PBOSnVé progress in safety
Stappenplan voor samenbouwen wijziging van arbeidsmiddelen
November 2011 lr Frangois Hermans
54/3 2900Schoten
[email protected] Prosave bvba Churchilllaan
Pnosnve progress in safety
Vraaq Wanneerdient een samenbouwvan verschillendeautonome machines beschouwd te worden als een samengesteldemachine? Met andere woorden, wanneer is een nieuwe CE ceÉificatieprocedurevoor het samenstel noodzakelijk?
Werkwiize Er moet er een onderscheidgemaaktwordentussensamenstellenvan nieuwemachines -dit wil zeggen:machinesdie voor de eerstemaal in de EU in de handelwordengebrachtof in gebruik wordengesteld- en samenstellenvan nieuween bestaandemachines.
vannieuwemachines. samenstellen Heteerstegevalbehandelt vannieuween bestaande machines. Hettweedegevalgaatoversamenstellen
van nieuwemachines Eerste eval: Eensamenstel De richtlijn2006/42stelt: Artikel 2, onder a) - vierdestreepje "machine": 'sia*"nrtelten van muchines ....... die, teneindetot hetzelfde resultaat te komen,zodanig zijn opgestelden worden bestuurd dat zij als één geheel fu.nctioneren;
vansamenwerkende machines diezodanig van machines is duseencombinatie Eensamenstel om hetzelfdedoel te en wordenbestuurddatzrlalsééngeheelfunctioneren zijnopgesteld realiseren.
bvba Churchilllaan 5413 2900Schoten
[email protected] Prosave
Pnosnv€
progress in safety
groepeenhedenwordtpas als een samenstelbeschouwdindienaan alte volgende Een dergelijke criteria wordt voldaan: 1. de samenstellende eenhedenwordensamengevoegd om een gemeenschappelijke functie te vervullen, bijvoorbeeldde realisatievan de opeenvólgende stappenvàn een product; 2. de samenstellende eenhedenzijn functioneel zodanigmet elkaar verbonden dat een risicobeoordelingnodig is voor het helesamenstel. Functioneelverbondenbetekentdat de werkinqvan elke eenheidrechtstreeksvan invloed is op de werkinqvan andereeenhedenof van het samenstelals qelleel: 3. de samenstellende eenhedenhebbeneen gemeenschappelijkbesturingssysteem
Enkelevoorbeelden - een verpakkings-en etiketteermachie - eengeautomatiseerdeproductielijn -
verpakkings-enlaadinrichtingen
Opgeletechter: Een groepmachÍnesdie op elkaarzijn aangesloten, maaronafhanketijkvan elkaarwerken, wordt niet beschouwdals een samenstelvan machinesin de hogergenoemde zin. Nog even benadrukken: opdat er sprake kan zijn van een samenstel van machines moet dus elk van de drie bovenstaandecriteria vervuld zijn.
Verduidelijking: wat wordt bedoeld met: Punt í: gemeenschappelijkefunctie: bijvoorbeeldde totstandbrenging van een bepaaldproduct in opeenvolgende fasen. De definitievan een samenstelvan machinesheeftniet noodzakelijkerwijs betrekking op een volledigeindustriële installatie bestaandeuit een grootaantalmachines, samenstellen van machinesen andereinstallaties van verschillende fabrikanten. Voor de toepassingvan de machinerichtlijn kunnendergelijkegrote installatiesgewoonlijkwordenverdeeld in sectiesdie als samenstellenvan machineskunnenwordenbeschouwd,bijvoorbeeldinstallaties voor het lossenen ontvangenvan grondstoffen- verwerkingsmachines - verpakkings-en laadinrichtingen. ln dat gevalmoetende risico'sin verbandmet de aansluiting op de andere sectiesvan de installatiewordenbehandeldin de montagehandleiding. Punt 2: functioneelmet elkaarverbonden betekentdat elke índividuele machineeen deelproductof een aantalbewerkingenvoor het eindproductaflevert. Het functionerenof het disfunctioneren van een deelmachinezal hierbijvan invloedzijn op de andereeenhedenof op het geheel. Zo zal bijvoorbeeldeen wijzigingvan tolerantierechtstreekseen aantalaanpassingenvan de instellingen van de daaropvolgende machine(s)vergen, Prosave bvba churchilllaan 54/3 2900schoten
[email protected]
Pnosnv€ progress in safety
Punt3: Dit betekentdus dat er een qemeenschappeliikbesturingssysteemmoet bestaandat dus inwerktop elk of op meerderevan de samenwerkende machines. Het besturingssysteem van een machineis het systeemdat reageertop invoersignalen van delen van de machine,van bedieners, van externebedieningsuitrusting of een combinatiehiervanen dat genereertvoor machineaandrijvingen naar aanleidingdaarvanuitvoersignalen die ervoorzorgen dat de machinezich op de beoogdewijzegedraagt. Het ontwerpen de bouw van het besturingssysteem moet ervoorte zorgendat de machineveilig en betrouwbaarwerkt. Dit zijn belangrijkefactorenom de veiligheidvan de qehele machinete garanderen.Bedienersmoetente allentijde in staatzijn te garanderendat de machineveiligen