PAPIER EN KAR- TON ALTIJD EN OVERAL SHELF READY PACKAGING MEERWAARDE VOOR KARTON BORDSPELLEN EN PUZZELS ZIJN HOT

JAARVERSLAG

SHELF READY PACKAGING MEERWAARDE VOOR KARTON BORDSPELLEN EN PUZZELS ZIJN HOT INNOVATIEF PAPIERPRODUCT AAN HET PLAFOND EERSTE HULP BIJ VERKOUDHEID

PAPIER EN KARTON ALTIJD EN OVERAL

Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en kartonfabrieken

VOORWOORD


PAPIER EN KARTON - ALTIJD EN OVERAL 2013 was een memorabel jaar voor de Nederlandse papieren kartonsector.

DAGBLAD

De economische crisis hield aan, hoewel tekenen van herstel zichtbaar zijn. In moeilijke tijden

realiseert onze branche – als een van de weinig landen in Europa – een lichte groei ten opzichte

van het voorgaande jaar. Dat kan niet anders betekenen dan dat de sector op het goede spoor

zit. Er vanuit gaande dat de economische wind uit een gunstige richting blijft waaien, zie ik de

komende jaren positief tegemoet.

In de toekomst worden we geholpen door een bijzondere vinding van professor Maaike Kroon.

Haar Deep Eutectic Solvents (DES) – het winnende concept van CEPI’s Two Team Project – stelt

onze industrie in staat nog energiezuiniger, milieuvriendelijker en op lagere temperaturen te wer-

RECLAMEPOSTER

ken. Bovendien komt lignine eenvoudiger beschikbaar, waarmee onze sector over een populaire

grondstof voor andere industrieën beschikt. Een groot aantal papieren kartonfabrieken investeert

de komende jaren in verder onderzoek naar DES. Verderop in dit jaarverslag vertelt Maaike Kroon

TISSUES

wat DES onze sector heeft te bieden.

Een ander succesverhaal uit onze branche is de energietransitie. Toen we in 2004 gezamenlijk de am-

bitie uitspraken in 2020 een halvering van het energieverbruik na te streven, werden we door sommi-

gen voor gek verklaard. Halverwege die periode blijken we met 24 procent besparing op schema te

liggen! Dankzij ons vermogen samen te werken, coalities te smeden en onze nek uit te steken blijken

zeer ambitieuze doelstellingen haalbaar. Dat is een groot compliment waard!

Eind vorig jaar presenteerden we tijdens de ledenvergadering in Amersfoort onze ambitie en speer-

punten voor de komende jaren. Onze sector speelt een belangrijke rol in een op biomassa gebaseerde

SCHOENENDOOS

circulaire economie. We halen het maximale uit biobased grondstoffen, reduceren energieverbruik en

DASHBOARD

CO2 -uitstoot en vergroten de toegevoegde waarde en klantwaarde van producten en diensten. Aandacht voor human talent en de positionering van de sector speelt een belangrijke rol. Als ik een aantal mensen op straat vraag naar hun associaties met papier en karton, zal het u niet verba-

DRAAGTAS

zen dat ‘krant, tijdschrift en boek’ vaak worden genoemd. Logisch, absoluut, maar onze sector heeft zo-

veel meer te bieden; er worden waanzinnig veel producten van papier en karton gemaakt. Die diversiteit

laten we in dit jaarverslag zien. We bezochten een aantal bedrijven waar papier en karton een prominente

rol spelen in de bedrijfsvoering en laten zien welke producten zij daarvan maken. Dat levert een overzicht

op dat de verscheidenheid aan producten van papier en karton fraai illustreert.

Ik wens u veel leesplezier! Gerrit Jan Koopman Directeur Koninklijke VNP

VNP2013 | 3

VNPINHOUD

32 42

WETENSCHAP & PAPIER EN KARTON

10

CREATING SUSTAINABLE FIBRE SOLUTIONS

VEILIGHEID HEEFT PRIORITEIT!

PAPIER EN KARTON ALTIJD EN OVERAL

Column:

DE TOEKOMST! Enrico Brouwer en Rutger van Dijk

41 INVESTEREN IN MENSEN: BENT U ER

KLAAR VOOR? Jan Pille

6 BELEVING, STATUS EN WAARDE Henk van Houtum

18 DUURZAAM BOEK Verduurzaming loont

22 ENERGIE, MILIEU EN GRONDSTOFFEN

Actieve belangenbehartiging VNP

26 DE SECTOR IN CIJFERS

En verder: 50 56 58 59

VNP-leden VNP-partners Bestuur & medewerkers Colofon

100 PROCENT DUURZAME KOFFIEBEKER PAG 14

GELUIDSABSORBEREND PAPIER PAG 20

PAPIEREN INCONTINENTIEDETECTIE

In deze uitgave:

17 PAPIER EN KARTON ZIJN

PAG 8

36 INSPIRATIECENTRUM WERELD VAN PAPIER Spraakmakende innovaties van papier en karton

48 ENERGIETRANSITIE PAPIER EN KARTON

Op schema voor halvering energieverbruik

PAG 28

BORDSPELLEN VAN KARTON ZIJN HOT! PAG 38

SHELF READY PACKAGING PAG 46

EERSTE HULP BIJ VERKOUDHEID PAG 54

PROJECT BOOMKER 4 | VNP2013

VNP2013 | 5

BELEVING, STATUS EN WAARDE

PAPIER EN KARTON: BELEVING, STATUS EN WAARDE

IN ONZE SECTOR WORDEN PRODUCTEN GEMAAKT DIE OVERAL OM ONS HEEN, 24 UUR PER DAG WORDEN GEBRUIKT. DAT IS VOOR VEEL MENSEN VANZELFSPREKEND, MAAR ZEKER NIET VOOR IEDEREEN.

wonderschone verpakking over de toonbank gaat. Of de glossy catalogus die autofabrikanten gebruiken om de diverse merken en types te positioneren. Papier en karton geven deze producten meer status en extra waarde.

Daarom ben ik blij dat we in dit jaarverslag de diversiteit van papier en karton laten zien. Of het nou om koffiebekers, zakdoeken, shelf ready verpakkingen, boeken, geluidsabsorberend materiaal, bordspellen of incontinentielakens gaat, iets hebben deze dingen gemeen: ze worden gemaakt van papier of karton.

In de wereld van de tissue-artikelen zijn bedrijven daar sterk in. Kimberly-Clark kent met bijvoorbeeld Kleenex een stevige merkbeleving. Zij heeft een sterke breinpositie bij de consument. In dit jaarverslag gunt Kimberly-Clark u een kijkje in haar keuken en leest u hoe zij een band opbouwt met haar klanten.

Toegevoegde waarde

Nederlandse papieren kartonproducenten staan voor de uitdaging met hun producten eenzelfde soort beleving te creëren. Want met onze producten is zoveel mogelijk; en dat is beslist geen rocket science! Als we erin slagen papier en karton te positioneren als materiaal dat de beleving van producten of diensten aantoonbaar verhoogt, gaan de Apples en Louis Vuittons van deze wereld vanzelf en langdurig met ons in zee.

Het portret van Unilever verderop in dit jaarverslag toont aan dat een verpakking niet langer een simpele doos is die fungeert als transportmiddel en producten beschermt, maar onderdeel is van de marketingmix van een bedrijf. Ons materiaal - in dit geval karton - stelt een multinational als Unilever in staat in de supermarkt, in het schap de unieke kenmerken van een product onder de aandacht te brengen van het winkelend publiek. Daarmee heeft de verpakking - veel meer dan voorheen - toegevoegde waarde. Papier en karton versterken de winkelbeleving en dragen bij aan de positionering van een merk. Bij veel luxeartikelen zien we die trend al langer. Denk eens aan de chique doosjes waarin horloges worden verkocht of aan het flesje parfum dat in een

6 | VNP2013

Beleving creëren

Daarvan ben ik overtuigd!

Henk van Houtum Voorzitter Koninklijke VNP

1.809 (1.813)

2.792 (2.761)

2.974 (2.948)

EU 75.313

EU 92.081

EU 101.814

x 1 mln€

x 1.000 ton

x 1.000 ton

omzet

afzet

capaciteit

Algemene cijfers 2013 (2012) 3.727 (3.867)

23 (23)

16 (16)

35 (35)

EU 185.112

EU 789

EU 640

EU 1.331

werknemers

fabrieken

concerns

machines

VNP2013 | 7

100 PROCENT DUURZAME KOFFIEBEKER Packaging ongelofelijk veel met papier en karton. Het is hoe je het ook wendt of keert in alle gevallen qua materiaalgebruik duurzamer dan plastic. Wij stimuleren klanten die plastic inzetten een alternatief te zoeken.’

‘KLM maakt gebruik van de beker, maar ook popfestivals als Lowlands en Pinkpop.’

ALS HET OM DUURZAAM VERPAKKEN GAAT, KOM JE AL SNEL BIJ PAPIER EN KARTON TERECHT MOONEN PACKAGING Moonen Packaging is een familiebedrijf dat sinds 1955 bestaat. Zij ontzorgt haar klanten bij het vinden van oplossingen voor verpakkingsvraagstukken. Dat doet ze in drie segmenten: retail, de (maak)industrie en foodservices. Met 90 medewerkers en klanten in alle hoeken van Europa groeit het bedrijf jaar in, jaar uit. Onlangs werd Moonen Packaging door De Telegraaf uitgeroepen tot ‘Groenste bedrijf van Nederland’. We spraken met CEO Gé Moonen. ‘Papier heeft een schoon, natuurlijk imago. Het is schoner dan plastic en dat weet de consument. Kijk alleen maar naar de vanzelfsprekendheid waarmee in Nederland oudpapier wordt ingezameld. We zijn altijd op zoek naar materiaal van hernieuwbare grondstoffen. De term ‘hernieuwbaar’ is echter arbitrair. Persoonlijk vind ik een boom die 60 jaar groeit en waarvan vervolgens producten worden gemaakt die mensen een paar minuten gebruiken niet heel hernieuwbaar. Daarover ga ik graag het gesprek aan. Desalniettemin doet Moonen

8 | VNP2013

100 procent duurzame koffiebeker ‘De suikerrietkoffiebeker is een van de paradepaardjes van Moonen Packaging. De beker bestaat voor het overgrote deel uit suikerrietvezels en is 100 procent hernieuwbaar en daardoor milieuvriendelijk. Er komt geen kunststof aan te pas. Er is vanuit alle segmenten van de samenleving belangstelling voor de beker. Multinationals als KLM maken gebruik van de beker, maar ook popfestivals als Lowlands en Pinkpop. Jan en alleman vragen ernaar. Klanten mogen op basis van deze beker zeer terecht een duurzaamheidclaim neerleggen. Alleen niks gebruiken is duurzamer dan deze beker. De koffiebeker is onderdeel van een complete formule, waartoe ook bijvoorbeeld prullenbakken behoren. Na gebruik zamelt de klant de bekers in en worden ze door ons opgehaald en verwerkt.’ ‘Een ander product waarop Moonen Packaging trots is, is de verpakking die het ontwikkelde voor LumoLuce, een producent van LED-systemen. Zij stelt hoge eisen aan haar verpakkingen. LED-lampen zijn duur, dus er mag tijdens het transport niets beschadigen of misgaan. Wij ontwikkelden een kartonnen verpakking waarbij de lampen als het ware zweven in de doos. Dat blijkt goed te werken. Voorheen werden de lampen verpakt in plastic, maar dat is een niet-duurzaam materiaal. LumoLuce wilde een verpakking die past bij haar duurzame producten. Wij raadden haar 100 procent karton aan. Een duurzaam product moet worden verpakt in duurzaam materiaal en dan kom je al gauw bij gerecycled karton terecht.’ ‘Een flink aantal VNP-leden is voor ons geen onbekende. Met onder andere SCA Nederland, Van Houtum, DS Smith, Meerssen Papier en Smurfit Kappa doen wij zaken. We zijn continu bezig met het bedenken van cradle-to-cradle-oplossingen. Hoe kunnen we na gebruik van het product een extra leven geven aan papier? Ik laat me graag inspireren en uitdagen daarover na te blijven denken.’

