Hoe ga ik tewerk om van bank te veranderen?

uw nieuwe rekening. U kunt dit vermijden door zelf uw tegoeden over te storten naar uw nieuwe rekening. Sinds 1 november

De eerste stap is uiteraard een nieuwe

2007 is het sluiten van een zicht- of spaar-

rekening te openen bij de bank van uw

rekening gratis. Het is voorzichtig enkele

keuze. De opening van een zichtrekening

dagen te laten tussen de opening van

is overal kosteloos en normaal is geen

een nieuwe rekening en de afsluiting van

minimale storting vereist. De rekening

de oude, tot u zeker weet dat uw nieuwe

is bij de meeste banken onmiddellijk

rekening naar behoren werkt.

gebruiksklaar, maar uiteraard zal u even moeten wachten tot u de bankkaart en de

84 ~ Mijn financies

Maak een lijstje van de nog openstaande

kend op voorwaarde dat het loon bij de

verrichtingen. Ga na, vóór u de rekening

bank gedomicilieerd werd. Wanneer een

afsluit, of alle cheques en stortingen die

einde gesteld wordt aan de domiciliëring,

nog in omloop zijn geboekt werden.

kan de bank overgaan tot een herziening (verhoging) van de rentevoet.

Maak uw Protonkaart leeg alvorens u ze terugbezorgt aan uw oude bank.

Wie moet verwittigd worden?

Houdt van bank veranderen bepaalde risico’s in?

~ Uw pensioeninstelling en de instellingen voor gezondheidszorgen, gezinstoelagen, werkloosheidsuitke-

Ga na of uw bank geen einde zal stellen aan

ringen, enz. die geld op uw rekening

eventuele kredieten die nog lopen.

storten, ~ Uw eventuele werkgever,

Uw bank heeft niet het recht eventueel

~ De leveranciers van kabeltelevisie, water,

openstaand verbruikerskrediet op te

gas, elektriciteit, telefoon, die in veel ge-

zeggen, uitgezonderd indien u minstens

vallen beschikken over een domiciliëring

twee maandelijkse afbetalingen over-

op uw rekeningen, om rechtsreeks hun

sloeg. Wat hypotheekleningen aangaat is de toestand minder eenvoudig. In veel

facturen te innen, ~ Uw eigenaar, indien de huur betaald wordt per domiciliëring,

gevallen werd bij de afsluiting van de lening een voordelige rentevoet toege-

Mijn financies ~ 85

~ De tijdschriften, betaaltelevisie, enz.

een gedeelte van zijn goederen bestemmen

waarop u een abonnement heeft dat via

voor personen die normaal niet tot zijn erf-

domiciliëring betaald wordt, en in het

genamen behoren. Een testament kan ook

algemeen, alle leveranciers die u betaalt

niet-patrimoniale beschikkingen omvatten.

per domiciliëring.

Men kan er bijvoorbeeld in aanduiden wie het voogdijschap over z’n kinderen krijgt of

Raadpleeg de lijst van uw domiciliëringen

z’n lichaam nalaten aan de wetenschap.

om niemand over het hoofd te zien!

3. 8. Het testament

Mag ik al mijn bezittingen nalaten aan de persoon van mijn keuze?

Moet ik mijn testament opstellen?

Niet al uw bezittingen, want sommige erfgenamen worden door de wet be-

86 ~ Mijn financies

Wanneer iemand overlijdt bepaalt de wet

schermd en hebben recht op een gedeelte

in principe wie de erfgenamen zijn en hoe

van de nalatenschap. Men noemt dit de

de nalatenschap onder deze erfgenamen

“reservataire erfgenamen” en het deel

verdeeld moeten worden. Dat noemt

dat voor hen voorbehouden wordt noemt

men de wettelijke erfopvolging. Door een

men de “wettelijke reserve”. Reservataire

testament op te stellen kan een persoon in

erfgenamen kunnen de afstammelingen

zekere mate zelf bepalen hoe zijn eigen-

in neergaande lijn, de voorouders in op-

dommen na zijn dood verdeeld dienen te

gaande lijn en de overlevende echtgenoot

worden. Hij kan bijvoorbeeld sommige van

zijn. Onder strikte voorwaarden kunnen

zijn wettelijke erfgenamen bevoordelen, of

zij echter onterfd worden.

Over welk deel kan ik vrij beschikken?

nalaat aan één of meer personen. In het geval van het bijzonder legaat laat de erflater een of meerdere bezittingen na

Als er nakomelingen zijn is het beschikbare

aan één of meer personen.

deel gelijk aan de helft indien de erflater slechts één kind nalaat; een derde indien hij twee kinderen nalaat; een kwart indien

Hoe wordt een testament opgesteld?

hij drie of meer kinderen nalaat. De wet erkent slechts drie testamentvormen:

Hoe kan ik mijn erfgenamen aanduiden?

Het authentieke of notariële testament wordt opgesteld bij een notaris, in de aan-

Afgezien van de wettelijke reserve kan het

wezigheid van twee getuigen, of door twee

beschikbare deel per testament verdeeld

notarissen. De erflater somt zijn wilsbeschik-

worden onder de vorm van legaten.

kingen op en de notaris noteert deze op

Ingeval van een algemeen legaat laat de erf-

gezegeld papier. De notaris is verantwoorde-

later zijn gehele nalatenschap na aan één of

lijk voor de bewaring van het testament. Hij

meerdere personen of bepaalde instellingen.

geeft het bestaan ervan aan bij het Centraal

Eventueel kan de erflater hen verplichten

Register der Testamenten (CRT). Noch de

verschillende legaten aan derden te betalen.

vorm, noch de inhoud (binnen bepaalde

Daarnaast is er nog het legaat onder al-

grenzen) kunnen aangevochten worden. De

gemene titel, waarbij de erflater een deel

datum ligt vast. Het gaat om een notariële

van zijn roerende of onroerende goederen

akte en deze moet dus betaald worden.

Mijn financies ~ 87

Voor meer informatie... ~ Contacteer uw notaris of surf naar www.notaris.be (juridische informatie – erfenis).

Het eigenhandig geschreven testament

3. 9. De schenking

wordt met eigen hand geschreven door de erflater. Hij moet het zelf dateren en

Waarom een schenking doen?

ondertekenen. Opgelet: twee personen mogen hun testament niet op hetzelfde

Het is mogelijk om bij leven al over een

document noteren! De neerlegging bij een

gedeelte van uw goederen te beschikken.

notaris is niet verplicht, maar garandeert

De schenking laat toe vooruit te lopen op

dat het document niet kan verdwijnen. De

de erfenis en gevoelig te besparen op de

erflater kan de notaris vragen het testa-

erfenisrechten die uw erfgenamen zullen

ment te laten registreren bij het Centraal

moeten betalen.

Register van Testamenten. Wij vestigen er uw aandacht op dat: Het internationale testament vereist de tussenkomst van een notaris en twee getuigen. De notaris moet bij het testament een attest voegen dat alle wettelijke

~ de schenking moet aanvaard worden door de begunstigde. Men kan niemand verplichten een schenking te aanvaarden. ~ de schenking meestal onherroepelijk

verplichtingen in acht genomen werden.

is, behalve indien zij plaatsvindt tussen

Het testament wordt ingeschreven in het

echtgenoten.

Centraal Register van Testamenten. Het is uitvoerbaar in alle landen die dit type document erkennen.

~ er voorwaarden verbonden kunnen zijn aan de schenking, zo kan de begunstigde bijvoorbeeld verplicht worden om een rente te betalen aan de schenker.*

88 ~ Mijn financies

Wat kan men schenken?

roep doen op een notaris. Opgelet: indien

* De schenking is een belangrijke daad:

de schenker overlijdt binnen de drie jaren

zij vermindert het patrimonium van

Alle bezittingen kunnen geschonken wor-

na de schenking van een vastgoed, dan

de schenker en verhoogt dat van de

den: onroerende goederen, geld, effecten,

wordt dit opgenomen in de nalatenschap.

begunstigde. Het is dus aanbevolen om

kunstwerken...

In dat geval worden de betaalde schen-

goed na te denken en rekening te hou-

kingsrechten beschouwd als een voorschot

den met alle facetten van de schenking,

op de erfenisrechten.

alvorens de nodige stappen te zetten.

Hoe doe ik een schenking?

Ook hier is het advies van een notaris

Er zijn verschillende formules al naargelang

aanbevolen.

het belang en de aard van het patrimonium van de schenker en het Gewest waarin hij woont. Deze elementen moeten gekaderd worden in het algemene erfenisbeleid. Er zijn drie soorten schenkingen: De notariële schenking. Bij deze schenking moeten schenkingsrechten betaald worden, behalve in sommige gevallen van schenking van ondernemingen. De rechten hangen af van het bedrag en de graad van verwantschap tussen de schenker en de begunstigde. In het geval van een schenking van onroerende goederen moet men verplicht be-

Mijn financies ~ 89

Voor meer informatie... ~ Voor algemene inlichtingen betreffende de successieen schenkingsrechten, surf naar www.minfin.fgov.be of contacteer de FOD Financiën, Administratie van het kadaster, de registratie en de domeinen, Koning Albert II-laan 33, 1030 Brussel bus 50. Tel.: 02 576 28 53 of 02 576 35 98, fax: 02 576 17 52, e-mail: [email protected]. ~ Elke provincie beschikt over minstens een Huis der Notarissen waarvan het adres vermeld wordt op de website www.notaris.be : en in de Gouden Gids.

De schenking uit de hand. Het gaat hier

schenker en de duur van het verblijf in het

uitsluitend over voorwerpen zoals juwelen,

betrokken Gewest (in de loop van de vijf jaar

auto’s, kunstwerken, aandelen....

die voorafgingen aan de schenking).

Dergelijke schenking vereist geen tus-

In het Vlaamse Gewest is de schenking van

senkomst van een notaris. Zij is niet

roerende goederen onderworpen aan een

onderworpen aan het fiscaal recht tenzij

vast percentage van 3% in rechte lijn tussen

de schenker binnen de drie jaar na de

echtgenoten of wettelijk samenwonenden,

schenking overlijdt. In dat laatste geval zijn

en 7% in alle andere gevallen.

successierechten verschuldigd. De schenking van onroerende goederen is De onrechtstreekse schenking moet ge-

onderworpen aan schenkingsrechten tussen

beuren via een neutrale akte en betreft goe-

3% en 30% in rechte lijn, tussen echtgenoten

deren die door hun aard niet in aanmerking

of wettelijk samenwonenden en 20% tot

komen voor een gift uit de hand: nominale

80% in alle andere gevallen.

effecten van een vennootschap, kwijtschelding van een schuld, overschrijving ...

De specifieke voeten voor de schenking van een woning variëren tussen 2% en

Hoeveel bedragen de schenkingsrechten? In België worden de schenkingsrechten bepaald door de Gewesten. Zij hangen bijgevolg af van de fiscale woonplaats van de

90 ~ Mijn financies

30%.

3.10. De begrafenisverzekering

Hoe kan ik erven?

Het afsluiten van een begrafenisverzekering

De overdracht van de bezittingen van de

zorgt ervoor dat uw familieleden over een

overledene kan op drie wijzen geschie-

bedrag kunnen beschikken om de kosten van

den: via de wettelijke erfopvolging, via

uw begrafenis te betalen. Het feit dat zij deze

de testamentaire erfopvolging of via een

niet hoeven te bekostigen zorgt ervoor dat zij

contract. In dit laatste geval gaat het om

deze moeilijke tijd zo sereen mogelijk kunnen

de uitvoering van een schenkingsakte die

doormaken. Vraag uw verekeringsmakelaar of

na het overlijden van de schenker uitvoer-

uw bankier om advies. Het afsluiten van een

baar wordt. Deze laatste formule is slechts

dergelijke verzekering kan deel uitmaken van

toegelaten tussen echtgenoten, bijvoor-

een gepersonaliseerd erfenisplan.

beeld als een clausule in de huwelijksovereenkomst dit voorziet.

3.11. De nalatenschap

Een persoon kan ook al bij leven beschikken over het geheel of een deel van zijn

De nalatenschap is de overdracht van de

patrimonium door één of meer schenkin-

goederen van een overledene, in vakjar-

gen te doen.

gon de “cujus” genoemd, aan één of meer levende personen, de “erfgenamen” ge-

Wettelijke erfopvolging, testament, contract

noemd. Bij de overdracht van het patrimo-

en schenking kunnen gecombineerd worden.

nium van de overledene op de erfgenamen

Het is mogelijk dat voor een overlijden al

moeten deze laatste belastingen betalen,

goederen overgedragen werden bij schen-

de zogenaamde “successierechten”.

king, dat andere goederen na het overlijden

Mijn financies ~ 91

overgedragen worden in het kader van de

Een notaris kan deskundig advies verstrek-

wettelijke erfopvolging en dat over andere

ken over al deze zaken.

goederen beschikt wordt door de uitvoeen /of testament.

Wie erft als er geen testament opgesteld werd?

Een goede voorbereiding van een nalaten-

De wet schrijft voor aan wie de goederen

schap veronderstelt dat men rekening

van de overledene toekomen indien er

houdt met het patrimonium, met de ge-

geen testament is. Dat noemt men de

zinstoestand en met de eigen desiderata.

wettelijke erfopvolging. De nalatenschap

ring van een contractuele overeenkomst

wordt toegekend aan de naaste verwanten, in functie van de graad van verwantschap en de rangorde der erfgenamen.

Waarop heeft de overlevende echtgenoot recht? Als de overledene een echtgenoot en afstammelingen nalaat erven zij de nalatenschap gezamenlijk: de overlevende echtgenoot erft het vruchtgebruik van de volledige nalatenschap, de afstammelingen erven de naakte eigendom.

92 ~ Mijn financies

Als er een overlevende echtgenoot is maar

gunste van de overlevende. Bij ontsten-

geen afstammelingen, dan wordt de nalaten-

tenis erft de overlevende in elk geval alle

schap niet automatisch geërfd door de over-

gemeenschappelijke goederen, behalve

levende echtgenoot. De situatie verschilt

als er een testament is dat een andere

al naargelang er een huwelijkscontract was

regeling voorziet.

of niet. Er zal moeten nagegaan worden of

~ Indien de echtgenoten gehuwd zijn onder

er andere erfgenamen zijn, tot in de vierde

het stelsel van de scheiding van goederen

graad. Als dat het geval is erft de overle-

betreft de nalatenschap bij het overlijden

vende echtgenoot het vruchtgebruik en de

van één der echtgenoten enkel de eigen

andere erfgenamen de naakte eigendom.

goederen van de overledene. De overlevende echtgenoot erft het vruchtgebruik van de

Het huwelijksstelsel voorzien in het huwe-

eigen goederen van de overledene, ongeacht

lijkscontract kan in beide gevallen gevolgen

of er al dan niet afstammelingen zijn.

hebben. Zij kunnen van drieërlei aard zijn: ~ De echtgenoten zijn gehuwd onder het

Deze schikkingen moeten gecombineerd

wettelijk stelsel van de gemeenschap

worden met de contractuele of testamen-

van goederen (het ontbreken van een

taire beschikkingen van de echtgenoten.

contract wordt hiermee gelijkgesteld) :

De nieuwe wetsvoorzieningen die van kracht

bij het overlijden van een echtgenoot be-

werden op 18 mei 2007 beschermen de

staat de nalatenschap uit de persoonlijke

gezinswoning van de wettelijk samenwo-

goederen van de overledene.

nenden ingeval een van beiden overlijdt. De

~ Het is mogelijk dat het huwelijkscontract een vereffeningsclausule voorziet ten

overlevende partner bekomt automatisch het vruchtgebruik van de gezinswoning en

Mijn financies ~ 93

de meubelen, zonder dat dit in het testament vermeld moet worden. Hij verwerft evenwel niet het reservatair recht op die goederen.

~ Indien beide ouders reeds overleden zijn gaat de nalatenschap in haar geheel en in volle eigendom naar de broers en zusters. ~ Als er geen verwanten meer zijn in de op-

En als er geen overlevende echtgenoot is?

gaande lijn, noch broers of zusters, wordt de nalatenschap in gelijke delen verdeeld over de vaderlijke en moederlijke lijn. In

Als de overledene afstammelingen nalaat

elke lijn is het de meest nabije erfgenaam

wordt de nalatenschap in volledige eigen-

die de nalatenschap erft. Als er slechts in

dom en in gelijke delen onder hen ver-

één van beide lijnen verwanten zijn gaat

deeld. Indien een kind gestorven is, maar afstammelingen achterlaat, zullen deze zijn plaats innemen.

de volledige nalatenschap naar deze lijn. ~ Als er geen neven en nichten meer zijn komt de nalatenschap toe aan de Staat.

~ Indien de overledene vader en moeder en broers en zusters achterlaat erven zijn vader en moeder elk een kwart van de

Hoe moet ik de successieaangifte invullen?

nalatenschap in volle eigendom. De rest gaat naar de broers en zusters, in gelijke

Binnen de vijf maanden die volgen op het

delen en in volle eigendom.

overlijden (deze termijn is zes of zeven

~ Indien een ouder reeds overleden is,

94 ~ Mijn financies

maanden als de persoon in het buitenland

gaat zijn deel, hetzij een kwart van de

overlijdt) moeten de erfgenamen een

nalatenschap in volle eigendom naar de

fiscale successieverklaring indienen bij

broers en zusters.

het lokale registratiekantoor van de FOD

Financiën, overeenkomstig de laatste domicilie van de overleden. Vereenvoudigde

Wie moet de successierechten betalen?

Opgelet : de successierechten zijn niet enkel verschuldigd op de goederen die de overledene bezat op

aangifteformulieren worden ter beschikking gesteld van de erfgenamen.

De successierechten worden betaald door

het ogenblik van zijn overlijden,

Indien de overledene in België woonde

elke erfgenaam en/of legataris. Bij het over-

maar ook op de eigendommen die

moet heel zijn patrimonium – zijn roeren-

lijden van een persoon die in België verblijft

hij tot drie jaar voor het over-

de en onroerende goederen in België en in

moeten de erfgenamen successierechten

lijden had, tenzij de erfgenamen

het buitenland, inclusief de schenkingen

betalen op alle goederen die hij nalaat, na

kunnen bewijzen dat zij opgeleefd

en met aftrek van de eventuele schulden

aftrek van de schulden.

werden.

– aangegeven worden. Als hij niet in België woonde moet de verklaring alleen de onroerende goederen die zich in België

Hoeveel bedragen de successierechten?

bevinden omvatten. De successierechten verschillen per Sinds februari 2007 laten nieuwe regels

Gewest. Zij worden berekend op het

een snellere vrijgeving van de bankreke-

gedeelte van de nalatenschap (het netto-

ningen van overleden familieleden toe,

actief) dat elke erfgenaam of legataris ont-

en dat dankzij een gewoon devolutieat-

vangt. Zij verschillen volgens de graad van

test dat gratis afgeleverd wordt door het

verwantschap met de overledene. In het

registratiekantoor van de FOD Financiën.

Brusselse Gewest wordt echter soms het

Dit laat toe bedragen van minder dan € 50

principe van de globalisatie gehanteerd.

000 sneller vrij te geven.

Mijn financies ~ 95

Schijf van het netto-aandeel

Rechtstreekse lijn tussen echtgenoten (of samenwonenden)

Het nettoactief is gelijk aan het bedrag dat

men bekomt door van de waarde van de

Percentage

Gecumuleerd bedrag van de vorige schijven

Van € 0,01 tot € 50 000

3%

-

Van € 50 000 tot € 250 000

9%

€ 1 500

Meer dan € 250 000,00

27 %

€ 19 500

goederen van de nalatenschap (het actief) het geheel der schulden af te trekken (het passief: nog niet betaalde facturen, nog niet terugbetaalde schulden ...). Al deze goederen worden in principe, gewaardeerd op basis van hun verkoopwaarde op de

Schijf van het netto-aandeel

Toe te passen tarief Tussen broers

datum van het overlijden, dat wil zeggen

Tussen andere personen

Percentage

Gecumuleerd bedrag der vorige schijven

Percentage

Gecumuleerd bedrag van de vorige schijven

Van € 0,01 tot € 75 000

30%

-

45%

-

Van € 75 000,01 tot € 125 000

55%

€ 22 500

55%

€ 33 750

Meer dan € 125 000,00

65%

€ 50 000

65%

€ 61 250

de waarde die ze zouden opbrengen bij een normale verkoop. De successierechten hangen af van het Gewest waar de overledene zijn laatste fiscale verblijfplaats had. Opgelet: deze is niet per definitie dezelfde als de plaats waar hij in het bevolkingsregister ingeschreven is. Als de overledene in de vijf jaar voor zijn overlijden in verschillende Gewesten woonde dan moet de aangifte gebeuren in het Gewest waar hij in die periode het langst fiscaal gedomicilieerd was.

