Professionaliteit in wetenschap en zorg Symposium: in balans Utrecht 27 november 2015 Dr. Hans van Dartel, ethicus, verpleegkundige (np) Voorzitter Commissie Ethiek V&VN
Opzet • Verkenning waarden van praktijken in de zorg • Veranderende beelden van professionaliteit
• Uiteenlopende professionaliteitsbegrippen • Opgave zorg en wetenschap verbinden: hoe? • Afronding
symposium in balans
Waarden in de wetenschap Waarden in de zorg
Beeldvorming: waarden in wetenschap en zorg Vier stappen: • Bepaal voor jezelf welke waarden je van het grootste belang vindt voor de eigen praktijk • Ga in gesprek met een, twee collega’s over de gevonden waarden: kijk naar verschillen en overeenkomsten • Bepaal met elkaar welke waarden volgens jullie van gemeenschappelijk belang zijn voor de praktijken in de zorg • Plenaire inventarisatie
symposium in balans
Waardentabel Aandachtig
Effectief
Objectief
Tactisch
Behulpzaam
Efficiënt
Onafhankelijk
Toegewijd
Betrokken
Eigenheid
Onderscheidend
Veiligheid
Betrouwbaar
Energiek
Ondersteunend
Verantwoordelijkheid
Capabel
Erkenning of waardering
Onpartijdig
Verbetering
Collegiaal
Excellentie
Ontspannen
Verbinding
Cliëntgericht
Flexibiliteit
Open
Vernieuwing
Competitief
Gelijkwaardigheid
Oprecht
Vertrouwen
Communicatief
Groei
Optimisme
Vitaliteit
Concurrerend
Helderheid
Originaliteit
Vrijheid
Consistent
Identiteit
Ontwikkeling
Waardeontwikkeling
Continuïteit
Innovatief
Praktijkgericht
Waarheid
Controleerbaar
Inspirerend
Productiviteit
Werkplezier
Creatief
Integriteit
Professionaliteit
Winst
Deskundig
Klantgericht
Rationaliteit
Dienstbaar
Kwaliteit
Rechtvaardigheid
Zekerheid of stabiliteit Zelfstandigheid
Discreet
Leerbaarheid
Respect
Zinvolheid
Discipline
Loyaliteit
Resultaatsgericht
Zorgzaamheid
Duidelijk
Marktleiderschap
Samenwerking
Zorgvuldigheid
Duurzaam
Materiële rijkdom
Sociaal ondernemerschap
Zuinigheid
Dynamisch
Moed
Strategisch
……………….
Eerlijk
Nauwkeurigheid
Succes
……………….
symposium in balans
Waarden in zorg en wetenschap • Diverse praktijken: diverse waarden en normen • Voortdurende interferentie tussen verschillende typen waarden en waardesystemen • Onderscheid doelrationeel –waarderationeel handelen (Weber) • Nut en betekenis (Arendt) • Vertaalt zich ook in wetenschappelijke tradities symposium in balans
Kijken naar handelen: doel en betekenis • Hannah Arendt: probleem zuiver doelgerelateerd handelen: • Kwaliteit van doen wordt gerelateerd aan realiseren product/doel straks; utilistisch denken. • Doet afbreuk aan betekenis/zin van het handelen nu. • Procesdimensies/ actuele waarden worden vergeten
• Belang: logica’s verbinden: hoe doen we dat?
symposium in balans
Sleutelkwestie in de zorg: Beelden van professionaliteit
Beelden professional (Wanrooij 2008)
Social trustee professional Expert professional (kenniswerker) Hoog opleidingsniveau
Hoog opleidingsniveau
Specialistische kennis en vaardigheden
Specialistische kennis en vaardigheden
Autonomie
Autonomie
Oorspronkelijkheid
Oorspronkelijkheid
Beroepsbinding Ethiek, moreel gezag, dienstbaarheid. symposium in balans
Beelden professionaliteit (Ten Bos 2002) Victoriaanse Moderne professional professional (Bureaucraat, (Arts, verpleegkundige) manager)
Postmoderne professional (kenniswerker)
Hoog opleidingsniveau
Hoog opleidingsniveau
Hoog opleidingsniveau
Specialistische kennis en vaardigheden
Generale kennis
Specialistische kennis en vaardigheden
Autonomie
Autonomie
Autonomie
Maatschappelijke legitimatie
Maatschappelijke erkenning
Maatschappelijke erkenning
Beroepsbinding
Binding aan organisatie Binding aan zichzelf
Ethiek, moreel gezag, dienstbaarheid.
Amoreel
symposium in balans
Amoreel, Esthetisch.
Veranderingen benadering professionaliteit • Ontwikkelingen professionaliteit: meer nadruk op expertise, minder op moraal: heeft ook effecten voor visie op zorg. • Echte professionals worden minder ‘moreel’. • Van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’ werkt statusverhogend
• Heeft effecten op waardering zorg • Zoeken naar verbinding tussen praktijken
symposium in balans
Morele professionaliteit • Blijft waarschijnlijk behouden: in specifieke sectoren zoals de zorg (Ten Bos) • Gaat om handelen individuele beroepsbeoefenaar • Kenmerken: individuele professionalisering, reflectie over eigen handelen, aandacht voor morele dimensie eigen handelen • Je bent professional als je dat in je individuele handelen laat zien en daarover verantwoording af wil leggen symposium in balans
Ideaal reflectieve professional
• Laat zich niet primair leiden door externe regels • Past regels beargumenteerd toe of wijkt er van af • Toetst externe regels aan de hand van normatieve ideaalbeelden • Toetst regels aan oorspronkelijke karakter van situatie • Stelt vragen aan de hand van de context • Betrekt de perspectieven van betrokkenen in de afweging • Is bereid tot heroverweging • Is bereid verantwoordelijkheid te dragen en verantwoording af te leggen • Ontwikkelt zo een praktisch oordeelsvermogen symposium in balans
Professionele verantwoordelijkheid zorgverlener Professionele verantwoordelijkheid professional
Organisatie Medewerker
Functionele verantwoordelijkheid
symposium in balans
Beroepsgroep Beroepsbeoefenaar
Beroepsmatige verantwoordelijkheid
Zorgvrager Persoon
Persoonlijke verantwoordelijkheid
Professionaliteit in zorg en wetenschap: opgave praktijken verbinden
Praktijken verbinden • Wetenschap verbinden aan praktijk • Wiens verantwoordelijkheid?
• Mogelijkheden vanuit de wetenschap: ideeen?
• Mogelijkheden vanuit de zorgpraktijk: ideeen?
symposium in balans
Wetenschap en zorg integreren? • Pleidooi voor verbinding: doelrationeel handelen koppelen aan waarden/betekenis zorg. • Ruim denken over kwaliteit: doelrationeel en waardenrationeel • Niet alleen aandacht voor resultaat maar ook voor proces • Meer aandacht voor kwalitatieve vormen van wetenschap: Action research, learning communities • Meer aandacht voor toegankelijker publicatievormen • Meer aandacht voor implementatievragen (R = I x A) symposium in balans
Dank voor het gesprek
symposium in balans