VNP2013 | 9

INTERVIEW MAAIKE KROON

DES - WINNAAR TWO TEAM PROJECT

Fotografie: TU Eindhoven

UNIEKE KRUISBESTUIVING WETENSCHAP EN PAPIER & KARTON 10 | VNP2013

Het najaar van 2013 was een memorabele periode voor onze sector. Tijdens CEPI’s European Paperweek in november stonden – ogenschijnlijk uit het niets – twee Nederlandse vrouwen te stralen op het podium: professor Maaike Kroon van de TU Eindhoven en Annita Westenbroek. DES – deep eutectic solvents – won CEPI’s prestigieuze Two Team Project. Deze revolutionaire vinding kan de toekomst van papier maken weleens radicaal veranderen. Maaike Kroon vertelt erover.

VNP2013 | 11

INTERVIEW MAAIKE KROON

DES WERKT BIJ VEEL LAGERE TEMPERATUREN DAN NU GEBRUIKELIJK IS IN ONZE SECTOR.

‘Toen ik in december 2010 benoemd werd aan de Technische Universiteit Eindhoven, had ik het eerste onderzoek naar DES op eigen initiatief al uitgevoerd. DES is het verschijnsel waarbij twee stoffen die afzonderlijk een hoog smeltpunt hebben, gemengd een smeltpunt hebben dat minimaal 100 graden lager ligt. Eerder werkte ik met ionische vloeistoffen, maar vanwege de hoge kosten hiervan geloofde ik niet in grootschalige industriële toepassing. Vervolgens startte ik een zoektocht naar een alternatief. Met een mix van kennis en een klein beetje geluk ontdekte ik in 2008 een goedkoper oplosmiddel dat in staat is biomassa te scheiden: DES. Ik schreef een financieringsvoorstel, nam een eerste groep mensen aan en we voerden de eerste proeven uit.’ ‘DES maakt het mogelijk hout op milieuvriendelijker en energiezuiniger manier te scheiden in cellulose en lignine dan nu het geval is. Dat komt omdat DES bij veel lagere temperaturen werkt dan nu gebruikelijk is in onze sector: 60° tot 80°C in plaats van soms wel 200°C. Ook is met DES niet langer hoge druk nodig om de scheiding van lignine en cellulose tot stand te brengen. Bovendien heeft DES de potentie om het water in het productieproces van papier en karton gedeeltelijk te vervangen, waardoor er minder energie nodig is om te drogen.’

12 | VNP2013

‘Er is nog een hoop onderzoek nodig voordat DES op grote schaal door papieren kartonbedrijven kan worden toegepast. We weten nog niet welke DES het meest geschikt is en bij welke temperaturen. In de tests halen we 90 procent van de lignine uit DES. Uiteraard willen we naar 100 procent! En de allerbelangrijkste vraag is of we de DES volledig kunnen recyclen. Deze oplosmiddelen hebben een natuurlijke oorsprong. De chemische industrie staat erom te springen. Olie en gas zijn immers niet oneindig. We moeten waarde halen uit het systeem. Uit biomassa. Dat is de toekomst: samenwerking tussen sectoren en coöperaties aangaan met de chemie. Straks leveren papieren kartonbedrijven building blocks aan de chemische industrie.’ ‘Begin 2011 ontmoette ik Annita Westenbroek voor de eerste maal. Ik gaf een lezing waarin ik mijn plannen met oplosmiddelen en cellulose ontvouwde. Het bleef een tijdje stil, totdat Annita belde en vertelde over het Two Team Project. Toen kwamen twee tot dat moment gescheiden werelden samen. Ik vertelde haar dat het oplossen van lignine goed verliep. Annita stuurde Marco Mensink langs in Eindhoven. ‘Hij kwam sceptisch binnen en ging blij naar huis.’ Vervolgens was ik als adviseur nauw betrokken bij het Two Team Project.’ ‘De papieren kartonindustrie is een compleet nieuwe wereld voor me. Ik wist tot voor kort helemaal niets van papier maken en ben allesbehalve een papierdeskundige. De spanning van DES zit ‘m in het feit dat we in deze sector iets gaan toepassen dat uit een andere vakgebied afkomstig is. Een unieke kruisbestuiving tussen wetenschap en papier en karton. De papier-

DES - WINNAAR TWO TEAM PROJECT

CEPI IS ERVAN OVERTUIGD DAT DES DE SECTOR HEEL VEEL TE BIEDEN HEEFT.

en kartonbedrijven in het consortium leveren niet alleen een financiële bijdrage, zij brengen met name kennis en faciliteiten. Er breken voor iedereen spannende tijden aan. Ik zie DES niet als hèt redmiddel voor de sector. Het is een veelbelovende ontdekking, maar in de toekomst zullen veel zaken echt anders moeten. In verschillende sectoren. Met of zonder DES.’ ‘De komende tijd staat in het teken van data verzamelen. Hoe maken we de beste kwaliteit pulp? Hoe scheiden we cellulose en lignine optimaal? Wat gebeurt er met alle bijproducten? Kunnen we de DES volledig hergebruiken? Er moeten heel wat losse eindjes aan elkaar worden geknoopt. Daarna gaan we bij een van de fabrieken tests uitvoeren. Dat kan hopelijk op korte termijn. Een proeffabriek komt er de komende jaren nog niet. Dat duurt nog wel een tijd. De komende vier jaar voeren PhD-studenten Dannie van Osch & Laura Kollau het onderzoek uit, onder mijn (bege)leiding. Zij gaan deze zomer van start en richten zich beiden op een specifiek onderdeel van het onderzoek. De één op celluloseproductie door verwijdering van lignine uit hout en de ander op isolatie van cellulose en/of verontreinigingen in oudpapier.’ CEPI is er – getuige het feit dat DES het Two Team Project won – van overtuigd dat het de sector heel veel te bieden heeft. Dankzij deze vinding wordt veel meer uit hout gehaald dan voorheen. Niet alleen papier maken verandert, we worden ook een interessante partner en leverancier voor andere sectoren. En dat allemaal dankzij een wondermiddel uit de koker van een Eindhovense professor.

Laura Kollau

is net afgestudeerd als Process Engineer aan de Technische Universiteit in Eindhoven. Vanaf 1 augustus is zij promovenda bij Maaike Kroon en doet zij onderzoek naar lignine-extractie met behulp van deep eutectic solvents. Laura is 24 jaar en komt uit Zuid-Limburg. Ze is graag met meerdere dingen tegelijk bezig: zo heeft ze naast haar studie een jaar in het bestuur gezeten van de studentenruitervereniging in Eindhoven, heeft ze twee jaar deel uitgemaakt van de faculteitsraad en heeft ze twee jaar voor het faculteitsblad geschreven. Maar nu is het tijd voor een volgend hoofdstuk in haar leven: promoveren.

Dannie van Osch heeft de bacheloropleiding Scheikundige Technologie aan de TU Eindhoven gedaan en is momenteel bezig met het afronden van de masteropleiding Chemical Engineering met een specialisatie in Process Engineering. DES heeft zijn interesse omdat het hem het groene oplosmiddel van de toekomst lijkt door de grote voordelen die DES heeft ten opzichte van conventionele oplosmiddelen. Zijn verwachtingen van het onderzoek zijn een dieper inzicht in DES te krijgen; met name het gebruik van DES voor het oplossen van papier. Hij hoopt over vier jaar enigszins te kunnen aandragen hoe DES kan worden geïmplementeerd in de papierindustrie.

VNP2013 | 13

INNOVATIEF PAPIER AAN HET PLAFOND VAN HET STATION HYSCH

GELUIDSABSORBEREND PAPIER

Stelt u zich eens voor: u wandelt door het Centraal Station van Stockholm, op zoek naar het vertrekspoor van de intercity naar Malmö. Een krioelende menigte forenzen baant zich een weg richting kantoor. Mensen wrijven de slaap uit hun ogen, nuttigen een kop koffie bij de Starbucks, ondertussen bladerend in het Svenska Dagbladet. Dan valt uw oog op het plafond. Er hangt iets dat u niet verwacht. Grote panelen papier voorzien van prachtige prints. Papier? Hier aan het plafond van het grootste Zweedse station? ‘Jazeker’, vertelt Tove Gulliksson van het Zweedse bedrijf Hysch. ‘Onze geluidsabsorberende papieren panelen helpen de akoestiek te verbeteren.’ Bij Hysch wordt gewerkt met een absorberend papier dat nog het best te vergelijken is met tissuepapier. Verschillende typen papier werden getest en uiteindelijk werd dit papier geschikt bevonden. De geluidsabsorberende papieren panelen worden inmiddels verkocht in thuisland Zweden. Het wachten is nu op een webshop, waarmee ook de rest van de wereld kan worden bediend. In de loop van dit jaar moet dat het geval zijn. Klanten kiezen zelf de vorm van het materiaal en de bedrukking, waarna het product wordt geleverd en eenvoudig aan plafond of muur kan worden bevestigd. Tove Gulliksson: ‘De papieren kartonindustrie heeft de neiging vast te houden aan oude principes en vertrouwde producten. Wij doen iets revolutionairs, maar van een eeuwenoud materiaal.’

‘De papierindustrie heeft de neiging vast te houden aan oude principes en vertrouwde producten. Wij doen iets revolutionairs, maar van een eeuwenoud materiaal.’

Inspiratiecentrum – Wereld van Papier in Schiedam hangen twee panelen van Hysch. 14In |het VNP2013

De panelen van Hysch zijn uitermate geschikt om de akoestiek in bijvoorbeeld vergaderruimtes te verbeteren. Tove: ‘Rooftop Tours, een aanbieder van avontuurlijke excursies in Stockholm, was één van onze eerste klanten. Zij zetelt in een oud pand in de binnenstad van Stockholm. Het gebouw mag niet worden verbouwd, dus zocht zij een andere manier om de akoestiek de verbeteren. Ze kwamen met ons in contact en al snel bleken we de oplossing voor de akoestische problemen te kunnen bieden.’ ‘Er zijn bedrijven die vergelijkbare producten aanbieden, maar wij zijn het enige dat papieren materiaal gebruikt. Daarmee zijn we goedkoper, flexibeler én duurzamer dan concurrenten die met canvas of plastic werken. Na een aantal jaren moeten onze panelen worden vervangen, maar vaak willen klanten tegen die tijd toch iets nieuws, bijvoorbeeld omdat de huisstijl is gewijzigd of het logo aangepast. Ook voor seizoensgebonden producten zijn onze papieren panelen erg geschikt. Plaatsen waar onze panelen gebruikt worden zijn onder andere scholen, restaurants, concertzalen en treinstations: stuk voor stuk plekken waar het lawaaiig is en een goede akoestiek belangrijk is.’ Terwijl Hysch de komende maanden op grote schaal wordt geïntroduceerd, wordt ondertussen hard gewerkt aan producten met nog meer functionaliteiten, bijvoorbeeld een paneel dat in staat is tot warmteregulering. Desgewenst neemt het product warmte op of geeft het juist warmte af.