96 ~ Mijn financies

Sinds 1 januari 2007 wordt in het Vlaamse Gewest de gezinswoning vrijgesteld van

~ binnen de 8 maanden na de datum van het overlijden indien dit plaatsvond in Europa,

successierechten voor de overlevende

~ binnen de 9 maanden na de datum van

echtgenoot of samenwonende (feitelijk

het overlijden indien dit plaatsvond

samenwonenden moeten sinds drie jaar

buiten Europa.

samenwonen om van deze maatregel te kunnen genieten). Onder gezinswoning

De verlengde termijn om de succes-

verstaat men de gemeenschappelijke

sieverklaring in te dienen (zie hoger),

hoofdverblijfplaats van de overledene

die toegekend wordt door de algemene

en de langstlevende echtgenoot of samenwonende.

Wanneer moeten de successierechten betaald worden? Behalve in het kader van de vrijstellingen voorzien door de wet, moeten de successierechten in het algemeen betaald worden door overschrijving op de rekening van het bevoegde registratiekantoor: ~ binnen de 7 maanden na de datum van het overlijden indien dit plaatsvond in België,

Mijn financies ~ 97

directeur van de Registratie en Domeinen,

Indien de situatie onduidelijker is, bijvoor-

heeft geen invloed op de betaaldatum van

beeld als de overledene in een proces ver-

de successierechten.

wikkeld was waarvan de uitkomst onzeker

In het geval van laattijdig indienen van

is, hebben de erfgenamen er belang bij de

de successieverklaring of de laattijdige

erfenis te aanvaarden na het opmaken van

betaling van de successierechten worden

de inventaris. Deze laatste laat toe in te

boeten en verwijlintresten opgelegd door

schatten of de erfenis winstgevend of ver-

het Registratiekantoor.

lieslatend zal zijn. De erfgenamen hoeven de schuldeisers slechts te betalen binnen

Mag men een erfenis weigeren?

de grenzen van de geërfde activa. Om de erfenis te aanvaarden op deze voorwaarde

Als de erfgenamen weten dat de erfenis

moet eveneens een verklaring ingediend

verlieslatend is kunnen zij daaraan verza-

worden bij de griffier van de rechtbank van

ken. In dat geval moeten zij de schulden

eerste aanleg.

van de overledene niet betalen, maar kunnen zij evenmin de goederen van deze laatste erven. Om af te zien van een erfenis volstaat het een verklaring in te dienen

Hebben samenwonenden recht op een gunstige tarief voor de successierechten?

bij de griffier van de rechtbank van eerste aanleg van het arrondissement waarin

In de drie Gewesten mag de samenwo-

de overledene gedomicilieerd was op het

nende op bepaalde voorwaarden genieten

moment van zijn overlijden.

van de gunstigste tarief voor echtgenoten of kinderen, maar het begrip “samen-

98 ~ Mijn financies

wonende” wordt anders gedefinieerd al naargelang het Gewest. In het Vlaamse Gewest kan elke wettelijk samenwonende genieten van het tarief in rechtstreekse lijn. De samenwonenden die de dag van de schenking of van de toekenning van de nalatenschap sinds minstens één jaar een gezin vormen, kunnen eveneens van dit tarief genieten. Bovendien is het aantal samenwonenden niet tot twee beperkt.

Voor meer informatie... ~ Contacteer uw notaris of zoek in de Gouden Gids het adres op van het Huis van notarissen van uw provincie. U kunt ook surfen naar de website van de Koninklijke Federatie van het Belgische Notariaat www.notaris.be. ~ Raadpleeg de brochure “Wegwijs in schenkingen en nalatenschappen” van de FOD Financiën, 2007, 90 bladzijden. Deze brochure kunt u downloaden en bestellen via de website www.minfin.fgov.be - Publicaties – of op het volgende adres: FOD Financiën, Dienst Communicatie, Koning Albert II laan 33, bus 70 – 1030 Brussel. ~ U kunt alle tarieven van de regionale successierechten op de website www.fisconet.fgov.be vinden, onder de rubriek “Kadaster, registratie, domeinen, nalatenschappen en andere”. ~ Voor algemene inlichtingen over de successieen schenkingsrechten kunt u surfen naar www.minifin.fgov.be of contacteer de FOD Financiën, Administratie van het kadaster, registratie en domeinen, Koning Albert II-laan 33, bus 50 – 1030 Brussel. Tel. : 02 576 28 53 of 02 576 35 98 - fax: 02 576 17 52, e-mail: [email protected]. Het aanvraagformulier voor een devolutieattest is beschikbaar op alle registratiekantoren of via internet http://annuaire.fiscus.fgov.be/info-suc. Mijn financies ~ 99

4. Wonen Wellicht wenst u zo lang mogelijk in uw vertrouwde omgeving te blijven wonen. Mits een paar aanpassingen van uw huis of appartement is dat meestal ook mogelijk. Als het moeilijker wordt om bepaalde taken uit te voeren, kunt u beroep doen op een aantal thuisdiensten. En dan zijn er nog een aantal woonformules zoals kangoeroe- en duplexwonen, die in sommige gevallen een oplossing bieden. Wie een specifieke zorginfrastructuur op prijs stelt of nodig heeft, kan kiezen voor een serviceflat of de opname in een seniorie. Kortom, er zijn tal van mogelijkheden om een gepaste en aangename woonomgeving te vinden. Waar het op aan komt is vooruitdenken zodat u rustig zelf uw keuzes kunt maken en niet plots verplicht bent genoegen te nemen met een oplossing die u niet bevalt.

Wanneer sommige taken moeilijk worden, kunt u beroep doen op thuiszorg. 100 ~ Wonen

4. 1. Wonen zonder zorg

vaak het gezichtsvermogen, het gehoor, de coördinatie, de stabiliteit, de mobiliteit...

U heeft een woning nodig die veilig,

Dat maakt dat een woning die perfect

comfortabel en gemakkelijk toegankelijk

aangepast was voor jonge volwassenen,

is. Met het ouder worden verminderen

niet noodzakelijk geschikt is voor senio-

ren of personen met een handicap. Hoge

om ze gepast te maken voor oudere perso-

drempels, steile trappen, gladde vloeren,

nen. Soms zijn dat kleine of grote verbou-

losliggende tapijten... zijn allemaal hinder-

wingswerken, in andere gevallen volstaat

nissen die valpartijen kunnen veroorza-

het de woning anders in te richten om ze

ken. Voor senioren kan dit vèrstrekkende

veiliger te maken.

gevolgen hebben. Daarom is het nuttig de woning met een kritisch oog te bekijken en preventief aan te passen aan uw toekom-

Waarop moet ik letten bij de aanpassing van mijn woning?

stige noden. De toegankelijkheid: Trappen kunnen

Wat is een levenslange woning?

bepaalde delen van het huis moeilijk bereikbaar maken. Uw slaapkamer naar het

Een levenslange woning is een woning

gelijkvloers verhuizen of een traplift laten

waarin men op elke leeftijd veilig en

installeren kunnen dat probleem oplossen.

comfortabel kan wonen. Naar schatting

Over drempels kan men struikelen. Ze zijn

is slechts 10% van de huidige woningen

hinderlijk voor personen met verminderde

“levensloopbestendig”, dat wil zeggen

mobiliteit. Ga na of u ze kunt verlagen of

dat zij veilig, comfortabel en gemakke-

verwijderen.

lijk toegankelijk zijn voor personen met verminderde mobiliteit. Zij vereisen weinig

Bekijk de deuren kritisch: brede deuren

of geen aanpassingen om ze geschikt te

zorgen ervoor dat men ook met een

maken voor senioren. De meeste wonin-

rolstoel gemakkelijk binnenshuis kan

gen hebben echter wèl aanpassingen nodig

bewegen.

Wonen ~ 101

Het comfort: Een gebruiksvriendelijke

kunt u al heel wat schuif-, struikelen

verwarming, een aangepaste vloerbe-

valpartijen voorkomen. Op een ander vlak

kleding, stopcontacten op handhoogte

kunt u misschien denken aan een luidere

enz. verbeteren aanzienlijk uw comfort

bel, extra sloten en inbraakbeveiliging. Tot

en het gebruiksgemak. In de keuken zijn

slot bieden technische snufjes misschien

een verhoogd werkvlak en toestellen op

de uitkomst. Zo laat een video-intercom-

gebruikshoogte handiger dan toestellen

systeem toe te zien wie er voor de deur

waarvoor men zich moet bukken. In de

staat. Een ander voorbeeld is een scha-

badkamer en op het toilet zorgen hand-

kelaar bij uw bed om met één druk op de

grepen voor meer comfort en veiligheid.

knop alle apparaten en lichten uit te scha-

Een douche met lage instap, eventueel

kelen en het inbraakalarm te activeren.

uitgerust met zitje, is beter geschikt voor oudere gebruikers dan een ligbad. Hendelmengkranen zijn gemakkelijk en veilig te

Wat zijn kangoeroe- en duplexwonen?

bedienen. Verhoogde meubels (bed, zetel, stoel, toilet...) zorgen voor meer gebruiks-

Een tussenoplossing tussen het alleen en

gemak en veiligheid.

samen met anderen wonen, is de meergeneratiewoning. Of u nu kiest voor kangoe-

102 ~ Wonen

De veiligheid: Trappen, drempels, gladde

roewonen of duplexwonen, het gaat hier in

vloeren en losse vloerkleden zijn dikwijls

beide gevallen om dubbelwoningen waarin

de oorzaak van valpartijen. Kies een anti-

ouderen met hun kinderen (kangoeroewo-

slip vloerbekleding en laat nooit voorwer-

nen) of met een jong gezin (duplexwonen)

pen rondslingeren op de grond. Daarmee

wonen. De woongedeelten zijn gescheiden,

maar het jonge gezin is beschikbaar om de

4. 2 Thuishulp

ouderen te helpen in geval van nood. Het enige verschil tussen beide formules is dat

Soms heeft men moeite om (eventueel

bij duplexwonen het jonge gezin niet tot

tijdelijk) een aantal dagelijkse taken uit

dezelfde familie behoort als de senior(en).

te voeren, ook al is een opname in een zorginstelling niet vereist. In dat geval kunt

Wat is een serviceflat?

u beroep doen op thuishulp. Deze staat ter beschikking van alle personen met

Een serviceflat is een huur- of koopflat in

een verminderde autonomie (bejaarden,

een wooncomplex dat uit een of meer-

zieken, gehandicapten) die wensen thuis

dere gebouwen bestaat. Deze vertonen

te blijven.

een functionele samenhang en bieden privéwoongelegenheid aan zestigplussers. Zowel alleenstaanden als koppels kunnen er terecht. U woont volledig zelfstandig maar kunt mits betaling gebruik maken van de aanwezige diensten, zoals maaltijden, huishoudelijke en paramedische diensten, animatie, enz. In deze formule staat de dienstverlening centraal en niet de zorg. U moet er wel mee rekening houden dat de maandelijkse servicekosten hoog kunnen oplopen.

Wonen ~ 103

Op welke thuishulp kan ik beroep doen?

Hoe vraag ik thuishulp aan? De verdeling van maaltijden aan huis

Het gaat hier vooral om de levering van

wordt meestal door de gemeente geor-

maaltijden aan huis en praktische hulp in

ganiseerd. De huishoudelijke en familiale

het huishouden.

hulp wordt verzorgd door het OCMW van de gemeente waar u woont (zie hoofdstuk

~M aaltijden aan huis. In vele gevallen

OCMW). De meeste ziekenfondsen organi-

kan men zelf bepalen op welke dagen

seren eveneens verschillende diensten aan

men een maaltijd aan huis wenst te

huis. U kunt ook dienstencheques bestel-

ontvangen. U kunt bijvoorbeeld vra-

len en die gebruiken om huishoudelijke

gen om alleen tijdens de week of enkel

diensten zoals poetsen, wassen, strijken,

tijdens het weekend een warme maaltijd

koken, boodschappen doen enz. te betalen.

thuis bezorgd te krijgen. U kunt ook uw

Eerst moet u zich inschrijven bij Sodexho

wensen of dieetrestricties (zoutloos, ka-

en dienstencheques bestellen. Daarna

liumarm of glutenvrij dieet, bijvoorbeeld)

bepaalt u op welk van de 1600 erkende be-

kenbaar maken.

drijven of organisaties u beroep wenst te doen. Dat kan het Plaatselijk werkgelegen-

~H uishoudhulp. Een persoon komt

104 ~ Wonen

heidsagentschap zijn, een uitzendkantoor,

regelmatig bij u thuis om een aantal

de vzw van uw ziekenfonds, enz. Het geko-

huishoudelijke taken te verrichten die u

zen bedrijf stuurt u dan een medewerker

niet meer kunt uitvoeren, zoals poetsen,

die de gewenste taken uitvoert. U betaalt

strijken, enz.

die persoon met één dienstencheque per

werkuur. Voor meer informatie kunt u te-

len moet u dienstencheques bestellen

recht bij Sodexho, Cel Dienstencheques –

bij Sodexho. Een cheque kost 7 euro en

1 Charles Lemairestraat, 1160 Brussel –

volstaat voor één uur werk. De cheque

tel. 02 547 54 95 – fax 02 057 54 96. U kunt

blijft acht maanden geldig. Het bedrag

Sodexho ook per e-mail contacteren via de

dat u betaalt voor de aankoop van dien-

website www.dienstencheques-rva.be

stencheques kan voor 30% afgetrokken worden van uw belastingen.

Hoeveel kost thuishulp? 4. 3. Bejaardenalarm De gezins- en huishoudelijke hulp die verstrekt wordt door het OCMW wordt

Familie of vrienden kunnen niet 24 uur op

aangerekend in functie van de inkom-

24 uur aanwezig zijn bij een alleenstaande,

sten van de begunstigde (op basis van

die dat in vele gevallen ook niet wenst.

zijn belastingaangifte). De prijs die de

Maar wat te doen bij een ongelukkige val,

gemeente aanrekent voor het leveren

flauwte of inbraak? Kortom, hoe kan een

van warme maaltijden kan verschillen in

persoon in moeilijkheden hulp vragen? Het

functie van uw inkomsten. Ziekenfondsen

bejaardenalarm biedt een antwoord op

die dergelijke diensten aanbieden rekenen

deze vraag. Het gaat om een systeem dat

meestal een forfaitaire vergoeding aan

op afstand werkt en bejaarden, zieken of ge-

voor poetsen en het leveren van warme

handicapten toelaat thuis te blijven wonen

maaltijden.

en toch snel geholpen te worden in geval

Om de medewerkers van bedrijven die

van nood.

met dienstencheques werken te beta-

Wonen ~ 105

Hoe werkt een bejaardenalarm?

of een nooddienst in de nabijheid van de woonplaats van de oproeper. Anders

U dient over een vaste telefoonlijn te be-

reageert hij in functie van wat de oproeper

schikken. Het eigenlijke apparaat bestaat

hem vertelt.

uit een zendertje dat men op het lichaam draagt (verwerkt in een armband, een

Waar vind ik een bejaardenalarm?

hangertje of een kraagspeld, enz.) en een ontvanger die verbonden is met de tele-

Talrijke organisatie biedt een bejaar-

foonlijn. Het zendertje is uitgerust met een

denalarm aan. Sommige centrales dekken

zeer gevoelige micro en een luidspreker

het hele Belgische grondgebied, andere

die toelaten te spreken zonder de tele-

hebben een beperkte dekking (soms en-

foon van de haak te nemen. Wanneer zich

kele gemeenten). U kan zich best in de

een probleem voordoet, volstaat het op

eerste plaats tot het plaatselijke OCMW of

het knopje van de zender te drukken om

tot de mutualiteit richten; dankzij hun tus-

onmiddellijk verbonden te worden met de

senkomst kunt u in sommige gevallen een

centrale. Daar ziet de operator onmiddel-

voorkeurtarief krijgen.

lijk de naam en het adres van de oproe-

106 ~ Wonen

per, zijn leeftijd en sommige gegevens

In principe kan iedereen een bejaar-

betreffende zijn gezondheid. Hij beschikt

denalarm aanvragen. Sommige instel-

over een lijst van contactpersonen die

lingen vragen wel een medisch attest dat

hij kan verwittigen. Als de oproeper niet

bevestigt dat de aanvrager de dienst nodig

bij machte is te spreken, waarschuwt de

heeft (neiging tot vallen, recent gehospita-

operator onmiddellijk een contactpersoon

liseerd, enz.).

Hoeveel kost een bejaardenalarm?

en wacht niet tot u in tijdnood zit. Het is beter tijdig een gepaste woonformule te zoeken en u eventueel in te schrijven op

De tarieven verschillen sterk van de ene

een wachtlijst: u kunt nog altijd weigeren

organisatie tot de andere. Zij omvatten

als er een plaats vrijkomt. De beste manier

meestal de huur van het apparaat, de

is veel informatie te verzamelen over de

aansluitingskosten en de waarborg (die

verschillende formules, veel instellingen te

terugbetaald wordt als men het apparaat

bezoeken en vragen te stellen aan zowel

terugbrengt). Daar komen nog de telefoon-

de gasten als de verantwoordelijken.

kosten bij, plus een eventuele aansluiting

U kunt ook organisaties zoals Home-Info

en abonnement.

contacteren om een duidelijk beeld te krijgen van de mogelijkheden.

Het is vaak mogelijk een tussenkomst in de kosten te bekomen bij het lokale OCMW, de mutualiteit (in het kader van de aanvullende

Ik kan niet meer alleen wonen, waar kan ik naar toe?

verzekering) of ook nog bij uw provincie. Er zijn verscheidene verblijfformules, over-

4.4. Wonen met zorg

eenkomstig uw gezondheidstoestand en de gewenste autonomie. Hieronder geven wij u

Wanneer het moeilijk wordt om alleen

een overzicht van de verschillende verblijfs-

thuis te blijven wonen, is het soms raad-

types. Het gaat hier om officiële benamin-

zaam om te verhuizen naar een beter aan-

gen: om recht te hebben op subsidies moet

gepaste omgeving. Handel niet overhaast

de instelling beantwoorden aan de definitie.

Wonen ~ 107

Kortverblijf is gericht op het verzekeren

Serviceflats bevinden zich in een of meer

van de materiële, affectieve en psychologi-

gebouwen die samen een functioneel

sche veiligheid van bejaarden tijdens een

geheel vormen. Zij bestaan uit individuele

kort verblijf in een rust- of verzorgings-

flats die bestemd zijn voor zestigplussers

tehuis voor bejaarden. Het verblijf kan

die zelfstandig leven, alleen of in koppel.

enkele dagen tot meerdere weken duren.

Dergelijke residenties moeten erkend zijn door de gewestelijke overheid. De

Het dagopvangcentrum biedt gedurende

bewoners kunnen mits betaling gebruik

de dag onthaal aan valide senioren die

maken van een aantal collectieve diensten

minstens 60 jaar oud zijn. Zij ontmoeten

en uitrustingen: maaltijden, huishoudhulp,

er gelijkgestemden en kunnen er genieten

paramedische diensten, animatie enz.

van sociale begeleiding. Het Rustoord voor bejaarden is een Het dagverzorgingscentrum is verbonden

openbare of private instelling, voor zes-

aan een rusthuis of een rusten verzorgings-

tigplussers die er permanent verblijven.

tehuis. Het vangt overdag zestigplussers

Het verstrekt logies, collectieve diensten,

met een verminderde autonomie op en zorgt

hulp in het dagelijks leven en indien nodig

ervoor dat deze autonoom kunnen blijven of

verpleging en paramedische zorgen.

weer worden. Zo kunnen zij zo lang mogelijk

108 ~ Wonen

in hun eigen omgeving blijven en daar indien

Het Rust- en Verzorgingstehuis is een

nodig verzorgd worden. Het dagverzorgings-

rusthuis dat een aantal verzorgingsbedden

centrum voorziet indien nodig tevens een

telt. Deze bedden zijn bestemd voor zeer

therapeutische en sociale omkadering.

afhankelijke personen, die geen dringende

zorgen nodig hebben, maar die professio-

~ Uw budget: kunt u de kosten van het

neel omkaderd moeten worden. Sommige

verblijf financieren, zult u eventueel uw

tehuizen hebben een afdeling die geschikt

woning moeten verkopen, zijn er tussen-

is voor gedesoriënteerde personen.

komsten waarop u beroep kan doen, moet u de hulp van het OCMW inroepen?

