Proefhoofdstuk Milieuadviseur

Proefhoofdstuk Milieuadviseur www.centrumvoorafstandsonderwijs.be

www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

Kom je cursus inkijken: Antwerpen, Frankrijklei 127, 2000 Gent, Oude Brusselseweg 125, 9050 Hasselt, Simpernelstraat 27, 3511 Brussel, Timmerhoutkaai 4, 1000 +32 3 292 33 30 [email protected] Maak van je opleiding milieuadviseur een succes! Beste toekomstige student, Hartelijk dank voor je interesse in de opleiding milieuadviseur aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs. Op de volgende pagina’s vind je een hoofdstuk en de volledige inhoudstafel van deze thuisstudie terug. Ook krijg je alle nodige informatie over de werking van onze school. Neem deze info rustig door, zo krijg je een goed beeld van de inhoud van de cursus en weet je zeker dat je voor de opleiding kiest die het beste bij jou past. Noteer alvast dat alle diploma’s die je via het CVA behaalt erkend zijn en uitermate praktijk- en dus jobgericht! Heb je na het inkijken van dit proefhoofdstuk nog vragen? Geef ons gerust een seintje op het nummer +32 3 292 33 30 of mail ons op [email protected]. Onze opleidingsconsulenten beantwoorden al jouw vragen en geven je persoonlijk advies omtrent je studiekeuze. Blader je graag door de volledige cursus? Ook dat kan. Het Centrum Voor Afstandsonderwijs geeft je op vier plaatsen in België de mogelijkheid om de cursussen geheel vrijblijvend in te kijken. Je kan de cursussen inkijken in de campussen van Het Centrum Voor Avondonderwijs VZW in Antwerpen, Gent en Hasselt of in Brussel. Je hoeft hiervoor geen afspraak te maken, kom gewoon vrijblijvend langs.

Ik wens je veel leesplezier en alvast veel succes met je studie!

Jo Vandevelde Opleidingsconsulent Centrum Voor Afstandsonderwijs


Milieuadviseur: een beroep met toekomst!

Deze moderne en praktijkgerichte opleiding kwam tot stand in samenwerking tussen het Centrum Voor Afstandsonderwijs en zelfstandige beroepsdeskundigen met jarenlange ervaring. Een duidelijke structuur maakt deze cursus zeer overzichtelijk. Op deze manier garanderen wij je een vlot studietraject. Op de volgende pagina’s vind je de volledige inhoudstafel van de opleiding en een gratis onderdeel uit de cursus terug.


INLEIDING 1 Ontstaan en ontwikkeling van milieuwetgeving en milieubeleid 1.1 Milieuwetgeving: wat je moet weten over de historiek 1.2 Het basisdecreet inzake milieubeleid (DABM) 1.2.1 Doelstellingen en beginselen van het Vlaamse milieubeleid 1.2.2 Hoe is milieubeleid georganiseerd in Vlaanderen?

1.3 Hoe zit de bevoegdheidsverdeling rond leefmilieu in mekaar? 1.3.1 Federaal 1.3.2 Vlaams 1.3.3 Provinciaal 1.3.4 Gemeentelijk

2 Problemen waarmee mijn bedrijf geconfronteerd kan worden – per thema 2.1 Compartiment vergunningen en hinderlijke inrichtingen 2.1.1 Milieuvergunningen: een stukje historiek 2.1.2 Milieuvergunningen: waarom!? 2.1.3 Wat is VLAREM I en VLAREM II? 2.1.4 Controles en bevoegdheden 2.1.5 Handleiding tot het aanvragen en beheren van milieuvergunningen 2.1.6 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.1.7 Oefeningen


2.2 Compartiment bodem 2.2.1 Inleiding 2.2.2 Waarom bodemwetgeving? 2.2.3 Wat is het VLAREBO? 2.2.4 Wie controleert me? 2.2.5 Handleiding tot het beheren van mijn bodemverplichtingen 2.2.6 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.2.7 Oefeningen

2.3 Compartiment afval en materialen 2.3.1 Inleiding: wat is afval? 2.3.2 Waarom een afvalstoffenregelgeving? 2.3.3 Wat is het VLAREMA? 2.3.4 Wie controleert mij? 2.3.5 Handleiding tot het beheren van mijn afvalverplichtingen 2.3.6 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.3.7 Oefeningen

2.4 Compartiment lucht 2.4.1 Inleiding 2.4.2 Waarom wetgeving inzake lucht? 2.4.3 Wat is het wettelijk kader? 2.4.4 Wie controleert? 2.4.5 Handleiding tot het beheren van mijn verplichtingen inzake lucht 2.4.6 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.4.7 Oefeningen


2.5 Compartiment water: grondwater 2.5.1 Inleiding 2.5.2 Waarom regelgeving in grondwater? 2.5.3 Wat is het wettelijk kader? 2.5.4 Wie controleert mij? 2.5.5 Handleiding tot beheer van mijn verplichtingen inzake grondwater 2.5.6 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.5.7 oefeningen

2.6 Compartiment water: afvalwater 2.6.1 Inleiding: wat is afvalwater? Welke soorten afvalwater zijn er? 2.6.2 Waarom regelgeving inzake afvalwater? 2.6.3 Wat is het wettelijk kader? Wat zijn zoneringsplannen? 2.6.4 Wie controleert mij? 2.6.5 Handleiding tot het beheer van mijn verplichtingen inzake afvalwater 2.6.6 praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.6.7 Oefeningen

2.7 Compartiment water: oppervlaktewater 2.7.1 Inleiding: wat is oppervlaktewater? 2.7.2 Waarom regelgeving inzake oppervlaktewater? 2.7.3 Wat is het wettelijk kader? 2.7.4 Wie controleert mij? 2.7.5 Handleiding tot het beheer van mijn verplichtingen inzake oppervlaktewater 2.7.6 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.7.7 Oefeningen


2.8 Compartiment geluid en trillingen 2.8.1 Inleiding 2.8.2 Waarom regelgeving inzake geluid en trillingen? 2.8.3 Wat is het wettelijk kader? 2.8.4 Wie controleert mij? 2.8.5 Handleiding tot het beheer van mijn verplichtingen inzake geluid en trillingen 2.8.6 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.8.7 Oefeningen

2.9 Compartiment gevaarlijke stoffen 2.9.1 Inleiding: wat zijn gevaarlijke stoffen? 2.9.2 Waarom regelgeving inzake gevaarlijke stoffen? 2.9.3 Wat is het wettelijk kader? 2.9.4 Wie controleert mij? 2.9.5 Handleiding tot het beheer van mijn verplichtingen inzake gevaarlijke stoffen 2.9.6 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.9.7 Oefeningen