VNP2013 | 15

COLUMN

SMAAKVOL VERPAKT IN PAPIER

PAPIER EN KARTON ZIJN DE TOEKOMST! Enrico Brouwer

Statistiek en analyse, VNP

Rutger van Dijk

Communicatie en PR, VNP

Papier is niet weg te denken uit ons dagelijks leven. Het wordt op talloze manieren door iedereen gebruikt. We pakken er cadeaus mee in, gebruiken het als wc-papier en schrijven er memo’s en lijstjes op. Ook als geld, verpakking van online aankopen of als pak hagelslag op de ontbijttafel bewijst het dagelijks zijn waarde. We gebruiken papier vaak zonder erbij stil te staan. Als we echter een aantal willekeurige voorbijgangers in het centrum van Utrecht vragen naar hun associaties bij papier, moeten we niet verbaasd opkijken als het tijdschrift, de krant en het boek het meest genoemd worden. De laatste van Mulisch op de eettafel, de Libelle en de Donald Duck op de salontafel en de Volkskrant zes keer per week op de deurmat. Met de start van het digitale tijdperk werd de functie van deze papieren media langzaam vervangen door e-mail, mobiele telefoon en tablet. En geef toe: het is best handig om zaterdagochtend op je iPad het nieuws te lezen of de aanbiedingen te checken in de Reclamefolder App. De cijfers over 2013 van onze sector tonen aan dat papier en karton in de lift zitten. Hoe dat komt? Nederland is verpakkingenland! Meer dan 60 procent van het in Nederland gemaakte papier en karton wordt gebruikt in de verpakkingsindustrie. De maatschappij verandert en daarmee de rol van papier en karton. Onze producten vervullen – ook in deze tijd en onder deze generatie – een belangrijke functie. We schaffen ieder jaar meer levensmiddelen aan en ook het aantal bestellingen in webshops als bol.com en amazon.com neemt jaar in, jaar uit met enkele procenten toe. Veel dingen die we bestellen of consumeren, worden verpakt in papier. Onze sector is niet alleen slachtoffer van digitalisering, ze spint er eveneens garen bij. Terwijl in vrijwel alle Europese landen de afzet van papier en karton afneemt, laat Nederland een stijgende lijn zien. Er rolde 2.8 miljoen ton papier en karton van onze machines; een toename van ruim 1 procent ten opzichte van 2012. Topper in 2013 is vouwkarton: de afzet van deze kartonsoort – die met name gebruikt wordt voor consumentenverpakkingen – nam spectaculair toe met 12 procent. De afzet van papier voor sanitaire doeleinden is in Nederland stabiel: toiletpapier, servetten en papieren zakdoekjes vormen zo’n 5 procent van wat we in Nederland aan papier en karton maken. Natuurlijk bieden deze cijfers geen garanties voor de toekomst: daarvoor is de economische basis te wankel. De ingreep van Sappi in het najaar van 2013 laat zien dat er geen reden is achterover te leunen.

PAPIER EN KARTON - ALTIJD EN OVERAL

16 | VNP2013

Papier- en kartonfabrieken experimenteren met alternatieve, biobased grondstoffen als tomaten-, gras- en paprikavezels. Dat levert verrassende nieuwe producten op als gras- en paprikadozen. In samenwerking met de Technische Universiteit in Eindhoven werd het baanbrekende oplosmiddel DES ontwikkeld, dat fabrieken in de toekomst in staat stelt goedkoper en milieuvriendelijker papier te maken. Stuk voor stuk ontwikkelingen die aantonen dat papier in blakende gezondheid verkeert.

VNP2013 | 17

DUURZAAM BOEK

DUURZAAM BOEK

DUURZAAM BOEK TOONT AAN DAT VERDUURZAMING LOONT Erik Timmermans Directeur papierenkarton.nl

Papierenkarton.nl nam in 2011 het initiatief tot het project Duurzaam Boek. In 2013 werd het project afgerond. Met effect! Door ketensamenwerking en een aantal duurzame besluiten zijn kwalitatief hoogwaardige boeken gemaakt met een CO2-reductie tot maar liefst 51 procent. Groen en geld verdienen gaan hand in hand met de duurzame grondstof papier. Duurzaam Boek is onderdeel van de Energietransitie Papierketen. Het doel is via ketensamenwerking een boek te produceren dat een lagere milieu-impact heeft dan een regulier boek. De directe aanleiding tot Duurzaam Boek ligt in de overproductie in het boekenvak. Papier heeft een groot aandeel in de ecologische footprint van een boek. Bewust omgaan met papier heeft direct effect op de duurzaamheid van een boek.

Ketensamenwerking In Duurzaam Boek staat de uitgever centraal. Hij besluit tot het uitgeven van een boek en bepaalt de vorm en oplage. Maar een duurzaam eindproduct ontstaat door ketensamenwerking, ofwel het samen optimaliseren van deelprocessen, een gezamenlijke doelstelling en een transparante (onderlinge) communicatie. Verbindingen met andere bedrijven uit de productieketen kunnen leiden tot meervoudige winst voor milieu en maatschappij. Dat is wat Duurzaam Boek in de praktijk heeft gebracht. Vier eerder verschenen boeken werden onderworpen aan een nulmeting. Met de ketenpartijen werden verduurzamingsmogelijkheden besproken. Vervolgens werden vier nieuwe, vergelijkbare boeken gemaakt. Maar dan duurzamer. Uit het project kwam naar voren dat een aantal factoren een belangrijke invloed heeft op de milieu-impact van een boek: de papiersoort, de oplage, de productietechniek en het ontwerp van de uitgave.

18 | VNP2013

De herkomst van de pulp is van invloed op de hoeveelheid transportkilometers (en daarmee op de uiteindelijke footprint). Per papiersoort kunnen de bij de productie gebruikte elektriciteit (kernenergie, groene energie, kolen) en grondstoffen (al dan niet duurzaam beheerd bos voor de houtvezels) verschillen. Milieumanagementcertificaten (ISO of EMAS) en product gerelateerde keurmerken (zoals het Europees Ecolabel) spelen ook een rol bij een duurzaamheidsoordeel. Oplage en ontwerp zijn van invloed op productietechniek, snij- en inschietverlies en de mogelijkheden tot recycling na de levensfase. De milieu-impact van een lichtere papiersoort (bijvoorbeeld 80 in plaats van 90 gram) is fors.

Verduurzaming leidt tot financiële voordelen Duurzaam Boek heeft laten zien dat een zorgvuldige afweging van doel en verschijningsvorm in combinatie met een duurzame keuze voor en omgang met papier veel milieuwinst oplevert. Dat het kiezen voor de juiste productietechniek bij de vastgestelde oplage tot verduurzaming leidt. Dat vanaf het eerste ontwerp rekening kan worden gehouden met de fase na de levensduur van een product. Dat reductie van materiaal, transport, energie en afval, samen met de toepassing van duurzamere (energie- en materiaal)alternatieven, een lagere milieu-impact tot gevolg kan hebben. En dat dit financiële voordelen oplevert. Tijdens de presentatie van Duurzaam Boek voor boekenuitgevers werd duidelijk dat de stappen die hebben geleid tot een boek met een 51 procent lagere CO2-footprint, zo maar 10 procent kostenreductie opleveren. Groen en geld verdienen gaan hand in hand. Met de duurzame grondstof papier.

WAT HET PROJECT DUURZAAM BOEK ZO BIJZONDER MAAKT, IS DAT ER NAAST BIJZONDERE MILIEUPRESTATIES EN KOSTENREDUCTIE OOK EEN FRAAI VORMGEGEVEN EINDPRODUCT IS OPGELEVERD.

Het succes van Duurzaam Boek krijgt een vervolg. Samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland werken de VNP en Papierenkarton.nl aan vergelijkbare projecten voor verpakkingen en tijdschriften. Deze gaan in 2014 van start en worden in 2015 gepresenteerd.

VNP2013 | 19

PAPIEREN INCONTINENTIEDETECTIE

PAPIEREN INCONTINENTIEDETECTIE VEROVERT DE WERELD! SENSIBLE SOLUTIONS Ongelukjes in bed. Of je jong of oud bent, ze komen voor. Het Zweedse bedrijf Sensible Solutions heeft er iets op gevonden. En guess what? Papier blijkt het materiaal dat de basis vormt van deze innovatie.

‘De keuze voor papier is een logische: papier is duurzaam, goedkoop en eenvoudig verkrijgbaar.‘

Een dun, zacht laken gemaakt van papier – voorzien van een kunststoffen vochtwerende laag – en uitgerust met een vochtsensor die het gehele oppervlak bestrijkt: dat is Sensible Solutions in een notendop. Het product is voorzien van een LED-lamp, die aangeeft wanneer het laken verschoond moet worden. Desgewenst kan de LED-lamp worden vervangen door een geluidsof radiosignaal. Het laken is eenvoudig te verbinden aan de matras. Het alarmeringssysteem kan duizenden keren worden gebruikt; het laken zelf wordt om hygiënische redenen na gebruik weggegooid. Sensible Solutions beschermt de gebruiker tegen huidbeschadigingen, houdt het bed droog en zorgt ervoor dat verzorgend personeel verstandig met de beschikbare luiers omgaat. Ouders gebruiken het laken om kinderen te trainen bij het zindelijk worden. Bij de kleinste hoeveelheid vocht op het laken wordt immers direct een signaal afgegeven. Als conventionele incontinentiematerialen niet langer toereikend zijn, biedt Sensible Solutions uitkomst. In de eerste fase van de productontwikkeling werd gezocht naar een toepassing die op het menselijk lichaam kon worden aangebracht, maar na een aantal mislukte experimenten werd de focus verlegd naar het bed. Bedden zijn immers universeel, terwijl ieder lichaam en iedere gebruiker anders zijn. Sinds het moment dat de focus niet langer op het lichaam, maar juist op het bed ligt, volgen de ontwikkelingen elkaar in razend tempo op. De keuze voor papier is een logische: papier is duurzaam, goedkoop en eenvoudig verkrijgbaar. Op dit moment wordt het product in kleine aantallen getest in Zweden; in de tweede helft van 2014 wordt het in onder andere Nederland, Frankrijk, Duitsland en Italië op de markt gebracht in samenwerking met het Nederlandse bedrijf Urifoon. Als het product straks geïntroduceerd wordt op de Europese markt, zijn de ontwikkelaars van Sensible Solutions alweer bezig met het bedenken van nieuwe toepassingen. Zo is het mogelijk het wegwerplaken te gebruiken in de premature zorg en bij dialyse en epilepsie. De volgende stap zijn functionaliteiten als het registreren van bewegingen, het meten van de hartslag of het opnemen van de temperatuur toevoegen. Er zijn geen technische belemmeringen die uitbreiding van het laken met deze mogelijkheden in de weg staan.

20 | VNP2013

VNP2013 | 21

ENERGIE, MILIEU EN GRONDSTOFFEN

ENERGIE, ENERGIE EN NOG EENS ENERGIE

DE ACTIEVE BELANGENBEHARTIGING VAN VNP

ENERGIE,MILIEU EN GRONDSTOFFEN 22 | VNP2013

Naast de extra energiebesparing was de inzet de concurrentiepositie van bedrijven te versterken door middel van energiebesparingen en lagere energiekosten. De vraag bleef: wordt de inspanningsverplichting een resultaatverplichting? De VNP gaat hiermee alleen akkoord als dit ook een resultaatverplichting voor de overheid betekent (tweezijdige afspraak), bijvoorbeeld door het mogelijk maken van financiering voor niet-rendabele investeringen. De VNP heeft zich nadrukkelijk ingezet voor een passage over de WKK (warmte-krachtkoppeling). Ze maakte zich hard voor een vorm van compensatie voor bijvoorbeeld de ‘must run-installaties’. Uiteindelijk besloten de onderhandelaars dat zij niet aan een regeling wilden meewerken, omdat deze in het verleden te duur is gebleken. Wat resteerde was de erkenning van de noodzaak om de verduurzaming van industriële warmte op de kaart te zetten en de toekomst van WKK nader te onderzoeken.