Op welke basis kies ik een rusthuis?

~ Het comfort: hier gelden persoonlijke criteria zoals de aanwezigheid van een tuin,

De keuze van een rusthuis hangt af van

de mogelijkheid eigen meubelen mee te

een reeks persoonlijke factoren (gezond-

brengen, de kwaliteit van het rusthuis-

heidstoestand, sociaal netwerk, gewoonten,

meubilair, de grootte van de kamer, enz.

karakter, gewenst comfort, budget...) en van de instelling (prijs, nabijheid, lokalen, levenskwaliteit, bezoekuren, omgeving...).

Waarop moet ik letten bij de keuze van een rusthuis?

Concreet beschouwt dient u rekening te houden met:

Hierna vindt u enkele punten die uw

~ De gemeente of stad waar de instelling

bijzondere aandacht verdienen:

zich bevindt: kies een plek die u goed kent, dicht in de buurt van familie en vrienden. Zo blijft u in een omgeving waarmee u vertrouwd bent en krijgt u meer bezoek. ~ De aard van de instelling: is de nodige

~ De basisprijs en de prijs van de supplementen : vraag een prijslijst bij uw bezoek aan de instelling, ~ Het personeel en de nachtbewaking. Wie is er ‘s nachts aanwezig? Verplegers/

medische infrastructuur aanwezig als u

verpleegsters of helpers? Zijn er nacht-

bepaalde zorgen nodig heeft?

ronden voorzien? Met welke frequentie?

Wonen ~ 109

~ De spijskaarten, de dieetmogelijkheden,

~ De waarborg : welk bedrag moet op een

de plaats waar de maaltijden opgediend

geblokkeerde rekening gestort worden?

worden: kan men in de kamer eten of moet het in de eetzaal? ~ De netheid.

Hoeveel bedraagt het voorschot? ~ De mogelijkheid van een proefperiode en haar duur.

~ Het sanitair: bevindt het zich in de kamers of is het gemeenschappelijk? ~ Zijn er aansluitingen voor telefoon en te-

Wat kost een verblijf in een rusthuis?

levisie in de kamers? Wat zijn de kosten? ~ Worden er uitstapjes, activiteiten en

De maximumprijzen worden bepaald door

diensten georganiseerd? Is er een anima-

de Federale Overheidsdienst Economie.

tieteam?

Sommige diensten zoals de logies- en

~ De geografische situatie en de transport-

zorgdiensten zijn in de prijs van het rust-

mogelijkheden (openbaar vervoer...),

huis inbegrepen, andere diensten worden

~ Kan men in de instelling blijven als men

gefactureerd. Zo bijvoorbeeld de erelonen

invalide wordt ? ~ De voorzieningen voor bezoekers: de be-

van artsen, de kosten van geneesmiddelen, de wasserijdienst voor persoonlijk

zoekuren, de mogelijkheid om ter plaatse

wasgoed, de hulpmiddelen in geval van

samen met de familie te eten...

incontinentie, de telefoon, de kapper,

~ Het intern reglement en het verblijfs-

de pedicure... U kunt best even contact

contract: lees deze documenten voor u

opnemen met een paar rusthuizen in uw

uw beslissing treft!

buurt en de financiële regelingen met hen bespreken.

110 ~ Wonen

Wat moet ik doen als ik het rusthuis niet kan betalen? Als u over onvoldoende middelen beschikt, kan het OCMW van uw recentste woonplaats bijleggen. De tussenkomst hangt af van uw inkomsten. Het OCMW kan eventueel uw onroerende eigendommen hypothekeren en/of een bijdrage vragen van de alimentatieplichtigen (echtgenoot, ex-echtgenoot, kinderen, kleinkinderen). U doet er goed aan inlichtingen in te winnen over mogelijke tussenkomsten, zoals de zorgverzekering. Personen die in het Vlaamse of Brusselse Gewest wonen en die een zorgverzekering afsloten, hebben recht op een forfaitaire terugbetaling van maximaal € 125 voor niet-medische zorgen die verstrekt worden in een rusthuis.

Voor meer informatie... ~V laamse Agentschap Zorg en Gezondheid Koning Albert II- laan 35, bus 33 - 1030 Brussel Tel.: 02 553 35 00 - Fax: 02 553 35 84 E-mail: [email protected] - www.zorg-en-gezondheid.be ~ Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap IVA Zorg en Gezondheid Afdeling Residentiële en Gespecialiseerde Zorg Rusthuis-Infofoon - Koning Albert II-laan 35, bus 33 - 1030 Brussel Tel.: 078 15 25 25 - Fax: 02 553 36 05 - E-mail: [email protected] www.zorg-en-gezondheid.be/rusthuisinfofoon.aspx ~ Home Info vzw Groot Eiland 74 - 1000 Brussel - Tel.: 02 511 91 20 - Fax: 02 511 77 01 E-mail: [email protected] - www.home-info.be ~ Thuiszorgcentrum Aalst Sint-Jorisstraat 26 - 9300 Aalst Tel.: 053 76 16 80 - Fax: 053 76 16 99 E-mail: [email protected] ~ Seniorama Leuven Vanden Tymplestraat 35 - 3000 Leuven Tel.: 016 22 20 14 - Fax: 016 22 39 57 E-mail: [email protected] - www.seniorama.be ~ Home - Service Gent Tramstraat 69 - 9052 Gent Tel.: 09 33 58 51 - Fax: 09 333 57 69 E-mail: [email protected]

Wonen ~ 111

5. Gezondheid 5. 1. Mijn mutualiteit

5. 2. Leefhygiene

Moet ik mijn mutualiteit op de hoogte brengen van mijn pensionering?

Gelukkig zijn begint met een gezonde levensstijl. Om fit en gezond te blijven is het nodig enkele eenvoudige regels op het gebied van voeding en lichaamsbeweging

Nee. Uw ziekenfonds wordt automatisch

in acht te nemen.

door de Kruispuntbank van de sociale zekerheid op de hoogte gebracht van uw

Wat is een gezonde voeding?

pensionering. Om gezond en evenwichtig te eten volTijdens uw eerstvolgende bezoek aan uw

staat het enkele eenvoudige regels toe te

ziekenfonds zal uw SIS-kaart geüpdatet

passen:

worden.

Gelukkig zijn begint met een goede gezondheid. 112 ~ Gezondheid

~ Voldoende eten om fit te blijven, maar niet meer eten dan nodig. De dagelijkse

~ Eet niet meer dan u verbruikt, om zwaarlijvigheid te vermijden.

hoeveelheid calorieën die een volwassen man nodig heeft, schommelt tussen

~ Idealiter moet 20 à 25% van de dagelijkse

2500 et 3000 kilocalorieën (kcal), en

energiewaarde geleverd worden door

voor een vrouw tussen 2000 en 2200

het ontbijt, 30 à 35% door het mid-

kcal. Op het Internet en in de tijdschrif-

dagmaal, eveneens 30 à 35% door het

ten over gezondheid vindt u tabellen

avondmaal en de resterende 15% door

met de voedingswaarde van de verschil-

tussendoortjes.

lende voedingswaren. ~ Het is belangrijk de maaltijden zoveel mogelijk te variëren om een evenwicht tussen de verschillende voedingsgroepen te verzekeren. ~ Vruchten, groenten, granen en peulvruchten moeten meer dan de helft van de voedingswaarde leveren, de rest moet afkomstig zijn van zuivelproducten, magere vleessoorten, gevogelte en vis.

Gezondheid ~ 113

De voedingspiramide, zoals hieronder

2 à 3 porties per dag, waarvan 1 portie

afgebeeld, illustreert de evenwichtige

kaas. Op dezelfde verdieping vinden we

opbouw van onze voeding. De basis van

ook vlees en vleeswaren, vis en eieren,

de piramide is het belangrijkste element:

1 tot 2 porties per dag.

daarop rust het hele bouwsel. Maar de trappen zijn ook belangrijk. Als een trap te groot of te klein is, gaat de harmonie van het geheel verloren.

~ Vetten vormen de vierde trap: vetten om te smeren en te bakken (beperken en afwisselen). ~ Helemaal bovenaan de piramide vinden we de overtollige voedingswaren die we niet

~ Water vormt de basis van de piramide,

nodig hebben: gebak, koekjes, snoepjes,

Water en ongezoete vloeistoffen mogen

chocolade, chips, suiker, enz. Enkel in

in grote hoeveelheid verbruikt worden,

kleine hoeveelheden te verbruiken.

minstens 1,5 l per dag. ~ Zetmeelhoudende voedingsstoffen vormen de eerste trap van de piramide:

niet dat u afstand moet doen van al wat u

brood, deegwaren, aardappelen, gra-

graag eet. Niets belet u af en toe te genie-

nen en droge groenten, bij voorkeur vol en bij elke maaltijd. ~ Fruit en groenten vormen de tweede trap: 5 porties per dag, bij elke maaltijd. ~ Zuivelproducten vormen de derde trap:

114 ~ Gezondheid

Het toepassen van deze regels betekent

ten van een lekkere biefstuk, uw verjaardag te vieren met een gebakje, soms een stukje chocolade te eten of te genieten van een lekker glaasje wijn. Maar houd die extraatjes binnen de perken: niet te regelmatig en niet te veel.

Hoe blijf ik fit?

Men gaat ervan uit dat de inspanning minstens 30 minuten moet duren om een

Een goede lichamelijke conditie is een

gunstige invloed op de gezondheid te

belangrijk element om sommige ziekten te

hebben. Deze 30 minuten mogen verdeeld

voorkomen (hart- en vaatziekten, reuma,

worden over de hele dag. Het belangrijkste

maar ook zenuwziekten, overspanning,

is de hoeveelheid energie die dagelijks

stress, of zelfs depressie). Om fit te blijven

verbruikt wordt tijdens een sportieve

kunt u oefeningen doen om uw uithou-

activiteit, niet de duur van de inspanning.

dingsvermogen (het vermogen om gedu-

De meeste studies tonen aan dat men

rende langere tijd een fysische inspanning

minstens driemaal per week een fysische

te leveren), uw weerstand (het vermogen

inspanning moet leveren om de lichame-

om intensieve inspanningen te leveren)

lijke fitheid te verbeteren. In het algemeen

en uw soepelheid (bewegingsgemak) te

wordt aangeraden elke dag wat lichaams-

verbeteren. Voor een goede lichamelijke

beweging te plannen.

conditie is het vooral het uithoudingsvermogen dat men moet oefenen. Het beoefenen van matig intensieve sporten (wandelen, fietsen, joggen, zwemmen, enz.) is goed aangepast aan de hedendaagse levensstijl en zorgt ervoor dat men de inspanning ook gemakkelijker volhoudt.

Gezondheid ~ 115

5.3. Vaccinaties

Waarom en wanneer moet ik mij laten inenten tegen griep?

Vier basisvaccins zijn aanbevolen voor senioren: griep, streptokokken, difterie

Wereldwijd worden jaarlijks miljoenen men-

en tetanus. In bepaalde gevallen zijn

sen besmet met het griepvirus. Voor oudere

bijkomende vaccins aanbevolen, bv. wan-

patiënten kan dit ernstige of zelfs dodelijke

neer u op reis gaat naar het buitenland.

gevolgen hebben. Dankzij het griepvaccin

Raadpleeg in elk geval uw arts.

bieden ouderen beter weerstand tegen het griepvirus en zijn zij minder gevoelig voor complicaties. Het griepvaccin wordt tussen september en november toegediend en moet elk jaar vernieuwd worden. In tegenstelling tot hetgeen wel eens gedacht wordt, kan het vaccin geen griep veroorzaken vermits het geen levende virussen bevat.

Is een pneumokokkenvaccin aangeraden? Senioren zijn vaak gevoelig voor ontstekingen die veroorzaakt worden door pneumokokken. Deze bacteriën zijn

116 ~ Gezondheid

verantwoordelijk voor bv. longontsteking, oorontsteking, sinusitis en hersenvlies-

Heb ik andere vaccins nodig wanneer ik op reis ga?

ontsteking. Het pneumokokkenvaccin verhoogt de weerstand en heeft meestal

Afhankelijk van uw reisbestemming dient u

weinig bijwerkingen. Het is aanbevolen

al dan niet verplicht gevaccineerd te wor-

vanaf 60 jaar en mag gelijktijdig met het

den tegen een aantal ziekten (hepatitis A,

griepvaccin toegediend worden. Het pneu-

hepatitis B, gele koorts, buiktyfus, polio...)

mokokkenvaccin dient slechts om de 5 jaar

of de nodige voorzorgen te nemen voor

herhaald te worden.

andere aandoeningen (malaria, reizigersdiarree...). Raadpleeg uw arts. Voor tropische

Moet ik mij laten inenten tegen tetanus en difterie?

bestemmingen kunt u het Instituut voor Tropische Geneeskunde, Kronenburgstraat 43/3 te 2000 Antwerpen contacteren.

Tetanus komt steeds minder voor, maar is

U kunt er elke werkdag van 14 tot 16 uur

nog steeds dodelijk in 50% van de gekende

terecht op nummer 03 247 66 66. Een fax

gevallen. Het wordt vaak gekoppeld aan

sturen naar nummer 03 216 14 31 kan ook.

het difterievaccin. Beide worden om de tien jaar toegediend omdat hun bescher-

Op de website van het instituut www.itg.be

ming geleidelijk aan afneemt. Personen

klikt u door naar www.reisgeneeskunde.be en

die niet eerder tegen difterie gevaccineerd

vindt u allerlei informatie over de genoem-

werden, moeten eerst de drie basisvaccina-

de onderwerpen, inclusief reisadvies per

ties krijgen. Daarna volstaat een herha-

land. Via het betaalnummer 0900 101 10

lingsvaccin om de tien jaar.

(45 eurocent per minuut) kunt u tevens

Gezondheid ~ 117

24 uur op 24 uur de travelfoon (een automatisch antwoordapparaat) raadplegen. Als

Welke zorgen worden thuis verstrekt?

u tussen 9 en 17 uur belt kunt u ook met een operator doorverbonden worden.

~V erpleging: verpleegsters of verplegers kunnen aan huis soms zeer complexe

5. 4. Thuiszorg

zorgen verstrekken, van patiënten wassen en wonden verzorgen tot injecties

In principe kan elke persoon gezondheids-

geven, sonden plaatsen enz.,

zorgen aan huis verkrijgen, of het nu gaat om ziekenzorg, preventieve, postopera-

~K inesitherapie: de kinesitherapeut be-

tieve of palliatieve zorgen. Thuiszorg wordt

handelt alle problemen in verband met

steeds belangrijker, ook al omdat een

de mobiliteit van de patiënt - revalidatie

verblijf in het ziekenhuis, onder meer om

na een operatie, reuma, spierverwon-

budgettaire redenen, steeds korter wordt.

dingen... Hij kan ook ingeschakeld

Thuiszorg wordt verstrekt op medisch

worden voor ademhaling-, hart- en

voorschrift, zoniet worden de kosten niet

vaatproblemen,

terugbetaald door het RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering).

~L ogopedie: logopedisten helpen de zieke om zich weer goed verstaanbaar te maken, bijvoorbeeld na een beroerte, een keeloperatie, vroegtijdige seniliteit, enz.,

118 ~ Gezondheid

~T andheelkunde: de gewone gebitsverzorging kan thuis gebeuren voor patiënten met een verminderde mobiliteit, ~A ndere: indien men zich niet kan verplaatsen kan men soms het huisbezoek bekomen van een pedicure of een podoloog, of zelfs van een kapper of kapster.

Wie moet ik contacteren voor thuiszorg? Uw huisarts, die de thuiszorg voorschrijft, kan u meestal doorverwijzen naar de bevoegde personen of instellingen. U kunt ook uw mutualiteit of uw gemeente contacteren. Behalve enkele uitzonderingen, beschikken de meeste ziekenfondsen over een dienst die gespecialiseerd is in thuiszorg. Sommige gemeenten hebben een eigen dienst voor thuiszorg, maar in de meeste gevallen wordt u ook daar doorverwezen naar uw mutualiteit.

De belangrijkste mutualiteiten van dit land zijn: ~ Hulpkas voor Ziekte-en Invaliditeitsverzekering Tel.: 02 229 35 62 - Fax: 02 229 35 58 E-mail: [email protected] - www.hziv.be ~ Landsbond derChristelijke Mutualiteiten Tel.: 02 246 41 11 - Fax: 02 246 48 21 E-mail: [email protected] - www.cm.be ~ L andsbond van de Neutrale Ziekenfondsen Tel.: 0800 300 05 of 02 538 83 00 - Fax: 02 538 50 18 E-mail: [email protected] - www.neutrale-ziekendfondsen.be ~N ationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten Tel.: 02 515 02 11 - Fax: 02 515 02 07 E-mail: [email protected] - www.socmut.be ~ L andsbond van Liberale Mutualiteiten Tel.: 02 542 86 00 - Fax: 02 542 86 99 E-mail: [email protected] - www.mut400.be ~ L andsbond van de Onafhankelijke Ziekenfondsen Tel.: 02 778 92 11 - Fax: 02 778 94 00 E-mail: [email protected] - www.mloz.be Gezondheid ~ 119

5.5. Huren van medisch materiaal

looprekken, rolstoelen, hospitaalbedden, apparaten voor het optillen van zieken en

Niet zelden heeft men, tengevolge van

kamerfietsen. Om hygiënische redenen

een ziekte of operatie, bepaalde medische

moeten bepaalde onderdelen van deze ap-

apparaten of hulpmiddelen nodig, zoals

paraten soms aangekocht worden (bijvoor-

krukken, een looprek, een rolstoel, enz. In

beeld masker voor een verstuiver).

het algemeen is de aanschaf van dergelijk, soms duur materiaal, slechts gerechtvaardigd bij een langdurig of permanent

Bij wie kan ik medisch materiaal huren?

gebruik en is het eerder aangewezen het te huren of te lenen.

De meeste mutualiteiten hebben een uitleendienst voor medische hulpmid-

Welk medisch materiaal kan ik huren?

delen, met name via hun thuiszorgdiensten. Indien uw mutualiteit niet over het gevraagde hulpmiddel beschikt, kan ze u

120 ~ Gezondheid

Senioren, zieken of herstellenden kunnen

doorverwijzen naar een andere instelling.

zeer uiteenlopende apparaten of hulp-

Sommige mutualiteiten bieden het materi-

middelen nodig hebben, van eenvoudige

aal enkel aan de eigen leden aan, anderen

krukken of een zitje voor de badkuip tot

lenen het materiaal aan iedereen maar

een rollend tapijt voor revalidatie. Uit

vragen wel een prijssupplement aan niet-

een recente studie blijkt dat 80% van de

leden. Soms wordt ook een medisch attest

aanvragen betrekking heeft op de vol-

gevraagd waaruit blijkt dat het materiaal

gende hulpmiddelen: krukken, verstuivers,

om medische redenen gehuurd wordt, dit

om misbruik uit te sluiten (bv. huren van

consequenter. De mutualiteiten stellen

een kamerfiets voor ontspanning).

sommige hulpmiddelen gedurende een bepaalde periode (bijvoorbeeld gedurende

Ook het Rode Kruis kan bepaalde medische

drie maanden) gratis ter beschikking van

hulpmiddelen bezorgen. In vele gevallen

hun leden en vragen enkel huurgeld voor

zullen de andere organisaties u naar het

meer gespecialiseerde hulpmiddelen

Rode Kruis doorverwijzen als ze niet over

(bijvoorbeeld een hospitaalbed of een

het gevraagde hulpmiddel beschikken.

elektrisch bed). In het algemeen wordt een waarborg gevraagd, die terugbetaald

Daarnaast organiseren nog een aantal

wordt wanneer het materiaal in goede

organisaties zoals Securex of het Vlaamse

staat ingeleverd wordt.

Kruis het uitlenen van medische hulpmiddelen. Voor een beperkt aantal hulpmiddelen kunt u ook terecht bij sommige apothekers of bandagisten.