2.10 Compartiment natuur en bos 2.10.1 Inleiding 2.10.2 Waarom regelgeving inzake natuur en bos? 2.10.3 Wat is het wettelijk kader? 2.10.4 Wie controleert mij? 2.10.5 Handleiding tot het beheer van mijn verplichtingen inzake natuur en bos 2.10.6 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.10.7 Oefeningen


2.11 Compartiment energie en energiebeheer 2.11.1 Inleiding 2.11.2 Wat zijn de doelstellingen van het energiebeleid? 2.11.3 Wat is het wettelijk kader? 2.11.4 Wie controleert me? 2.11.5 Handleiding tot het beheer van mijn verplichtingen inzake energie 2.11.6 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.11.7 Oefeningen

3 Milieuhandhaving… hoe beheers ik de controles, boetes en pv’s ?? 3.1 Inleiding 3.2 Wettelijk kader: het milieuhandhavingsdecreet 3.3 Milieu inbreuken versus milieumisdrijven 3.4 Wat is de rol van de milieutoezichthouder? 3.5 Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 3.5.1 Hoe ga ik om met toezichthoudende ambtenaren en inspectiediensten? 3.5.2 Praktische tips om controles vlot door te komen

3.6 Oefeningen 4 Hoe geef ik milieu de juiste plaats in mijn bedrijf? 4.1 Inleiding 4.2 Rol van de milieuadviseur, de interne milieudienst en de milieucoördinator 4.2.1 Taken van de milieuadviseur 4.2.2 Taken van de milieudienst in mijn bedrijf 4.2.3 Taken van de milieucoördinator

4.3 Beheren van milieuadministratie en opvolgen van milieuverplichtingen in mijn bedrijf 4.4 Milieu en veiligheid www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

4.5 Overzicht financiële instrumenten 4.6 Milieucommunicatie 4.6.1 Communicatie met omwonenden 4.6.2 Communicatie met overheidsinstanties 4.6.3 Communicatie met de publieke opinie 4.6.4 Praktische tips om milieucommunicatie te benutten als een opportuniteit voor bedrijfscommunicatie

4.7 Milieuzorg- en milieumanagementssystemen 4.7.1 Wat zijn milieuzorg- en milieumanagementssystemen? 4.7.2 Hoe voer ik zelf een milieubeleid in mijn bedrijf en wat zijn er de voordelen van? 4.7.3 Oefeningen

5 Slotwoord 6 Bijlagen 6.1 Verklarende woordenlijst 6.2 Nuttige adressen 6.3 Nuttige websites 6.4 Overzicht naslagwerken en wetboeken 6.5 Overzicht erkende labo’s en deskundigen 6.6 Indelingslijst VLAREM I 6.7 Toepassingsmogelijkheden bouwkundig bodemgebruik/vormvast product 6.8 Overzicht verontreinigingen en toepasbare saneringstechnieken 6.9 Analyseresultaten van een voorbeeld technisch verslag 6.10 Overzicht milieuwettelijke verplichtingen voor bedrijven


HOOFDSTUK 2: PROBLEMEN WAARMEE MIJN BEDRIJF GECONFRONTEERD KAN WORDEN 2.8

Compartiment geluid en trillingen

2.8.1

Inleiding

Welke verplichtingen inzake geluid zouden er kunnen gelden voor een doorsnee KMO in Vlaanderen? Sta er eens bij stil. Schrijf hieronder neer wat bij je opkomt! …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. Heb je veel genoteerd? Geluid is er overal. We hebben nagenoeg allemaal te maken met geluid. Zowel bij ons thuis kunnen we niet zoveel geluid produceren als we zelf willen, alsook in onze bedrijfsactiviteiten. Ook bij transport kunnen we niet heen om de geluidsproblematiek. Langsheen snelwegen in Vlaanderen verschijnen momenteel op verschillende plaatsen geluidsschermen. Maar wat is geluid en hoe definieer je geluidshinder? Dat is echt geen eenvoudige opgave!

Geluidshinder afkomstig van een vliegveld – frequent onderwerp in de pers! www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

2.8.2

Waarom regelgeving inzake geluid en trillingen?

De regelgeving inzake geluid en trillingen is erop gericht om de hinderbeleving inzake lawaai en trillingen voor mens en milieu te voorkomen en te beheersen. 2.8.3

Wat is het wettelijk kader?

Het wettelijk kader beperkt zich in het kader van deze cursus tot de volgende: 

De productnormen (normen inzake aantal decibels waaraan wegvoertuigen, huishoudtoestellen, etc. moeten voldoen), zijn vastgelegd in Koninklijke besluiten. Zoals we zagen in het hoofdstuk 1.3 van de cursus zijn de productnormen immers een bevoegdheid van de federale overheid.



Bedrijven met een zekere impact op het leefmilieu (ingedeelde inrichtingen) moeten in het bijzonder voldoen aan de algemene voorwaarden zoals die omschreven worden in hoofdstuk 4.5. van VLAREM II. Het specifiek geluid dat een bepaalde inrichting produceert, dient daarbij te worden beperkt tot een maximaal geluidsniveau.



In het kader van vergunningen zijn in deel 5 van VLAREM II, de sectorale milieuvoorwaarden, tenslotte voor een aantal activiteiten geluidsgrenswaarden vastgesteld waaraan je bedrijf zal moeten voldoen.

Voor geluidshinder zijn er bijvoorbeeld specifieke regels uitgewerkt voor: 

Lokalen met dansgelegenheden: indien aan de voorwaarden uit VLAREM I, rubriek 32.1 is voldaan (feestzalen en dansgelegenheden groter dan 100 m 2): hiervoor zijn de bepalingen uit hoofdstuk 5.32 van VLAREM II van toepassing;



Andere recreatieve activiteiten: onder meer de geluidsproductie vanwege schietstanden en modelvliegtuigen worden gereglementeerd in de overige subrubrieken van rubriek 32 (hoofdstuk 5.32);



Vliegvelden: in hoofdstuk 5.57 van VLAREM-II zijn bijzondere bepalingen opgenomen waaraan de milieuvergunning van vliegvelden (voor zover deze vallen onder rubriek 57 van VLAREM-I) moeten voldoen;

Tot slot vernoemt VLAREM II in hoofdstuk 6.7 ook niet-ingedeelde muziekactiviteiten, zoals festivals of muziekevenementen. Verder kunnen ook in de bijzondere voorwaarden van de vergunning nog bepalingen omtrent geluid opgenomen zijn. 2.8.4

Wie controleert mij?

In het kader van vergunningen zal de controle berusten bij de toezichthoudende overheid in het kader van de milieuvergunning, de overheid die bevoegd is voor de opvolging de betreffende klasse waaronder het bedrijf is ingedeeld (zie hoofdstuk vergunningen). www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

2.8.5

Handleiding tot het beheer van mijn verplichtingen inzake geluid en trillingen 2.8.5.1 Welke geluidsnormen moet mijn bedrijf respecteren?

