Regionaal Ondernemerscongres
Bedrijfsoverdracht Een zaak van gevoel en verstand
ING Bank District Amsterdam
ING Bank Retail / MKB Wout van der Goot 5 oktober 2006
© ING Bank
1
VORMEN VAN BEDRIJFSOVERDRACHT
ADVISEURS RONDOM OVERDRACHT Bankier
Familie
Persoon
??
Accountant
MBO Bedrijfsmakelaar
MBI
Verkoop/ opvolging
Strategisch Onderneming
Familie
Jurist c.q. notaris
Overname
Adviseur commissaris
Waarderings deskundige Fiscalist
Financieel Fusie
3
ING BANK & BEDRIJFSOVERDRACHT
© ING Bank
4 FASEN VAN HET OVERDRACHTSPROCES
Het belang van de ondernemer en zijn familie ligt in het Eigen Vermogen De betekenis van het eigen vermogen is :
De focus op het eigen vermogen leidt tot vragen als :
+ Voornaamste vermogensbestanddeel + Levenswerk + Continuïteit + Zeggenschap + Kapitaal & Belegging + Pensioen + Erfenis
+ + + + + +
4
Waar staat uw bedrijf over 5 jaar ? Waar staat u zelf over 5 jaar ? Wat is uw strategie ? Wat zijn trends en ontwikkelingen? Wat is uw investeringsprogramma? Hoe denkt u over eigendom, zeggenschap en opvolging ? + Wat is uw diepste zorg ?
© ING Bank
+ Persoonlijke oriëntatie + Technische voorbereiding + Feitelijke overdracht + Hernieuwd ondernemerschap
5
© ING Bank
1
PERSOONLIJKE ORIËNTATIE
VOORBEREIDING OVERDRACHT “een goed afscheid doet pijn in het hart maar niet in de portemonnee”
“Aan een geslaagde overdracht houdt u meer over dan een goed gevoel“
Wat is de waarde van mijn bedrijf ?
+ Familie, bedrijf en eigendom - belangenverstrengeling
+ Emoties bij bedrijfsoverdracht
+ Dè waarde bestaat niet, dè prijs wel !
- wat beweegt u ?
+ Waardeberekeningen
+ Financiële planning en pensioen
+ Waardemanagement
+ Continuïteit van de onderneming
+ Balansmanagement
- stichting Administratie Kantoor - ondernemerstestament © ING Bank
6
WAT IS MIJN ONDERNEMING WAARD?
© ING Bank
7
WAARDEBEREKENINGEN ← ← ← ← 2002 2003 2004 2005
← ← ← ←
DE Waarde bestaat niet…. DE Prijs wel
o.b.v. de balans : intrinsieke waarde : liquidatiewaarde o.b.v. de VW rek : rentabiliteitswaarde : rendementswaarde
+ Invalshoeken koper / verkoper
Resultaten uit het verleden……………………….
+ Waardebegrippen
o.b.v. geldstromen : DCF waarde → → → →
+ Economische waarde
2006 2007 2008 2009
© ING Bank
8
WAARDEMANAGEMENT
© ING Bank
BALANSMANAGEMENT
+ Harde cijfers maar ook steeds meer aandacht voor immateriële factoren + Afhankelijkheden: - Afnemers : - Leveranciers : - Directeur-eigenaar : - Personeel :
9
aantal, kwaliteit en spreiding aantal, kwaliteit en duurzaamheid solist of teamplayer keyfactor of blok aan het been
“ Op zoek naar een profijtelijke en gezonde balans tussen zakelijk en privé vermogen” + Risicospreiding + Flexibele inzet eigen middelen in de onderneming + Optimaal rendement
+ Ondernemingsgebonden factoren - Track record - Reputatie
+ Verbetering van de uitgangspositie bij toekomstige bedrijfsoverdracht
- Spreiding van activiteiten
10
© ING Bank
11
© ING Bank
2
BALANSMANAGEMENT ONROEREND GOED PRIVÉ
BALANSMANAGEMENT ONROEREND GOED ZAKELIJK
Financiering woonhuis DGA
+ Aparte vennootschap - Buiten de risicosfeer van de onderneming - Buiten de toekomstige bedrijfsoverdracht
+ Vanuit de BV of in privé
+ Verhuur aan de werkmaatschappij - Vanuit de BV : - Vanuit privé :
gecombineerd tarief ca 44% box 3 of box 1
+ Scenario’s - Hypotheek bij de BV - Hypotheek bij de bank, liquiditeit in de BV - Hypotheek bij de bank, liquiditeit via de BV naar privé
+ Zakelijke huur + Estate planning
- “ opschonen” balans
- Scheiding eigendom en vruchtgebruik
© ING Bank
12
© ING Bank
13
Toelichting vermogen beleggen BV / privé
BALANSMANAGEMENT : LIQUIDITEIT OF SOLVABILITEIT + Beleggen in de BV - Gecombineerde heffing van VpB en AB - Verliezen aftrekbaar
Jaar
Vpb-heffing
AB-heffing
Box IIIheffing
Break-even
2006
29,6%
25%
1,2%
4,05%
2007 e.v.
