Verkort financieel verslag 2008 Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland
Vertrouwen in de toekomst De coöperatie maakt het verschil.
2008 gaat de geschiedenis in als het jaar van de kredietcrisis. Interbancair vertrouwen was niet meer vanzelfsprekend, spaarders en leners werden erg voorzichtig, het consumentenvertrouwen nam af en een recessie was geboren. Desondanks hebben wij onze reputatie in 2008 niet alleen behouden, maar ook versterkt.
Tijd gunstig voor coöperatie
Rabobank hoofdsponsor van de hockeyclubs in Harlingen en Leeuwarden
De kredietcrisis, die in Amerika begon als hypotheekcrisis, sleepte in korte tijd de rest van de wereld met zich mee, omdat banken en beleggers overal zaken met elkaar doen. Snelle reddingsacties van overheden en centrale banken konden niet voorkomen dat de crisis
georganiseerd over hoe we de coöperatie dichtbij o.a. jongeren en
oversloeg op de reële economie. Ook de Rabobank heeft last gehad
ondernemers kunnen brengen. Maar ook stelde de ledenraad de
van de crisis, echter veel minder dan de beursgenoteerde banken. Dat
jaarrekening vast en benoemde zij onze nieuwe commissaris
heeft alles te maken met de coöperatieve structuur van onze
Ger Jaarsma in verband met het statutaire aftreden van Paulus
organisatie.
Groenendijk. De contacten met onze ledenraad zijn waardevol gebleken voor de verbetering van onze dienstverlening.
Voordeel van en voor leden Het lidmaatschap van de Rabobank geeft de klantrelatie een extra
Coöperatiefonds en sponsoring
dimensie. Leden kunnen meepraten over belangrijke onderwerpen én
Een belangrijk deel van onze winst vloeit terug naar de regio. Hiermee
invloed uitoefenen. Voor hen organiseerden we in november onze
tonen we onze maatschappelijke betrokkenheid. Zo werden we in
jaarlijkse afdelingsvergaderingen met als hoofdthema Maatschappelijk
2008 hoofdsponsor van de hockeyclubs in Harlingen en Leeuwarden.
Verantwoord Ondernemen. Ondernemers uit de regio deelden hun
Maar ook waren we als partner betrokken bij de Friese Havendagen
MVO-activiteiten met onze leden. Maar ook de bank presenteerde haar
(Harlingen) en de Marathon van Leeuwarden. Met de gezamenlijke
activiteiten op duurzaam gebied. Daarnaast bieden wij onze leden o.a.
Friese Rabobanken gingen we bovendien een sponsorrelatie aan met
de voordelen van de ledencertificaten, een hogere rente op de
het SKS-Skûtsjesilen en de Frisian Solar Challenge (Elfstedentocht met
levensloopspaarrekening en natuurlijk ons ledenblad: Dichterbij. Een
zonneboten). Naast sponsoring kent Rabobank Leeuwarden-
blad vol met regionale (financiële) artikelen en aantrekkelijke
Noordwest Friesland het Coöperatiefonds. Een fonds waarmee we
aanbiedingen.
onze lokale verwevenheid versterken. In 2008 ontvingen 16 projecten geld uit het fonds zoals de St. Martenastate voor het realiseren van de
Actieve ledenraad
Túnmanswente in Cornjum en St. Vrienden van Doniastate
De ledenraad is actief voor het tweede achtereenvolgende jaar. In
(kinderboerderij) in Stiens.
2008 hebben we onze pijlen met name gericht op het coöperatieve bankieren. Met de ledenraad hebben we daarom een brainstormsessie Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland | Verkort jaarverslag 2008
2
Gezonde groei voor zakelijke dienstverlening Klanten kiezen voor zekerheid en vertrouwen. In 2008 hebben we in de zakelijke kredietverlening een gezonde groei kunnen noteren, ondanks verslechterde marktomstandigheden in de laatste maanden. Voor goede ondernemingsplannen zijn er bovendien altijd financieringsmogelijkheden. Onze klanten hebben vertrouwen in ons. En dat vertrouwen is wederzijds.
samen. Het gaat erom ondernemers te stimuleren innovatieve producten en/of diensten te ontwikkelen en daar de markt mee op te gaan. De zogenaamde Bisonfinanciering kan deze ambitieuze ondernemers een steun in de rug bieden.