Enkele definities die we nodig hebben; Omgevingsgeluid: Het omgevingsgeluid is het geluid zoals dit op een bepaalde plaats gemeten wordt en dat de samenstelling is van geluid afkomstig van diverse bronnen Oorspronkelijk omgevingsgeluid: Dit is het normale geluid in een omgeving; bij uitschakeling van alle bronnen van de te onderzoeken inrichting. Dit geluid is gedeeltelijk afkomstig van natuurlijke oorsprong, gedeeltelijk van menselijke oorsprong (verkeer, bewoning, andere industrie, ...). Wanneer we de door de mens gegenereerde geluiden wegnemen spreken we over natuurlijk omgevingsgeluid. Specifiek geluid: Het specifieke geluid is het geluid afkomstig van de te onderzoeken inrichting en enkel door hen veroorzaakt Het specifieke geluid van een bedrijf wordt gedefinieerd als het onderdeel van het omgevingsgeluid dat kan toegewezen worden aan een inrichting of aan een deel van een inrichting. Deze definitie geeft de fundamentele problematiek van het meten en beoordelen van geluidshinder. Waar en wanneer er gemeten wordt, meet men steeds een combinatie van geluiden van verschillende bronnen. Vlarem vereist dat deze geluiden opgesplitst worden en enkel dat deel dat afkomstig is van een te onderzoeken inrichting of bron beoordeeld wordt.

Specifiek geluid geproduceerd door een puinbreker in een loods van een afvalverwerkend bedrijf


Het meten van geluid gebeurd in de praktijk door meten van het equivalent geluidsdrukniveau LAeq,T°. Deze indicator, laat toe om de dosis hinder waaraan de waarnemer gedurende een periode T (een uur, een dag, een week,…) is blootgesteld te evalueren. Er wordt rekening gehouden met de amplitude van het lawaai op elk moment van de meetperiode T door een soort gemiddelde waarde te berekenen van de geluidsdrukniveaus. De indicator LAeq,T smeert als het ware kortstondige pieken van de amplitude uit over de gehele meetperiode. Dergelijke metingen zijn complex en dienen te gebeuren door een erkend deskundige in de discipline geluid. De lijst van erkende deskundigen in de discipline geluid vind je terug via onderstaande link: http://www.lne.be/themas/erkenningen/bestand/erkende_milieudeskundigen_geluid_trillingen.pdf Zoals we onder het wettelijk kader aanhaalden, kunnen zowel algemene voorwaarden als sectorale voorwaarden van toepassing zijn met betrekking tot het geluidsniveau in je bedrijf. Hoofdstuk 4.5 geeft de algemene voorwaarden weer. In bijlage 4.5.4 van VLAREM II zijn de richtwaarden gedefinieerd per omgeving. Deze verschillen naargelang dag, avond of nacht. Hierbij geven we in tabelvorm richtwaarden voor geluid in de omgeving (open lucht) in de buurt van ingedeelde inrichtingen: RICHTWAARDEN

IN

dB(A) IN OPEN LUCHT GEBIED Overda ‘s

1°

Landelijke

gebieden

en

gebieden

‘s

g

Avonds Nachts

40

35

30

50

45

45

van 50

45

40

40

35

voor

verblijfsrecreatie 2° Gebieden of delen van gebieden op minder dan 500 m gelegen van industriegebieden niet vermeld sub 3° of van gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen 3° Gebieden of delen van gebieden op minder dan 500 m gelegen van gebieden voor ambachtelijke bedrijven en

kleine

en

middelgrote

ondernemingen,

dienstverleningsgebieden of van ontginningsgebieden tijdens de ontginning 4° Woongebieden

45


5°

Industriegebieden,

gebieden

voor

dienstverleningsgebieden,

gemeenschapsvoorzieningen

en

60

55

55

45

40

35

50

45

40

militaire domeinen en deze waarvoor in bijzondere 45

40

35

55

50

50

bestemde 55

50

45

openbare nutsvoorzieningen en ontginningsgebieden tijdens de ontginning 5bis° Agrarische gebieden 6° Recreatiegebieden, uitgezonderd gebieden voor verblijfsrecreatie 7° Alle andere gebieden, uitgezonderd: bufferzones, besluiten richtwaarden worden vastgelegd 8° Bufferzones 9° Gebieden of delen van gebieden op minder dan 500 m

gelegen

van

voor

grindwinning

ontginningsgebieden tijdens de ontginning

Ter vergelijk: de gehoorgrens ligt op 0 dB, de pijngrens ligt op 120 dB. BELANGRIJK: De precieze hoogte van het maximum aanvaardbare niveau is naast de periode van de dag en de aard van de omgeving volgens het gewestplan ook nog afhangend van het feit of het om een nieuwe of een bestaande inrichting gaat volgens VLAREM en de al bestaande akoestische kwaliteit van het gebied, of anders gezegd het omgevingsgeluid. Zo zal bijvoorbeeld indien het omgevingsgeluid al hoger ligt dan de hierboven opgegeven richtwaarden, bij een nieuwe exploitatie het specifieke geluid van de exploitatie maximaal de richtwaarde mogen bedragen. Indien het omgevingsgeluid lager ligt dan de richtwaarde, dient het specifieke geluid 5 dB onder de richtwaarde te blijven. In de omgeving van bijzondere gebieden (bvb stiltegebieden) kan de vergunningsverlenende overheid strengere normen opleggen. De details kan je nalezen in hoofdstuk 4.5 van VLAREM II.


2.8.5.2 Wanneer wordt een geluidsonderzoek opgelegd? Een geluidsonderzoek is niet iets wat je vanuit de milieuwetgeving periodiek zal moeten uitvoeren voor je bedrijf. Je kan het je opgelegd krijgen wanneer je een vergunning, uitbreiding of aanpassing aanvraagt waar wordt vermoed dat zich problemen kunnen stellen om de normen te halen. Ook na specifieke klachten kan een geluidsonderzoek aan je bedrijf opgelegd worden. Toezichthoudende ambtenaren (inspectiediensten of gemeenteambtenaren) kunnen ook zelf overgaan tot een geluidsonderzoek wanneer zij klachten van overlast krijgen. Dit valt meer dan eens voor in de buurt van danszalen, discotheken, cafés en dergelijke. Geluidsonderzoeken zijn omvangrijke rapporten. De geluidsdeskundige zal een conclusie moeten trekken over het specifieke geluid van de onderneming. Ofwel is er geen overschrijding van de normen, of slechts zeer gering en kortstondig. In dat geval dien je geen verdere actie te ondernemen, of kom je er vanaf met beperkte maatregelen. Worden systematisch de geluidsnormen overschreden, dan zal je, samen met de toezichthoudende overheid naar meer ingrijpende maatregelen moeten gaan. Dit kan o.a. het plaatsen van bijkomende isolatie inhouden, de locatie van de machines aanpassen en de uren beperken waarop deze mogen draaien, geluidsdempers plaatsen, ... De kosten kunnen hoog oplopen!