Gerealiseerde energiebesparingmaatregelen per jaar

Energiebesparing (TJ)

Daarnaast waren de lopende afspraken van energie-intensieve bedrijven in het energieconvenant MEE een belangrijk gespreksonderwerp. De politiek heeft slechts beperkt zicht op de behaalde resultaten en vindt mede op basis van de uitgevoerde evaluaties dat de afspraken te vrijblijvend zijn. Binnen Convenant MEE en het SER Energieakkoord wordt momenteel gekeken hoe de werking van het convenant kan worden versterkt. In het Energieakkoord

is afgesproken dat nog 9 PJ extra moet worden bespaard. Er wordt bekeken of een deel van deze besparing kan worden gerealiseerd door één-op-één afspraken die vastgelegd worden in een individueel contract tussen bedrijf en overheid.

2013

4.594

2012

5.536

2011

5.428

2010

3.287

2009

1.653

2008

520

2007

1.097

2006

709

321 418 523

93

430 1.074 583 1.115

322

158

91 451 129

Ketenefficiency

Procesefficiency

Duurzame energie

Directe emissies naar de lucht (*voorlopig cijfer) 1.565

1.440 1.266

1.393

1.418

1.305 1.293 1.309

1.288 1.061 1.105 1.072 1.083 1.025

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013*

CO2

NOx (x 1.000 ton)

In 2013 werd uitvoerig gesproken over het ‘Energieakkoord voor duurzame groei’ dat door de SER onder leiding van Wiebe Draijer werd voorbereid. De gesprekken gingen over afspraken die van groot belang zijn voor onze sector. Zo werd er gesproken over de inzet van biomassa voor hernieuwbare energie. Hierbij was ons uitgangspunt dat er geen concurrentievervalsing optreedt tussen onze sector en andere bedrijven of sectoren die producten maken uit biomassa. Het subsidiëren van biomassa voor hernieuwbare energie kan de markt en daarmee de gewenste cascadering verstoren.

CO2 (x 1.000 ton)

IN 2013 KWAM EEN BREED SCALA AAN NIEUWE VOORSTELLEN, WETTEN EN REGELINGEN LANGS WAARBIJ DE VNP ACTIEF DE BELANGEN VAN HAAR LEDEN BEHARTIGDE. IN DIT STUK VINDT U EEN OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE DOSSIERS IN 2013.


2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013*

NOX

VNP2013 | 23



EU-EMISSIEHANDEL

In 2013 is de discussie over de structurele herziening van ETS gestart met een publieke consultatie. De VNP en haar leden hebben hierop gereageerd. De besluitvorming is een langdurig proces en is gekoppeld aan het 2030 klimaaten energiebeleid. De inzet van de VNP voor de bedrijven was gericht op:

GRONDSTOFFEN

Energie was uiteraard een topprioriteit voor de papieren kartonsector, maar ook grondstoffen stonden in 2013 nadrukkelijk op de agenda. Zo was er de belasting op leidingwater. In het Herfstakkoord doken plotseling afspraken op over aanpassing van de belasting op leidingwater. De voorstellen vormden een directe lastenverzwaring voor de Nederlandse papieren kartonsector. Door vele partijen, waaronder VNP, VEMW en VNO-NCW is aangegeven dat de voorgestelde belasting contraproductief is en zeker niet de gewenste vergroening oplevert. Het Ministerie van Financiën heeft de bezwaren geïnventariseerd. Medio juni 2014 besloot het kabinet dat de belasting op leidingwater voor bedrijven komt te vervallen. In de Nederlandse papierindustrie staat waterbesparing prominent op de agenda. De Nederlandse papieren kartonsector reduceerde de waterinname de afgelopen jaren aanzienlijk: de inname van de sector is 78 miljoen m3; in 2005 was dit nog 108 miljoen m3.

EINDE-VAN-AFVAL-CRITERIA VOOR PAPIER

Op 10 december werd na een intensief lobbytraject door CEPI en de VNP het voorstel van de Europese Commissie voor einde-van-afval-criteria voor papier voorlopig naar de prullenbak verwezen door het Europees Parlement. De papieren kartonindustrie was voorstander van de doelstelling van het concept einde-van-afval-criteria voor papier, maar zag in het voorstel teveel nadelige gevolgen voor de kwaliteit van de oudpapierstroom. In Nederland verschenen een nieuw afvalpreventieprogramma en de beleidsvisie van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu - Van Afval Naar Grondstof -, waar namens de sector de VNP, PRN en Vereniging Golfkarton input leverden voor het optimaliseren van de keten in het bredere kader van een biobased en circulaire economie.

24 | VNP2013

In december 2013 werd de samenwerking tussen de VNP en RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland; voormalig Agentschap NL) ondertekend. De samenwerkingsovereenkomst is een aanloop naar een aantal ketenprojecten dat een bijdrage gaat leveren aan de energietransitie. Sectoroverstijgende samenwerking tussen ketenpartijen uit de grafische sector en de papier-, voedings- en genotmiddelenbranche moet leiden tot meer winst voor alle partijen op energiegebied, materiaalgebruik en CO2 -uitstoot. De ketenprojecten zijn erop gericht de verpakkings- en tijdschriftenketens te verduurzamen. Verbeteringen in alle schakels van de keten moeten ervoor zorgen dat er efficiënter wordt geproduceerd en een duurzamer eindproduct wordt gemaakt. Het gaat om het voorkomen van overproductie, materiaalverlies en overlevering. Voorbeelden zijn het kiezen voor duurzame en lichtere materialen, het reduceren van energieverbruik en het maximaliseren van recyclingmogelijkheden. Niet alleen in ketenprojecten wordt aan energiebesparing gewerkt, ook in de vorm van kennisontwikkeling op het vlak van analyses van variaties in stoomverbruik in de droogpartij en door onderzoek naar warmteopslagtechnologieën worden stappen gezet in energiebesparing. De totstandkoming van de samenwerking had behoorlijk wat voeten in aarde: het is een nieuw type overeenkomst tussen de overheid en het bedrijfsleven met gezamenlijk plichten en verantwoordelijkheden. Uiteindelijk werden echter de plooien glad gestreken en werd de overeenkomst getekend.

In 2013 werd ook de correctiefactor bekendgemaakt door de Europese Commissie. De correctiefactor is de factor waarmee de toegewezen emissierechten van de Europese industrie jaarlijks afnemen voor inrichtingen die niet zijn aangemerkt als energieopwekker. Omdat de maatregel leidt tot een forse toename van energie-gerelateerde kosten voor de Nederlandse maakindustrie, heeft de VNP samen met de energie-intensieve industrie een bericht gestuurd naar de vaste Tweede Kamercommissie voor Economische Zaken waarin zij haar zorgen over het voorstel kenbaar maakt.

Daarnaast had de herziening van carbon leakage prioriteit. Hiervoor werden door de lidstaten data verzameld en studies uitgevoerd over de mogelijkheden van herziening van de carbon leakagelijst. In lijn met de inzet voor de herziening van ETS verdedigde de VNP samen met CEPI het standpunt dat de criteria voor de carbon leakagestatus ongewijzigd moeten blijven. Minister-president Rutte ontving een brief waarin de urgentie van het behoud van de carbon leakagestatus voor de papieren kartonindustrie werd benadrukt. Daarnaast werd de Nederlandse overheid verzocht zorg te dragen voor lange termijn investeringszekerheid en continuïteit in beleid en regelgeving.

Waterinname (*voorlopig cijfer) 103,8 91,6 77,9

Totaal waterinname (mln m3)

SAMENWERKING VNP EN RVO

• Behoud van vrije allocatie van emissierechten en allocatie volgens benchmark; • Opbrengsten van de veiling terugsluizen in de vorm van innovatiegelden voor de energie-intensieve industrie; • Zorgdragen voor lange termijn investeringszekerheid door stabiliteit in de regel geving, omdat met name koolstofarme technologieën kapitaalintensief zijn; • Duidelijkheid over de doelstelling na 2020, gekoppeld aan een internatio naal level playing field; • Het voorkomen van lokale oplossingen die sterke verstoringen van de grensoverschrijdende energiemarkten in de EU kunnen veroorzaken.

Met de aankondiging van de Europese Commissie om alle aannames die voor de huidige carbon leakagelijst worden gebruikt aan te houden is ook het behoud van de ‘carbon leakagestatus’ een belangrijk resultaat. Dit besluit voorkomt een verslechtering van de concurrentiepositie van de Europese papieren kartonindustrie door een hogere kostenpost voor CO2.

2007

2008

2009

78,1

2010

76,4

2011

72,3

72

2012

2013*

VNP2013 | 25

DE SECTOR IN CIJFERS

2013 DE SECTOR IN CIJFERS

DE SECTOR IN CIJFERS

1.809

647.000

Afzet (x 1.000 ton) en omzet (x 1 mln) van de Nederlandse papieren kartonindustrie

Afzet naar de belangrijkste exportlanden (x 1.000 ton)

2000 2005 2010 2011 2012 2013

Duitsland België Verenigd Koninkrijk Frankrijk Verenigde Staten Polen Italië Spanje Denemarken Tsjechië Afrika Overig Totaal

MLN EURO OMZET IN NEDERLAND

Afzet

Index

Omzet

Index

3.333 3.471 2.859 2.748 2.761 2.792

100 104 86 82 83 84

2.300 1.910 1.777 1.906 1.813 1.809

100 83 77 83 79 79

TON EXPORT DUITSLAND

1%

TOENAME VAN DE TOTALE AFZET Afzet en aandeel sectoren en productgroepen (x 1.000 ton) 2013

Grafische soorten Krantenpapier Gestreken grafisch papier Ongestreken grafisch papier Verpakkingspapier/karton Golfkartonpapier Pakpapier Massiefkarton Vouwkarton Sanitair papier

925 254 437 234

2012

924 255 426 243

1.743 1.713 936 904 62 60 618 636 127 113

0%

5%

2.792 2.761

1%

100%

Totale Nederlandse afzet (x 1.000 ton)

26 | VNP2013

33% 9% 16% 8%

124

TON TOTALE AFZET

2.377 415

% 2013

62% 33% 2% 22% 5%

2.792.000 Afzet binnen Europa Afzet buiten Europa Totaal Nederlandse afzet

0% 3% -4% 0%

2.214.000

2% 4% 3% -3% 12%

124

Totaal papier en karton

+/-

85% 15%

2.792 100%

Gemiddelde oudpapierprijzen ‘bont’ (in € p/ton)

Export

%

647 259 227 206 101 93 88 40 37 34 30 452

29% 12% 10% 9% 5% 4% 4% 2% 2% 2% 1% 20%

2.214

100%

TON BUITENLANDSE EXPORT Afzet binnenland en export, periode 2000-2013 (x 1.000 ton) Totale afzet

Grafische soorten 2000 1.346 2005 1.352 2010 967 2011 946 2012 924 2013 925 Verpakkingspapier/karton 2000 1.854 2005 1.994 2010 1.774 2011 1.681 2012 1.713 2013 1.743 Sanitair papier 2000 133 2005 125 2010 118 2011 121 2012 124 2013 124 Totaal papier en karton