25.5%
25%
1,2%
5.13%*
Dit houdt in: + Beleggen in privé - Geen aangroei AB - VR heffing
Vastrentende waarde-> verwacht rendement lager dan 5% - > beleggen in BV
- Verliezen niet aftrekbaar
© ING Bank
14
BALANSMANAGEMENT : LIQUIDITEIT OF SOLVABILITEIT
* vanaf Winst 100.000
Aandelen / beleggingsfondsen -> verwacht rendement hoger dan 5% -> beleggen in privé
© ING Bank
15
BALANSMANAGEMENT : PENSIOEN
+ Variant 1 : de BV is structureel liquide
Eigen beheer vs Verzekeren
- Onttrekking als (super) dividend - Onttrekking als teruggave aandelenkapitaal - Realisatie stille reserves
Afweging 1 : Levenscyclus bedrijf en veiligstelling
- Wanneer interessant ? Afhankelijk van rendement
- Pensioen als financieringsinstrument - Pensioen afhankelijk van de bedrijfsopvolger
+ Variant 2 : de BV is zeer solvabel maar niet liquide - Bedrijf overwegend gefinancierd met eigen vermogen - Bedrijf neemt bankkrediet op - Bedrijf keert dividend uit of betaalt aandelenkapitaal terug
Afweging 2 : “Lang leven” risico - Pensioenpot kan leeg raken
- Wanneer interessant ? Als netto rendement van privébelegging hoger is dan netto financieringslast in de BV 16
© ING Bank
17
© ING Bank
3
BALANSMANAGEMENT : PENSIOEN
2.500.000 2.000.000
Eigen beheer vs Verzekeren
verlies aan eind
1.500.000 Afweging 3 : “Kort leven” risico - Drievoudige belastingheffing - Contraverzekering
gemiddeld
500.000
Afweging 4 : Beleggingsbeleid = rendement en risico
-
- Toezicht en zorgplicht
1
Afweging 5 : Kosten
3
5
7
9
11
Risico’s nemen af naarmate de beleggingshorizon toeneemt. Korte termijn missers worden door lange termijn resultaten geneutraliseerd © ING Bank
18
Vermogen na onttrekking
verlies a/h eind
1.000.000
19
© ING Bank
BALANSMANAGEMENT : PENSIOEN
1.500.000
Verzekeren betekent : + Met een contraverzekering geen kapitaalverlies bij overlijden
500.000
verlies a/h begin
500.000- 1
verlies aan begin
1.000.000
3
5
7
9
11
+ Geen “lang leven” risico
gemiddeld rendement
+ Een gegarandeerd rendement
1.000.000-
+ Een pensioenvermogen afgeschermd van ondernemersrisico’s
In de uitkeringsfase wordt ingeteerd op het vermogen in eigen beheer. Tegenvallers in het begin kunnen in de rest van de uitkeringsperiode niet meer worden goedgemaakt. © ING Bank
20
+ Een successievoordeel
+ Ruimere mogelijkheden tot fiscaal gefaciliteerde pensioenopbouw door inperkende maatregelen bij eigen beheer (Witteveen)
21
© ING Bank
23
© ING Bank
BALANSMANAGEMENT : KRUISPUNTEN + De BV heeft een hoog gestort aandelenkapitaal + De activa zijn aanzienlijk meer waard + De DGA heeft een vordering op de BV of andersom + Het DGA-pensioen zit in de werkmaatschappij of pensioen BV + De DGA heeft een privé hypotheek bij de eigen BV + De DGA gaat verhuizen + De DGA wil vermogen overhevelen naar de volgende generatie 22
© ING Bank
4
BEDRIJFSOVERDRACHT: PRAKTIJK
BEDRIJFSOVERDRACHT: PRAKTIJK
ING Bank Scan Bedrijfsoverdracht
Personal Equity Planning: = Inkomensbehoefte na de overdracht -/- reeds veiliggesteld ( AOW/Lijfrentes) A = pensioengat Dekking : = vrije cashflow komende jaren (dividend/salaris) + vrij te maken ondernemingsvermogen (superdividend) B = uitgekeerd ondernemingsvermogen C = verkoopopbrengst onderneming B + C > A → nachtrust B + C < A → doorwerken ?
+ Persoonlijke oriëntatie + Technische voorbereiding + Overdracht * Zelftest * Per vraag 3 antwoorden * Klantprofiel * Aanbevelingen * Terugrapportage
24
© ING Bank
BEDRIJFSOVERDRACHT: PRAKTIJK
© ING Bank
25
NA DE OVERDRACHT : HERNIEUWD ONDERNEMERSCHAP
ING Bank Overnamekrediet
“ieder afscheid is ook een nieuw begin”
+ Achtergestelde lening
+ Betrokkenheid bij de onderneming
+ Uitstel van aflossing mogelijk
+ Afbouwen
+ Looptijd tot 7 jaar
+ Informal investment
+ Basis voor verdere financiering
- Social venturing
+ Mogelijk liquiditeitsvoordeel verkoper 26
© ING Bank
27
© ING Bank
Regionaal Ondernemers Congres
DANK VOOR UW AANDACHT
28
© ING Bank
5