2.8.6

Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.8.6.1 Praktijkvoorbeeld: uitbaten van een restaurant met feestzaal

Een restaurant wil uitbreiden en 2 feestzalen aan de achterzijde van het gebouw inrichten. Hiervoor dient een milieuvergunningsaanvraag te worden ingediend (VLAREM rubriek 32.1 ‘’feestzalen). Het restaurant is gelegen in parkgebied. De vergunning wordt verleend. De omgeving tekent beroep aan tegen de verleende vergunning en eist een geluidsonderzoek. Deze eis werd ingewilligd: de duur van de vergunning wordt beperkt tot 2 jaar en er dient in tussentijd een geluidsonderzoek uitgevoerd om de situatie te evalueren en een vergunning voor langere periode te kunnen bekomen. Volgende resultaten worden gemeten bij het geluidsonderzoek tijdens een van de feesten.


Vraag: hoe schat je de resultaten van het onderzoek in? Situatie: feestzalen in parkgebied Metingen van/ tot:

23.15u

02:45u

op het terrein van de feesten La eq

La eq, 1s max

omgevingsgeluid

53 dB

56,8 dB

beoordeling:

op meetpunt zelf

bij woningen

frequentiegebied:

van 20 tot 12.500 Hz

van 20 tot 12.500 Hz

omgevingsgeluid

43 dB

41,8 dB

Oorspronkelijk omgevingsgeluid

36 dB

residueel geluid

36,5 dB

35,8dB

Leq, specifiek geluid

40,8 dB

37,2 B

max. 1s L eq - niveau

42,6dB

39,2 dB

overschrijding RW puls

-

-

overschrijding RW fluct

-

-

Antwoord: Eerste vraag is wat het maximum toelaatbare geluidsdrukniveau hier is. In parkgebieden bedraagt het toegelaten geluidsdruk niveau ’s avonds 40 dB (zie de tabel die we in hoofdstuk 2.8.5.1zagen, categorie 7 ‘andere gebieden dan de specifiek opgesomde’). Het oorspronkelijk omgevingsgeluid nabij de woningen bedraagt 36 dB. Dit betekent dat de geluidsnorm voor de nieuwe exploitatie 40dB – 5 dB, of 35 dB bedraagt. Conclusie is dat het specifieke geluidsdrukniveau 37,2dB bedraagt, ofwel een overschrijding van 2,2 dB. Een piek van 39,2 dB werd gemeten. De geluidsstudie zal ertoe leiden dat er maatregelen genomen moeten worden. De muziek zal stiller moeten, of er dient geluidswerende materialen aangebracht in de richting van de buurtbewoners. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

2.9

Compartiment gevaarlijke stoffen

In het verleden (en ook nu nog) hebben zich door onoordeelkundig behandelen van gevaarlijke stoffen heel wat ongelukken en rampen voorgedaan. Dit deed zich voor o.a. door reacties die optraden tussen verschillende producten, of door reacties van het product met lucht of gewoon door rechtstreeks contact met het product. Denk maar aan de ernstige brandwonden die je kan oplopen door een sterk zuur te morsen op de huid. Ook verontreiniging van het leefmilieu kan een rechtstreeks gevolg zijn van het niet oordeelkundig opslaan en gebruiken van gevaarlijke stoffen in een bedrijf.

Aankondigingsbord opslag van gevaarlijke stoffen in een bedrijf Een regelgevend kader rond gevaarlijke stoffen kon dan ook niet achterblijven. Als milieuadviseur is een belangrijke taak van jou erop toezien dat deze gevaarlijke stoffen in het bedrijf op een correcte wijze worden opgeslagen, dat de gevaarlijke stoffen in opslagtanks worden opgeslagen die correct gekeurd zijn, dat inkuipingen waarin de gevaarlijke stoffen staan voldoende groot zijn, dat veiligheidsafstanden tussen producten die met elkaar kunnen reageren worden gerespecteerd, etc. Je hebt dus een belangrijke taak in deze problematiek. Vergeet in deze ook niet te overleggen met de preventie adviseur van de onderneming. Je redeneert vanuit verschillende regelgevingen, de preventieadviseur vanuit gezondheid en veiligheidswetgeving, jij vanuit de milieuwetgeving. Hierin is belangrijk dat jullie elkaar vinden! We komen er nog uitgebreid op terug in deel 5 van de cursus! www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

2.9.1

Inleiding: wat zijn gevaarlijke stoffen?

Enkele definities: Stoffen zijn de chemische elementen en hun verbindingen, zoals zij voorkomen in natuurlijke toestand of bij productie ontstaan, met inbegrip van alle additieven die nodig zijn voor het behoud van de stabiliteit van het product, en alle onzuiverheden ten gevolge van het productieproces. Preparaten zijn de mengsels of oplossingen die bestaan uit 2 of meer stoffen. In het vervolg van de tekst spreken we echter steeds over gevaarlijke stoffen, maar het geldt ook voor preparaten. Gevaarlijke stoffen kunnen door hun intrinsieke eigenschappen of de omstandigheden waaronder ze voorkomen gevaar, schade of hinder voor mens, dier of milieu kunnen veroorzaken. Gevaarlijke stoffen worden geclassificeerd in gevarenklassen. In de milieuwetgeving worden onderstaande klasses onderscheiden, met bijbehorende afkorting en gevaarssymbool. Bij de meeste gevaarlijke stoffen en preparaten is één gevaareigenschap bepalend, maar combinaties komen ook voor: afkorting

ontplofbaar

E

oxiderend

O

licht ontvlambaar

F

zeer ontvlambaar

F+

symbool


carcinogeen

Xn

Giftig, zeer giftig

T,T+

bijtend

C

schadelijk.

Xn

irriterend

Xi

milieugevaarlijk

N

Naast de gevaarsymbolen vindt je op de veiligheidsinfobladen van gevaarlijke producten ook nog de zogenaamde R en S zinnen terug. R-zinnen zijn de risicozinnen, die aangeven welke risico’s voor mens en milieu (kunnen) verbonden zijn aan het gebruik van het product in kwestie. De S-zinnen geven aan welke veiligheidsmaatregelen in acht moeten genomen worden bij het gebruik van dat product. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

2.9.2

Waarom regelgeving inzake gevaarlijke stoffen?