Hoeveel kost het huren van medisch materiaal? De prijzen variëren sterk, al naar gelang het hulpmiddel, de mutualiteit en zelfs de afdelingen van eenzelfde mutualiteit. Meestal is het tarief van het Rode Kruis

Gezondheid ~ 121

5. 6. Hospitalisatie

van het ziekenhuis. Voor uw opname, en ten laatste op het ogenblik van uw opname

122 ~ Gezondheid

Hoe ouder men wordt, hoe meer het risico

in het ziekenhuis, moet u een opname-

op een acute of chronische aandoening of

formulier invullen. Daarin vindt u veel

een ongeval toeneemt. Een ongelukkige val

inlichtingen over de tarieven en gebeur-

is trouwens de belangrijkste oorzaak van de

lijke supplementen die gevraagd kunnen

hospitalisatie van senioren. Enige voorken-

worden. Aarzel niet om dat formulier zo

nis van wat u in dat geval te wachten staat,

vroeg mogelijk aan te vragen zodat u van

kan heel wat stress voorkomen. De meeste

meet af aan weet welke financiële gevol-

ziekenhuizen, mutualiteiten en hospitali-

gen uw opname zal hebben.

satieverzekeraars stellen een folder ter be-

Wat de financiële tegemoetkomingen

schikking, waarin uitgebreid ingegaan wordt

betreft, kan u informatie inwinnen bij uw

op de meest gestelde vragen. We beperken

mutualiteit of bij de verzekeraar waar u een

ons hier tot de grote lijnen.

hospitalisatieverzekering afgesloten hebt.

Wie kan ik raad vragen ingeval van een hospitalisatie?

Wie betaalt de kosten ingeval van een hospitalisatie?

Uiteraard is de huisarts of de behandelen-

Indien u niet over een hospitalisatiever-

de geneesheer uw aanspreekpunt voor de

zekering beschikt, zal u gedeeltelijk zelf

medische aspecten van de hospitalisatie.

opdraaien voor de kosten van de hospitali-

Voor praktische vragen over uw hospitali-

satie die niet door de (verplichte) ziekte-

satie kunt u terecht bij de opnamedienst

verzekering gedekt zijn. Onbemiddelde

senioren kunnen het plaatselijke OCMW

Sinds 1 januari 2008 is er nog slechts één

contacteren om eventueel een tussen-

systeem voor zowel werknemers als zelf-

komst in deze kosten te bekomen. Ook bij

standigen. Beiden hebben dezelfde rechten.

de opnamedienst of de sociale dienst van

Zelfstandigen die de pensioenleeftijd bereikt

het ziekenhuis kan men terecht met de

hebben of die een vervroegd rustpensioen

meeste vragen die niet met de specifieke

trekken genieten gratis van de ziekteverze-

voorwaarden van de hospitalisatieverzeke-

kering uitgebreid met de “kleine risico”s, op

ring te maken hebben.

voorwaarde dat zij hun zelfstandige activiteit niet langer uitoefenen of een zelfstandige

Welke kosten worden gedekt door de verplichte verzekering?

activiteit uitoefenen waarvan de inkomsten

De mutualiteiten bieden verschillende

De dekking van de verplichte verzekering is

verzekeringen aan. De basisformule is

bij alle aanbieders gelijk: de taken en tarie-

de “verplichte verzekering”. Zij dekt een

ven zijn immers gebaseerd op de akkoorden

pakket gezondheidszorgen en de uitkering

tussen de mutualiteiten en het RIZIV.

niet boven het grensbedrag liggen.

voor arbeidsongeschiktheid indien er inkomensverlies is. De verplichte verzekering dekt de zogenaamde “kleine risico’s” (raad-

Wat is een WIGW-statuut en waarop geeft het recht?

pleging van een arts, behandeling door een kinesist, tussenkomst in geneesmiddelen)

Personen met een laag inkomen kunnen

en de “grote risico’s (voornamelijk zieken-

een WIGW-statuut aanvragen dat hen

huisopname).

recht geeft op een verhoogde financiële

Gezondheid ~ 123

tussenkomst van het ziekenfonds. WIGW

~ personen die recht hebben op een tege-

staat voor weduwen, weduwnaars, invali-

moetkoming voor gehandicapten en de

den, gepensioneerden en wezen.

personen die zij ten laste hebben.

Personen met een WIGW-statuut betalen

Om recht te hebben op dit statuut mag uw

een lagere prijs voor sommige geneesmid-

inkomen niet meer bedragen dan

delen, doktersraadplegingen en hospitali-

€ 14 057,18 per jaar, vermeerderd met

saties. Zij genieten ook andere financiële

€ 2 602,36 per persoon ten laste (cijfers

en sociale voordelen, zoals kortingen op

geldig op 1 januari 2008). Om de inkom-

het openbaar vervoer en een sociaal tele-

sten te berekenen houdt men rekening

foontarief.

met het bruto belastbare inkomen van alle gezinsleden. Voor meer informatie, wend u

Het WIGW-statuut kan toegekend worden

tot uw ziekenfonds.

aan: ~ weduwen, weduwnaars, invaliden, gepensioneerden en de personen die zij

Wat is het Omniostatuut en waarop geeft het recht?

ten laste hebben, ~ kinderen die recht hebben op een verhoogde kinderbijslag, ~ personen die recht hebben op het

124 ~ Gezondheid

Sinds 1 juli 2007 kunnen gezinnen met een laag inkomen dankzij het Omniostatuut genieten van een betere terugbetaling van

bestaansminimum of het gewaarborgd

hun medische kosten (arts, tandarts, kine-

inkomen voor ouderen en de personen

sitherapeut, apotheker, ziekenhuis...). De

die zij ten laste hebben,

persoonlijke bijdrage (het remgeld)

ligt inderdaad veel lager voor hen.

Wat is de zorgverzekering?

Het nieuwe statuut geeft recht op dezelfde terugbetalingen als personen die genieten

Wie in Vlaanderen of als Vlaming in het

van het WIGW-statuut. Als u reeds in dat

Brussels Gewest woont, wordt gedekt door

geval bent, verandert het nieuwe systeem

de zorgverzekering. In Vlaanderen is de

niets aan uw situatie en behoudt u al uw

aansluiting verplicht voor al wie ouder is

rechten. Als uw gezin daarentegen een

dan 25 jaar. In het Brussels Gewest is de

laag inkomen heeft en u tot nu toe geen

aansluiting facultatief.

korting kreeg op uw medische kosten, is

Wie geen gevolg heeft gegeven aan de

Omnio misschien iets voor u.

uitnodiging van het Vlaamse Gewest om

Het Omniostatuut wordt toegekend op

zich aan te sluiten, wordt ambtshalve aan-

basis van het inkomen (en niet op basis

gesloten en krijgt een wachttijd opgelegd

van het statuut zoals voor WIGW). Om

voor hij van zijn rechten kan genieten. De

er recht op te hebben mag het bruto

aansluiting kost € 25 per jaar of € 10 als

belastbaar inkomen van uw gezin op

de persoon recht heeft op een verhoogde

jaarbasis niet hoger liggen dan € 13 543,71,

tegemoetkoming. De aansluiting gebeurt

verhoogd met € 2 507,30 per persoon

bij de zogenaamde zorgkassen, die onder-

ten laste die onder hetzelfde dak woont

gebracht werden bij de ziekenfondsen.

(inkomsten van 2007 voor elke aanvraag

Voor alle informatie, kunt u terecht bij de

die in 2008 ingediend wordt).

Vlaamse Zorgkas (Koning Albert II-laan, 35 (bus 36) – 1030 Brussel, tel. 02 553 45 90, fax 02 553 45 95, e-mail: [email protected],

Gezondheid ~ 125


www.vlaamsezorgkas.be) of bij uw mutualiteit.

Om een aanvraag in te dienen, vult u

~V laamse Agentschap Zorg en Gezondheid Zorgverzekering Afdeling Vlaamse zorgverzekering Team Zorgfonds Koning Albert II-laan 35, bus 36 1030 Brussel Tel.: 02 553 46 90 Fax: 02 553 46 59 E-mail via website www.vlaamsezorgverzekering.be

Woont u thuis en bent u zwaar zorgbehoe-

een aanvraagformulier in en stuurt u dat

vend of verblijft u in een erkende residen-

naar de Vlaamse zorgkas op. U vindt het

tiële instelling (een rusthuis, een rusten

formulier op de website van de kas of

verzorgingstehuis of een psychiatrisch

u kan het aanvragen op het nummer

verzorgingtehuis), dan heeft u recht op een

02 553 45 90.

gestort of u ontvangt het via circulaire

Naast de verplichte verzekering bieden

~V laamse Zorgkas Koning Albert II-laan 35, bus 36 1030 Brussel Tel. : 02 553 45 90 Fax : 02 553 45 95 E-mail : [email protected], www.vlaamsezorkas.be

cheque. Dat geld mag u vrij besteden.

de mutualiteiten en sommige privéverze-

maandelijkse financiële vergoeding van de zorgverzekering. Die vergoeding wordt ook wel een tenlasteneming genoemd. Dat

Wat is een aanvullende verzekering?

bedrag wordt maandelijks op uw rekening

keraars ook de zogenaamde “aanvullende

Op welk bedrag heeft u recht?

verzekering” aan. De aanbieders kunnen de inhoud en de bijdragen van de aanvullende

Mantel- en thuiszorg

Residentiële zorg

2008

€ 115

€ 125

2009 en volgende jaren

€ 125

€ 125

verzekeringen vrij bepalen. De aangeboden dekking omvat bijkomende diensten en voordelen. Dat gaat van medische tussenkomsten, zoals kijkoperaties, gewrichtsprothesen, ziekenvervoer, medische bijstand, enz. tot algemene zaken zoals huwelijksen geboortepremies, voorhuwelijkssparen of de organisatie van jeugdreizen. In veel

126 ~ Gezondheid

gevallen kunnen ook nog bijkomende

verzekering af voor zijn werknemers (in-

prestaties onderschreven worden,

clusief de gepensioneerde werknemers). U

mits bijpremie.

kunt ook individueel een hospitalisatieverzekering afsluiten, maar het is raadzaam

Wat is een hospitalisatieverzekering?

tijdig de nodige stappen te zetten. Al naargelang de verzekeringsinstelling kan men zich niet meer aansluiten na de leeftijd van

Naast de verplichte en aanvullende verze-

60, 65 of 69 jaar. Bovendien wordt een hos-

kering bieden mutualiteiten en sommige

pitalisatie voor voorbestaande ziekten of

privéverzekeraars een specifieke hospi-

aandoeningen niet gedekt. Bij het afsluiten

talisatieverzekering aan. Mits betaling

van een hospitalisatieverzekering laat de

van een premie heeft men recht op een

verzekeraar u een gedetailleerde medische

vergoeding van de kosten van de hospita-

vragenlijst invullen, eventueel aangevuld

lisatie (in de mate dat die niet gedekt zijn

met een medisch onderzoek.

door de verplichte verzekering) en haar eventuele nasleep (oppas, revalidatie,

De hospitalisatieverzekering kan eventueel

hulpmiddelen...). De voorwaarden en de

uitgebreid worden tot andere prestaties,

kosten van een hospitalisatieverzekering

zoals de dekking van ambulante of andere

worden door de aanbieders vrij bepaald en

zorgen, mits bijbetaling.

kunnen dus onderling verschillen. Soms sluit de werkgever in het kader van de groepsverzekering een hospitalisatie-

Gezondheid ~ 127

Wie bepaalt de keuze van het ziekenhuis?

De arts bespreekt samen met u de opnamedatum en de onderzoeken of ingreep die vereist zijn. Aarzel niet hem te vragen

Wanneer u de 100 belt, brengt de ambulan-

wat de financiële implicaties zijn van deze

ce u naar een ziekenhuis dat deel uitmaakt

beslissing, welke kosten terugbetaald wor-

van het 100-netwerk en dat over de nodige

den en welke voor uw rekening zijn. Zo is

uitrusting beschikt, rekening houdend met

het nuttig vooraf na te gaan of de specialist

uw gezondheidsprobleem. Als verschil-

al dan niet geconventioneerd is en welke

lende hospitalen van het 100-netwerk aan

implicaties dit heeft op uw factuur.

die criteria voldoen, kunt u eventueel uw voorkeur kenbaar maken, maar het is altijd

Lees aandachtig het opnameformulier van

de 100-dienst die de uiteindelijke beslissing

het hospitaal of contacteer uw mutualiteit

treft. In principe wordt het vervoer betaald

voor meer informatie.

door de patiënt, tenzij de kosten gedekt een hospitaalverzekering.

Wat impliceert de keuze van een hospitaalkamer?

Indien u niet door de 100-dienst vervoerd

U kunt kiezen voor een gemeenschappelij-

wordt, kunt u zelf bepalen naar welk

ke kamer, een tweepersoonskamer of een

ziekenhuis u gaat. In de praktijk wordt die

éénpersoonskamer. Indien mogelijk doet u

keuze beïnvloed door uw huisarts en de

er goed aan dit snel te regelen, want de ka-

keuze van de specialist die u in het zieken-

mers kunnen uiteraard enkel toegewezen

huis gaat behandelen.

worden al naargelang de beschikbaarheid.

zijn door een aanvullende verzekering of

128 ~ Gezondheid

In elke soort kamer wordt dezelfde kwa-

Ongeacht het type kamer dat u kiest,

* Als u een aanvullende hospitalisatie-

liteit verzorging gegeven. De keuze heeft

betaalt u altijd een persoonlijke bijdrage,

verzekering heeft, neemt deze meestal

echter wel een invloed op de prijs van de

dus ook voor een gemeenschappelijke ka-

de betaling van de voorschotten voor

kamer en de erelonen van de artsen. In

mer. Voor een twee- of éénpersoonskamer

haar rekening. Contacteer uw verzeke-

een gemeenschappelijke kamer mogen

komt daar een supplement bij, uitgezon-

raar voor meer informatie.

geen supplementen aangerekend worden.

derd voor personen met een WIGW- of

In een kamer met een of twee bedden

Omniostatuut. Dat kamersupplement

bepaalt de arts het bedrag van zijn ereloon,

bedroeg op 1 januari 2008 maximum

rekening houdend met de richtlijnen van

€ 20,92 voor een verblijf in een tweeper-

het hospitaal waarin hij werkt. De patiënt

soonskamer. Er is geen limiet voor een

heeft bij zijn inschrijving het recht om de

eenpersoonskamer.

betrokken tarieven te vragen. Uw mutualiteit of het hospitaal kunnen u de gewenste

Sommige hospitalisatieverzekeringen

informatie bezorgen over de prijzen en de

betalen de reële kosten terug, andere be-

financiële gevolgen van uw hospitalisatie.

perken de terugbetaling tot een forfaitair

Dat geldt ook voor het voorschot* dat u

bedrag (per dag). U kan dat natrekken in

gevraagd wordt bij uw opname. Om de

de verzekeringspolis of de vraag stellen

zeven dagen van uw hospitalisatie mag op-

aan de hospitalisatieverzekeraar.

nieuw een voorschot gevraagd worden. De artsen daarentegen mogen geen voorschot op hun erelonen vragen.

Gezondheid ~ 129

Wat moet ik meenemen naar het ziekenhuis?

~ Uw bloedgroepkaart en/of vaccinatiekaart. ~ De lijst van de geneesmiddelen die u neemt. ~ Informatie over eventuele allergieën,

~ Sis- en identiteitskaart zijn onontbeerlijk.

dieetvoorschriften, gegevens over vroegere

~ De gegevens van de hospitalisatiever-

ingrepen en/of aandoeningen.

zekering, indien de factuur rechtstreeks

~ Eventueel wordt een document gevraagd

door de verzekeraar betaald wordt aan het

waaruit blijkt dat u voldoende en duidelijk

ziekenhuis. Vraag of dit het geval is aan uw

ingelicht werd over de ingreep.

verzekeraar. ~ Indien de opname het gevolg is van een

~ Persoonlijke zaken: toiletartikelen en andere voorwerpen die u nodig denkt te hebben.

ongeval en u gedekt bent door een verzekering, dient u de nodige informatie (naam van de verzekeraar, polisnummer) te bezorgen.

Wie beslist wanneer ik het ziekenhuis mag verlaten?

~ De naam en het telefoonnummer van de persoon die indien nodig gecontacteerd kan

Doorgaans beslist de arts wanneer u ont-

worden tijdens uw verblijf.

slagen wordt. Net zoals u het recht heeft

~ Desgewenst kunt u aangeven of en welke

een behandeling of onderzoek te weigeren,

levensbeschouwelijke bijstand u wenst.

net zo kunt u het ziekenhuis verlaten wan-

~ Informatie over gebeurlijke voedingsvoor-

neer u dat wenst, ook tegen het advies van

schriften. ~ De verwijsbrief en andere documenten van uw behandelende geneesheer.

de arts in. U moet dan wel een verklaring ondertekenen om de arts en het ziekenhuis van elke verdere verantwoordelijkheid te ontslaan.

130 ~ Gezondheid

Bij vertrek uit het ziekenhuis wordt uw

Richt u tot uw mutualiteit, privéverzekeraar

Opgelet! Neem geen waardevolle

dossier overgemaakt aan uw huisdokter of

of desgevallend tot het OCMW van uw ge-

zaken of grote geldsommen mee:

een arts die u opgeeft.

meente voor meer informatie. Ook de soci-

het ziekenhuis is niet verantwoor-

ale dienst van het ziekenhuis en uw huisarts

delijk voor diefstal of verlies. Uw

kunnen u helpen om dit te organiseren. Het

mobieltje kunt u beter thuis laten: in

is raadzaam tijdig contact op te nemen met

veel hospitalen is het gebruik daar-

deze diensten, want de vraag is vaak groter

van verboden. U kunt ter plaatse

dan het aanbod.

een telefoon huren of gebruik

Bij wie kan ik een klacht indienen? De ziekenfondsen hebben een gespecialiseerde dienst waar u terecht kunt voor

maken van de telefooncellen in het

bijstand in het geval van klachten of betwis-

ziekenhuis.

tingen. Ook beschikt elk ziekenhuis over

Wie betaalt de hospitaalfactuur?

een ombudsdienst die eventuele klachten over uw verblijf in het ziekenhuis behandelt.

Tot wie moet ik mij richten voor thuis- en nazorg?

Voor hospitalisatiekosten is de derdebeta-


lersregeling verplicht. Dat betekent dat de

~V laamse Agentschap Zorg en Gezondheid Zorgverzekering Afdeling Vlaamse zorgverzekering Team Zorgfonds Koning Albert II-laan 35, bus 36 1030 Brussel Tel.: 02 553 46 90 Fax: 02 553 46 59 E-mail: [email protected] www.zorg-en-gezondheid.be

kosten rechtstreeks vereffend worden met het ziekenfonds. De patiënt betaalt alleen het verschil, de persoonlijke supplementen.

Indien u na de hospitalisatie verdere verzor-

U hebt er alle belang bij de factuur slechts

ging nodig heeft, kan u beroep doen op de

te betalen na controle. Het is niet mogelijk

thuiszorg voor thuisverpleging, ziekenver-

de factuur na betaling nog te betwisten,

voer, thuisoppas, zorgverblijf, verzorgings-

behalve bij vergissingen of overtreding van

materiaal, de uitlening van hulpmiddelen,

de wettelijke voorschriften. Bij twijfel

en dergelijke meer.

contacteert u best het ziekenfonds.

Gezondheid ~ 131

5. 7. Palliatieve zorg

samen met de huisarts palliatieve zorg thuis georganiseerd. Mensen die in een rusten

Wat is palliatieve zorg?

verzorgingstehuis wonen, kunnen ook vaak in hun eigen instelling terecht voor

132 ~ Gezondheid

Onder palliatieve zorg verstaat men de

palliatieve zorg. Andere personen voelen

globale zorgverlening aan mensen die bin-

zich het veiligst in een ziekenhuis, waar 24

nen afzienbare tijd zullen sterven, met het

uur op 24 medische verzorging beschikbaar

doel hun levenseinde zoveel mogelijk te

is. Vermits bij palliattieve zorg alleen nog

verzachten. Daarbij gaat de aandacht niet

de levenskwaliteit telt worden niet langer

alleen naar pijnbestrijding, maar ook naar

bijkomende onderzoeken en nutteloze

de psychische, sociale en existentiële on-

ingrepen uitgevoerd. Alles staat in het

dersteuning van de patiënt en zijn naaste

teken van het comfort en het welbehagen

omgeving. In deze benadering staat niet

van de patiënt. Dat principe geldt ook in de

langer het curatieve aspect centraal maar

palliatieve dagcentra, waar patiënten een of

wel de levenskwaliteit. Pijnbestrijding

meer dagen per week worden opgevangen.

en het algemeen comfort van de patiënt

Het geeft de mantelzorgers de gelegenheid

komen op de eerste plaats.

even op adem komen.