volgensverwachtingfu nctioneert. De in punt 1.2.1van de bijlageI van de richtlijnbeschreveneisenzijnvan toepassingop alle delen van het besturingssysteem die, bij een defectof een storing,tot gevarenkunnenleiden vanwegehet niet-beoogdeof onvenvachtegedragvan de machine. Ze zrlnmet name van belang voor ontwerpen bouw van de delenvan het besturingssysteem die verbandhoudenmet veiligheidsfuncties als, bijvoorbeeld,de delenvan het besturingssysteem die verbandhoudenmet de blokkeer-en vergrendelvoorzieníngen voor aÍschermingen, beveiligingsinrichtingen of Bepaaldeveiligheidsfuncties noodstopinrichtingen. kunnenook operationele Íunctieszijn, bijvoorbeeld een tweehandsbediening voor het in werkingstellen. Het ín de handel brengen van samenstellen van machines. WÍe is dan "fabrikant"? Een samenstelvan machinesdat op een locatievan de gebruikerwordt samengestelddoor iemand anders dan de qebruiker,wordtbeschouwdals in de handelgebrachtwanneerde voltooidis en voorgebruikwordtoverhandigd samenstelling aan de gebruiker. Degenedie een samenstelvan machinessamenstelt,wordt beschouwdals de fabrikantvan het samenstelvan machinesen heeftde verantwoordelijkheid ervoorte zorgendat dit samenstelals geheelvoldoetaan de bijlagel: de veiligheidsen gezondheidseisen van de machinerichtlijn. De Íysiekeof de rechtspersoondie een samenstelvan machinessamenstelt,wordt als dusdanig beschouwdals de fabrikantvan die machine.De elementenvan een samenstelvan machines wordengewoonlijkgeleverddoor verschillende fabrikanten,maar de verantwoordelijkheid voor de overeenstemming van de machineals geheelmoet liggenbij één persoon.Dat kan de fabrikant ziinvan een of meervan de samenstellende eenheden.of een aannemermaarhet kan ook de qebruikerzijn. Als een gebruikereen samenstelvan machinessamensteltvoor zijn eigengebruik,wordt hij eveneensbeschouwdals de fabrikantvan die machine. Het in de handel brengen van samenstellen van machínes. Formaliteíten voor de "fabrikant" Wieduseen samenstelvan machinessamenstelt,wordt beschouwdals de fabrikantvan de samenstellenvan machinesen heeftde verantwoordel'rjkheid ervoorte zorgendat het samenstel en gezondheidseisen als geheelvoldoetaan de veiligheidsvan de machinerichtlrjn. eenhedenin de handelwordengebrachtals voltooidemachinesdie ook Als de desbetreffende zelfstandigzoudenkunnenwerken,moetenzrl voorzienzijn van de CE-markeringen vergezeld gaan van een EG-verklaring van overeenstemming.(Nietvoltooidemachines,moeten nietzijn voorzienvan de CË-markering,maar wel vergezeldgaan van een inbouwverklaring en montagehandleiding)
Prosave bvba Churchilllaan 54/3 2900Schoten
[email protected]
Pnosnv€ progress in safety
Risicobeoordeling Samenstellenvan machinesvallenonder de machinerichtlijn, aangeziende veiligheidervan niet alleenwordt bepaalddoor de veiligheidvan het ontwerpen de constructievan de samenstellende eenhedenervan,maar ook afhangtvan de geschiktheidvan de eenhedenen hun onderlinge verbindingen. De door de fabrikantvan een samenstelvan machinesuit te voerenrisicobeoordelingmoet derhalvebetrekkinghebben: - zowelop de geschiktheid van de samenstellende eenhedenvoor de veiligheid van het samenstelals geheel - als op de gevarenin verbandmet de verbindingen tussende samenstellende eenheden. Die risicobeoordeling moet ook inzichtverschaffenin gevarenin verbandmet het samensteldie niet wordenvermeldin de EG-verklaring van overeenstemming (voorsamenstelvan machines)of (voor niet voltooidemachines)verstrektdoor de en de montagehandleiding de inbouwverklaring van de samenstellende fabrikanten eenheden. CE certificatie De fabrikantvan het samenstelvan machinesmoet: - de desbetreffende overeenstemmingsbeoordelingsprocedure voor het samenstelvan machinesuitvoeren; - op het samenstelvan machineshet markeringsplaatje aanbrengen(bijvoorbeeld een bepaaldplaatjedat de massavan de machineaangeeftvoor het gevaldat die gehesenof verplaatstmoet worden) - de CE-markeringaanbrengen;en van overeenstemming - een EG-verklaring voor het samenstelvan machinesopstellenen ondertekenen. van overeenstemming - De EG-verklaring voor voltooidemachinesen de inbouwverklaring voor in een samenstelvan machinesingebouwdeniet voltooide en montagehandleiding machinesmoetenwordenopgenomenin het technischdossiervoor het samenstelvan machines - Dit technischdossiervoor het samenstelvan machinesmoettevensdocumentatiebevatten van de samenstellende over eventuelewijzigingen delendie tijdensde inbouwervanin het samenstelzijn aangebracht.