De regelgeving inzake gevaarlijke stoffen is erop gericht de intrinsieke gevaren en risico’s van het omgaan met stoffen en preparaten, zowel voor mens als voor milieu te voorkomen en te beheersen 2.9.3

Wat is het wettelijk kader?

Onthoud dat het wettelijk kader rond gevaarlijke stoffen verdeeld is over drie niveaus, het gewestelijk, federaal en Europees niveau: Gewestelijk niveau Omgang met gevaarlijke stoffen zit voor ingedeelde activiteiten verweven in het VLAREM, onder rubriek 17 ‘gevaarlijke stoffen’. In de sectorale voorwaarden van VLAREM 2, hoofdstuk 5.17 van VLAREM II worden de bijbehorende voorwaarden omschreven. Je vindt er voorwaarden naar correcte opslag, afstandsregels die moeten worden gerespecteerd tussen opslag van verschillende soorten van gevaarlijke stoffen, andere veiligheidsvoorschriften, uit te voeren keuringen en dichtheidstesten van opslagtanks, voorwaarden voor het aanleggen van een tankenpark, onderhoud van brandstofverdeelinstallaties, e.a. Daarnaast zijn in het VLAREA diverse bepalingen opgenomen rond vervoer, behandeling en verwerking van gevaarlijke afvalstoffen. Verder zijn er nog heel wat wetten van toepassing en is ook een belangrijke rol weggelegd voor de Europese regelgeving ter zake: Federaal niveau De productnormenwet Een niet onbelangrijk deel van de productnormenwet (productnormen kwamen we eerder in de cursus al tegen) is de reglementering van (gevaarlijke) stoffen en preparaten en de uitvoering van de Europese regelgeving ter zake vergemakkelijken. In het kader van deze cursus gaan we er niet verder op in. Europees niveau REACH REACH is het recent in Europa opgezette systeem voor registratie, evaluatie en toelating van chemische stoffen die geproduceerd of geïmporteerd worden. REACH is een zeer complex verhaal, waar vooral de chemische sector mee te maken krijgt, maar het reikt veel verder. Ook als jouw bedrijf chemische producten gebruikt of doorverkoopt, heb je er mee te maken. We komen er verder nog op terug.


ADR Transport van gevaarlijke stoffen wordt uitvoerig beschreven, o.a. in het ADR. ADR staat voor het Europees Verdrag betreffende het internationaal vervoer van gevaarlijke goederen over de weg. De ADR wetgeving is zeer uitgebreid en een specialisatie op zich. In het kader van deze cursus gaan we er niet verder op in. 2.9.4

Wie controleert mij?

De controle op omgang met gevaarlijke stoffen zit verdeeld over federaal en gewestelijk niveau. Toezicht op de sectorale voorwaarden met betrekking tot gevaarlijke stoffen (VLAREM II hoofdstuk 5.17) gebeurt door milieu inspectie voor klasse 1 bedrijven en de gemeente voor klasse 2 en klasse 3 bedrijven. Ook de brandweer heeft een rol hierin. De gemeente zal vaak milieu- en bouwaanvraag dossiers doorsturen naar de brandweer als ze van mening is dat deze hier voorwaarden in dienen op te leggen. Dit verschilt van gemeente tot gemeente. Je doet er goed aan om bij veranderingen in het bedrijf die naar brandveiligheid een impact zouden kunnen hebben, proactief de brandweer op de hoogte te stellen van de wijzigingen die je wil doorvoeren. Een typisch voorbeeld van een item dat door gemeenten en milieu inspectie naar de brandweer wordt doorgeschoven, is het vastleggen van de bluswateropvangcapaciteit die een chemisch bedrijf moet voorzien op z’n site. Verplichtingen in het kader van de REACH regelgeving zijn divers en verspreid over verschillende instanties, onder andere Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. 2.9.5

Handleiding tot het beheer van mijn verplichtingen inzake gevaarlijke stoffen 2.9.5.1 Welke algemene regels gelden er bij omgaan met gevaarlijke stoffen?

Bijhouden veiligheidsinformatiebladen gevaarlijke producten Veiligheidsinformatiebladen, zogenaamde MSDS fiches moeten werknemers die met gevaarlijke stoffen werken informatie bieden over welke gezondheidsschade er kan optreden en hoe ze te voorkomen. Als je gevaarlijke stoffen aanwendt, produceert of opslaat in je bedrijf, dien je deze steeds ter beschikking te hebben. Zo weet je wat te doen in geval zich een probleem voordoet. Regels rond bouw en onderhoud opslagtanks gevaarlijke stoffen Opslagtanks van gevaarlijke stoffen moet bij nieuwe inrichtingen dubbelwandig zijn, of enkelwandig met een inkuiping er rond. De inkuiping zorgt ervoor dat bij een lek in de opslagtank (bvb een mazouttank) de gevaarlijke vloeistof niet in het milieu terechtkomt en bodemverontreiniging veroorzaakt, maar wordt opgevangen.


Ook dienen de opslagtanks periodiek gekeurd te worden door een erkende deskundige. Het gaat hierbij om onderzoek naar lekken, controle op overvulbeveiliging, lekdichtheidssyteem, kathodische bescherming, dichtheidsbeproeving, etc. STUDIETIP Onthoud hierbij dat bij indienststelling van een opslagtank een ingangskeuring nodig. Vervolgens is er om de 3 jaar een beperkt onderzoek door een hiertoe erkend deskundige nodig bij bovengrondse opslagtanks, om de 2 jaar voor ondergrondse opslagtanks. Om de 20 jaar is er een uitgebreid onderzoek nodig van vaste opslagtanks. De lijst van erkende deskundigen in de discipline houders vindt je terug op de website van LNE, via onderstaande link: http://www.lne.be/themas/erkenningen/bestand/erkende_milieudeskundigen_houders.pdf Na de keuring brengt de erkende deskundige op de vulleiding een duidelijk zichtbare en leesbare klever of plaat aan, waarop zijn erkenningsnummer, het jaartal en de maand van de laatst uitgevoerde controle en van de volgende uit te voeren controle vermeld zijn. De klever kan volgende kleur hebben: o

Groen: de tank voldoet aan de voorwaarden van het VLAREM

o

Oranje: de opslagtank en de installatie voldoen niet meer aan de uitgevoerde controles conform het VLAREM, maar de vastgestelde gebreken geven geen aanleiding tot verontreiniging buiten de opslagtank. In dat geval mag de tank nog gevuld worden tijdens een overgangsperiode van maximum 6 maanden die ingaat op de eerste van de maand volgend op de maand vermeld op de oranje merkplaat. Voor het verstrijken van deze overgangstermijn moeten alle maatregelen getroffen worden om de opslagtank terug in goede staat te brengen en dient een nieuwe controle te worden uitgevoerd.

o

Rood: de opslagtank en installatie voldoen niet aan de uitgevoerde controles conform VLAREM, de vastgestelde gebreken geven aanleiding tot verontreiniging buiten de houder.