Thuis of in het ziekenhuis?

Wat is palliatief verlof?

Veel mensen willen het liefst thuis, in hun

Palliatief verlof is een specifieke vorm van

vertrouwde omgeving sterven. Indien haal-

volledige of gedeeltelijke loopbaanonder-

baar voor de patiënt en diens familie, wordt

breking in het kader van de verzorging van

een terminale patiënt. De meeste werk-

de vermindering van uw inkomsten te

nemers en ambtenaren kunnen palliatief

compenseren.

verlof aanvragen. De aanvraag gebeurt

In sommige gevallen betaalt de Vlaamse

aan de hand van een formulier van de

Gemeenschap een aanmoedigingspremie

Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening dat

uit, bovenop de uitkering van de RVA. U

ingevuld wordt door de aanvrager en de

vindt alle informatie over deze premie

werkgever. U kunt dit formulier down-

op de website van het ministerie van de

loaden van de website www.rva.be. Het

Vlaamse gemeenschap, www.vlaanderen.

moet vergezeld zijn van een doktersattest

be/ned/sites/werk/primkort.htm. Voor alle

waaruit blijkt dat de aanvrager bereid is

inlichtingen en voorwaarden, bel gratis de

palliatieve zorg te verstrekken aan een

Vlaamse infolijn 1700 of stuur een e-mail

terminale patiënt. Deze twee documenten

naar [email protected].

moeten bij voorkeur per aangetekende brief verstuurd worden naar de dienst Loopbaanonderbreking van uw plaat-

Hoe wordt de palliatieve zorg in België georganiseerd?

selijke RVA-dienst. Indien uw aanvraag goedgekeurd wordt, heeft u gedurende een maand recht op een volledige of gedeeltelijke loopbaanonderbreking. Mits voorlegging van een nieuw attest, kan deze periode met maximum één maand verlengd worden. De RVA kent voor deze periode een forfaitaire uitkering toe om

Alle arrondissementen van 300 000 tot 1 miljoen inwoners beschikken tegenwoordig over een regionaal platform en netwerk voor palliatieve zorg. Het netwerk staat ter beschikking van de eerstelijns hulpverstrekkers (vooral artsen en verpleegkundigen) en werkt samen met een of meer tweedelijns Gezondheid ~ 133


ondersteuningsteams (verpleegsters en art-

Vraag uw huisarts of specialist meer informatie over palliatieve zorg. U kunt ook contact opnemen met een koepelorganisatie om de adresgegevens van een lokaal netwerk te bekomen:

sen met een specifieke opleiding palliatieve

~ F ederatie Palliatieve Zorg Vlaanderen J. Vander Vekenstraat 158 1780 Wemmel Tel: 02 456 82 00 Fax: 02 461 24 41 E-mail: [email protected] www.palliatief.be

Talrijke ziekenhuizen, rusten verzor-

134 ~ Gezondheid

zorg). De huisarts, de patiënt of de familie kan een beroep doen op het ondersteuningsteam voor overleg, organisatie en coördinatie van de activiteiten. gingstehuizen en zelfs enkele dagcentra beschikken inmiddels over een palliatief ondersteuningsteam en/of een palliatieve afdeling. Wend u tot de directie voor meer

Bij wie kan ik terecht? Hebt u een luisterend oor nodig? Wilt u uw ervaringen delen met anderen? Er zijn talrijke verenigingen die ontmoetingen organiseren of zelfhulpgroepen oprichten. De gemeenten, de OCMW’s die diensten hebben voor bijstand aan senioren en ook de mutualiteiten zullen u de contactgegevens bezorgen van een geschikte vereniging. Ook organisaties voor thuishulp en

informatie.

thuiszorg kunnen psychologische bijstand

5. 8. Teneergedrukt

een gevoel van vereenzaming of depressie.

Zelfs na een goede voorbereiding kan het

Meerdere verenigingen bieden specifieke

pensioen gepaard gaan met vragen en twij-

hulp aan personen die hun partner verloren.

fels maar ook gevoelens van droefheid en

Dankzij luisterbereidheid, sociale en psy-

angst, de vrees zijn vriendennetwerk te ver-

chologische begeleiding, zelfhulpgroepen

liezen, eventuele financiële zorgen... Het is

en de organisatie van diverse activiteiten,

belangrijk niet “in uw schelp te kruipen” en

bieden ze weduwnaars en weduwen steun

met uw vragen naar een arts of psycholoog

tijdens de moeilijke periode van rouwver-

te trekken als het onbehagen aanhoudt..

werking. ConTempo beschikt over een net-

bieden aan personen die last hebben van

werk van contactpersonen in verschillende Vlaamse provincies; Infor-Veuvage is actief in het Brusselse en Waalse Gewest. De verenigingen die begaan zijn met rouwverwerking na zelfdoding bieden specifiek hulp aan personen die een zelfdoding moeten verwerken. Alle nuttige informatie kan bekomen worden bij het Centrum ter Preventie van Zelfmoord in Brussel. Het verschijnsel van fysische of psychische mishandeling en affectieve of financiële chantage van bejaarden verdient bijzondere aandacht. Men stelt dramatische feiten vast in de opvangdiensten en rusthuizen voor bejaarden, maar ook in gezinnen. In de drie gewesten bestaan telefonische hulpdiensten en diverse organisaties die sociale, medische of psychologische ondersteuning kunnen bieden in dit geval (sociale diensten van de gemeenten of mutualiteiten, thuishulp en thuiszorg, hospitaalcentra, gezondheidscentra, zelfhulpgroepen, enz).

Voor meer informatie... ~O rganisatie voor Weduwen en Weduwnaars ConTempo Landelijk secretariaat - Potterierei 72 8000 Brugge Tel.: 050 44 49 57 - Fax: 050 44 49 59 E-mail: [email protected] www.vzwcontempo.be

~ L iberale Beweging voor Volksontwikkeling Livornostraat 25 1050 Brussel Tel.: 02 538 10 48 of 02/ 542 86 95 Fax: 02 538 20 82 E-mail: [email protected] www.lbvvzw.be

~ Vlaams Meldpunt voor Ouderenmis(be)handeling c/o Sociaal Huis Pandora Grotenbergstraat 24-26 9620 Zottegem Tel.: 078 15 15 70 - Fax: 09 361 06 57 E-mail via de website www.meldpuntouderenmishandeling.be

~ Neutrale Landsbond van de Derde Leeftijd (NLDL) Charleroisesteenweg 145 1060 Brussel Tel.: 02 538 88 00 - Fax: 02 538 50 18 E-mail: [email protected] www.neutrale-ziekenfondsen.be

~ OKRA Haachtsesteenweg 579, bus 40 1031 Brussel Tel.: 02 246 44 41 - Fax: 02 246 44 42 E-mail: [email protected] www.okra.be

~ Federatie Onafhankelijke Senioren (FedOS) Warmoesstraat 13 - 1210 Brussel Tel.: 02 218 27 19 - Fax: 02 219 98 43 E-mail: [email protected] www.fedindseniors.be

~ S-Plus – Socialistische Mutualiteiten Sint-Jansstraat 32 - 1000 Brussel Tel.: 02 515 02 06 - Fax: 02 514 22 05 E-mail: [email protected] www.s-plusvzw.be

Gezondheid ~ 135

6. Kortingen Senioren hebben recht op bepaalde kortingen. Hieronder vindt u een overzicht van een aantal nutsbedrijven die sociale tarieven en/of seniorenkortingen aanbieden. * Voor de geografische zone die de

6. 1. Gas en elektriciteit

op een sociaal tarief. De voorwaarden en de prijzen worden bepaald door de

laagste distributieprijs biedt, op voorwaarde dat minstens 1% van de

Sinds 1 juli 2003 (Vlaanderen) en sinds 1

federale regering en zijn van toepassing

Belgische bevolking in die zone woont,

januari 2007 (Brussel en Wallonië) kan

ongeacht de leverancier.

en dat voor de periode van drie maan-

iedereen vrij zijn gas- en elektriciteitsle-

Sinds 31 januari 2008 (ministerieel besluit

den die voorafgaat aan de berekening

verancier kiezen. De Belgische markt is

van 30 maart 2007) berekent de Commissie

van het sociale tarief.

volledig geliberaliseerd. Dat betekent dat

voor de Regulering van de Elektriciteit en

de prijs van de elektriciteit en het gas niet

het Gas (CREG) de sociale tarieven voor

langer bepaald worden door de overheid.

elektriciteit en aardgas door voor elke leve-

Energie heeft nu een marktprijs, met an-

rancier* de laagste verkoopprijs te bepalen.

dere woorden een prijs die bepaald wordt

De berekening van de laagste verkoopprijs

door de leverancier van de consument.

gebeurt op basis van de bestaande catego-

Sommige personen hebben evenwel recht

rieën van residentiële klanten.

Senioren hebben recht op talrijke kortingen. 136 ~ Kortingen

Wie heeft recht op sociale energietarieven?

waarvan het jaarlijkse belastbare inkomen niet hoger ligt dan € 22.873. Dit betekent concreet dat personen waarvan het inko-

Het sociale tarief wordt toegekend aan elke

men niet hoger ligt dan dit bedrag in 2008

persoon die kan bewijzen dat hijzelf of een

kunnen genieten van € 75 korting op hun

persoon die onder zijn dak woont (echtge-

jaarlijkse factuur als ze zich met aardgas

noot, samenwonende, ascendent of descen-

verwarmen, en van € 50 korting als ze zich

dent) geniet van een leefloon, (ex-minimex),

met elektriciteit verwarmen.

de Inkomensgarantie voor ouderen (IGO), een tegemoetkoming voor ouderen, een

De sociale tarieven zijn evenwel niet

tegemoetkoming voor gehandicapte per-

van toepassing op buitenverblijven, de

sonen, een tegemoetkoming voor hulp aan

gemeenschappelijke ruimten van apparte-

een derde, een tegemoetkoming voor bui-

mentsgebouwen, professionele of occasio-

tenlanders van het OCMW, enz. Personen

nele abonnees.

die van het OCMW wachtgeld ontvangen in afwachting van de definitieve toekenning

Hoe bekom ik het sociaal tarief?

van de Inkomensgarantie voor ouderen, de tegemoetkoming voor gehandicapte perso-

De aanvraag van het sociaal tarief moet

nen of de tegemoetkoming voor ouderen

schriftelijk ingediend worden bij de

hebben eveneens recht op het sociale tarief.

energieleverancier van uw keuze. Zij moet vergezeld zijn van het bewijs van de

De regering breidde het recht op de soci-

toekenningsbeslissing. Dit bewijs wordt

ale tarieven tevens uit tot alle personen

afgeleverd door het OCMW, de Rijksdienst

Kortingen ~ 137

voor Pensioenen - tel. 02 529 30 01,

Alle leveranciers zijn verplicht de sociale

fax 02 529 39 21, e-mail [email protected]

tarieven toe te passen.

of de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid, directie-generaal personen met

Voor meer uitleg kunt u best contact op-

een handicap - Zwarte Lievevrouwstraat

nemen met uw leverancier, uw OCMW of

3c - 1000 Brussel, tel 02 507 87 99,

de FOD Economie, KMO, Middenstand en

fax 02 509 81 85, e-mail [email protected].

Energie, tel. 0800 120 33, fax 0800 120 57, e-mail [email protected],

Voor meer informatie... ~ MultimediaContact van de FOD Economie Vooruitgangsstraat 50 1210 Brussel Tel. (gratis nr): 0800 12 033 Fax (gratis nr): 0800 12 057 E-mail: [email protected] www.economie.fgov.be ~ Algemene directie Controle en Bemiddeling Federale overheidsdienst Economie, Middenstand, Energie Centrale diensten – FO - WTC III Simon Bolivarlaan 30 - 1000 Brussel Tel.: 02 277 54 85 - Fax: 02 277 54 52 E-mail: [email protected] www.economie.fgov.be 138 ~ Kortingen

~ CREG (Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas op federaal niveau) Industriestraat 26 - 28 1040 Brussel Tel.: 02 289 76 11 - Fax: 02 289 76 09 E-mail: [email protected] www.creg.be ~ Vlaamse Reguleringinstantie voor Elektriciteits- en Gasmarkt Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II- laan 20, bus 19 1000 Brussel - Tel.: 02 553 13 79 Fax: 02 553 13 53 E-mail: [email protected] www.vreg.be

www.economie.fgov.be. Voor meer informatie over de gas- en elektriciteitsmarkt kunt u contact opnemen met de Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt, tel. 02 553 13 79, fax 02 553 13 53, e-mail [email protected]. Voor klachten kunt u contact opnemen met de Algemene directie Controle en Bemiddeling van de FOD Economie (zie adres hierna).

6. 2. Stookolie, petroleum en propaan

statuut), personen met een grote schuldenlast die genieten van schuldbemiddeling en personen met een laag inkomen

In het kader van de petroleumcrisis werd

(een belastbaar jaarlijks gezinsinkomen

een sociaal verwarmingsfonds opgericht

van maximum € 23 281,93).

dat tussenkomt in de verwarmingskosten van personen die het financieel moeilijk hebben. Het komt tussen in de aankoop van stookolie aan de pomp en in bulk,

Hoeveel bedraagt de tussenkomst van het sociaal verwarmingsfonds?

stookolie en propaangas in bulk (niet in gasflessen). Het sociaal verwarmingsfonds

De tussenkomst van het sociaal verwar-

is operationeel tijdens de “verwarmings-

mingsfonds hangt af van de aard van de

periode “, dit wil zeggen elk jaar tussen 1

verwarming, de prijs per liter en de cate-

september en 30 april.

gorie waarbinnen u valt. De tussenkomst gaat van 2 tot 14 eurocent per liter, voor

Wie kan beroep doen op het sociaal verwarmingsfonds?

maximum 1 500 liter per gezin (cijfers voor de winter 2007 -2008). Een vaste vergoeding van € 150 is voorzien voor stookolie

Het sociaal verwarmingsfonds richt zich

die aan de pomp gekocht wordt en voor

tot personen met een WIGW-statuut

lamppetroleum.

(weduwen, invaliden, gepensioneerden en wezen), personen waarvan het gezinsinkomen onder een grensbedrag ligt (OMNIO-

Kortingen ~ 139

Voor meer informatie... ~S ociaal Verwamingsfonds vzw 1000 Brussel Leon Lepagestraat 4 Tel. (gratis nummer): 0800 90 929 E-mail: [email protected] www.verwarmingsfonds.be

Hoe kan ik een tussenkomst van het sociaal verwarmingsfonds bekomen?

Welke kortingen kan ik krijgen voor de trein? De NMBS hanteert in heel België een voor-

Personen die in aanmerking komen voor

keurtarief voor personen vanaf 65 jaar. Dit

de tussenkomst van het verwarmingsfonds

seniorenbiljet kost € 4 en betreft bijna alle

moeten hun aanvraag indienen bij het

trajecten heen-en-terug in 2e klas.

OCMW van hun gemeente en hun factuur bij hun brief voegen.

Met het seniorenbiljet kunt u reizen van maandag tot en met vrijdag vanaf 9.01 uur ‘s

6. 3. Openbaar vervoer

morgens. In het laagseizoen is deze uurbeperking niet van toepassing op zaterdag,

Senioren hebben recht op belangrijke

zondag en wettelijke feestdagen. Voor de

kortingen op het openbaar vervoer. In

geldigheidsperiodes van het seniorenbiljet

sommige gevallen kunnen zij er zelfs gratis

kunt u terecht op www.b-rail.be of in elk

van gebruik maken. Aarzel dus niet om uw

station in België.

vervoermaatschappij te contacteren voor

Het seniorenbiljet is enkel geldig in de trei-

meer inlichtingen.

nen van de binnenlandse dienst, herkenbaar aan de codes IC, IR, L, P, CR en ICT.

140 ~ Kortingen

Hoeveel betalen senioren voor de tram en/of de bus?

plicht een sociaal tarief te hanteren voor senioren die voldoen aan de toekenningsvoorwaarden.

Met éénzelfde abonnement rijden 65-plus-

Eén belangrijke beperking: het sociaal ta-

sers gratis met alle bussen en trams van De

rief geldt slechts voor één operator en één

Lijn in Vlaanderen, de TEC in Wallonië en

aansluiting per gezin. Als u bijvoorbeeld

de MIVB in Brussel (behalve op het traject

een Belgacomabonnement heeft voor uw

NATO-Brussels Airport van lijnen 11 en 12 en

vast toestel en een Mobistarabonnement

de nachtbussen van het netwerk Noctis).

voor uw mobieltje, dan kan u slechts bij

Wie in Vlaanderen woont ontvangt automa-

één van deze twee operatoren genieten

tisch een Omnipas 65+ van zodra hij/zij 65

van het sociaal tarief.

jaar oud wordt. U hoeft de kaart niet aan te vragen. Voor personen tussen 60 en 65 jaar

Een sociaal tarief voor wie?

voorziet De Lijn een jaarabonnement aan een gunsttarief van € 179 hetzij € 0,50 per

Om te kunnen genieten van het sociaal

dag. Het abonnement is geldig op alle bus-

tarief moet men 65 jaar of ouder zijn en

en tramlijnen.

niet samenwonen met personen die jonger zijn dan 60 jaar, uitgezonderd wanneer

6. 4. Telefoon

Voor meer informatie... ~ MIVB Gulden Vlieslaan 15 1050 Brussel Tel.: 070 23 20 00 E-mail via de website www.mivb.be ~ De Lijn Motstraat 20 2800 Mechelen Tel.: 070 22 02 00 - E-mail via de website - www.delijn.be ~ NMBS – Directie Reizigers B-RZ 047s 13/7 Centrale klantendienst Hallepoortlaan 40 1060 Brussel Tel. (reizigersinformatie): 02 528 28 28 Fax: 02 528 21 39 E-mail via de website www.b-rail.be

het gaat om schoolgaande kinderen, gehandicapten, enz. Het sociaal tarief

Sinds 13 juni 2005 zijn de telecommu-

wordt ook toegekend aan personen die

nicatieoperatoren (Belgacom, Telenet,

voor minstens 66% gehandicapt zijn en

Proximus, Base, Mobistar...) bij wet ver-

die alleen of met maximum twee personen

Kortingen ~ 141

*Opgelet: indien men een traditionele

samenwonen (met daarin niet inbegrepen

70dB voor het beste oor), personen die een

telefoonlijn combineert met een

de echtgeno(o)t(e), de ouders en de kinde-

laryngectomie ondergingen evenals blinde

ADSL-lijn (breedbandinternet), dan

ren). In beide gevallen mag het gezamen-

oorlogsmilitairen genieten per definitie van

is de korting slechts van toepassing

lijk inkomen van de personen die onder

een sociaal telefoontarief, zonder dat zij aan

op de traditionele telefoonlijn. Het

hetzelfde dak wonen niet hoger liggen dan

bijkomende voorwaarden moeten voldoen.

ADSL-abonnement wordt aan het vol

€ 14 047,18, vermeerderd met € 2 602,54

tarief gefactureerd.

per samenwonende (bedragen geldig op 5 maart 2008). Slechthorenden (minstens

Voor meer informatie... ~ Belgacom NV Koning Albert II-laan 27 - 1030 Brussel - Tel.: 0800 22 800 E-mail via de website www.belgacom.be ~ Belgacom Mobile NV (Proximus) Vooruitgangstraat 55 - 1210 Brussel Tel.: 02 205 40 00 - Fax: 02 205 40 41 E-mail via de website www.proximus.be ~M obistar NV Reyerslaan 70 - 1030 Brussel Tel.: 0800 850 80 - Fax: 0800 95 956 E-mail: [email protected] www.mobistar.be ~ Base NV Neerveldstraat 105 - 1200 Brussel Tel: 0486 19 19 99 E-mail: [email protected] - www.base.be 142 ~ Kortingen

~ Telenet NV Liersesteenweg 4 - 2800 Mechelen Tel.: 0800 667 30 - Fax: 015 333 999 E-mail : [email protected] www.telenet.be ~ Ombudsdienst voor Telecommunicatie Barricadenplein 1 - 1000 Brussel Tel.: 02 223 09 09 - Fax: 02 219 86 59 E-mail: [email protected] www.ombudsmantelecom.be ~ Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie (BIPT) Ellipse Building - Gebouw C Koning Albert II laan 35 - 1030 Brussel Tel.: 02 226 88 88 - Fax: 02 226 88 77 E-mail: [email protected] - www. bipt.be

Van welke voordelen kunnen senioren genieten? Of het nu gaat om een vast of een mobiel telefoontoestel, het sociaal tarief voorziet een korting van minstens 50% op de installatiekosten van een telefoonlijn of op de activatiekosten, een korting van € 8,40 op het maandabonnement evenals een korting van € 6,20 op de gesprekskosten, per periode van 2 maanden Als de abonnement- en gesprekskosten over verschillende leveranciers gespreid zijn, bedraagt de korting € 23 op de gesprekskosten per periode van 2 maanden. Het bedrag wordt afgetrokken van de reële gesprekskosten die gefactureerd worden*.