2.792

Binnenland

%

Export

%

304 290 158 123 94 91

23 21 16 13 10 10

1.042 1.062 809 823 830 834

77 79 84 87 90 90

577 613 520 474 446 438

31 31 29 28 26 25

1.277 1.381 1.254 1.207 1.267 1.305

69 69 71 72 74 75

102 64 48 49 50 49

77 51 41 41 40 39

31 61 70 72 74 75

23 49 59 59 60 61

578

21

2.214

79

1,2%

75 46 108 134 105 92

Gemiddelde celluloseprijzen (in US $ per ton)

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

NBSK

BEKP

620 610 680 794 852 657 930 960 814 858

520 581 639 702 789 561 843 810 751 791

Inzet verse vezel /oudpapier in Nederland (x 1.000 ton) Cellulose Oudpapier

AFNAME EU-LANDEN Afzetontwikkeling papier en karton in de EU-landen (CEPI) (x 1.000 ton)

Oostenrijk België Tsjechië Finland Frankrijk Duitsland Hongarije Italië Nederland Noorwegen Polen Portugal Roemenië Slowakije Slovenië Spanje Zweden Verenigd Koninkrijk Totaal

2000 2005 2010 2011 2012 2013

2013

%

4.837 1.981 634 10.592 8.042 22.440 640 8.536 2.794 1.079 4.064 2.043 347 759 661 6.167 10.782 4.562

-3,3% -1,3% -19,1% -1,0% -0,7% -0,7% 0,0% -0,6% 1,2% -9,7% 5,8% 2,4% 9,1% 1,2% -2,1% -0,5% -5,6% 1,8%

90.960

-1,2%

2000 2005 2010 2011 2012 2013

806 830 515 471 537 520 (19%)

2.414 2.462 2.206 2.159 2.140 2.206 (81%)

Herkomst geïmporteerde cellulose in Nederland (x 1.000 ton) Europa VS en Canada Latijns Amerika Totaal

949 336 235

62% 22% 16%

1.520

100%

De Nederlandse papieren kartonsector zet 520.383 ton cellulose in. De overige tonnen worden in de haven van Rotterdam opgeslagen om later te worden geëxporteerd.

VNP2013 | 27

BORDSPELLEN VAN KARTON ZIJN HOT!

ALS HET EVEN KAN VERVANGEN WE PLASTIC DOOR KARTON DE NEDERLANDSE SPELLENFABRIEK

‘Verras jezelf en probeer eens Bordspellen van papier en karton een onbekend spel. Je zult ervaren dat het uitnodigt tot het vaker uitproberen van een spel of opnieuw spelen van datzelfde spel.’

Stratego. Het Huis Anubis. Jan van Haasteren puzzels. Carcassonne. Mens Erger Je Niet. Wasgij?-puzzels. Party&Co. De Jongens tegen de Meisjes. Zomaar een greep uit de spellen en puzzels die De Nederlandse Spellenfabriek produceert. Het laat zich raden dat karton een essentieel onderdeel is van haar bedrijfsvoering. In Medemblik spraken we met algemeen directeur Gerald Petersen. ‘Het bordspel maakt de laatste jaren een mooie ontwikkeling door. Als reactie op maatschappelijke trends als individualisering en digitalisering zie ik een tegenbeweging terrein winnen. Een beweging waarin het gezinsleven aan belang wint en op zaterdagavond of zondagmiddag aan de eettafel gezamenlijk een spel wordt gespeeld. Daarnaast speelt ook de (studerende) jeugd de laatste tien, vijftien jaar steeds meer bordspellen. Voortbordurend op succesnummers als De Kolonisten van Catan en Carcassonne houdt deze ontwikkeling sindsdien aan.’ ‘Welke spelen op dit moment hot zijn? Ik noemde net De Kolonisten van Catan. Ook Kingdom Builder – spel van het jaar in Duitsland – wordt veel gespeeld. Uitgevers zoeken naar concepten die passen bij de leeftijdscategorie van de doelgroep. Een spel moet qua lengte passen bij de leeftijd & interesse van de speler. Je ziet ook steeds vaker spelconcepten die voortvloeien uit bijvoor-

28 | VNP2013

DE NEDERLANDSE SPELLENFABRIEK

beeld televisieprogramma’s. Marketeers zoeken naar platformen om het merk aan te koppelen. Een bordspel is één van de opties. Weet ik veel, De Jongens tegen de Meisjes en Een tegen 100 zijn voorbeelden van bordspellen die voortkwamen uit dit soort formules.’ Een rondgang langs de productielijnen en door het magazijn maakt duidelijk hoe belangrijk - zelfs onmisbaar - karton voor De Nederlandse Spellenfabriek is. Langs een aantal productielijnen worden in hoog tempo dozen en deksels voor spellen en puzzels gefabriceerd, puzzels en spelonderdelen gestanst, spelborden gemaakt en verdwijnen puzzelplaten in een soort trechter, waarna ze er in een plastic zak in honderden stukjes weer uitkomen. ‘Hoe meer karton

in een spel wordt verwerkt, hoe beter dat voor ons is. Als het even kan, stellen we een uitgever voor plastic onderdelen te vervangen door karton. Dat is niet alleen duurzamer, het scheelt bovendien een heleboel voorraadruimte, kapitaalbeslag & -risico en geeft méér flexibiliteit bij lagere oplages. Een voorbeeld van een transformatie van plastic naar karton is een variant op de Toren van Pisa die wij voor Studio 100 uit België ontwikkelden. Een mooi kartonnageproduct waarmee veel sneller en flexibeler ingespeeld kon worden op de moeilijk voorspelbare marktvraag.’ ‘Onze industrie beweegt mee met de hype die ontstond met de introductie van de Nintendo, de DS, de iPad en de Wii. Elektronica wordt vaker onder-

deel van het spel. Een voorbeeld is Monopoly, waar geld werd vervangen door pinbetalingen. Of het bordspel wordt geïntegreerd in een tablet. Op de lange termijn zie ik dit soort kruisbestuivingen maar in beperkte mate aanslaan. Een tablet voegt vaak te weinig toe aan het bestaande spelconcept.’ ‘Ieder jaar zetten we ongeveer 3500 ton karton in. Dat betrekken we onder andere van Nederlandse producenten als Eska Graphic Board en Smurfit Kappa Solid Board. Daarbij gaat het om twee soorten: karton waarvan we dozen, deksels, kartonnageframes en speelborden maken en karton waarvan puzzels worden gemaakt. Het een vraagt kritischer karton dan het ander. Met beide bedrijven hebben we in de loop der jaren een waardevolle relatie ontwikkeld.’

VNP2013 | 29

NIEUWS 2013/2014

NIEUWS 2013/2014

NIEUWS 2013/2014 SAPPI STOPT PRODUCTIE IN NIJMEGEN

ANNITA WESTENBROEK IN ‘TROUW DUURZAME 100’

Eind september maakte Sappi Europe - vanwege de overcapaciteit van grafisch papier in Europa - bekend te stoppen met de productie van papier in haar fabriek in Nijmegen. Sindsdien zocht het team onder leiding van Wayne Thomas naar alternatieve producten en een investeerder voor de fabriek.

In het najaar van 2013 publiceerde Trouw haar Duurzame 100: een lijst met honderd invloedrijke en gezichtsbepalende mensen op het gebied van milieu en duurzaamheid. We zijn trots dat Annita Westenbroek (manager innovatie bij de VNP) op plek 79 binnenkwam in de lijst. Haar grote inzet op het vlak van de biobased economy ligt ten grondslag aan deze notering.

SMURFIT KAPPA ROERMOND PAPIER EN SCHUT PAPIER WINNEN VNP-BOKALEN In mei 2013 werd Smurfit Kappa Roermond Papier uitgeroepen tot winnaar van de VNP Energiebokaal. De bokaal wordt uitgereikt aan de papier- of kartonfabriek die de beste prestaties laat zien op energiegebied. Sappi Maastricht en Van Houtum completeerden het Limburgse podium. In december won Schut Papier voor de tweede maal op rij de VNP Arbobokaal. Schut Papier laat excellente cijfers zien op het gebied van veiligheid. Smurfit Kappa Roermond Papier werd tweede; Huhtamaki en Eska Graphic Board eindigen ex aequo op de derde plaats.

SCHUT PAPIER SUCCESVOL IN PILOT PAPRIKAVEZEL Millvision, Promoseeds, All Paper, Smart Packaging Solutions en Schut Papier deden gezamenlijk onderzoek naar de mogelijkheden om de restvezels van de paprikaplant te gebruiken in de productie van papier en karton. De focus lag op het produceren van een 90 grams liner en een 350 grams middenlaag voor massiefkarton. Daarbij fungeerde Schut Papier als pilotplant vanwege haar kennis van vezeltechnologie en de flexibiliteit van haar machine. De paprikavezels zijn in het papier voelbaar en zichtbaar.

30 | VNP2013

SCA VRAAGT AANDACHT VOOR HYGIËNEPROBLEEM DERDE WERELD Dinsdag 19 november was Wereld Toiletdag. Wereldwijd hebben 2,5 miljard mensen geen toegang tot een goede wc. Simavi vraagt met haar campagne rondom Wereld Toiletdag aandacht voor dit probleem. SCA – producent van onder andere hygiënepapier – draagt hier op bijzondere wijze aan bij. Ze zette een dag voor Wereld Toiletdag een wc vol maden in 2theloo in de Amsterdamse Kalverstraat om het hygiëneprobleem in arme landen aan te kaarten.

VEZELS IN AFVALWATER KRIJGEN TWEEDE LEVEN In Nederland wordt jaarlijks 170.000 ton wc-papier weggespoeld. De vezels kunnen we herwinnen uit het rioolwater en opwerken tot grondstof voor bijvoorbeeld de productie van (bio)plastic, asfalt of isolatiemateriaal. Op de rioolwaterzuivering in Aarle-Rixtel onderzocht waterschap Aa en Maas dit samen met de Israëlische firma Applied CleanTech. Een tweede pilot vindt plaats bij Smurfit Kappa Roermond Papier, waar de installatie wordt aangesloten op de interne afvalwaterstromen. Andere deelnemende partijen zijn Agentschap NL, Israel Innovations en Kenniscentrum Papier en Karton. Beide pilots vinden plaats in de eerste helft van 2014.

‘DEEP EUTECTIC SOLVENTS’ WINNEND CONCEPT CEPI’S TWO TEAM PROJECT Woensdag 27 november werd tijdens de European Paper Week in Brussel het winnende project van CEPI’s Two Team Project bekendgemaakt. Twee teams zochten een jaar lang naar doorbraaktechnologieën voor een CO2-arme industrie in 2050. Het concept ‘deep eutectic solvents’ kwam als winnaar uit de strijd. Een gloednieuwe technologie waarmee hout en andere biomassa bij lage temperaturen worden gescheiden in zuivere polymeren. Dat levert hoge kwaliteit cellulose op, die bruikbaar is in de papieren kartonindustrie en zuivere lignine als basis voor biobased chemicaliën. Introductie van dit concept wijzigt het productieproces van papier en karton drastisch! Het is ontwikkeld door professor Maaike Kroon van de TU Eindhoven.

HUHTAMAKI LANCEERT DUURZAME GRASVERPAKKING Huhtamaki in Franeker brengt een eierverpakking op de markt die voor een belangrijk deel bestaat uit grasvezels. Met deze wereldprimeur zet Huhtamaki de volgende stap in duurzaamheid. De innovatieve grasverpakking ligt sinds medio oktober als pilot in de schappen van een landelijke supermarktketen. De ‘groene’ grasverpakking past in de duurzame focus van Huhtamaki. Het vezelgehalte van de verpakking bestaat voor 50 procent uit grasvezels die deels zichtbaar en voelbaar zijn. De verpakking biedt hetzelfde beschermingsniveau als de andere eierverpakkingen van Huhtamaki en is volledig recyclebaar.