Gevaarlijke stoffen in kleine verpakkingen Gevaarlijke stoffen dienen gestockeerd op lekbakken of in inkuipingen. Hou er rekening mee dat dit geldt voor alle producten met gevaarsymbolen. Als je bevoorbeeld werkt in een groot bedrijf met een omvangrijke stock aan kuisproducten, moeten ook de kuisproducten met gevaarsymbolen op lekbakken gezet worden.


Afstandsregels gevaarlijke stoffen Onthoud dat er afstandsregels bestaan voor de opslag van gevaarlijke stoffen. Deze vindt je terug bijlage 5.17.1 van VLAREM II. Ook voor opslag van gassen bestaan deze afstandsregels. Stel bijvoorbeeld dat je een opslagruimte inricht en er ontplofbare en oxideerbare gevaarlijke stoffen in wil opslaan. Je moet deze producten in aparte compartimenten opslaan. Conform bijlage 5.17.1 bedraagt de minimale afstand tussen beide compartimenten 10 meter. Dit is de grootste afstand die in de tabel voorzien wordt. De afstand is geen overbodige luxe. Oxiderende en ontplofbare stoffen kunnen bij reactie een rampscenario veroorzaken! 2.9.5.2 Wat is REACH? Heeft het impact binnen mijn bedrijf? De naam 'REACH' staat voor Registration, Evaluation and Authorisation of CHemicals. De regelgeving (Verordening nr. 1907/2006) hierover dateert van 18 december 2006, en is vanaf 1 juni 2007 van kracht geworden. Reach is een Europese verordening, wat betekent dat het rechtstreekse toepassing vindt in alle Lidstaten van de Europese Unie. Er is anders gezegd geen vertaling nodig naar de wetgeving van de Lidstaten, al zien we wel dat langzamerhand verwijzingen naar REACH opduiken in de nationale en regionale regelgeving. REACH is op dit ogenblik nog volop in expansie. We geven je alvast de basisbeginselen mee in het kader van deze cursus! De laatste stand van zaken met betrekking tot REACH vind je terug op de website van ECHA, European Chemical Agency. Dit Europees Chemicaliënagentschap is verantwoordelijk voor de registratie, evaluatie en toelating van chemische stoffen. REACH is dus het project van dit agentschap. http://www. echa.europa.eu/home_en.asp Een stuk historiek Sinds 1967 zijn Europese bedrijven onderworpen aan een wetgeving rond chemische stoffen. Deze wetgeving was echter niet meer voldoende efficiënt. Nieuwe stoffen die op de markt kwamen dienden wel te worden getest, maar van vele bestaande stoffen waren de risico's te weinig bekend. Daarnaast bleef bestaande

informatie vaak

circuleren

binnen

de

onderneming

en

werd

er

niet

automatisch

gecommuniceerd over de risico's van stoffen naar (industriële) klanten. Producenten en importeurs van stoffen worden nu via REACH verplicht informatie over de karakteristieken van de stof te verzamelen en te verspreiden, de blootstellingsrisico’s te kennen, en veiligheidsmaatregelen nemen en aanbevelen zodat deze stoffen op een veilige manier worden gebruikt.


Registratie van gebruikte stoffen: Het nieuwe REACH- systeem maakt tabula rasa met het verleden en start terug vanaf nul. De ondernemingen moeten via registratie

informatie ter beschikking stellen over elke stof die ze willen

produceren of importeren in hoeveelheden van meer dan 1 ton per jaar. Gezien het groot aantal bestaande stoffen, zal de registratie daarvan in schijven gebeuren over een periode gespreid tot 2018: stoffen die in grote volumes worden gebruikt en zeer zorgwekkende stoffen vereisen meer gegevens en zullen als eerste geregistreerd worden. De registratie houdt dus het verzamelen in van informatie over de eigenschappen, gebruik en de blootstelling en het opgeven van maatregelen waarmee de risico’s beperkt en beheerst kunnen worden. Indien de registratieplicht niet wordt nagekomen, mag de stof dus niet meer gebruikt worden. STUDIETIP De essentie van REACH is dat wanneer er geen informatie beschikbaar is over de eigenschappen van een chemische stof, deze stof simpelweg niet mag worden vervaardigd, ingevoerd of gebruikt in Europa. Via registratie wil Europa de controle verwerven over alle chemische stoffen op de interne Europese markt. Bedrijven die stoffen gebruiken (de zogenaamde ‘downstreamgebruikers’) zijn niet verantwoordelijk voor de risicobeoordeling indien hun importeur/producent hun toepassing behandelt en dit in de registratie mee opneemt. Als gebruikers echter beslissen hun toepassing vertrouwelijk te houden, zijn zij zelf verantwoordelijk voor dat gedeelte van de analyse en moeten ze zelf de nodige stappen naar registratie zetten om het product nog te mogen blijven gebruiken. Evaluatie Evaluatie slaat op de evaluatie van de ingediende registratiedossiers en is nog in opstartfase. Ook volgt er in het kader van de evaluatie nog een grondige beoordeling van de stof zelf. Autorisatie Bepaalde stoffen zullen niet meer gebruikt mogen worden, behalve mits een uitdrukkelijke vergunning of autorisatie. Ook dit is nog in opstart. Momenteel gaat het om een selectie uit een 15-tal stoffen die als ‘zeer zorgwekkend’ worden omschreven. De lijst is te raadplegen op de website van het ECHA. Te onthouden: REACH is een bal die recentelijk aan het rollen gegaan is en een heel grote impact zal hebben binnen de veiligheid- en bij uitbreiding de milieusector. Als bedrijf uit de chemie kan je niet onder deze materie uit, maar ook als professioneel gebruiker van chemische producten, doe je er goed aan om na te checken of het specifieke gebruik van de stof door jouw bedrijf mee wordt genomen door de producenten/ importeurs in de registratie. Immers als jouw bedrijf een afwijkend gebruik toepast dat niet gekend is, en dit niet wordt meegenomen in de risicoanalyse, zal het niet meer mogen worden gebruikt!


Er wordt ook verwacht dat de veiligheidsinformatiebladen sterk zullen veranderen onder impuls van de info die via REACH naar boven zal komen en dat veel meer stoffen dan op vandaag als ‘gevaarlijk’ zullen aangemerkt worden.

