Pas op voor ‘eenrichtingsverkeer’ bij evangelisatie Voor de eerste christenen was evangelisatie een dagelijkse zaak. Hun ijver in de verspreiding van het evangelie zette de toenmalige wereld op zijn kop. Maar hoe staat het met de evangelisatieaktiviteiten van de gemeente van Jezus Christus van onze tijd?Is die passie nog dezelfde? De uitdaging is niet minder geworden. Zo’n drie miljard mensen zijn nog niet bereikt met het evangelie van Jezus Christus! Een enorme opgave dus. Hoe pakken we dan aan?! Er is sprake van een proces dat buitenstaanders doormaken die tot geloof komen. De Amerikaan James E. Engel ontwikkelde een instrument om te meten in welke fase iemand is op zijn of haar geestelijke reis. ‘Oud goud’ voor evangelisten! Effectiviteitscrisis Kan een evangelist ook meten of zijn inspanningen ‘effect’ hebben? ‘Een effectief communicator zal kritisch zijn resultaten analyseren’, stelt de Amerikaan James E. Engel in zijn boek ‘Contemporary Christian Communications’ (Eigentijdse Christelijke Communicatie). Wanneer christenen de basisprincipes van communicatie niet juist toepassen kan er een, wat hij noemt ‘effectiviteitscrisis’ ontstaan. Engel waarschuwt voor een ‘one way communication’, eenrichtingsverkeer in evangelisatie. Mensen zijn geen robots betoogt hij. ‘Zij zien en horen wat zij willen zien en horen in een ingewikkeld proces van verwerken van informatie’. Dat legt de verplichting bij de communicator op zijn gehoor afgestemd te zijn. Engels boek gaat voor een groot gedeelte over dat delicate proces waarin mensen een geestelijke beslissing nemen. Evangeliseren is communiceren en wel zo dat niet het belangrijkste is wat de evangelist zegt, maar wat de luisteraar hoort zeggen... Evangeliseren is ook heel goed luisteren naar de ander. Ons grote voorbeeld in deze is Jezus Christus die zich ook terdege op de hoogte stelde van de mens die Hij tegenover zich had. Hij had voor ieder een persoonlijke benadering. Géén ideale manier Engels boek bevat veel praktische aanwijzingen om het evangelie professioneel te presenteren aan de hand van communicatietechnieken. Toch is zijn boek niet de zoveelste methode voor evangelisatie. In feite is die ideale manier er niet betoogt hij. Er zijn zoveel varianten in het beslissingsproces. Velen hebben nog nooit de feiten van het evangelie gehoord. Anderen zien niet de relevantie van het evangelie voor hun leven. Weer anderen zien die wel maar hebben geen behoefte aan verandering. Dat is een ‘garantie’ voor een communicatiestoornis. De enige goede ‘methode’ is beschreven in het Nieuwe Testament. En wie wil evangeliseren zal daarin studiemateriaal moeten zoeken. Een nauwkeurige analyse van de evangeliën leert dat Jezus voortdurend zijn boodschap varieerde en zich aanpaste aan de omstandigheden van het moment. Geen pasklare strategie Waar sommigen menen dat er wel een juiste methode bestaat, citeert Engel John Stott: ‘We mogen evangelisatie nooit degraderen tot een techniek die geleerd kan worden of een formule die we hanteren. Er is geen vervanging voor het harde werk van het analyseren van het gehoor, het uitziften van de behoeften en het gebruik van het evangelie als een tweesnijdend zwaard op de manier waartoe het is bedoeld’. Christelijke communicatie is een gezamenlijk werk van God en de mens. God stelt evangelisten aan en het is de verantwoordelijkheid van een christen de boodschap van het evangelie te proclameren en mensen aan te moedigen een beslissing te nemen om Jezus Christus als hun Verlosser te aanvaarden.
De heilige Geest Niemand kan een geestelijke beslissing nemen zonder de direkte invloed van de heilige Geest. Mensen kunnen nog zo effectief evangeliseren, zij kunnen niet meer doen dat ‘het toneel inrichten’ voor iemands levensvernieuwing, wat het werk is van de heilige Geest. De heilige Geest volvoert verder het proces van levensheiliging, die voor de motivatie en kracht zorgen om het beeld van Christus te bereiken. De communicator heeft wel de verantwoordelijkheid iemand te begeleiden na de beslissing voor Jezus Christus Het beslissingsproces Maar mensen die geen behoefte voelen om te veranderen zijn niet ontvankelijk voor geestelijke zaken. Mensen zullen over het algemeen niet veranderen tenzij zij willen veranderen, stelt Engel. Over het algemeen begint het beslissingsproces met het aktiveren van de behoefte, daarna volgt het verlangen naar informatie, vorming van en verandering van opvattingen en houdingen, het onderkennen van problemen, de beslissing en de evaluatie na de beslissing. Het Engelmodel Samen met anderen, waaronder collega-docenten aan de Wheaton Graduate School, ontwikkelde Engel het zogenoemde ‘Engel model’. Daarin worden de veranderingen aangegeven die een persoon doormaakt in een beslissingsproces. Elke verandering brengt een persoon dichter bi j het punt waarop een keuze voor Jezus kan worden gemaakt. Engel onderscheidt in dit model de rol van God, de rol van de communicator en het antwoord van de mens daarop.