54/3 2900Schoten
[email protected] Prosave bvba Churchilllaan
Pnosnve progress
in safety
Tweedegeval: Samenstellen van nieuween bestaandemachines De machinerichtlijn is van toepassingop machinesdie voor het eerstin de EU in de handelworden gebrachten in bedrijfwordengesteld.Over het algemeengaat het om nieuwemachinesen hun samenstellen zijndus ook "nieuw" Voor machinesdie in gebruikztjn (op de arbeidsplaats) moet de werkgevereroptoeziendat de overeenstemming en veiligheid van de machinestijdensde gehelelevensduur gehandhaafd bl'ljven,overeenkomstig de nationaleregelgevingbetreffendehet welzijnvan de werknemersb'rj het gebruikvan arbeidsmiddelen op de werkplaats. In sommigegevallenkunneneen of meersamenstellende eenhedenvan bestaandesamenstellen van machineswordenvervangendoor nieuweeenheden,of kunnennieuweeenhedenworden toegevoegdaan een bestaandsamenstelvan machines. De vraag doet zich voor of een samenstelvan machinesbestaandeuit nieuween bestaande eenhedenals geheelonderde machinerichtlijn valt. Het is niet mogelijk exacte criteria aan te geven om die vraag van geval tot gevalte beantwoorden. Degenedie een dergelijksamenstelvan machinessamenstelt,wordt derhalveaangeradenb'rj twijfelde desbetreffende nationaleautoriteitente raadplegen. In het algemeengeldt evenwel het volgende als richtsnoer: Ten eerste. als de vervangingof toevoegingvan een samenstellende eenheidin een bestaandsamenstelvan machinesqeen noemenswaardiqeinvloed heeftop de werkinqof veiliqheidvan de rest van het samenstel.kan de nieuweeenheid wordenbeschouwdals een machinedie is onderworpenaan de machinerichtlijn. In dat gevalzijn geen maatregelennodigovereenkomstig de machinerichtlijn voor de onderdelenvan het samensteldie nietwordenbeïnvloeddoor de w'rjziging. De werkgeverblijftverantwoordelijk voor de veiligheidvan het gehelesamenstel volgensde wetgevingbetreffendehet welzijnvan de werknemersbij de uitvoeringvan hun werk, Hierbijgeldt: - Als de nieuweeenheideen voltooidemachineis die ook zelÍstandig zou kunnenwerken, voorzienis van de CE-markeringen vergezeldgaat van een EG-verklaring van moetde inbouwvan de nieuweeenheidin het bestaandesamenstel overeenstemming, wordenbeschouwdals de installatie van de machine,zonderaanleidinq te zijnvoor een nieuweovereenstemmingsbeoordeling, CE-markeringof EG-verklaring van overeenstemming. - Als de nieuweeenheideen niet voltooidemachineis die vergezeldgaat van een en montagehandleiding, inbouwverklaring wordtdegenedie de nietvoltooidemachine inbouwtin het samensielbeschouwdals de fabrikantvan de nieuweeenheid.Bijgevolg moethij eventuelerisico'sin verbandmet de koppelingtussende nietvoltooidemachine, andereapparatuuren het samenstelvan machinesbeoordelen, voldoenaan de essentiëleveiligheids-en gezondheidseisen desbetreffende die nog nietzijn toegepast doorde fabrikantvan de nietvoltooidemachine,de montagehandleiding volgen,een EGverklaringvan overeenstemming opstellenen na inbouwde CE-markeringaanbrengenop de nieuweeenheid.
Prosavebvba Churchilllaan 54/3 2900Schoten
[email protected]
Pnosnve progress in safety
eenhedenin een Ten tweede: als de vervangingof toevoegingvan nieuwesamenstellende bestaandsamenstelvan machineswel deqeliik substantiële invloed heeftop de werkinqof wijzigingen van het samenstelmet zich veiliqheidvan het samenstelals qeheel,of substantiële van een nieuwsamenstelvan brengt,kan de wijzigingwordenbeschouwdals de totstandbrenging valt. machinesdat onderde machinerichtlijn eenheden,voldoen In dat gevalmoethet gehelesamenstel,met inbegripvan allesamenstellende Dit kan ook vereistz'rjnals een nieuwsamenstelvan machineswordt aan de machinerichtlijn. uit nieuween gebruikteeenheden. samengesteld
n 54/3 2900Schoten
[email protected] Prosavebvba Churchilllaa