6. 5. Andere 55-plussers krijgen over het algemeen interessante kortingen voor tal van sociale, culturele en sportactiviteiten. In Vlaanderen en Brussel volstaat het dat 55-plussers hun identiteitskaart voorleggen om 50% korting te krijgen op alle activiteiten die gesubsidieerd worden door de Vlaamse Gemeenschap.

Voor meer informatie... ~ Dienst Cultuurwaardebon Sainctelettesquare 17 - 1000 Brussel Tel.: 02 208 02 23 - Fax: 02 208 02 89 E-mail: [email protected] www.vgc.be ~ CultuurNet Vlaanderen Sint-Gisleinstraat 62 1000 Brussel Tel.: 02 551 18 70 - Fax: 02 551 18 99 E-mail: [email protected] www.cultuurnet.be

Bij CultuurNet Vlaanderen en bij de Dienst Cultuurwaardebon van de VGC in Brussel kunt u hierover meer inlichtingen krijgen.

Kortingen ~ 143

7. Activiteiten Voor sommigen is de pensionering een gelegenheid om nieuwe dingen te leren waarvoor vroeger geen tijd was. Anderen wensen kennis of talenten die ze tijdens hun loopbaan niet naar believen konden ontplooien eindelijk te benutten. Er zijn veel mogelijkheden om uw tijd aangenaam, interessant en nuttig te besteden. Hieronder vindt u enkele denkpistes.

7. 1. Werken bepaalde grens blijven, zoniet wordt uw

Mag ik werken na mijn pensioen?

pensioen geschorst. Opgelet: gepensioneerde ambtenaren die

Het leven houdt niet op bij het pensioen, het wordt gewoon anders. 144 ~ Activiteiten

In principe mag u als gepensioneerde een

een minimum gewaarborgd supplement ont-

beroepsactiviteit hebben (als loontrek-

vangen, bovenop hun rust- of overlevings-

kende of zelfstandige). Twee voorwaarden

pensioen, moeten er rekening mee houden

moeten echter worden vervuld: u moet

dat specifieke regels van toepassing zijn op

elke beroepsactiviteit vooraf melden en

het gewaarborgd minimum. Indien u in dat

de beroepsinkomsten moeten onder een

geval bent kunt u best de Pensioendienst

voor de Overheidssector contacteren

lijk besluit aangaande deze maatregel voor

(tel. 02 558 60 00, fax 02 558 60 10,

de zelfstandigen nog niet verschenen is in

e-mail [email protected]).

het Staatsblad (situatie op 1 maart 2008). Als u beurtelings in de ene of de andere

7. 1. A. Verplichte melding

sector gewerkt hebt, kunt u kiezen bij welke instelling u aangifte doet. Als u van een

Aan wie moet ik mijn beroepsactiviteit melden?

gezinspensioen geniet, moet de verklaring worden afgelegd door de personen die aan de slag willen (u en/of uw echtgenoot).

U moet uw beroepsactiviteit melden bij de instelling die uw pensioen uitbetaalt: de Rijksdienst voor Pensioenen

Wanneer moet de aangifte gebeuren?

(werknemers), het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen van Zelfstandigen

Als u al een pensioen ontvangt, moet u

(RSVZ) of de Pensioendienst voor de

aangifte doen binnen de 30 dagen na de

Overheidssector (PDOS).

aanvang van uw beroepsactiviteit. Als u nog geen pensioen ontvangt, moet u

Sinds 1 januari 2006 is de voorafgaande

aangifte doen binnen de 30 dagen na

verklaring niet meer vereist voor gepensi-

ontvangst van het bericht betreffende de

oneerden die 65 jaar of ouder zijn, uitge-

pensioentoekenning.

zonderd in het jaar waarin het pensioen aanvangt. Die regel is evenwel niet van toepassing bij de RSVZ omdat het konink-

Activiteiten ~ 145

Hoe moet aangifte gebeuren?

~ Als u geniet van een gezinspensioen en uw huwelijkspartner werkt zal het

De aangifte gebeurt aan de hand van een

pensioen verminderd worden tot een

officieel formulier dat beschikbaar is bij uw

pensioen van alleenstaande voor een pe-

pensioeninstelling (RVP / RSVZ / PDOS)

riode van 1 maand. In geval van herhaling

of dat gedownload kan worden van hun

wordt dat een periode van 3 maanden.

website. De aangifte moet aangetekend verstuurd worden.

7. 1. B. Inkomensgrens

U bent verplicht een nieuwe aangifte in te

Boven een bepaald inkomen hebben uw

dienen telkens u verandert van beroepsac-

beroepsinkomsten gevolgen op de uitbeta-

tiviteit (verandering van werkgever, inkom-

ling van uw pensioen. Voor de inkomsten

sten boven het plafond ...). U moet ook uw

uit artistieke of wetenschappelijke acti-

werkgever op de hoogte brengen van het

viteiten of bezoldigde mandaten gelden

feit dat u geniet van een pensioen.

andere regels.

Wat gebeurt er ingeval van een laattijdige aangifte?

Hoeveel mag ik bijverdienen? Uw beroepsinkomsten mogen bepaalde

~A ls u werkt en een pensioen geniet

146 ~ Activiteiten

grenzen niet overschrijden; die grenzen

zal uw pensioen gedurende 1 maand

zijn vastgesteld in functie van uw be-

geschorst worden. Bij herhaling worden

roepsactiviteit, uw leeftijd, de aard van uw

dat 3 maanden.

pensioen en uw gezinslast (zie: Wat indien

U BENT JONGER DAN 65 JAAR

Rustpensioen of rusten overlevingspensioen Grensbedrag

Bedrag +15%

Beroepsactiviteit als: a) loontrekkende – bruto beroepsinkomen - zonder kind ten laste - met kind(eren) ten laste

€ 7 421,57 € 11 132,37

€ 8 534,81 € 12 802,23

b) zelfstandige (helper inbegrepen) – netto beroepsinkomen - zonder kind ten laste - met kind(eren) ten laste

€ 5 937,26 € 8 905,89

€ 6 827,85 € 10 241,77

c) loontrekkende + zelfstandige (gelijktijdig of beurtelings) – Totaal van de nettoinkomsten onder b) en 80% van de brutoinkomsten onder a): - zonder kind ten laste - met kind(eren) ten laste OUDER DAN 65 JAAR Beroepsactiviteit als: d) loontrekkende – bruto beroepsinkomsten - zonder kind ten laste - met kind(eren) ten laste e) zelfstandige (helper inbegrepen) – netto beroepsinkomsten - zonder kind ten laste - met kind(eren) ten laste f) loontrekkende + zelfstandige (gelijktijdig of beurtelings) – Totaal van de nettoinkomsten onder e) en 80% van de brutoinkomsten onder d): - zonder kind ten laste - met kind(eren) ten laste

Uitsluitend overlevingspensioen(en) Grensbedrag

Bedrag +15%

€ 16 000,00 € 20 000,00

€ 18 400,00 € 23 000,00

€ 12 800,00 € 16 000,00

€ 14 720,00 € 18 400,00

€ 12 800,00 € 16 000,00

€ 14 720,00 € 18 400,00

€ 5 937,26 € 8 905,89

€ 6 827,85 € 10 241,77

Algemeen plafond Grensbedrag

Bedrag + 15%

€ 17 149,20 € 20 860,00

€ 19 721,58 € 23 989,00

€ 13 719,35 € 16 687,98

€ 15 777,26 € 19 191,18

€ 13 719,36 € 16 687,99

€ 15 777,26 € 19 191,18

Activiteiten ~ 147

mijn beroepsinkomsten het grensbedrag

Als uw beroepsinkomsten bijvoorbeeld

overschrijden?).

5% hoger liggen dan het maximum in uw

Voor meer duidelijkheid vindt u hieronder

categorie, dan wordt uw pensioen met

een overzicht van de toegelaten beroeps-

5% verminderd.

activiteiten voor gepensioneerden (bedragen van 2007).

~ U geniet een gezinspensioen en het is uw huwelijkspartner die werkt: als

Wat indien mijn beroepsinkomsten de grensbedragen overschrijden?

uw inkomsten het maximum toegelaten bedrag met meer dan 15% overschrijden, wordt de uitkering van uw pensioen geschorst (zelfs als de inkomsten van uw

Er zijn drie mogelijkheden:

partner de toegelaten grens niet overschrijden). Als de overschrijding minder

~U geniet een pensioen en u werkt: als

dan 15% bedraagt, dan wordt uw pensioen

uw beroepsinkomsten meer dan 15%

verminderd met het percentage van de

hoger liggen dan het toegelaten bedrag

overschrijding. Als de inkomsten van uw

in uw categorie, wordt uw pensioen

partner hoger liggen dan het grensbedrag

volledig geschorst. Als uw beroepsin-

dan wordt uw gezinspensioen omgezet in

komsten het vastgestelde plafond voor

een pensioen van alleenstaande.

een burgerlijk jaar met minder dan 15% overstijgen, wordt uw pensioen vermin-

148 ~ Activiteiten

~U geniet een gezinspensioen en u én

derd met een percentage dat gelijk is aan

uw huwelijkspartner werken: als uw in-

het percentage van de overschrijding.

komsten het maximum toegelaten bedrag

met meer dan 15% overschrijden, wordt

keringen cumuleren met een overlevings-

de uitkering van uw pensioen geschorst

pensioen op voorwaarde dat zij jonger zijn

(zelfs als de inkomsten van uw partner

dan 65 jaar. De cumul is toegelaten ge-

de toegelaten grens niet overschrijden).

durende 12 al dan niet op elkaar volgende

Als de overschrijding minder dan 15%

maanden. Het overlevingspensioen wordt

bedraagt, wordt uw pensioen verminderd

dan beperkt tot het basisbedrag van de

tot een pensioen als alleenstaande.

Inkomensgarantie voor ouderen (IGO). Na die 12 maanden wordt het overlevingspen-

Voor sommige personen die een over-

sioen geschorst, tenzij men afziet van de

heidspensioen ontvangen, voornamelijk

andere uitkeringen.

personen die automatisch op rust gesteld

Indien de sociale uitkeringen die u geniet

werden omdat zij de leeftijdsgrens bereikt

onvolledige maanden dekken, blijft de cu-

hadden, gelden specifieke regels. Indien

mul met het overlevingspensioen mogelijk.

u in dat geval bent, contacteer dan de

In dat geval wordt het overlevingspensioen

Pensioendienst voor de Overheidssector

beperkt tot het basisbedrag van de IGO en

(tel. 02 558 60 00, fax: 02 558 60 10,

wordt de uitkering beschouwd als een pro-


fessioneel inkomen. Pas er dus voor op dat u de maximumbedragen niet overschrijdt.

Kan het pensioen worden gecumuleerd met sociale uitkeringen?

Voor personen die voor 1 januari 2007 recht hadden op uitkeringen is geen cumul

Sinds 1 januari 2007 mogen werknemers

toegelaten, uitgezonderd indien zij na deze

ziekte-, invaliditeits- en werkloosheidsuit-

datum een beroepsactiviteit hervatten.

Activiteiten ~ 149

Sinds 1 januari 2007 gelden dezelfde regels

instelling die deze uitkeringen uitbetaalt.

voor de cumul van het overlevingspen-

Het overlevingspensioen van een ambte-

sioen en het vervangingsinkomen van

naar wordt daarentegen gedurende een

zelfstandigen.

jaar geschorst indien hij een werkloosheids-, ziekte- of invaliditeitsuitkering

Het rustpensioen van een ambtenaar kan

ontvangt, al was het maar voor één dag.

gecumuleerd worden met een werkloosheids-, ziekte- of invaliditeitsuitkering voor zover

Als afwijking op dit principe wordt de cumul

de wetgeving inzake de vervangingsinkomens

wel toegelaten voor een maximumduur van

dit toelaat. Vraag meer informatie aan de

12 al dan niet op elkaar volgende maanden, voor de duur van het pensioen en dit ongeacht of u een vervangingsinkomen ontvangt voor alle werkdagen van de maand of niet. Als gedurende die 12 maanden het bedrag van het overlevingspensioen hoger ligt dan het bedrag van de Inkomensgarantie voor ouderen, dan wordt het overlevingspensioen teruggebracht tot dit bedrag. Anderzijds kunnen het rustpensioen noch het overlevingspensioen gecumuleerd worden met een uitkering voor loopbaanonderbreking of arbeidsduurvermindering.

150 ~ Activiteiten

In dat geval wordt het pensioen opge-

Categorie 1 omvat alle politieke mandaten

schort voor het hele kalenderjaar waarin

(schepen, gemeenteraadslid,...) of manda-

de uitkering ontvangen wordt.

ten van OCMW-voorzitter of OCMW-lid;

Kan het pensioen gecumuleerd worden met een artistieke of wetenschappelijke activiteit?

Categorie 2 omvat mandaten bij een open-

Ja. Net als de andere beroepsactiviteiten,

U mag een mandaat van categorie 2 uitoefe-

moeten artistieke en/of wetenschappe-

nen tot 67 jaar voor zolang het mandaat van

lijke activiteiten aangegeven worden. De

categorie 1 duurt zonder dat dit een invloed

inkomsten die deze activiteiten opleveren

heeft op uw pensioen. Het mandaat mag

hebben evenwel geen enkel gevolg voor

zelfs tot na uw 67ste verjaardag duren als u

het pensioen.

het reeds uitoefende vóór uw pensionering

bare dienst, een instelling van openbaar nut of een gemeentelijke vereniging.

en vóór u de leeftijd van 65 jaar bereikte.

Wat als men één of meer mandaten uitoefent?

De uitoefening van een politiek mandaat is toegelaten, zonder dat dit het pensioen-

Politieke of administratieve mandaten

bedrag beïnvloedt, voor zover het mandaat

genieten gedurende een beperkte periode

begonnen is vóór de pensionering en vóór

een vrijstelling van de cumulregels. De regels

u 65 jaar oud werd.

verschillen al naargelang het type mandaat:

Als u een politiek mandaat wenst uit te oefenen en niet aan deze voorwaarden vol-

Activiteiten ~ 151

doet, moet u vooraf een aangifte indienen

onder meer de opvang van zieken, bejaarden

en de toegelaten limieten in acht nemen.

of kansarmen, de bescherming van het milieu, de organisatie van sportieve, sociale of

7. 1. C. Vrijwilligerswerk

culturele evenementen of zelfs het deelnemen aan sportwedstrijden. Het vrijwilligers-

En waarom zou men van het pensioen

werk mag uitgeoefend worden in België of

geen gebruik maken om ... anderen te laten

in het buitenland, maar in dat laatste geval

genieten van uw vrije tijd, van uw beschik-

moet het georganiseerd worden vanuit

baarheid, van uw ervaring? Dat is de keuze

België. De hoofdverblijfplaats van de vrijwil-

van talrijke gepensioneerden, die zich

liger moet zich tevens in België bevinden.

inzetten voor verenigingen en zo bijdragen tot het collectieve welzijn en hun eigen zelfontplooiing. Weet echter waaraan u

Ontvangt een vrijwilliger een contract?

begint, en met welke voorwaarden u dient rekening te houden.

De wet verplicht de vrijwilliger noch de organisatie die hem tewerkstelt tot de

Wat is vrijwilligerswerk?

ondertekening van een contract. Wel moet de organisatie de vrijwilliger op de

152 ~ Activiteiten

Het vrijwilligerswerk is een activiteit die

hoogte brengen van zijn juridische statuut,

uitgeoefend wordt zonder vergoeding noch

de verzekering van zijn extracontractuele

verplichting, ten gunste van een vereniging

burgerlijke aansprakelijkheid, de eventuele

zonder winstoogmerk, die actief is op cul-

dekking van andere risico’s die gepaard

tureel, sociaal, sportief vlak, enz. Dat omvat

gaan met het vrijwilligerswerk, de eventuele

(onkosten)vergoeding en de aard van die vergoeding evenals de eventuele verplich-

Mag ik als vrijwilliger vergoed worden voor mijn kosten?

ting om het beroepsgeheim te bewaren. De organisatie is wettelijk niet verplicht

Ben ik als vrijwilliger verzekerd?

om de kosten die de vrijwilliger oploopt te vergoeden. Als zij besluit dit toch te

De organisatie die beroep doet op vrijwil-

doen, kan dit gebeuren op twee

ligers moet een verzekering afsluiten die

manieren:

hun extracontractuele burgerlijke aanspra-

~ zij betaalt de reële kosten van de vrij-

kelijkheid dekt, daarmee bedoelt men de

williger integraal terug, op basis van

schade die zij door hun fout zouden kun-

bewijsstukken. In dat geval is het bedrag

nen berokkenen aan de organisatie, andere

niet begrensd, hoeven er geen bijdragen

vrijwilligers of derden. De vrijwilliger blijft

betaald te worden en is een aangifte bij

evenwel verantwoordelijk ten opzichte van

de belastingen niet nodig.

derden voor schade die het gevolg is van een zware overtreding, een lichte maar

~ Zij betaalt een vaste onkostenvergoeding

repetitieve fout of bedrog. Voor sommige

op basis van het aantal dagen dat de

categorieën van vrijwilligers kan de dek-

vrijwilliger werkt. In dat geval mag het

king uitgebreid worden tot de lichamelijke

plafond van € 29,05 per dag en van

letsels van de vrijwilliger en de juridische

€ 1 161,82 per jaar (in 2008) niet over-

bescherming voor bepaalde risico’s.

schreden worden. Beide bedragen worden jaarlijks geïndexeerd. De plafonds zijn totaalbedragen die niet overschreden

Activiteiten ~ 153

mogen worden en die betrekking hebben

en invaliditeitsverzekering en de zwanger-

op alle activiteiten van de vrijwilliger,

schapsverzekering aangaat. Deze komen

voor een of meerdere organisaties.

niet in het gedrang bij vrijwilligerswerk, op

Als de twee plafonds gerespecteerd

voorwaarde dat de raadgevende arts van

worden hoeft de vrijwilliger geen sociale

de mutualiteit vaststelt dat die activiteit

bijdragen te betalen en hoeft hij geen

verenigbaar is met de algemene gezond-

inkomsten of onkosten aan te geven.

heidstoestand van de betrokkene.

Als evenwel de plafonds overschreden worden, dan worden alle forfaitaire vergoedingen van het jaar belastbaar, tenzij

Moet ik melden dat ik als vrijwilliger werk, en zo ja aan wie?

men met bewijsstukken kan staven dat het gaat om de terugbetaling van reële

Bruggepensioneerden waarvan een deel

onkosten die de vrijwilliger maakte voor

van de inkomsten bestaat uit werkloos-

rekening van de organisatie.

heidsuitkeringen, mogen vrijwilligerswerk doen zonder hun uitkering te verliezen op

Vermits vrijwilligerswerk niet beschouwd

voorwaarde dat zij op voorhand een schrif-

wordt als een winstgevende activiteit

telijke verklaring indienen bij de RVA.

behouden vrijwilligers hun recht op

154 ~ Activiteiten

kindergeld.

Niets staat de gepensioneerde dus in de

De situatie van zelfstandigen die als vrij-

weg om als vrijwilliger aan de slag te gaan.

williger werken wordt overigens opgehel-

Er zijn geen voorafgaande formaliteiten

derd in het koninklijk besluit van

vereist en hij ontvangt zijn pensioen net

29 juni 2007, meer bepaald wat de ziekte-

als voorheen.

Indien de gepensioneerde een pensioen

moeten het OCMW van hun gemeente op


ontvangt van de Pensioendienst voor de

voorhand op de hoogte brengen van hun

Overheidssector, dan moet hij bij deze

activiteiten.