DIRK SCHUT IN TOP-50 ‘GAME CHANGERS NEDERLAND’ Dirk Schut, directeur van SolidPack, werd genomineerd voor de titel ‘Game changer 2013’. Gamechangers zijn méér dan vernieuwers.


Ze innoveren een product of bedrijf, maar belangrijker nog: ze veranderen in hun markt de regels van het spel. Helaas won Dirk niet: Pieter Zwart van Coolblue kwam als winnaar uit de bus en mag zich een jaar lang ‘game changer van Nederland’ noemen. Dirk Schut was genomineerd op basis van de ‘grasdoos’ van SolidPack. Daarin worden – naast gerecycled papier – grasvezels verwerkt. Gras creëert nieuwe businessmodellen en fundamentele toekomstmogelijkheden voor SolidPack.

JO COX EN SMURFIT KAPPA ROERMOND PAPIER WINNAARS PRESTIGIEUZE PAPIERPRIJZEN Algemeen directeur Jo Cox van Smurfit Kappa Roermond Papier is op 11 december 2013 in Dubai winnaar geworden van de internationale PPI Award Manager van het Jaar. Naast deze prijs won Smurfit Kappa Roermond Papier de eerste prijs in de categorie Bio Strategie van het Jaar met haar project Rofire. De Pulp & Paper Award is een wereldwijde prijs die staat voor leiderschap, innovatie, maatschappelijk verantwoord ondernemen en strategisch beleid binnen de papierindustrie.

TERESA PRESAS VERTREKT ALS DIRECTEUR VAN CEPI; MARCO MENSINK OPVOLGER Op 7 januari werd bekendgemaakt dat Teresa Presas per 31 mei 2014 haar functie neerlegt als Director General van CEPI. Wij danken Teresa voor haar grote inzet voor en bijdrage aan CEPI. Onder haar leiding is CEPI uitgegroeid tot een belangrijke partij binnen de Europese lobby in Brussel en daarbuiten. Daarnaast feliciteren wij Marco Mensink met zijn benoeming tot Director General. We hebben er het volste vertrouwen in dat hij CEPI verder brengt op de ingeslagen weg.

VNP2013 | 31


CSF STRATEGISCHE INNOVATIEAGENDA 2020 CREATING SUSTAINABLE FIBRE SOLUTIONS 32 | VNP2013

In de papieren kartonsector leeft een aantal veelbelovende ideeën en concepten die het verdienen uitgewerkt te worden in een nieuwe strategische innovatieagenda: Creating Sustainable Fibre Solutions (CSF). We handhaven de doelstelling uit de energietransitie - halvering van het energieverbruik in de papierketen - en vullen deze aan met het verkrijgen van meer waarde uit biomassa en verhoogde toegevoegde waarde en klantwaarde van onze producten. In deze innovatieagenda verschuift de focus van exploreren naar valoriseren en implementeren. CSF is een volgende stap in de transitie die de sector in 2004 inzette. Deze transitie resulteerde in enorme sprongen voorwaarts op het gebied van energie- en ketenefficiency. Een bijzonder resultaat, omdat we kozen voor een ambitieuze doelstelling en daar vervolgens gezamenlijk de schouders onder zetten. Op de volgende pagina’s komen de vijf speelvelden die de basis vormen van CSF tot leven. Aan de VNP-leden is gevraagd uit de inhoudelijke speelvelden drie icoontrajecten te kiezen: trajecten die de grootste bijdrage leveren aan de doelstellingen en op korte termijn een meetbaar resultaat opleveren voor een groot aantal locaties in Nederland. Daarop zetten we de komende jaren volop in. In de vouwkaart ‘Creating Sutstainable Fibre Solutions’ worden de ambities, doelstellingen en werkwijze van CSF beschreven. Ook worden de icoontrajecten toegelicht. Meer informatie vindt u op www.vnp.nl. VNP2013 | 33



Besparen op energie en CO2 - HALVERING ENERGIEVERBRUIK IN 2020 - 80 PROCENT CO2-REDUCTIE IN 2050 Om de ambities op het gebied van energieverbruik en CO2-uitstoot waar te maken, zijn flinke investeringen noodzakelijk. Dat gebeurt onder andere op onderstaande vlakken:

Grotere procesefficiëntie

€+€

100%

We maken een verbeterslag als het gaat om het produceren van papier(producten) en verpakkingen. In-process optimalisatie van het eigen productieproces. Reductie door minder verspilling. Leren van elkaar middels beste praktijken. Inzet van doorbraaktechnologieën en de concepten uit CEPI’s Two Team Project.

Meer energie-efficiëntie over de keten In de keten kan heel veel worden bereikt op het gebied van energiebesparing. Reductie van materiaal, transport, energie en afval hebben – samen met de toepassing van duurzamere alternatieven – een positieve invloed op de milieu-impact van een product. Duurzaam Boek bewijst dat ketensamenwerking loont. Sinds kort worden ook ‘Duurzaam Tijdschrift’ en ‘Duurzame Verpakking’ uitgewerkt.

Sluiten van de biobased productenkringloop

2020: halvering van het energieverbruik

2030: bijdrage aan de economie verdubbeld

CO2

-80% 2050: CO2-reductie van 80%

Betere benutting energiestromen Inzet van alternatieve stromen en reststromen. Kennis delen en kennis ontwikkelen op het gebied van energie, met optimaal gebruik van alle stromen. Daarbij kijken we naar technologieën als WKK, geothermie, biogas en restwarmte.

door de ontwikkeling van een multiple-outputfabriek, die onder meer diverse soorten bio-kunststoffen produceert; - Dit alles resulteert in nieuwe circulaire vezelmodellen om samen met andere sectoren te komen tot optimale cellulosetoepassing.

product actief maken: al deze voorbeelden zorgen ervoor dat de toegevoegde waarde van ons product toeneemt. Daarnaast kunnen we aanvullende diensten ontwikkelen in aanvulling op onze producten. Internet biedt bijzondere kansen voor nieuwe supply chains.

Local to local

Hiermee is de papiersector in 2020 nog steeds marktleider in Nederland op het gebied van non-food biobased producten en diensten. Daarnaast dragen we bij aan de ‘50 procent biobased-doelstelling’ van de BV Nederland, door het vervullen van een spilfunctie in nieuwe samenwerkingsverbanden.

Om concurrerend te blijven moeten we grote stappen vooruit maken. Als collectieve ambitie is een extra toegevoegde waarde van gemiddeld 5 procent per jaar de doelstelling. Om dit doel te halen moeten we samenwerken met ketenpartners. Dat doen we niet alleen met (afnemers van) onze afnemers, maar ook met verschillende brancheclubs en andere industrietakken.

Lokaal sourcen en lokaal afzetten van producten en building blocks. Versterken logistieke systemen en samenwerken op locatie.

VAPA draagt de komende jaren op diverse manieren bij aan oplossingen voor deze problematiek. Met name via activiteiten die beogen de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt te verbeteren. Een vernieuwde, bedrijfsgeörienteerde opleiding met een sterke borgingscomponent én het project ‘Talent behouden en interesseren voor de papier- & kartonsector in Gelderland’ vormen de eerste belangrijke routes binnen deze agenda.

Communicatie en positionering

Meer waarde uit biomassa - 100 PROCENT SLUITEN BIOBASED PRODUCTENKRINGLOOP - ONZE SECTOR IS IN 2020 NOG STEEDS MARKTLEIDER OP HET GEBIED VAN NON-FOOD BIOBASED PRODUCTEN EN DIENSTEN Biomassa is hot: niet alleen in onze sector, maar ook meer en meer in andere industrieën. De papieren kartonindustrie strijdt ervoor voorop te blijven lopen in vernieuwing en het inzetten, behandelen en verdelen van vezels (of fracties daarvan). 100 procent sluiting van de biobased productenkringloop vormt de doelstelling. Door integrale benutting van grondstoffen en 100 procent positieve herbruikbaarheid of recyclebaarheid van alle componenten gaan we die doelstelling waarmaken. De geselecteerde projecten hebben relevantie voor een groot aantal fabrieken: - Binnen grondstofvoorziening wordt gewerkt aan een multiple-inputfabriek waarin gras, loof en gewas ingezet worden voor nieuwe markttoepassingen; - Voor efficiënte vezelbehandeling wordt de compressierefining verder ont wikkeld, opgeschaald en toegepast voor vezelbehoud en energiereductie; - ‘Papier maken zonder afval’ wordt binnen zijstroomverwaarding nagestreefd

34 | VNP2013

Extra toegevoegde waarde en klantwaarde voor onze producten - PER JAAR MEER DAN 5 PROCENT EXTRA TOEGEVOEGDE WAARDE EN KLANTWAARDE - ONZE PRODUCTIELOCATIES LEVEREN IN 2030 EEN DUBBELE BIJDRAGE AAN DE NEDERLANDSE ECONOMIE IN VERGELIJ KING MET 2014 Om als papieren kartonproducenten te overleven moeten we niet alleen het maximale rendement uit grondstoffen halen en minimale hoeveelheden energie verbruiken, we moeten ook zorgen dat onze producten meer opleveren! We kunnen de opbrengst per ton eindproduct verhogen door de productie van papier en karton met unieke eigenschappen. Of het nu gaat om verlaging van het gramgewicht met behoud van prestaties, een aantoonbare volgende stap in duurzaamheid van onze producten, verbeterde oppervlakteafwerking die barrière-eigenschappen geeft of het toevoegen van hulpstoffen die ons

Human talent: mensen maken het verschil - WIJ ZIJN DÉ SECTOR WAAR MENSEN GRAAG WERKEN ‘Toenemend tekort aan technisch personeel vraagt om ingrijpen!’ Berichten van soortgelijke strekking verschijnen de laatste jaren regelmatig in de media. Onze sector voorziet een haperende instroom van goed opgeleide technici op mbo- en hbo-niveau, omdat 10 tot 20 procent van de huidige werknemers de komende 10-15 jaar vanwege pensionering uitstroomt. Het is van groot belang de kennis van vertrekkende medewerkers te borgen en kennisoverdracht aan nieuwkomers te realiseren. Vanwege de verhoogde pensioenleeftijd moet er bovendien een helder antwoord komen op de vraag hoe ouder, zittend personeel duurzaam wordt ingezet. In onze sector maken mensen het verschil. In tijden van een krappe (sectorale) onderwijs- en arbeidsmarkt is het een uitdaging voldoende getalenteerd personeel aan te trekken en te behouden.

- BREDE POSITIEVE BEKENDHEID VAN ONZE SECTOR IN NEDERLAND Het positioneringstraject dat onze sector momenteel beleeft heeft tot doel de manier waarop klanten, leveranciers, werknemers en de samenleving naar ons kijken, positief te beïnvloeden. We hebben onze sector gedefinieerd als ‘hightech, natuurlijk en overal om ons heen’. In eerste instantie richten we onze pijlen op de arbeidsmarkt. In dat kader is een bijzonder evenement ontstaan: een nationale week van papier! Willen we de komende jaren een aantrekkelijke werkgever zijn voor een nieuwe generatie collega’s, dan moeten we zorgen dat we op een positieve manier op hun netvlies staan. We zijn een aansprekende sector waarin het fijn werken is, waar relevante producten worden gemaakt die ook in de toekomst nodig zijn en waar een mooie carrière kan worden opgebouwd. Afgelopen mei traden we gezamenlijk naar buiten: acht papieren kartonproducenten organiseerden evenementen in het kader van deze actieweek. Daarmee zetten we op grote schaal de sector op de kaart!

