VERBOUWING VAN BLOK B ZUIDERTOREN - BRUSSEL - 2000 Rijksdienst voor Pensioenen
DE VERBOUWING VAN DE RIJKSDIENST VOOR PENSIOENEN Blok B van de Zuidertoren omvat de gedigitaliseerde data van de pensioenen van alle Belgen. Een korte bouwtijd en daarbij het ongestoord verder kunnen werken van diverse Rijksadministraties was daarin essentieel. De gebetoneerde geslotenheid van het bestaande gebouw verbouwen tot een open en klaar gebouw was de opdracht van de architectuurwedstrijd. De uitgebreidde databekabelingen en hoog gespecialiseerde technieken vergden een doordachte gecoördineerde multidisciplinaire aanpak. Een divers eisenpakket eigen aan dit complexe programma werd gesteld en tot teverdenheid van het bestuur volbracht door het interdisciplinair studieteam Coopman. Het stofvrij houden van de kern van het gebouw welke een zaal bevat met duizenden terrabytes aan dataopslag was daarbij cruciaal. Immers alle data van alle Belgen met betrekking tot hun verdiensten, sociale bijdragen, pensioenopbouw en maandelijkse aanpassingen van al deze gegevens dienden van complicaties gevrijwaard te blijven. Tevens werd een open en transparant maar streng beveiligd concept van architectuur vooropgesteld dat de betonnen bunker van weleer vervangt.
HET STEDEBOUWKUNDIG CONCEPT 1. Integratie met het omgevend stedebouwkundig netwerk. De doorgang tussen blok B en de zuidertoren vormt op velerlei wijzen een interessante architecturale opportuniteit. D.d. 2000 heeft die straat weinig zeggingskracht. Het ontwerp levert het idee aan om temidden van de hoogste toren van Brussel en blok B het eenzijdige infrastructurele karakter te vervangen door een groene stedelijke ambiance. 2. Extreme schaalverschillen De zuidertoren werkt op schaal van Brussel, evenwel werkt de eerste 10 meter van dit gebouw op schaal van de voetganger. De begane grond een verhaal geven zodat dit hoog zijn ook nog van nabij een betekenis heeft werd doel. Bijvoorbeeld door de begane grond tussen de twee gebouwen van de Rijksdienst voor Pensioenen en dak te geven en een aangenamer stedelijke uitstraling te geven. 3. De architecturale uitstraling van het gebouw op stedelijk niveau. De grootschaligheid van de site verrijken met tal van inputs die inwerken op het nabije was daarbij doel, bijvoorbeeld: - een stedelijk dak - een intensief met groen aangeklede laan - een cafetaria “young at heart” met terras - enkele kunstobjecten conform de wetgevende bepaling omtrent kunst in overheidsgebouwen. Omdat deze straat niet op een voetgangersas gelegen is kan ze doel op zich worden. Een stedelijk dak boven die tussenstraat realiseert dit. Hierdoor hoeven de gevels niet meer te werken als ‘hoofd’ van het gebouw, maar leiden de stedeling/werknemer/ leverancier af naar de tussenliggende straat waar beide gebouwen toegangsdeuren hebben.
HET ARCHITECTURAAL CONCEPT 1. Openen van de gesloten geveldelen. Door het openbreken van de façade verkrijgen de achterliggende ruimten daglicht. De bestaande negatieve impact van het norse gebouw op de omgevende publieke ruimte wordt daardoor ingeruild voor een open ontvankelijke overheidsgebouw. 2. Het naar boven laten uitbreiden van de gevelbeglazing kent twee redenen: a. Het realiseren van een nieuwe binnengang. Het idee om de nieuwe gevel te laten doorlopen over de insprong onder de dakluifel realiseert een binnengang. Deze glazen rondgang biedt daarbij een aantrekkelijk uitzicht op de omgeving. Het voorzien van een gang achter een façade verlevendigt de gevel door de choreografie van de gebruikers. b. Een overgang van het gebouw naar de lucht. Door de glazen gevel te laten doorlopen voorbij de kroonlijst wordt geheel deze voormalige ‘bunker’ definitief luchtig. Het gebouw integreert zich met de lucht, de voormalige geslotenheid vindt zijn omgekeerde in de aangereikte efemere transparantie. 3.De poëtische ritmiek van seriegrafische printings. a. De witte geritmeerde lijntjes op de kopgevels Op de kopgevels worden seriegrafische prints aangebracht op de beglazing. Deze ritmiek van lijntjes geeft aan het glas een oppervlak terwijl de transparantie ervan aanwezig blijft. Het voordeel voor de gebruiker van verhoogde privacy is daar een aspect van. Tevens sluit dit de kopgevels af waardoor de niet toegankelijkheid ervan zich vertaald weet.