~V laams Steunpunt Vrijwilligerswerk Amerikalei 164 2000 Antwerpen Tel.: 03 218 59 01 E-mail: [email protected] www.vrijwilligersweb.be ~ Het Punt (Steunpunt Vrijwilligerswerk Brussel) Treurenberg 24 - 1000 Brussel Tel.: 02 218 55 16 Fax: 02 218 71 66 E-mail: [email protected] www.hetpuntbrussel.be

instelling de inkomsten aangeven die niet vrijgesteld van belastingen zijn. Indien de

De Koning Boudewijnstichting publi-

gepensioneerde ambtenaar een minimum

ceerde een brochure “Vrijwilligerswerk,

gewaarborgd supplement ontvangt, dan

de wet: praktische vragen en antwoorden”

wordt dit geschorst indien zijn vaste ver-

die u kunt downloaden via de website

goeding als vrijwilliger € 867,76 (in 2007)

www.yaqua.org of aanvragen bij de

overschrijdt, zelfs als die inkomsten

Stichting, Brederodestraat 21,

vrij van belastingen zijn. Indien u in dit

1000 Brussel.

geval bent, contacteer dan de Pensioendienst voor de Overheidssector

Op de website www.vrijwilligerswerk.be

(tel. 02 558 60 00, fax 02 558 60 10,

vindt u veel informatie aangaande vrijwil-


ligerswerk. Deze site is een gezamenlijk initiatief van de Provinciale Steunpunten

De situatie van personen die een leefloon,

Vrijwilligerswerk, Het Punt en het Vlaams

een Inkomensgarantie voor ouderen

Steunpunt Vrijwilligerswerk en werd ge-

of een tegemoetkoming voor ouderen

realiseerd met de financiële steun van de

ontvangen en vrijwilligerswerk wensen te

Koning Boudewijnstichting.

doen, werd opgehelderd in een koninklijk besluit van 2007. Zij behouden hun recht op hun sociale uitkeringen maar

Activiteiten ~ 155

Voor meer informatie... ~ F ederatie Onafhankelijke Senioren (FedOS) Warmoesstraat 13 1210 Brussel Tel.: 02 218 27 19 Fax: 02 219 98 43 E-mail: [email protected] www.fedos.be ~ Senioren Centrum Leopoldstraat 25 1000 Brussel Tel.: 02 210 04 60 Fax: 02 210 04 70 E-mail: [email protected] www.seniorencentrum-brussel.be

7. 2. Studeren

Leeftijd’. U kunt er op regelmatige tijdstippen terecht voor voordrachten en

Veel senioren grijpen de vrijgekomen tijd

vormingssessies. De ‘Universiteit Derde

aan om een of andere vaardigheid onder

Leeftijd’ levert geen officiële diploma’s af.

de knie te krijgen. Ze willen bijvoorbeeld internet verkennen en schrijven zich in

Seniorenorganisaties

voor allerlei computercursussen. Anderen

Heel wat seniorenorganisaties stellen een

willen dan weer een vreemde taal leren om

gevarieerd vormingsaanbod voor. Het

zich gemakkelijk verstaanbaar te kunnen

betreft vooral onderwerpen van maatschap-

maken in het buitenland.

pelijke en culturele aard die senioren aanbelangen en die u toelaten om uw vrije tijd op

Waar kan ik cursussen volgen?

een aangename manier door te brengen.

Talrijke organisaties voorzien cursussen

Academie Plus-3

binnen hun vakgebied. Hieronder geven

In Vlaanderen en Brussel richt de

wij u een paar pistes die een breed cursus-

Academie Plus-3 zich specifiek tot senioren

senpakket voorstellen. Aarzel niet ook lo-

die zich in de plastische kunsten willen

kale verenigingen of onderwijsinstellingen

bekwamen. Er zijn afdelingen in tal van

te contacteren voor specifieke informatie.

Vlaamse steden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met FedOS of

Universiteit Derde Leeftijd Elke universiteit in Vlaanderen en Brussel heeft een afdeling ‘Universiteit Derde

156 ~ Activiteiten

Senioren Centrum.

7. 3. Sport en beweging

Als u wilt weten waar u de sport van uw keuze kunt beoefenen, kunt u ook con-

Sport en beweging zijn ook voor senioren

tact opnemen met de sportdienst van de

gezond voor lichaam en geest. Raadpleeg

gemeente waar u woont.

eventueel eerst uw huisarts voor u begint te sporten, want niet elke sport is geschikt

In Brussel kunt u beroep doen op het

voor oudere personen. U kunt individueel

ADEPS dat talrijke sporten openlucht-

aan sport doen, maar uiteraard ook in

activiteiten organiseert.

groepsverband. En aan sportmogelijkhe-

Ten slotte is aan beide kanten van de

den en –infrastructuur ontbreekt het in

taalgrens een organisatie actief die zich

België in geen geval.

specifiek richt tot sport voor Senioren. Voor Vlaanderen is dat Seniorensport.

Ik wil sporten, waar kan ik terecht?

Voor meer informatie... ~ Bloso Arenberggebouw Arenbergstraat 5 1000 Brussel Tel. : 02 209 45 11 Fax : 02 209 45 15 E-mail via website www.bloso.be ~ OKRA-Sport Haachtsesteenweg 579, postbus 40 - 1031 Brussel Tel.: 02 246 44 35 Fax: 02 246 44 42 E-mail: [email protected] www.okrasport.be

7. 4. Sociale & culturele activiteiten

Bloso, de sportadministratie van de Vlaamse Gemeenschap, beschikt over

Niet alleen in de grote steden, maar ook

13 eigen sportcentra, verspreid over de vijf

in het plaatselijke cultuurcentrum kunt u

Vlaamse provincies. Algemene informatie

genieten van een musical, een film, een

over deze centra kunt u bekomen bij de

toneelvoorstelling of een tentoonstelling.

coördinator van de Bloso-organisaties.

Activiteiten ~ 157

Voor meer informatie... ~ CultuurNet Vlaanderen Sint-Gisleinstraat 62 1000 Brussel Tel.: 02 551 18 70 Fax: 02 551 18 99 E-mail: [email protected] www.cultuurnet.be

Heb ik recht op kortingen voor culturele activiteiten?

7. 5. Reizen Veel senioren krijgen na hun actieve

Senioren kunnen genieten van belangrijke

loopbaan de reismicrobe te pakken. Reizen

kortingen voor talrijke activiteiten van

heeft een niet te onderschatten sociale

sociale en culturele organisaties. In het

functie: u leert nieuwe mensen en andere

algemeen kan men al vanaf 55-jarige leeftijd

culturen kennen. Bovendien prikkelt reizen

aanspraak maken op interessante

de geest en de verbeelding.

kortingen. In Vlaanderen en Brussel krijgen 50-plussers

Ik wil op reis... maar waar naar toe?

50% korting op alle activiteiten die door de Vlaamse Gemeenschap gesubsidieerd

Reislustige senioren kunnen uiteraard

worden, en dit op vertoon van hun identi-

altijd terecht bij een reisbureau, maar ook

teitskaart.

seniorenverenigingen organiseren geregeld reizen of uitstapjes. Wie het binnen de landsgrenzen wil houden kan voor de trein kiezen. De NMBS biedt een aantrekkelijk tarief voor senioren.

158 ~ Activiteiten

Interessante tips bekomt u bij de plaatselijke dienst voor toerisme van uw bestemming. U kunt ook terecht bij koepelorganisaties zoals Toerisme Vlaanderen en het Bureau voor Toerismepromotie Wallonië - Brussel. Bij deze laatste dienst kunt u ook alle toeristische informatie inwinnen over Duitstalig België. Wie verdere horizonten wil opzoeken, kan terecht bij de ambassade van het land van bestemming. En gezien verre reizen

Voor meer informatie... Vlaanderen ~ Toerisme Grasmarkt 61 - 1000 Brussel Tel.: 02 504 03 90 - Fax: 02 513 04 75 E-mail: [email protected] - www.toerismevlaanderen.be, www.vlaanderen-vakantieland.be ~ Bureau voor de Promotie van het Toerisme Wallonië - Brussel Sint-Bernardusstraat 30 - 1060 Brussel Tel.: 070 221 021 - Brochure Line Belgium : 02 509 24 00 - Fax: 02 513 04 75 E-mail: [email protected] - www.opt.be ~ Brussels Airlines b.house - Brussels Airport Building - Ringbaan 26 -1831 Diegem Tel.: 02 754 19 00 of - 0902 51 600 (booking) - Fax: 02 754 19 10 E-mail: [email protected] - www.brusselsairlines.com

meestal per vliegtuig gebeuren, is het nuttig te weten dat de meeste maatschappijen

7. 6. Verenigingsleven

die lijnvluchten aanbieden (geen charters, noch low-costs) bijzondere tarieven han-

Zin om in groep een museum te ontdek-

teren voor zestigplussers.

ken? Mee te trekken met een groepje wielertoeristen die het rustig aan doen? Deel te nemen aan een schildersatelier of te leren pottenbakken? De subtiliteiten van de Aziatische of Zuiderse keuken te verkennen? Deel te nemen aan improvisatietoneel? Zelfverdediging en omgang

Activiteiten ~ 159

met geweld aan te leren? Uw geheugen te

Waar kan ik terecht?

trainen? Uw ervaring en kennis te delen met jongeren?

Het is onmogelijk een volledige lijst op

U kunt u inschrijven voor talloze creatieve

te nemen van alle verenigingen waarvan

activiteiten. Ze zijn niet allen voorbehou-

u lid kunt worden. Wellicht kunt u bij uw

den voor senioren. Bovendien is het soms

gemeente een min of meer volledige lijst

aangenaam en verrijkend een passie of

bekomen van de ateliers, seminaries,

een hobby te delen met andere leeftijds-

sportclubs, toneelgezelschappen, enz. in uw

groepen.

gemeente. Ook de mutualiteiten zijn een belangrijke informatiebron : in veel gevallen organiseren zij activiteiten voor senioren. Wellicht kent u in uw omgeving ook een of andere persoon die dezelfde hobby heeft als u en die u naar een geschikte organisatie kan verwijzen. En uiteraard belet niets dat u zich aansluit bij verschillende organisaties. Er zijn talrijke federaties van senioren, waarvan sommige gekoppeld zijn aan de mutualiteiten, of zelfs aan de politieke partijen. De ouderenbeweging OKRA is een belangrijk netwerk van gepensioneerden in Vlaanderen. Deze vereniging

160 ~ Activiteiten

organiseert allerlei activiteiten voor

ren zich pluralistisch, zoals de Federatie

senioren. Er bestaan talrijke andere vereni-

Onafhankelijke Senioren.

gingen die zich inpassen in de gangbare levensbeschouwingen. De Socialistische

Tot slot stellen de Belgian Senior

mutualiteit organiseert vormingssessies

Consultants hun professionele ervaring tot

voor bruggepensioneerden en gepensio-

uw beschikking via consultancyopdrachten

neerden. Sommige verenigingen profile-

(analyse, coaching, bemiddeling).

Voor meer informatie... ~ F ederatie Onafhankelijke Senioren (FedOS) Warmoesstraat 13 - 1210 Brussel Tel.: 02 218 27 19 - Fax: 02 219 98 43 E-mail: [email protected] - www.fedos.be

~ Neutrale Landsbond van de Derde Leeftijd (NLDL) Charleroisesteenweg 145 - 1060 Brussel Gratis nummer : 0800 300 05 - Fax: 02 538 50 18 E-mail : [email protected] - www.neutrale-ziekenfondsen.be

~O KRA Haachtsesteenweg 579, postbus 40 - 1031 Brussel Tel.: 02 246 44 41 - Fax: 02 246 44 42 E-mail: [email protected] - www.okra.be

~ Neos, netwerk van ondernemende senioren Tweekerkenstraat 29/6 - 1000 Brussel Tel.: 02 238 04 91 - Fax: 02 238 04 95 E-mail: [email protected] - www.neosvzw.be

~ S-Plus - Socialistische Mutualiteiten Sint-Jansstraat 32 - 1000 Brussel Tel.: 02 515 02 06 - Fax: 02 514 22 05 E-mail: [email protected] - www.s-plusvzw.be

~ Belgian Senior Consultants Warmoesstraat 7 - 1210 Brussel Tel.: 02 219 50 08 (Brusselse antenne) Fax: 02 219 95 37 E-mail: [email protected] www.belgian-senior-consultants.org (regionale antennes via de website)

~ Liberale Beweging voor Volksontwikkeling (LBV) Livornostraat 25 - 1050 Brussel Tel.: 02 538 59 05 - Fax: 02 538 20 82 E-mail: [email protected] - www.lbvvzw.be

Activiteiten ~ 161

8. Persoonlijke informatie Ik ben Naam Voornaam

Je contacte

Naam

Mijn algemeen geneesheer Mijn specialist Mijn apotheker Mijn ziekenkas Mijn bank Mijn notaris Mijn makelaar Mijn pensioeninstelling

RVP RSVZ PDOS

Mijn gemeente

162 ~ Persoonlijke informatie

Adres

Telefoonnummer

Ik heb een spoedgeval Naam

Adres

Telefoonnummer

Naam

Adres

Telefoonnummer

Hospitaal (spoedgevallen) Brandweer Politie Anti-gifcentrum Bankkaart blokkeren

Ik heb een panne Mijn garagist Mijn gasleverancier Mijn watermaatschappij Mijn elektriciteitsmaatschappij Mijn TV-hersteller Mijn TV-distributiemaatschappij

Persoonlijke informatie ~ 163

Ik heb al mijn nummers bij de hand Naam Mijn identiteitskaart Mijn nationaal nummer Mijn rijbewijs Mijn ziekenkas Mijn bankrekening Mijn bankkaart Mijn kredietkaart Mijn brand- en woningverzekering Mijn autoverzekering Mijn familiale verzekering Mijn levensverzekering Mijn autoverzekering

Nummerplaat Chassisnummer Roze kaart

164 ~ Persoonlijke informatie

Nummer

Datum van uitgifte

Plaats van uitgifte

Andere belangrijke adresgegevens Naam

Adres

Datum van uitgifte

Plaats van uitgifte

Persoonlijke informatie ~ 165

9. Verklarende woordenlijst Aanvullend pensioen

Pensioen dat samengesteld wordt buiten het systeem van de verplichte bijdragen, door bijdragen van werkgevers en/of werknemers.

Actualisatievoet

Actualiseringspercentage, percentage dat men toevoegt aan een bepaald bedrag om het aan te passen aan de op dat moment gangbare norm.

Alimentatieplichtig

Verplichting om in het levensonderhoud van bepaalde personen te voorzien.

Bedrijfsvoorheffing

Voorschot op de belastingen dat maandelijks afgetrokken wordt van het brutopensioen.

Bejaardenalarm

Alarm dat ouderen toelaat met een druk op de knop de hulpdiensten te contacteren.

Bijdrage voor begrafeniskosten

Inhouding van 0,5% op de bruto rustpensioenen voor de financiering van de begrafenisvergoeding.

Bijdrage voor gezondheidszorgen

Verplichte bijdrage van in principe 3,55% die afgetrokken wordt van het bruto pensioenbedrag en doorgestort wordt aan het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering.

Borgsteller

Iemand die zich financieel aansprakelijk stelt voor een ander.

Dagopvangcentrum

Centrum waar oudere personen overdag opgevangen worden en van een aantal basisdiensten kunnen genieten.

Dagverzorgingscentrum

Centrum waar oudere personen overdag opgevangen en verzorgd worden.

Duplexwonen

Woonformule, waarbij en jong gezin en oudere personen in gescheiden woonruimten onder hetzelfde dak wonen en waarbij het jonge gezin hulp biedt aan de oudere personen ingeval van nood.

166 ~ Verklarende woordenlijst

Gemeentelijke opcentiemen

Percentage belastingen dat door de gemeente aangerekend wordt.

Gemengde loopbaan

Loopbaan waarbij men niet altijd binnen hetzelfde pensioenstelsel actief is, bv. loopbaan met periodes als werknemer, zelfstandige en/of ambtenaar.

Hypothecaire lening

Hypotheeklening. Geldlening met een onroerend goed als pand.

Hypotheek

Zakelijk recht op een onroerend goed dat onderpand is voor de betaling van een geldschuld.

Inkomensgarantie voor ouderen

Uitkering die niet gefinancierd wordt door persoonlijke bijdragen en die financiële hulp biedt aan senioren die over onvoldoende middelen beschikken.

Kangoeroewonen

Woonformule, waarbij kinderen en ouders in gescheiden woonruimten onder hetzelfde dak wonen en waarbij de kinderen hulp bieden aan de ouders ingeval van nood.

Kortverblijf

Centrum waarin ouderen terechtkunnen voor een verblijf van korte duur.

Legaat

Testamentaire schenking die pas na het overlijden van de erflater wordt uitgevoerd.

Legataris

Erfgenaam.

Levensbewijs

Certificaat dat bewijst dat men in leven is en dat op geregelde tijdstippen ingediend moet worden door personen die langdurig in het buitenland verblijven, zoniet wordt de uitbetaling van hun pensioen geschorst.

Levenslange woning

Woning die aangepast is aan de comfort- en veiligheidsvereisten van personen van alle leeftijden, van geboorte tot overlijden.

Lijfrente

Aanspraak op een reeks vaste (of met een vast percentage stijgende) en gelijkmatige periodieke uitkeringen, die uiterlijk bij overlijden eindigt.

Loopbaanbreuk

Het aantal jaren dat nodig is voor een volledige loopbaan, gedeeld door het aantal jaren dat men effectief gewerkt heeft (of gedekt is door gelijkgestelde perioden).

Mandaat

Een mandaat is een tijdelijke volmacht (1), een opdracht krachtens welke men een functie vervult (2) of een bevelschrift (3) Verklarende woordenlijst ~ 167

Mandataris

Gemachtigde (1) – Iemand met een politiek mandaat (2)

Meergeneratiewoning

Woning waarin verschillende generaties onder hetzelfde dak wonen.

Naakte eigendom

Goed waarvan men eigenaar is maar waarvan men niet het gebruik heeft. M.a.w. men mag het goed noch bewonen noch verhuren, maar men kan het wel schenken of verkopen.

Ombudsdienst

Dienst waar men terecht kan met klachten over bepaalde (overheids)diensten.

Onderhandse lening

Een onderhandse of persoonlijke lening is een lening tussen twee partijen. Het bedrag van dergelijke leningen is meestal beperkt.

Onderhandse verkoop

Verkoop van een onroerend goed waarbij de verkoper en de koper onderling een akkoord afsluiten omtrent de prijs en de voorwaarden van de verkoop. Men spreekt soms ook over een “verkoop uit de hand”.

Onroerende goederen

Onroerend is per definitie wat niet kan worden verplaatst. Met onroerende goederen bedoelt men bv. grond, woningen of materieel dat van nature of door bestemming niet verplaatst kan worden.

Openbare verkoop

Verkoop die georganiseerd wordt door een notaris, waarbij de meest biedende het goed verwerft.

Opschortende voorwaarde

Zie opschortingclausule.

Opschortingclausule

Clausule die de geldigheid van een akkoord opschort tot er aan een bepaalde voorwaarde voldaan wordt.

Optie

Verbintenis waarmee de verkoper de kandidaat-koper van een woning een bedenktijd toestaat tijdens dewelke de koper zich ertoe verbindt het goed niet aan een derde te verkopen.

Overbruggingskrediet

Krediet dat toegekend wordt om de periode tussen de verkoop van een vastgoed en de aankoop van een ander vastgoed te overbruggen.


Overlevingspensioen

Pensioen waarop men recht heeft op basis van de loopbaan van een overleden echtgeno(o)t(e).

Overschrijving

Document dat toelaat geld van de ene bankrekening naar de andere over te hevelen.

Palliatief verlof

Gehele of gedeeltelijke loopbaanonderbreking in het kader van de thuisverzorging van een terminale patiënt.

Palliatieve zorg

Zorgen die terminaal zieke patiënten en hun familie de best mogelijke levenskwaliteit en de hoogst mogelijke autonomie willen schenken via pijnbestrijding, comfortdiensten, psychologische, sociale en spirituele ondersteuning enz.

Pensioenleeftijd

Leeftijd waarop men wettelijk gepensioneerd is, nl. 65 jaar voor mannen en 64 jaar voor vrouwen (vanaf 1/1/2009 eveneens 65 jaar voor vrouwen).

Persoon ten laste

Kinderen, adoptiekinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen, broers, zusters, ouders, grootouders, enz. die men exclusief en hoofdzakelijk ten laste heeft, met uitzondering van de persoon waarmee men wettelijk samenwoont, tenzij deze laatste voor minstens 66% invalide is.

Postassignatie

Betaalopdracht die de postbode thuis uitbetaalt of die geïnd kan worden op een postkantoor.