Agrarisch Van oudsher heeft de Rabobank een hechte band met haar agrarische relaties. Het agrarisch adviesteam bezoekt haar relaties doorgaans thuis. In maart 2008 draaiden we de rollen om en nodigden we al onze agrarische klanten uit op ons advieskantoor in Franeker. Een netwerkbijeenkomst pur sang die door onze agrarische ondernemers bijzonder is gewaardeerd.
Kennisoverdracht Dat wij proactief zijn in de zakelijke markt is terug te zien in de groei
Uiteraard brengen we onze kennis graag over op onze relaties als het
van onze marktaandelen. Het marktaandeel in de sector handel,
gaat om onze eigen producten. We organiseerden in 2008 diverse
industrie en dienstverlening steeg naar 28%. In de agrarische sector
bijeenkomsten en seminars, zoals een workshop ‘Goede Zaken’ voor
bleven we onveranderd dé bank. Ons marktaandeel steeg naar maar
onze verenigingen, stichting en kerken. De centrale vraag tijdens deze
liefst 53%. Maar ook in de startersmarkt bereikte ons marktaandeel een
bijeenkomst was hoe organisaties optimaal kunnen profiteren van de
recordhoogte (25%).
samenwerking met bedrijven. Maar ook informeerden we onze zakelijke relaties over efficiënt betalingsverkeer en internetbankieren.
Agro Alliantie
Gezien de opkomst voor deze bijeenkomsten bleek hieraan duidelijk
Een interessante activiteit van de bank in de agrarische markt is onze
behoefte.
betrokkenheid bij de oprichting van de Friese Agro Alliantie. Een platform van waaruit agrarische projecten worden geïnitieerd en gestimuleerd en praktische ondersteuning wordt geboden. De Agro Alliantie is een initiatief van een aantal lokale marktpartijen in samenwerking met de Rabobank en de Kamer van Koophandel.
(Startende) ondernemers Ook ondersteunde de Rabobank in 2008 het Jong Bedrijven Netwerk Fryslân (JBN). Een dynamisch, hecht netwerk van beginnende ondernemers die elkaar vooruit helpen. Ondernemers kennen en daar waar nodig te begeleiden, is voor ons reden bij dit netwerk betrokken te zijn. Voor de startende ondernemers organiseerden wij in oktober een succesvol startersevent in Franeker. Alle zaken rondom het starten van een onderneming werden hier belicht. Maar ook was er in 2008 ruime belangstelling voor het MiniMastersprogramma dat de bank in samenwerking met Businesschool Nederland voor haar zakelijke relaties organiseerde. Van en mét elkaar leren was hiervan het doel.
Bisonfinanciering Naast beginnende ondernemers wil de Rabobank er ook zijn voor ondernemers die een noviteit op de markt willen brengen. Hiervoor is in 2008 de Stichting Bison in het leven geroepen. In deze stichting werken de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Van Hall Larenstein, Wetsus, de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij,
Netwerken tijdens het MiniMastersprogramma
het instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf Noord en de Rabobank Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland | Verkort jaarverslag 2008
3
Particulieren kiezen voor zekerheid en vertrouwen Consumenten kiezen in moeilijke tijden voor zekerheid en vertrouwen, zo bleek in 2008. Bestaande klanten brachten meer bankzaken en verzekeringen bij de Rabobank onder. Ook mochten we veel nieuwe klanten verwelkomen. Het in ons gestelde vertrouwen betalen wij uiteraard graag terug. Op de
marktaandeel in de hypotheekmarkt nam toe tot ruim 20% eind 2008.