VNP2013 | 35

INSPIRATIECENTRUM - WERELD VAN PAPIER

INSPIRATIECENTRUM - WERELD VAN PAPIER

SPRAAKMAKENDE INNOVATIES VAN PAPIER EN KARTON

KOM LANGS IN SCHIEDAM! MIDDENIN SCHIEDAM, TUSSEN WINKELS EN BEDRIJFJES, WACHT EEN AANGENAME VERRASSING: HET INSPIRATIECENTRUM - WERELD VAN PAPIER. HIER PARTICIPEREN MEER DAN HONDERD BEDRIJVEN OP HET GEBIED VAN INNOVATIE. BOVENDIEN WORDEN TAL VAN NIEUWE VINDINGEN OP HET GEBIED VAN PAPIER, KARTON EN VERPAKKEN GETOOND. NIEUWSGIERIG STAP IK ER BINNEN EN VRAAG ARIE HOOIMEIJER NAAR HET HOE EN WAAROM.

‘Wereld van Papier brengt innovatieve bedrijven uit de papieren kartonketen bijeen. 125 MKB-bedrijven participeren door middel van innovatieprestatiecontracten. De afgelopen jaren investeerden zij gezamenlijk 15 miljoen euro in innovatie. Coldenhove, Meerssen Papier, SolidPack en KCPK/Bumaga doen mee, maar ook kwekers, grafische bedrijven en verpakkers. Omdat zo’n breed scala aan bedrijven is aangesloten, weten papierfabrikanten wat verderop in de keten gebeurt en welke behoeften er zijn ten aanzien van papier en karton. Samen innoveren leidt tot efficiëntere productieprocessen, nieuwe producten en extra functionaliteiten. Daarmee wordt één ding expliciet aangetoond: samenwerken loont!’ In het centrum is een prominente rol weggelegd voor de tomatendoos. In dit project – waarin onder andere Smurfit Kappa Solid Board, Huhtamaki, telersvereniging The Greenery en de Kenniscentra Plantenstoffen en Papier en Karton participeren – worden stengels en bladeren van de tomatenplant verzameld en gebruikt als grondstof voor de tomatendoos. Van de bladeren van de plant worden zogenaamde pulpschaaltjes gemaakt, uit de stengel worden vezels gewonnen waarvan de doos wordt gemaakt. Het bijzondere aan dit project is dat de tomaat wordt getransporteerd in een doos die is gemaakt van zijn ‘eigen’ vezels. De tomatendoos is innovatief en duurzaam: het verhaal spreek mensen en bedrijven aan. Niet voor niets werd tijdens

36 | VNP2013

het Westland Event in oktober 2013 een exemplaar overhandigd aan Koning Willem-Alexander. Het Inspiratiecentrum in de binnenstad van Schiedam verschaft de bezoeker een fraai inkijkje in de fascinerende wereld van verpakkingen. De modernste snufjes worden getoond én verkocht. Arie: ‘We zijn er trots op dat ‘FreshPaper’ van de Amerikaanse producent Fenugreen tot ons assortiment behoort. Dankzij dit innovatieve papierproduct – dat bedacht werd tijdens een scheikundeles – blijven groenten en fruit 2 tot 4 keer langer vers, omdat het schimmels buiten de deur houdt. Daarmee voorkomt het verspilling van voedsel. Het Inspiratiecentrum is de enige shop in Nederland die dit product verkoopt!’ Arie vervolgt: ‘De bloembollenverpakking ontwikkeld door HaPeCe uit Assen is een andere parel in ons assortiment. Oorspronkelijk bestond de verpakking geheel uit bioplastics, maar kopers herkenden dat materiaal niet als duurzaam. Sinds aan de verpakking een laag papier is toegevoegd, gaan de bloembollen als warme broodjes over de toonbank. Blijkbaar verandert de perceptie van een product met de toevoeging van papier.’ Een mooi voorbeeld van een artikel dat de afgelopen jaren een metamorfose onderging is de dvd. Arie: ‘Omdat tegenwoordig op grote schaal films wor-

den gedownload of bekeken via kanalen als Netflix, worden veel minder dvd’s verkocht. De dvd’s die nog wel worden verkocht, worden aangeschaft om weg te geven. De dvd is geëvolueerd tot een cadeauartikel. Dat betekent dat producenten veel meer aandacht besteden aan de verpakking. Tegenwoordig wordt de dvd verkocht in een luxe verpakking. Karton creëert meerwaarde voor het product!’ ‘Een laatste innovatie die niet onvermeld mag blijven is de ‘Delicious pizza of hotsnack’ die is ontwikkeld door Wesly printing and packaging: een verpakking van vouwkarton die ervoor zorgt dat snacks in ovens van vliegtuigen kunnen worden verwarmd en in dezelfde doos worden geserveerd. Op intercontinentale vluchten is de snack een doorslaand succes. Allemaal dankzij een innovatieve kartonnen verpakking!’ Nieuwsgierig wat het Inspiratiecentrum nog meer te bieden heeft? Kom kijken en beleef de vele toepassingen van papier en karton! Adres: Dam 1 in Schiedam. Het Inspiratiecentrum is geopend van woensdag t/m zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur. Ook voor vergaderingen of brainstormsessies is het Inspiratiecentrum geschikt. Neemt voor meer informatie contact op via telefoonnummer 010-7511786.

VNP2013 | 37

SHELF READY PACKAGING

MEERWAARDE VOOR KARTON DANKZIJ SHELF READY PACKAGING UNILEVER NEDERLAND Dat is nog eens een entree! Kleurrijke zithoeken, vitrines en productpresentaties. Knorr Kip Siam, Prodent tandpasta, Dove lichaamsverzorging en Becel pro-activ. Displays, reclamezuilen en zelfs een winkel waarin eigen producten worden verkocht. Welkom in Rotterdam, welkom in de wereld van Unilever. Aan tafel zit Rolf van Sprang, packaging development manager voor de Benelux bij Unilever. Hij richt zich met name op zogenaamde ‘local jewels’: producten die belangrijk zijn voor Unilever, maar met name in Nederland en België worden geconsumeerd. Merken die hiertoe worden gerekend, zijn onder andere Conimex, Unox (vleesproducten) en Calvé pindakaas. In een gesprek met de VNP vertelt Rolf over het belang van karton voor Unilever.

het einde van haar product life cycle bereikt. Daarmee past het uitstekend in de duurzaamheidsambities van Unilever. Niet voor niets doet Unilever samen met VNP en RVO mee aan het project ‘Duurzaam Verpakken’. Hierin wordt bekeken welke verduurzaming mogelijk is bij andere verpakkingen. Bij alle nieuwe ontwikkelingen kijken we grondig naar de sustainability van de verpakking en dozen. In het geval van de Unox rookworsten gebruiken we nu een lichter type karton. Daarmee daalt de carbon footprint aanzienlijk. Karton, duurzaamheid en Unilever passen uitstekend bij elkaar.’

‘Vergis je niet dat we nogal wat vragen van het karton: het moet dicht blijven tijdens het vervoer, maar in de winkel snel geopend kunnen worden.’

‘Een van de recente trends in verpakkingenland is de vraag van retailers naar shelf ready packaging (SRP). Producten worden met doos en al in het schap geplaatst. Voordeel voor de supermarkt is dat de vulploeg veel sneller de schappen bevoorraadt: in een paar seconden wordt de doos in de winkel losgescheurd. Ook aan Unilever biedt SRP voordelen: haar producten worden beter gepresenteerd in het schap en de totale schapruimte voor haar producten neemt toe. Bovendien is de doos een marketingmiddel. Er is – anders dan voorheen – ruimte om middels de doos het product te presenteren. Sinds september 2013 is bijvoorbeeld de Unox rookworst op deze manier bij een aantal grote supermarkten verkrijgbaar. In de nabije toekomst volgen meerdere Unilever-merken, waaronder Conimex Boemboe en Unox borrelworsten.’ ‘De belangrijkste functie van de kartonnen dozen die Unilever tot voor kort gebruikte was die van transportmiddel en bescherming van het product. Met SRP creëert Unilever meerwaarde door het karton te gebruiken in de productpresentatie. Het is een extra brandingmiddel. Bij de ontwikkeling van deze dozen werk ik nauw samen met Smurfit Kappa en Noor Pellemans, onze Packaging Implementation manager. In een brainstormsessie doen we ideeën op, waarna Smurfit Kappa gevraagd wordt plottersamples te ontwikkelen. Daarbij is het vanzelfsprekend dat het product in de doos past, dat de machine in staat is de dozen te produceren en de doos netjes in het schap past. Uiteindelijk leidt dat tot een demo-model, waarvan er 500-1000 worden gemaakt. Die serie draaien we over de lijn en we doen een transporttest. Als alle testen groen licht opleveren, gaat onze marketingafdeling aan de slag met het design.’ ‘De expertise van Smurfit Kappa is erg belangrijk voor ons. Zij adviseert over het type karton en de benodigde sterkte. Vergis je niet dat we nogal wat vragen van het karton: het moet dicht blijven tijdens het vervoer, maar moet in de winkel snel geopend kunnen worden. Smurfit Kappa helpt ons daar goed bij.’ ‘Karton is van groot belang voor ons en de trend van shelf ready packaging versterkt dat nog eens. Het krijgt er een functie bij: dat van marketinginstrument. Daarnaast vindt Unilever het gebruik van karton vanuit duurzaamheidsoogpunt belangrijk. Het materiaal wordt immers een aantal maal gerecycled voordat het

38 | VNP2013

VNP2013 | 39

PAPIER EN KARTON - ALTIJD EN OVERAL

COLUMN

INVESTEREN IN MENSEN: BENT U ER KLAAR VOOR? In onze sector worden medewerkers bij de uitoefening van hun werkzaamheden continu uitgedaagd. Automatisering van deelprocessen leidt ertoe dat met name in het middensegment specifieke functies verdwijnen. Tegelijkertijd eisen we van productiemedewerkers dat zij meer en meer kennis hebben van het proces. En multi-disciplinariteit en toenemende complexiteit zorgen voor steeds meer taken en verantwoordelijkheden. Allemaal ontwikkelingen die voor de vakmensen in kwestie niet altijd eenvoudig zijn bij te benen. We moeten die collega’s dan ook helpen op het gewenste niveau te komen én te blijven. Temeer omdat we met regelmaat spreken over de noodzaak van continu verbeteren en innovatie. Aan die laatste zaken kan echter pas worden voldaan als medewerkers daartoe voldoende geëquipeerd en gefaciliteerd zijn.

VERPAKKINGEN VOOR SNACKS CHECKLIST

In de eerste helft van 2014 is onderzoek verricht naar de arbeidsmarktsituatie binnen de papieren kartonsector. Deze analyse onthult onder meer een landelijk beeld dat op bedrijfsniveau wellicht al min of meer bekend was: tot 2020 stroomt zo’n 10 tot 15 procent van het personeel uit vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Tot 2025 is dat zelfs 20 procent en van de huidige personeelsbezetting zijn we vòòr 2030 de helft kwijt. Deze cijfers kunnen de indruk wekken dat er voldoende tijd is om ons hier als sector op voor te bereiden. In tijden van schaarse arbeids- én onderwijsmarkten, achterstanden in opleiden en een sterk te verbeteren imago is dat echter geenszins het geval.