2.9.5.3 Moet ik een register van gevaarlijke stoffen bijhouden? Bedrijven en instellingen die in kleine of grote hoeveelheden gevaarlijke producten aanmaken, opslaan of verhandelen moeten in overeenstemming met het VLAREM een register aanleggen van die gevaarlijke producten. Via dit register van gevaarlijke stoffen moet op elk ogenblik kunnen worden gesteld hoeveel van elke gevaarlijke stof aanwezig is in het bedrijf. Tevens dient dit register om tegenover de toezichthoudende overheid te kunnen aantonen dat de opgeslagen hoeveelheden de vergunde hoeveelheden niet overschrijden. De verplichting tot bijhouden van een register van gevaarlijke producten is van toepassing als je bedrijf een klasse 1 vergunning nodig heeft voor wat betreft rubriek 17(gevaarlijke stoffen). Op de studentenpagina staat een voorbeeld van een register gevaarlijke stoffen ter beschikking. 2.9.5.4 Zijn er nog andere verplichtingen? Voor SEVESO inrichtingen (inrichtingen die grote hoeveelheden aan gevaarlijke stoffen in de inrichting opslagen) gelden bijkomende verplichtingen, zoals op maak van een veiligheidsrapport. De drempelwaarden om als een ‘SEVESO bedrijf’ beschouwd te worden naar opslag van gevaarlijke stoffen, kan je terugvinden via onderstaande links. Er zijn 2 tabellen met drempelwaarden opgesteld: http://www.lne.be/themas/veiligheidsrapportage/inrichtingen/toetsing/drempelwaarden-met-naamgenoemde-stoffen/tabel1 http://www.lne.be/themas/veiligheidsrapportage/inrichtingen/toetsing/drempelwaardencategorieen/tabel2 In een SEVESO bedrijf zal het niet de milieuadviseur, maar wel de preventieadviseur zijn die alles in verband met veiligheidsrapportage opvolgt. Als je er meer over wil weten, kan je dit vinden op volgende webpagina: http://www.lne.be/themas/veiligheidsrapportage We vermelden ook nog dat er heel wat verplichtingen gelden voor vervoer van gevaarlijke stoffen. Over de weg is dit geregeld in het ADR. In het kader van deze cursus gaan we er niet op in. Transport van gevaarlijk afval wordt dan weer geregeld in het VLAREA en kwamen we eerder reeds tegen in de cursus.


2.9.6

Praktijksituaties en interpretatie van gegevens 2.9.6.1 Praktijkvoorbeeld: opslag van gevaarlijke stoffen bij uitbating van een zwembad

Bij de uitbating van een zwembad wordt om de pH te regelen gebruik gemaakt van enerzijds zuren (zwavelzuur, zoutzuur) en anderzijds hypochloriet (vloeibare chloor, zogenaamd ‘chloorstabiel’). Er worden 2 tanks, 1.500l hypochloriet en 750l zoutzuur aangelegd in de kelderverdieping. Er wordt geopteerd voor het plaatsen van enkelwandige houders in een inkuiping.

Vraag: mogen de beide tanks binnen in dezelfde inkuiping worden gestockeerd? Antwoord: zoutzuur is corrosief, net als chloorstabiel. Je zou ze volgens bijlage 5.17.1 (tabel afstandsregels) in dezelfde inkuiping kunnen zetten. Echter, hier komt de specifieke eigenschap van hypochloriet in het spel. Dit gaat bij reactie met zuren leiden tot giftige chloordampen, die o.a. misselijkheid en bronchospasmen (dichtklappen van de luchtwegen) kunnen veroorzaken. Zet deze tanks dus bij voorkeur niet in eenzelfde inkuiping. Wat we hier aanhalen is een klassieker, maar er gebeuren toch regelmatig nog ongelukken mee. Een poetsvrouw die eerst het toilet stevig reinigt met veel javel en er daarna flink wat ontstopper inkapt, riskeert exact hetzelfde: vorming van giftige chloordampen in het toilet door reactie van hypochloriet met zuren.


Vragenreeks 1. Wanneer is een geluidsonderzoek noodzakelijk? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Wat zijn de geluidsnormen in industriegebied? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3. Wie is bevoegd voor controle op naleving van de geluidsregelgeving? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4. Wat betekent een oranje klever op een gekeurde opslagtank? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5. Welke algemene regels gelden er voor het bouwen en onderhouden van vaste opslagtanks? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 6. Wie controleert in je bedrijf naar de omgang met gevaarlijke stoffen? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be [email protected] +32 3 292 33 30

7. Een ondergrondse mazouttank voor verwarming van de bedrijfsgebouwen dient bijgevuld te worden op het bedrijf. Welke onmiddellijke maatregelen zou jij als milieuadviseur nemen als wordt vastgesteld dat na vulling van de tank door toedoen van een defecte overvulbeveiliging een redelijke hoeveelheid olie via het verluchtingsgat in de bodem terecht gekomen is? …………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….


Afstandsonderwijs = studeren op je eigen tempo Een thuisstudie volgen aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs is de meest flexibele manier om je erkend diploma te behalen. Met een thuiscursus start je namelijk wanneer het jou het beste uitkomt. Je studeert waar en wanneer je wil, en legt examen af wanneer jij er klaar voor bent. Erg handig als jouw leven meer is dan studeren alleen! Tijdens je studie kan je rekenen op de professionele begeleiding van een persoonlijke docent. Met de taken die je docent aan elk hoofdstuk heeft toegevoegd, oefen je jezelf in de praktijk, en bereid je je optimaal op het examen voor. Heb je vragen, of wil je je gemaakte oefeningen uit de cursus laten verbeteren? Dan stuur je je docent een mailtje via het online leerplatform (je krijgt een toegangscode bij inschrijving). In het inschrijvingsgeld is twaalf maanden begeleiding van je docent inbegrepen. Klaar met studeren? Dan leg je examen af op één van onze examenlocaties in Antwerpen, Gent of Hasselt. Je hebt vijf jaar de tijd om je examen af te leggen en je beslist zelf wanneer je dit wil doen. Dit kan bijvoorbeeld al na drie maanden, maar ook na een jaar; de keuze is aan jou! Geslaagd? Dan krijg je je diploma binnen de 14 dagen. Je kan hiermee meteen solliciteren als werknemer of als zelfstandige starten (mits je ook een attest bedrijfsbeheer hebt). Al onze diploma’s zijn erkend en zijn een fikse meerwaarde op de arbeidsmarkt. Niet van de eerste keer geslaagd? Geen nood. Je kijkt je examen in, en leert van je fouten. Vervolgens mag je gratis herexamen afleggen. Examen afleggen is trouwens nooit verplicht.