Het toenemende gebruik van de digitale
Digitaal populair
toepassingen heeft geleid tot een daling in
Het aantal klanten dat via internet bankiert,
het kantorenbezoek. Reden om in 2008 het
laat nog steeds een stijgende lijn zien. Onze
kantorennetwerk van de bank onder de loep
klanten kiezen daarmee voor gemak en
te nemen. De lage bezoekersfrequentie van
snelheid. En dat op een site die al sinds jaar
ons kantoor in Minnertsga en de beperkte
en dag stabiel is en waarover gebruikers dik
afstand tot onze kantoren in Franeker en
tevreden zijn. Ook bankieren steeds meer
St. Annaparochie waren voor de bank
klanten via RaboMobiel. Onze medewerkers
aanleiding dit kantoor te sluiten. Om dezelfde
weten hun enthousiasme over dit product op
reden sloten we ook ons servicepunt in
de klant over te brengen. Dat resulteerde in
Hallum. In beide dorpen blijft een
een prijs voor één van de best verkopende
geldautomaat achter.
'RaboMobielbanken' in Nederland.
Woonwinkel Zuiderburen
Rabobankmanier: dichtbij, betrokken en toonaangevend.
Minder kantorenbezoek
Ondanks de stijging van het internetgebruik
Ons kantoor in Zuiderburen (Leeuwarden)
zien we dat het telefonisch advies favoriet is
transformeerden we naar een eigentijdse
bij onze klanten. We introduceerden in 2008
woonwinkel. Samen met Makelaardij Hoekstra
een nieuw telefoonnummer en ons
bieden wij daar alles wat van belang is op het
Positieve resultaten
Klantenadviescentrum onderging een
gebied van wonen. Van een degelijk
Doordat veel klanten in 2008 voor de
upgrading. De adviseurs van dit centrum
hypotheekadvies tot woontips over
Rabobank kozen, stegen onze resultaten op
adviseren en ondersteunen onze klanten op
bijvoorbeeld de aankoop van een huis. De
veel fronten. Zo kunnen we ons met recht de
alle terreinen. Alleen voor complexe zaken
samenwerking met Makelaardij Hoekstra
grootste spaarbank noemen en het
wordt een specialist ingeschakeld. Efficiënt
betekent gemak voor onze klanten, samen
voor zowel de klant als de bank.
realiseren we alle woonwensen.
Hypotheken De huizenmarkt lijdt onder de kredietcrisis: de verkoop stokt, nieuwbouw wordt uitgesteld en de woningprijzen staan onder druk. Met onze innovatieve producten zorgen onze adviseurs voor betrouwbaar advies waardoor we nummer 1 op de hypotheekmarkt zijn. In 2008 introduceerden we de Rabo OpbouwHypotheek. Door de lage kosten, fiscale voordelen en een duidelijk inzicht in het opgebouwde vermogen is de Rabo OpbouwHypotheek populair onder klanten. Tijdens het Woonfestival (Leeuwarden) in september werd de belangstelling voor deze nieuwe hypotheekvorm bevestigd. RaboMobiel: bankzaken worden in toenemende mate ditigaal gedaan
Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland | Verkort jaarverslag 2008
4
Jeugd en jongeren
300 energiezuinige woningen worden
Ook op de jeugd- en jongerenmarkt beweegt
gebouwd. Met de te verwachten stijging van
de Rabobank zich actief. Zo introduceerden
de energieprijzen voor de komende jaren, zal
Afscheid
wij in 2008 voor de leerlingen van de
de behoefte aan energiebesparende
In 2008 vond een wijziging plaats in de
basisscholen (groep 7 en 8) het project
maatregelen aanzienlijk toenemen.
samenstelling van het directieteam. Jeroen
sector wordt genoemd.
Dijkstra, directeur Bedrijven, nam afscheid van
Djungo. Een innovatief project om het ondernemerschap op jonge leeftijd te
Medewerkers trots
stimuleren. Voor onze studenten
De ontwikkeling van talenten en
organiseerden we in april samen met de
inzetbaarheid van medewerkers waren op
Toekomstvisie
Stichting Leeuwarden Studiestad een
personeelsgebied speerpunten in 2008. Dat
Het jaar 2009 wordt een moeizaam jaar voor
beleggersavond ‘Beleggen doe je zo’. We
blijft ook in de toekomst zo. Want efficiëntere
de Nederlandse economie, waarin van groei
maken onze toekomstige beleggers graag
processen en een snellere en nog betere
geen sprake zal zijn. Alleen de overheids-
wegwijs in het beursklimaat en de
klantbediening hebben ook consequenties
consumptie stijgt. De investeringen, de
psychologie van het beleggen.