Het openbreken van de gesloten delen van de gevel was één stap om het achterliggende kantoorlandschap van licht te voorzien. De inwendige ‘bunker’ temidden van het gebouw die de gedigitaliseerde opslag gegevens van de staat en zijn burgers beheert lichtgevend beglazen maakt het gebouw finaal ook inwendig licht en luchtig. De transformatie van de omvangrijke betonnen kern door deze te voorzien van beglazing in opaal en een batterij aan neon’s transformeren samen met het openen van de gevels het omringende kantoorlandschap tot een met licht overladen ruimte.
b. De resterende betonnen wanden en gedigitaliseerde codering De blijvende betonnen wanden worden ontdaan van hun natuursteen en effen wit geplamuurd. Op deze witte achtergrond wordt de digitale taal van eentjes en nulletjes aangebracht in het zwart. Het daarvoor gelegen glazen deel wordt eveneens voorzien van de codering van de digitale taal, hier dan bmv. witte seriegrafische prints op glas. De feitelijkheid van de aanwezigheid achter deze betonnen muur van een bijzonder uitgebreid en performant computercenter wordt op dit geveldeel aanwezig gesteld. c. De ritmiek op het glas van de groene straat Als zonwering wordt een reusachtige luifel aangewend die terwijl ook dienst doet als een overdekte straat. Deze zonwering functioneert door het zonnewerende vermogen van glas zelf, door de buitenlucht die er vrij onderstroomt, en door de seriegrafische prints op dit beglaasde dakvlak.
Overlast door hevige windvlagen en valwinden. De hoogte van de toren en de nabijheid van het horizontale volume hebben een dramatisch effect door de valwinden langs de wand van de toren die zich optellen in de trechter dat het het horizontale volume aanlevert. Mensen waaien weg, bejaarden breken hun heup. De toevalligheid dat de gepensioneerde vader van de aangestelde Nederlandse windtunnelonderzoeker gehandicapt werd door een zware val aldaar door de verdrievoudigde windsnelheden leverden een gemotiveerde onderzoeker aan in het bijzonder met betrekking tot deze site en de overlast in de publieke ruimte afkomstig van verdubbelde windsnelheden. De binnenstraat als windbreker. Naast het voordeel van het aangename groene sfeer en gematigd klimaat dat de overdekte straat aanlevert en zijn stedenbouwkundige relevantie was de overkapping ook effectief ten aanzien van de valwinden. Het voorziene dak behoorde tot fase twee van het ontwerp. Het blijft aangewezen deze in de bouwaanvraag voorziene stedenbouwkundige completering van het ontwerp iuit te voeren omwille van het concept van openheid en klantgerichtheid van de vermelde overheidsadministratie en tevens omwille van de opwaardering van dit deel van de gebouwde werkelijkheid. De hoogste toren van België bezit immers best op het gelijkvloerse niveau een stedenbouwkundige betekenis die de passanten als aangenaam ervaren.
Blok B ZUIDERTOREN Rijksdienst voor Pensioenen BRUSSEL Jaar: 2000
Procedure: laureaat architectuurwedstrijd Project: vernieuwing van de gevels van gebouw Blok B van de Zuidertoren en zijn verbinding met Blok A, inrichting van de binnenruimtes. Locatie: Brussel Bouwheer: Rijksdienst voor Pensioenen Kostprijs: 7.436.805 € Oplevering:: 2001 Architect: Dirk Coopman Controle uitvoering: VK Studio - Roeselare Stabiliteit: Studium - Brugge Technieken: Coget - Brussel Studie gevelsystemen: Lesos