Zes ijzersterke redenen om te studeren aan het CVA 1. Je behaalt een erkend diploma  Het Centrum Voor Afstandsonderwijs bezit het ISO 9001-2008 certificaat. Dit is een onafhankelijk kwaliteitslabel dat elk jaar opnieuw, na een grondige audit, moet worden toegekend. Zowel ons cursusmateriaal als de docenten en de secretariaatswerking kregen en krijgen een positieve beoordeling. Dit is jouw beste garantie voor een kwaliteitsvolle en degelijke opleiding.  Het Centrum Voor Afstandsonderwijs is door een groot aantal beroepsfederaties erkend. Je kan je met je diploma bij deze federaties aansluiten en genieten van allerlei voordelen. Bij werkgevers in verschillende sectoren heeft het diploma een grote troef bij je sollicitatie en biedt het je vaak werkzekerheid.  Bovendien zijn onze diploma’s internationaal erkend door de International Association of Professional Education (IAPE), die alle beroepsopleidingen wereldwijd registreert en accrediteert. De IAPE controleert en beoordeelt de kwaliteit van professioneel onderwijs van instellingen zoals universiteiten, hogescholen, publieke en private opleidingsverstrekkers, docenten en onderwijsinstellingen voor volwassenen. 2. Je kiest voor een praktijk- en jobgerichte opleiding  Al onze opleidingen en cursussen worden ontwikkeld en geschreven door zelfstandige specialisten met jarenlange beroepservaring. Je gaat er meteen mee aan de slag. Dankzij onze jarenlange ervaring weten we precies welke onderwerpen, extra uitleg of praktijkvoorbeelden het verschil maken. Hierdoor bereik je snel je doel: je carrière een boost geven of een nieuwe job vinden.  Het contact tussen jou en je docent is maximaal door gebruik van ons online studentenplatform. Al je vragen zullen binnen de 48 uren worden beantwoord.  Momenteel is er in het bedrijfsleven veel vraag naar goed opgeleide werknemers. Het diploma dat je behaalt is een internationaal erkend diploma. Deze cursus biedt daarom zeer goede perspectieven op de arbeidsmarkt en een groot voordeel tijdens je sollicitatie. Veel afgestudeerde studenten startten reeds hun eigen succesvolle zaak na het volgen van een opleiding bij het CVA. Wij zijn dan ook een echte ondernemersschool die startende


ondernemers met veel plezier begeleidt in hun eerste stappen naar een carrière als zelfstandig ondernemer. 3. Je kiest voor maximale flexibiliteit  Thuisstudie is uiterst flexibel. Jij bepaalt zelf wanneer je studeert, hoe lang, en wanneer je examen aflegt. Je hebt je toekomst dus zélf in de hand! Ideaal als je je studie wil combineren met een job, kinderen of andere activiteiten. 4. Je weet zeker dat je de opleiding kiest die bij je past  Nog vragen? Extra informatie nodig? Kom dan gewoon langs op één van onze inkijklocaties (Antwerpen, Brussel, Gent, Hasselt) voor een adviserend gesprek met één van onze professionele opleidingsconsulenten. Zij helpen jou met veel plezier bij het ontwikkelen van een studietraject dat volledig aan jouw eisen en wensen voldoet. Je kan er ook je volledige cursus inkijken! 5. Je kan boeiende stages lopen  Het CVA helpt je carrière op weg! Heel wat studenten kiezen ervoor om tijdens hun opleiding stage te lopen, ook al is dat in de meeste gevallen geen verplichting. Je docent begeleidt je in jouw keuze van een stageplaats en jouw opleidingsconsulenten brengen de nodige papieren in orde. Een handige manier om praktijkervaring op te doen, waardevolle referenties te krijgen en connecties te leggen! 6. … Dit aan een uiterst scherpe prijs!  Wist je dat het CVA elk jaar meer dan 12.000 studenten telt? Door die schaalgrootte kunnen we jouw cursus tegen een bijzonder scherpe prijs laten drukken en verzenden. Zonder in te boeten op de kwaliteit van het lesmateriaal.  Het examen dat je aflegt op onze school is in je inschrijvingsgeld inbegrepen (inclusief herkansingen!). Geen verborgen kosten bij het CVA!  Je kan mogelijk genieten van extra financiële voordelen bij je inschrijving, zoals de Ondernemerskorting voor startende ondernemers, korting indien meerdere familieleden dezelfde opleiding volgen, korting bij het volgen van een studietraject dat bestaat uit meerdere cursussen enz. Bel onze opleidingsconsulenten (03 292 33 30) tijdens je inschrijving om te weten voor welke korting jij in aanmerking komt.


Overtuigd? Start vandaag nog! Schrijf je snel en eenvoudig in: Wie studeert aan het Centrum Voor Afstandsonderwijs heeft een streepje voor. Moderne werkgevers hechten veel belang aan permanente bijscholing en een praktijkgerichte kennis. Onze school bouwde in de loop der jaren op dit vlak een ijzersterke reputatie op. Alle diploma’s die je behaalt via het Centrum Voor Afstandsonderwijs zijn erkend, en verhogen je kansen op de arbeidsmarkt. Jouw keuze gemaakt? Dan hoef je je alleen nog in te schrijven. Je hebt hiervoor 3 opties: 1. Je vult het inschrijvingsformulier in op www.centrumvoorafstandsonderwijs.be 2. OF je mailt naar [email protected] 3. OF je maakt gebruik van het inschrijvingsformulier op de volgende pagina (als je je rechtstreeks op één van onze locaties komt inschrijven). Je inschrijving is pas definitief nadat we ook je cursusgeld ontvangen. Het inschrijvingsgeld voor de cursus milieuadviseur bedraagt €249 en bevat de kostprijs van het cursusboek, de begeleiding van jouw docent en het (her)examen bij ons op school. Na ontvangst van je inschrijvingsgeld krijg je van ons een bevestigingsmail. Je krijgt je cursus dan binnen de week toegestuurd, zodat je meteen aan de slag kan! Veel succes!


INSCHRIJVINGSFORMULIER THUISSTUDIE MILIEUADVISEUR Naam: Voornaam: Straat + Huisnummer: Postcode + Gemeente: Telefoon: GSM: E-mailadres: Geboortedatum: Heb je bij ons al een cursus gevolgd?

JA - NEE

Wens je een factuur na je betaling?

JA - NEE

Bij ja, vul hier je bedrijfsnaam en BTW-nummer in: O Ik ga akkoord met de algemene voorwaarden zoals ze vermeld staan op onze website.

(handtekening)

Je inschrijving is pas definitief nadat we ook je inschrijfgeld ontvangen. Het inschrijvingsgeld voor de cursus milieuadviseur bedraagt €249 en bevat de kostprijs van de cursus, de begeleiding van je docent en je examen bij ons op school (en eventuele herexamens).

Veel succes met je opleiding en je verdere carrière!


Proefhoofdstuk Milieuadviseur

Recommend Documents