voor onze medewerkers. Dit betekent niet
uitvoer en de private consumptie zullen
Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland.
alleen een andere houding van onze
allemaal krimpen. Maar omdat de
Private Banking
medewerkers, maar ook andere
uitgangspositie van de Nederlandse
'Bestendiger dan Rabobank Private Banking
vaardigheden. In dat kader zetten we
economie relatief gunstig is ten opzichte van
kan een bank niet presteren.’ 'Voor het vierde
opleidingen en trainingen in om
onze belangrijkste handelspartners, valt de
jaar op rij zet Rabobank Private Banking een
medewerkers voor te bereiden op de
economische teruggang hier nog mee. Er is
superprestatie neer.’ Citaten uit het jaarlijkse
veranderende rol in het contact met onze
dus geen reden om het vertrouwen in de
onderzoek van het blad Incompany naar
klanten.
toekomstige economische ontwikkeling van
private banken in Nederland. Rabobank
ons land te verliezen. Het zal echter wel enige
Private Banking werd tweede in 2008. We
Veel nieuwe klanten
tijd duren voor de consument hiervan
doen zaken met beide benen op de grond.
2008 was een bijzonder jaar voor
overtuigd is.
We zijn altijd dichtbij en bieden persoonlijke
medewerkers. Ze moesten alle zeilen
oplossingen met innovatieve producten en
bijzetten om de toestroom van nieuwe
diensten. Onze klanten waarderen dat. En
klanten in goede banen te leiden. Dit verliep
door de onzekere tijden kiezen steeds meer
soepel want Rabobankmedewerkers zijn trots
vermogende particulieren en ondernemers
op hun bedrijf, gemotiveerd en tevreden.
voor Rabobank Private Banking.
Dat blijkt ook uit diverse onderzoeken (Intermediair) waarin de Rabobank de
Ook hedendaagse ontwikkelingen en
aantrekkelijkste werkgever in de financiële
noviteiten delen wij graag met onze klanten. Zo organiseerden wij in november een workshop voor DGA-relaties over pensioenen, salaris en WIA in de pensioenwet. En tijdens een seminar in september vertelden we onze relaties meer over beleggen in obligaties.
Maatschappelijk verantwoord Het klimaatvraagstuk krijgt binnen ons productenpakket veel aandacht. Met duurzame producten als de KlimaatHypotheek, de creditcard met klimaatcompensatie en Rabo GroenSparen werken we samen met onze klanten aan een beter milieu. Vaak zoeken we hierbij de samenwerking met andere partijen die betrokken zijn bij het milieuvraagstuk. Zo is de Rabobank met de KlimaatHypotheek betrokken bij recreatieparkt It Fliet (Witmarsum), waar alle 70 woningen voldoen aan het Energie Prestatie Cerfificaat (EPC) en
Rabobankmedewerkers zijn trots op hun bedrijf, gemotiveerd en tevreden
het Sint Bonifatiuspark (Leeuwarden), waar Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland | Verkort jaarverslag 2008
5
Coöperatieve Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland U.A. gevestigd te Franeker in de gemeente Franekeradeel aangesloten bij de Coöperatieve Centrale Raiffeisen-Boerenleenbank B.A. Oprichtingsdatum 23 januari 1904 Adres Stationsweg 5 8911 AG LEEUWARDEN tel.: (058) 244 55 66
Raad van commissarissen J.S. Zeinstra, voorzitter T. Boomsma drs. ing. M. Dijkstra J. Heida P. Groenendijk (tot 16-06-2008) drs. ing. G. Jaarsma (vanaf 16-06-2008) drs. E.B. Klinkhammer T.J. Miedema Directie K.E. Engelse, directievoorzitter J.P. Dijkstra (tot 15-09-2008) drs. E. Meijer ir. E. Voorwinde
Overige vestigingen Franeker, Het Want 3 Franeker, Raadhuisplein 2a Harlingen, Voorstraat 25 Leeuwarden, Lieuwenburg 75 Leeuwarden, Cambuurplein 1 Menaldum, Ljochtmisdyk 2 Stiens, Wylpstrjitte 4 St. Annaparochie, Van Harenstraat 7 Terschelling Midsland, Oosterburen 70 Terschelling West, Torenstraat 56 Vlieland, Boereglop 4 Witmarsum, Van Aylvaweg 38 Woonwinkel Leeuwarden, Kruisdobbe 2
Aan de ledenraad, Bijgaand leggen wij u voor de verkorte jaarrekening 2008, voorzien van de accountantsverklaring en het advies van de raad van commissarissen. De verkorte jaarrekening is ontleend aan de jaarrekening 2008, welke voorzien van de accountantsverklaring en het advies van de raad van commissarissen ter inzage ligt ten kantore van de bank. De directie
Aan de raad van commissarissen en de directie van Coöperatieve Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland U.A.