Recht van hoger opbod

Het recht om na de laatste zitdag van de openbare verkoping toch nog een hogere prijs te bieden dan op de openbare verkoping. Het recht van hoger opbod wordt toegepast binnen de vijftien dagen die volgen op de toewijzing.

Registratierechten

Bedrag dat betaald dient te worden voor de ambtelijke registratie van bepaalde transacties/documenten.

Rentevoet

Percentage van de rente die toegepast wordt op een bepaald bedrag.

Verklarende woordenlijst ~ 169

Reservataire erfgenaam

Wettelijke erfgenaam (de afstammelingen, of bij gebrek aan afstammelingen de ouders of de langstlevende echtgenoot) die bij wet recht heeft op een deel van de nalatenschap. Dit voorbehouden deel kan niet aan anderen nagelaten worden, ook niet per testament.

Roerende goederen

Goederen die verplaatsbaar zijn zoals bv. meubels. maar ook alle verbintenissen of vorderingen die betrekking hebben op geldsommen of verplaatsbare goederen.

Rust- en verzorgingstehuis

Instelling waar ouderen permanent verblijven en verzorgd worden.

Rustoord

Instelling waar ouderen permanent verblijven.

Rustpensioen

Pensioen waarop men recht heeft op basis van de eigen loopbaan als werknemer, zelfstandige of ambtenaar.

Schenkingsrechten

Bedrag dat aan de fiscus verschuldigd is, wanneer een schenking boven een bepaalde waarde gaat.

Schuldbemiddeling

Bemiddeling tussen schuldeiser(s) en schuldenaar inzake de terugbetaling van de schulden.

Serviceflat

Flat met een aantal centrale diensten die mits betaling ter beschikking staan van de bewoner.

Sociaal verwarmingsfonds

Fonds dat in het leven werd geroepen om personen met onvoldoende middelen tijdens de winterperiode van de nodige brandstof te voorzien.

Solidariteitsbijdrage

Verplichte en wettelijke inhouding op het brutoloon; van pensioenen wordt 0,5 tot 2% afgehouden voor de solidariteitsbijdrage, al naargelang men alleenstaande of gezinshoofd is.

Successierechten

Belasting op nalatenschappen.

Testamentaire erfopvolging

Bij testament vastgelegde erfopvolging na het overlijden van een persoon.

Thuisdiensten

Diensten van algemene aard (huishoudelijk, administratief...) die aan huis verstrekt worden.


Thuiszorg

Allerlei zorgen (verpleging, kinesitherapie...) die aan huis verstrekt worden.

Vakantiegeld

Jaarlijks uitbetaald bedrag dat gelijk is aan een maandloon en dat uitbetaald wordt aan werknemers en ambtenaren, in principe om hun vakantiekosten te dekken.

Verbruikerskrediet

Krediet dat toegekend wordt voor de aanschaf van verbruiksgoederen en diensten.

Verkoopcompromis

Verkoopovereenkomst, officieel document dat door de koper en verkoper van een vastgoed ondertekend wordt en bindend is wat de verkoop aangaat.

Verwarmingstoelage

De verwarmingstoelage is een vergoeding die toegekend wordt aan mijnwerkers die ten minste 20 jaren in de steenkoolmijnen werkten.

Volledige loopbaan

Een loopbaan die meestal 45 jaar telt voor mannen en 44 jaar voor vrouwen (vanaf 1/1/2009 eveneens 45 jaar voor vrouwen). Voor bepaalde beroepen telt een volledige loopbaan minder jaren.

Vrijwilligerswerk

Onbetaald, vrijwillig uitgevoerd werk.

Vruchtgebruik

Recht om de eigendom – bv. een woning - van iemand anders te gebruiken en de vruchten – bv. de huurprijs - daarvan te ontvangen, alsof men zelf de eigenaar is.

Wettelijke erfopvolging

Wettelijke opvolging van een overledene wat diens goederen, rechten en verplichtingen aangaat – successie.

WIGW-statuut

Weduwen, Invaliden, Gepensioneerden en Wezen met een laag inkomen die mits aanvraag van het WIGW-statuut kunnen genieten van een aantal kortingen.

Zorgverzekering

Verzekering die de ziektekosten dekt.

Verklarende woordenlijst ~ 171

10. Adressenlijst Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) Zuidertoren 1060 Brussel Gratis telefoonnummer: 0800 50 246 (van maandag tot vrijdag, van 8u30 tot 12u en van 13u tot 17u) Fax: 02 529 21 67 E-mail: [email protected] www.rvponp.fgov.be Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ) Jan Jacobsplein 6 1000 Brussel Tel.: 02 546 42 11 Fax: 02 511 21 53 E-mail: [email protected] www.rsvz-inasti.fgov.be

172 ~ Adressenlijst

Pensioendienst voor de Overheidssector (PDOS) Victor Hortaplein 40, bus 30 1060 Brussel Tel.: 02 558 60 00 - Fax: 02 558 60 10 E-mail: [email protected] www.pdos.fgov.be Dienst voor de Overzeese Sociale Zekerheid (DOSZ) Louizalaan 194 - 1050 Brussel Tel.: 02 642 05 11 - Fax: 02 642 05 59 E-mail: [email protected] www.dosz-ossom.fgov.be Federale Overheidsdienst Financiën Administratie van de Thesaurie CDVU - Maandelijkse Pensioenen Kunstlaan 30 - 1040 Brussel Tel.: 02 572 57 11 - Fax: 02 233 75 04 E-mail: [email protected] www.cdvupensioenen.fgov.be

Rekenplichtige der Geschillen Bureau der Liggende Gelden Wetstraat 71 - 1040 Brussel Tel.: 02 233 79 08 E-mail: [email protected] Ombudsdienst Pensioenen WTC III Simon Bolivarlaan 30, bus 5 1000 Brussel Tel.: 02 274 19 80 Fax: 02 208 31 43 E-mail: [email protected] www.ombudsmanpensioenen.be Ombudsman van de Verzekeringen de Meeûsplantsoen 35 1000 Brussel Tel.: 02 547 58 71 Fax: 02 547 59 75 E-mail : [email protected] www.ombudsman.as

Ombudsman der Banken Beliardstraat 15 – 17, bus 8 1040 Brussel Tel.: 02 545 77 70 Fax: 02 545 77 79 E-mail : [email protected] www.ombfin.be

Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars (IPI-BIV) Luxemburgstraat 16b - 1000 Brussel Tel.: 02 505 38 50 Fax: 02 503 42 23 E-mail: [email protected] www.ipi.be

Belgische Federatie van het Financiewezen Ravensteinstraat 36, bus 5 1000 Brussel Tel.: 02 507 68 11 Fax: 02 512 58 61 E-mail : [email protected] www.febelfin.be

Belgische Unie van LandmetersExperten Noordstraat 76 - 1000 Brussel Tel.: 02 219 62 81 - Fax: 02 219 31 47 E-mail: [email protected] www.ubg-bul.be

Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat Bergstraat 30 -34 1000 Brussel Tel.: 02 505 08 50 Fax: 02 505 08 59 E-mail via de website www.notaris.be Algemeen Eigenaars Syndicaat (AES) Voor de adresgegevens van de lokale antennes, raadpleeg de website. www.aes-snp.be. E-mail: [email protected]

OVAM Stationsstraat, 110 2800 Mechelen Infolijn Bodem : 015 28 44 58 (of 59) E-mail : [email protected] www.ovam.be Wonen Vlaanderen Antwerpen: 03 224 61 16 Limburg: 011 74 22 00 Oost-Vlaanderen: 09 265 45 11 West-Vlaanderen: 050 44 29 07 Vlaams-Brabant: 016 24 97 77

Bouwen en Wonen Infolijn 0800 30 201, www.bouwenenwonen.be (doorklikken naar woning huren) Federale Overheidsdienst Financiën Tel.: 0257 257 57 (elke werkdag tussen 8 en 17u) Portaal: www.minfin.fgov.be ~ Administratie van het kadaster, de registratie en de domeinen Koning Albert II-laan 33, bus 50 1030 Brussel Tel.: 02 576 28 53 of 02 576 35 98 Fax: 02 576 17 52 E-mail : [email protected] ~ Dienst communicatie Koning Albert II-laan 33, bus 70 1030 Brussel - Tel.: 02 576 86 46 E-mail: [email protected] Federale Overheidsdienst Economie Tel.: 02 277 56 40 Fax: 02 277 50 74 E-mail : [email protected] www.economie.fgov.be Infoshop van de FOD Economie is elke werkdag open van 9 – 16u30 Vooruitgangstraat 48 - 1210 Brussel Tel.: 02 277 55 76 Adressenlijst ~ 173

Vlaamse Agentschap Zorg en Gezondheid Koning Albert II- laan 35, bus 33 1030 Brussel Tel.: 02 553 35 00 Fax: 02 553 35 84 E-mail: [email protected] www.zorg-en-gezondheid.be Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap IVA Zorg en Gezondheid Afdeling Residentiële en Gespecialiseerde Zorg Rusthuis-Infofoon Koning Albert II-laan 35, bus 33 1030 Brussel Tel.: 078 15 25 25 Fax: 02 553 36 05 E-mail: [email protected] www.zorg-en-gezondheid.be/rusthuisinfofoon.aspx

174 ~ Adressenlijst

Thuiszorgcentrum Aalst Sint-Jorisstraat 26 9300 Aalst Tel.: 053 76 16 80 Fax: 053 76 16 99 E-mail: [email protected] Seniorama Leuven Vanden Tymplestraat 35 3000 Leuven Tel.: 016 22 20 14 Fax: 016 22 39 57 E-mail: [email protected] www.seniorama.be Home–Service Gent Tramstraat 69 9000 Gent Tel.: 09 33 58 51 Fax: 09 333 57 69 E-mail: [email protected] Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen J. Vander Vekenstraat 158 1780 Wemmel Tel.: 02 456 82 00 Fax: 02 461 24 41 E-mail: [email protected] www.palliatief.be

Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering Troonstraat 30A 1000 Brussel Tel.: 02 229 35 00 - Fax: 02 229 35 58 E-mail: [email protected] www.hziv.be Landsbond der Christelijke Mutualiteiten Tel.: 02 246 41 11 - Fax: 02 246 48 21 E-mail: [email protected] www.cm.be Landsbond van de Neutrale Ziekenfondsen Tel.: 02 538 83 00 of 0800 300 05 Fax: 02 538 50 18 E-mail: [email protected] www.neutrale-ziekendfondsen.be Nationaal Verbond van Socialistische Mutualiteiten Tel.: 02 515 02 11 Fax: 02 515 02 07 E-mail: [email protected] www.socmut.be

Landsbond van Liberale Mutualiteiten Tel.: 02 542 86 00 Fax: 02 542 86 99 E-mail: [email protected] www.mut400.be Landsbond van de Onafhankelijke Ziekenfondsen Tel.: 02 778 92 11 - Fax: 02 778 94 00 E-mail: [email protected] www.mloz.be Vlaamse Zorgkas Koning Albert II-laan 35, bus 36 1030 Brussel Tel. : 02 553 45 90 - Fax : 02 553 45 95 E-mail: [email protected] www.vlaamsezorgkas.be Vlaamse Agentschap Zorg en Gezondheid Zorgverzekering Afdeling Vlaamse zorgverzekering Team Zorgfonds Koning Albert II-laan 35, bus 33 1030 Brussel Tel.: 02 553 46 90 - Fax: 02 553 46 59 E-mail via website www.vlaamsezorgverzekering.be

FOD Economie - Multimedia Contact Center Vooruitgangstraat 50 - 1210 Brussel Tel.(gratis nummer): 0800 12 033 Fax (gratis nummer): 0800 12 057 E-mail: [email protected] www.economie.fgov.be FOD Economie - Algemene Directie Controle en Bemiddeling Centrale diensten – FO - WTC III Simon Bolivarlaan 30 1000 Brussel Tel.: 02 277 54 84 Fax : 02 277 54 52 E-mail: [email protected] www.economie.fgov.be Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG) Nijverheidsstraat 26-38 1040 Brussel Tel: 02 289 76 11 Fax: 02 289 76 09 E-mail: [email protected] www.creg.be

Vlaamse Reguleringinstantie voor Elektriciteits- en Gas Markt (VREG) Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II- laan 20, bus 19 1000 Brussel Tel.: 02 553 13 79 Fax: 02 553 13 53 E-mail: [email protected] www.vreg.be Sociaal Verwarmingsfonds Leon Lepagestraat 4 1000 Brussel Tel. (gratis nummer) : 0800 90 929 E-mail : [email protected] www.verwarmingsfonds.be MIVB Gulden Vlieslaan 15 1050 Brussel Tel.: 070 23 2000 E-mail via de website www.mivb.be De Lijn Motstraat 20 2800 Mechelen Tel: 070 22 02 00 E-mail via de website www.delijn.be

Adressenlijst ~ 175

NMBS – Directie Reizigers B-RZ 047s 13/7 Centrale klantendienst Hallepoortlaan 40 1060 Brussel Tel. (reizigersinformatie): 02 528 28 28 Fax: 02 528 21 39 E-mail via de website www.b-rail.be Mobiliteitscel Afdeling Beleid Mobiliteit en Verkeersveiligheid Koning Albert II-laan 20, bus 2 1000 Brussel Tel. (gratis nummer): 0800 302 01 Fax: 02 553 71 08 E-mail: [email protected] www.mobielvlaanderen.be Belgacom Koning Albert II-laan 27 - 1030 Brussel Tel.: 0800 22 800 E-mail via de website www.belgacom.be

176 ~ Adressenlijst

Belgacom Mobile (Proximus) Vooruitgangstraat 55 1210 Brussel Tel.: 02 205 40 00 Fax: 02 205 40 41 E-mail via de website www.proximus.be Mobistar Reyerslaan 70 - 1030 Brussell Tel.: 0800 850 80 - Mobiel: 5000 Fax: 0800 95 956 E-mail: [email protected] www.mobistar.be Base Neerveldstraat 105 - 1200 Brussel Tel.: 0486 19 19 99 E-mail: [email protected] www.base.be Telenet Liersesteenweg 4 - 2800 Mechelen Tel.: 0800 667 30 Fax: 015 333 999 E-mail: [email protected] ww.telenet.be

Ombudsdienst voor Telecommunicatie Barricadenplein 1 - 1000 Brussel Tel.: 02 223 09 09 Fax: 02 219 86 59 E-mail: [email protected] www.ombudsmantelecom.be Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) Dienst Culturele Uitstraling Sainctelettesquare 17 - 1000 Brussel Tel.: 02 208 02 23 Fax: 02 208 02 89 E-mail: [email protected] www.vgc.be CultuurNet Vlaanderen Sint-Gisleinstraat 62 - 1000 Brussel Tel.: 02 551 18 70 - Fax: 02 551 18 99 E-mail: [email protected] www.cultuurnet.be Koning Boudewijnstichting Brederodestraat 21 - 1000 Brussel Tel.: 02 511 18 40 Fax: 02 511 52 21 E-mail: [email protected] www.kbs-frb.be

Bloso Arenberggebouw – Arenbergstraat 5 1000 Brussel Tel.: 02 209 45 11 Fax: 02 209 45 15 E-mail via website www.bloso.be OKRA-Sport Haachtsesteenweg 579, postbus 40 1031 Brussel Tel.: 02 246 44 35 Fax: 02 246 44 42 E-mail: [email protected] www.okrasport.be Toerisme Vlaanderen Grasmarkt 61 1000 Brussel Tel.: 02 504 03 90 Fax: 02 513 04 75 E-mail: [email protected] www.toerismevlaanderen.be, www.vlaanderen-vakantieland.be

Bureau voor de promotie van het toerisme Wallonië - Brussel Sint-Bernardusstraat 30 1060 Brussel Tel.: 070 221 021 Fax: 02 513 04 75 E-mail: [email protected] www.opt.be

Federatie Onafhankelijke Senioren (FedOS) Warmoesstraat 13 1210 Brussel Tel.: 02 218 27 19 Fax: 02 219 98 43 E-mail: [email protected] www.fedos.be

Brussels Airlines b.house – Brussels Airport Building Ringbaan 26 1831 Diegem Tel.: 02 754 19 00 of 0902 51 600 (reservaties) Fax: 02 754 19 10 E-mail: [email protected] www.brusselsairlines.com

OKRA Haachtsesteenweg 579, postbus 40 1031 Brussel Tel.: 02 246 44 41 Fax: 02 246 44 42 E-mail: [email protected] www.okra.be

Instituut voor Tropische Geneeskunde Kronenburgstraat 43/3 2000 Antwerpen Travelfoon 0900 101 10 www.itg.be

S-Plus - Socialistische Mutualiteiten Sint-Jansstraat 32 1000 Brussel Tel.: 02 515 02 06 Fax: 02 514 22 05 E-mail: [email protected] www.s-plusvzw.be

Adressenlijst ~ 177

Liberale Beweging voor Volksontwikkeling (LBV) Livornostraat 25 1050 Brussel Tel.: 02 538 59 05 Fax: 02 538 20 82 E-mail: [email protected] www.lbvvzw.be Neutrale Landsbond van de Derde Leeftijd (NLDL) Charleroisesteenweg 145 1060 Brussel Tel.: 02 538 83 00 of 0800 300 05 Fax: 02 538 50 18 E-mail: [email protected] www.neutrale-ziekenfondsen.be Neos, netwerk van ondernemende senioren Tweekerkenstraat 29/6 1000 Brussel Tel.: 02 238 04 91 Fax: 02 238 04 95 E-mail: [email protected] www.neosvzw.be

178 ~ Adressenlijst

Belgian Senior Consultants Warmoesstraat 7 1210 Brussel Tel.: 02 219 50 08 Fax: 02 219 95 37 E-mail: [email protected] www.belgian-senior-consultants.org Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk Amerikalei 164 2000 Antwerpen Tel.: 03 218 59 01 E-mail: [email protected] www.vrijwilligersweb.be Het Punt (Steunpunt Vrijwilligerswerk Brussel) Treurenberg 24 1000 Brussel Tel.: 02 218 55 16 Fax: 02 218 71 66 E-mail: [email protected] www.hetpuntbrussel.be

Organisatie voor Weduwen en Weduwnaars ConTempo Landelijk secretariaat Potterierei 72 8000 Brugge Tel.: 050 44 49 57 Fax: 050 44 49 59 E-mail: [email protected] www.vzwcontempo.be Vlaams Meldpunt voor Ouderenmis(be)handeling c/o Sociaal Huis Pandora Grotenbergstraat 24-26 9620 Zottegem Tel.: 078 15 15 70 Fax: 09 361 06 57 E-mail via de website www.meldpuntouderenmishandeling.be

Colophon : Redactie: Paule Alen, Marie Brandeleer, Chantal Samson Creatie en productie: Label Drukwerk: Enschedé Verantwoordelijke uitgever: Gabriel Perl, RVP, Zuidertoren, 1060 Brussel

Belangrijke mededeling De informatie in deze gids is louter informatief en niet rechtsgeldig. Er kunnen dus geen rechten of plichten ontleend worden aan de teksten die in deze gids staan. De Rijksdienst voor pensioenen kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor gebeurlijke fouten of onvolledige gegevens die in deze gids opgenomen zijn. Wij kunnen niet waarborgen dat de verstrekte informatie volledig, nauwkeurig of up-to-date is, ondanks het feit


dat wij alle mogelijke voorzorgen troffen om u correct in te lichten. Indien u ondanks onze inspanningen tekortkomingen vaststelt, nodigen wij u uit om deze mee te delen aan de verantwoordelijke uitgever. Voor een volgende editie van de Pensioengids zullen wij in de mate van het mogelijke rekening houden met uw opmerkingen.

Groene lijn: 0800/50 246

De vermelding van bepaalde bedrijven, organisaties, diensten of producten betekent niet dat deze worden aanbevolen door de RVP of dat deze beter zouden zijn dan bedrijven of producten die niet in deze gids worden vermeld.

V

Deze gids geeft een overzicht van de belangrijkste regelingen en voorzieningen. Hij reikt ook een aantal tips en denkpistes aan om deze nieuwe, belangrijke levensfase nuchter en positief te benaderen. Wij wensen u alvast een zorgeloze, gelukkige en verrijkende rust toe en hopen dat de informatie die wij voor u verzamelden daar toe bijdraagt.

Praktische gids voor de gepensioneerde ~ Vlaams Gewest ~ 2008-2009


Praktische gids voor de gepensioneerde Groene lijn: 0800/50 246 Rijksdienst voor Pensioenen ~ www.onp.fgov.be


Rijksdienst voor Pensioenen ~

Recommend Documents