De Schaal van Engel Gods rol
Rol van de evangelist
Algemene openbaring Overtuiging
Antwoord van de mens
-8 Proclamatie
Oproep tot bekering
-7
Enige kennis van het evangelie
-6
Kennis van de fundamenten van het evangelie
-5
Begrip van het persoonlijk belang van het evangelie
-4
Positieve houding ten opzichte van het worden van een christen
-3
Herkennen van problemen en neiging tot handelen
-2
Overgaan tot handelen
-1
Berouw over zonden en bekering tot Jezus Christus
Wedergeboorte
Nieuwe schepping Nazorg
Opgroeien Heiliging
Bewustzijn van hogere macht
+1
Evaluatie na bekering
+2
Invoegen in de gemeente
+3
Groei in persoonlijk geloof en gedrag * Gemeenschap met God * Rentmeesterschap * Bediening in de gemeente * Getuigen in de wereld
Fase -8 omvat wat de mens door zijn geweten en vanuit de natuur kan weten van het bestaan
van God. Praten over ‘zonde’ , ‘het bloed van Christus’ tegen mensen in dat stadium heeft geen zin. De communicator dient zich te beperken tot het bestaan van God. Anderen die een stapje verder zijn hebben enige kennis van de fundamentele begrippen van de christelijke boodschap over God, de mens, Christus en de Bijbel. Maar ze trekken daar nog geen konsekwenties uit voor hun levensstijl. Pas bij fase -5 komt er een groeiende openheid voor de evangelist. Deze mensen hebben voldoende achtergrond om tenminste iets van wat de Bijbel bedoelt te zeggen te begrijpen. Als dit stadium eenmaal is bereikt kan er spoedig een positieve houding ten opzichte van het aanvaarden van Jezus Christus komen. In deze stadia bouwt de communicator aan begrip over wat de Bijbel zegt over de onbekeerde mens. Een oproep tot een beslissing echter nog niet aan de orde,zolang men nog niet Christus ziet als het alternatief voor zijn leven. De rol van de communicator in deze stadia kan worden omschreven met ‘proclamatie’. Herkennen van probleem In het stadium van herkennen van problemen gaat de onbekeerde mens, verlicht door de heilige Geest, het verschil zien tussen het leven dat hij totnutoe leefde en het leven dat de Bijbel beschrijft. De communicator kan nu gaan aanmoedigen tot een beslissing. Het bezwaar dat Engel heeft tegen veel traditioneel evangelisatiemateriaal is dat dat er van uit gaat dat mensen in de fase van herkennen van problemen zijn. Aannemelijker is dat zij, aldus Engel, in fase -7 of -6 zijn, waarin een oproep tot bekering geen zin heeft. Evaluatie na beslissing Het is onvermijdelijk dat belangrijke beslissingen als een bekering vergezeld gaan van twijfels en verwarring. In de nazorg is daarom een belangrijke rol toebedacht voor de communicator. Nazorg in de worm van onderwijs over de christelijke groei in het geloof. De Engelschaal gaat dan verder met het invoegen in de (plaatselijke) gemeente. Engel beschouwt dat als een maatstaf voor evangelistisch ‘succes’. Het Engelmodel heeft een ‘open einde’. De taak van de communicator wordt overgenomen door anderen die zorgen voor de verdere geestelijke groei. In de schaal wordt dat aangegeven met gemeenschap met God, rentmeesterschap, en bediening in de gemeente door middel van de geestelijke gaven. Jan Radder
De Schaal van Engel laat de veranderingen zien die een persoon doormaakt in een bekeringsproces •
Engel onderscheidt: de rol van God, van de evangelist en het antwoord van de mens
•
Fase -8 omvat wat de mens door zijn geweten en vanuit de natuur kan weten van het bestaan van God
•
Praten over ‘zonde’, het ‘bloed van Christus’ tegen mensen in dit stadium heeft nog weinig zin
•
Anderen die weet hebben van de basisbegrippen van het evangelie, trekken daaruit nog geen conclusies
•
Pas bij -5 komt er een grotere openheid voor het evangelie
•
In dit stadium bouwt de evangelist aan begrip over wat de Bijbel zegt over de onbekeerde mens
•
De rol van de communicator in deze fases wordt omschreven met ‘proclamatie’, zaaien en water geven
•
In de fase van het herkennen gaat de onbekeerde mens, verlicht door de heilige Geest, het verschil zien tussen het leven dat hij totdan leefde en het leven dat de Bijbel vraagt
•
Heel veel evangelisatiemateriaal, aldus Engel, gaat er van uit dat de mensen in de fase van het herkennen zijn. Aannemelijker is dat zij in de fases -7 en -6 zijn