Verkorte jaarrekening 2008 van Coöperatieve Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland U.A. gevestigd te Franeker gemeente Franekeradeel
Balans per 31 december 2008 (na winstbestemming) 2008
2007
Activa Kasmiddelen Groepsmaatschappijen Vorderingen op cliënten Deelnemingen Onroerende zaken en bedrijfsmiddelen Overige activa Totaal activa
7.811 302.107 1.737.320 13.222 8.770 6.740 2.075.970
7.495 272.643 1.611.605 5.055 9.464 5.699 1.911.961
Passiva Groepsmaatschappijen en maatschappijen waarin wordt deelgenomen Spaargelden Andere schulden aan cliënten Overige passiva Algemene reserve Totaal passiva
915.593 668.549 381.526 31.780 78.522 2.075.970
910.100 581.534 325.701 27.458 67.168 1.911.961
228.203
102.843
2008
2007
101.028 -67.080 33.948
91.232 -59.145 32.087
4.372 9.708 5 48.033
24 9.966 5 42.082
(Bedragen in duizenden euro's)
Accountantsverklaring Opdracht Wij hebben gecontroleerd of de in dit verslag opgenomen verkorte jaarrekening van de Coöperatieve Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland U.A. te Franeker over 2008 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2008 van Coöperatieve Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland U.A. te Franeker. Bij die jaarrekening hebben wij op 7 april 2009 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. De leiding van de coöperatie is verantwoordelijk voor het opstellen van de verkorte jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2008 van Coöperatieve Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland U.A. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de verkorte jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de verkorte jaarrekening op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel is de verkorte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening. Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van Coöperatieve Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland U.A. te Franeker en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle de verkorte jaarrekening dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 7 april 2009 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel. Utrecht, 8 mei 2009 Ernst & Young Accountants LLP
Niet in de balans opgenomen verplichtingen
Winst- en verliesrekening over 2008 (Bedragen in duizenden euro's) Baten Rentebaten Rentelasten Rente Opbrengsten uit effecten en deelnemingen Provisie Overige baten Totaal baten Lasten Personeelskosten Andere beheerskosten Afschrijvingen Totaal lasten
16.583 11.689 767
17.670 11.453 912 -30.035
-29.039
w.g. drs. P.J.A.J. Nijssen RA
Bedrijfsresultaat vóór waardeveranderingen van vorderingen
17.998
13.043
Advies Raad van commissarissen
Waardeveranderingen van vorderingen Bedrijfsresultaat vóór belastingen
-4.156 13.842
-3.814 9.229
Belastingen bedrijfsresultaat Nettowinst
-2.387 11.455
-2.297 6.932
Aan de ledenraad, Voor u ligt de verkorte jaarrekening 2008. Deze verkorte jaarrekening is ontleend aan de jaarrekening 2008, welke wij ter voldoening aan het bepaalde in de statuten hebben onderzocht. Mede op grond van de bij de jaarrekening 2008 door Ernst & Young Accountants LLP afgegeven accountantsverklaring, stellen wij u voor om de jaarrekening vast te stellen en de bestuurders te dechargeren. De raad van commissarissen
Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland | Verkort jaarverslag 2008
6