BOARDING PASS

Deze uitstroom van toekomstige ‘pensionado’s’ impliceert dat er de komende jaren binnen de papieren kartonsector volop kansen ontstaan voor nieuw talent. De vraag is vervolgens of de sector in staat zal zijn om dit talent ook daadwerkelijk binnen te halen. Ik vermoed dat dit geluid in onze sector massaal wordt herkend. Toch staat ‘investeren in mensen’ pas sinds kort hoog op onze centrale agenda. Willen we onze ambities waarmaken en de komende jaren grote stappen voorwaarts zetten, dan zullen we daadwerkelijk moeten investeren in mensen. Dit heeft tot gevolg dat onze productiegerichte en technologically driven organisaties voortaan óók mensgeörienteerd en learning driven moeten zijn. ‘Werk aan de winkel’ dus voor HR-, P&O- en PR-afdelingen én ook voor onze brancheorganisaties: mensen ‘binden en boeien’, opleidingsnoodzaak en -behoeften in kaart brengen, (persoonlijke) opleidingstrajecten vaststellen, zittend personeel waar mogelijk ‘(door)scholen’ naar het gewenste niveau, nieuwe mensen bij voorkeur bedrijfsgericht opleiden voor hun werkplek en functie. En dit alles zoveel mogelijk on the job én binnen een maatschappelijk verantwoorde context, oftewel uitmondend in (branche)certificering en bij voorkeur zelfs in algemeen erkende diploma’s.

INFLIGHT MAGAZINE Jan Pille Directeur VAPA

HRM (Management) wordt hiermee HRD (Development), waarbij de inzet van de brancheorganisaties is te karakteriseren als procesfaciliterend (ondersteunen, ontzorgen, centrale arbeidsmarktcommunicatie, flexibel opleiden). Willen we als papier- & kartonsector een gezonde toekomst tegemoet gaan, dan is actie binnen het hiervoor geschetste perspectief geboden. Bent u er klaar voor?

40 | VNP2013

VNP2013 | 41

ARBO - VEILIG WERKEN

WE PLUKKEN DE VRUCHTEN VAN ONZE COLLECTIEVE INZET

VEILIGHEID HEEFT PRIORITEIT!

Veilig werken is een van de prioriteiten in onze sector: we zetten ons er met hart en ziel voor in. De focus lag het afgelopen jaar op twee risicogebieden waaruit relatief veel ongevallen voortkomen: valgevaar en ‘Lockout Tagout Tryout’. Ondertussen daalde het aantal ongevallen met verzuim opnieuw. Conclusie: we plukken de vruchten van onze gezamenlijke inzet op het gebied van veiligheid. Inspanningen hebben resultaat Ieder ongeval is er nog steeds één te veel. Als er dan toch iets gebeurt is het goed er niet alleen kennis van te nemen, maar ook alles in het werk te stellen om herhaling (of erger) te voorkomen. Op brancheniveau wordt de frequentie-index arbeidsongevallen met verzuim bijgehouden. Hierin zien we de resultaten van de inspanningen om veilig te werken in de bedrijven: de index is in 2013 gedaald tot 7.1 (ongevallen per 1000 medewerkers per jaar). We blijven streven naar het ultieme doel: nul ongevallen met verzuim. Het branchecijfer alleen zegt niet alles. De kracht zit ‘m erin om van ongevallen te leren en concrete voorbeelden te gebruiken om risico’s in het eigen bedrijf op te sporen. Daarnaast worden oplossingen van collega’s gebruikt om verder te verbeteren. Aanvankelijk was het moeilijk dit soort informatie te ontsluiten. Na een ongeval komt immers niet alleen een veiligheidskundig onderzoek op gang naar de oorzaken, maar in veel gevallen duikt ook de schuldvraag op in verband met aansprakelijkheid. Dit alles gebeurt in een context waarbinnen ook de emotie bij het slachtoffer en collega’s nog volop aanwezig is. Toch lukt het in steeds meer gevallen een ongevalsmelding op te stellen waarmee andere bedrijven hun voordeel kunnen doen. Afgesproken is dat we de ongevallenstatistiek blijven gebruiken om aandacht voor veilig werken te behouden. De ambitie om nog meer informatie te ontsluiten kan bedrijven helpen nog effectiever te worden in het voorkomen van ongevallen.

42 | VNP2013

Jaarthema’s: Lockout Tagout Tryout (LTT) en valpreventie In onze sector kwam jaren geleden een beweging op gang om veilig gedrag te stimuleren. Daarvoor is een omgeving nodig waarin voor iedereen duidelijk is wat de afspraken zijn over veilig werken. De veiligste werkwijze wordt hierin niet alleen gestimuleerd, maar ook ondersteund met middelen, procedures en systemen. Kortom, om succesvol te zijn is het zaak alles in het werk te stellen om in een omgeving waarin risico’s optreden veilig te kunnen werken. In 2013 werd de keuze gemaakt om twee risicogebieden waaruit een groot deel van de verzuimongevallen voortkomt centraal te stellen: valpreventie en LTT. De gedachte hierachter is dat de gezamenlijke richting voor deze programma’s bekend is, mede vanwege de uitwerking in de arbocatalogus. Naast kennis is er behoefte aan een stimulans voor mensen die met deze thema’s aan de slag gaan. Vandaar dat voorlichtingsbijeenkomsten zijn georganiseerd waarop bedrijven vanuit de praktijk toelichtten hoe zij aan valpreventie en LTT werken. Er zijn drie voorlichtingsbijeenkomsten gehouden verspreid over het land. Bij het samenstellen van het programma is vooral gezocht naar interactie tussen bezoekers en werknemers van het organiserende bedrijf. Tijdens de bijeenkomsten bleek deze insteek gewaardeerd te worden, omdat mensen niet alleen te zien kregen hoe valpreventie of LTT werkt, maar ook de kans hadden ervaringen uit te wisselen, waarmee hun eigen aanpak besproken en bijgesteld kon worden. Het waren voor alle partijen leerzame sessies!

VNP2013 | 43


‘Veilig werken heeft in ons bedrijf prioriteit, omdat ik ervan overtuigd ben dat een veilig en gezond werkklimaat noodzakelijk is voor het behalen van onze bedrijfsdoelstellingen. Aandacht voor veiligheid vormt één van de essentiële bedrijfsbeslissingen, onlosmakelijk verbonden met efficiency, kosten en kwaliteit. Veiligheid is de verantwoordelijkheid van zowel leidinggevenden als medewerkers en moet verankerd zijn in de lijnorganisatie.’ Henk Lingbeek, directeur DS Smith Paper De Hoop


‘Zonder veiligheid geen werkbaarheid. Veilig werken heeft invloed op de kwaliteit van onze producten. Bij Schut Papier staan kwaliteit leveren en veilig werken voorop.’

Aantal ongevallen in 2013

Snijden en steken door scherpe voorwerpen 1

Klemmen of bekneld raken 8

Horizontaal en verticaal transport 1 Anders 4

René Kort, directeur Schut Papier

Getroffen worden 4

29 Heat stress

Safety checks In 2013 is de uitvoering van safety checks voortgezet. Na een opbouwfase vanaf 2009 zijn op dit moment vrijwel alle bedrijven minimaal eenmaal bezocht en worden - volgens afspraak - ook steeds meer herhaalbezoeken ingepland. Een van de doelstellingen van de safety checks is het stimuleren van kennisuitwisseling tussen bedrijven. Hieraan is door de VNP bijgedragen door nog meer safety checkers op te leiden, zodat een grote groep arbospecialisten kan blijven participeren. De safety checks zijn een waardevol onderdeel geworden van onze ondersteuning op arbogebied. Vanuit een directe, praktische benadering worden

44 | VNP2013

Heat stress (ofwel warmtebelasting) is sinds 2004 een thema in onze sector. Mensen worden tijdens hun werkzaamheden soms blootgesteld aan hoge temperaturen, waardoor warmteziekte kan ontstaan. Er is een ‘protocol hittebelasting’, maar dat werkt met een werk-/rustregime dat uitgaat van de belasting van een gemiddelde medewerker.

Misstappen, struikelen, uitglijden 10

bedrijven gestimuleerd bij het herkennen van risico’s en ondersteund bij het zoeken naar oplossingen. Dit gebeurt door deskundigen uit de branche die door het uitvoeren van safety checks waardevolle adviezen geven en zelf kennis opdoen van oplossingen van collega-bedrijven. Zowel het bezochte bedrijf als de personen die de safety check uitvoeren worden er wijzer van: een win-winsituatie. Voor de Nederlandse papieren kartonsector is het belangrijk om ook op arbeidsveiligheid een uitstekende reputatie op te bouwen. Na ruim vier jaar safety checks is duidelijk dat de dynamiek van dit uitwisselingsprogramma - gecombineerd met alle andere initiatieven - sterk bijdraagt aan verdere verbeteringen in onze sector.

Aantal ongevallen per 1000 medewerkers/jaar

Vallen van hoogte 1

11,8

11,4 10,4

12,4 11,3

10,9

11,6 10,7

7,1

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Frequentie-index verzuimongevallen

Uit metingen bij bedrijven is gebleken dat sterke wisselingen voorkomen in zowel de belasting (door variatie in taken en de wijze waarop deze worden uitgevoerd) als de belastbaarheid van medewerkers (door fysieke gesteldheid). Voor sommige mensen is na verloop van tijd de hersteltijd onvoldoende, waardoor de vermoeidheid dienst na dienst toeneemt, de alertheid vermindert en een verhoogde kans op ongevallen ontstaat. Er is in 2013 een werkgroep gestart die tot doel heeft de huidige ‘module heat stress’ te herzien, zodat de beheersing van heat stress integraal wordt gepositioneerd als onderdeel van duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Individuele belasting en belastbaarheid staan centraal. Er wordt niet alleen gekeken naar het effect van warmte op mensen, maar ook hoe mensen veilig in warme omstandigheden kunnen werken.

VNP2013 | 45

ONZE PRODUCTEN VERAANGENAMEN HET LEVEN VAN ONZE KLANTEN KIMBERLY-CLARK

Kimberly-Clark streeft ernaar haar producten rechtstreeks bij de consument onder de aandacht te brengen. Direct klantcontact in plaats van traditionele reclame op televisie of in een magazine.

EERSTE HULP BIJ VERKOUDHEID 46 | VNP2013

Sinds anderhalf jaar zet de Nederlandse papieren kartonsector stappen op het gebied van positionering. Daarmee kunnen we een voorbeeld nemen aan Kimberly-Clark. Deze Amerikaanse producent van verzorgingsartikelen (met een Nederlands kantoor in Ede) weet als geen ander wat het belang is van beleving, klantwaarde en communicatie. We vroegen Joost Leferink, country manager van de Nederlandse consumentendivisie, de successen van Kimberly en haar bekendste merk Kleenex met ons te delen. ‘Onze producten veraangenamen het leven van onze klanten’, vertelt Joost. ‘Persoonlijke verzorging en hygiëne zijn sleutelwoorden. Wij willen de wensen van de consument kennen en daarop inspelen met producten van goede kwaliteit. Duurzaamheid is daarbij een belangrijk aspect. Dat geldt zowel voor ons personeel, dat werkt in een gemotiveerde, veilige omgeving waarin zij zich kan ontwikkelen, als voor de milieu-impact van onze producten. We weten wat de herkomst is van ons papier, zoeken naar alternatieve vezels (bijvoorbeeld bamboe) en zetten zoveel mogelijk gerecycled papier in. Onze klanten verlangen van ons dat we zorgvuldig met het milieu omgaan. Dat maken we waar: de afgelopen jaren wonnen we diverse prestigieuze onderscheidingen op het gebied van sustainability.’ ‘Kimberly-Clark streeft ernaar haar producten rechtstreeks bij de consument onder de aandacht te brengen. Direct klantcontact in plaats van traditionele reclame op televisie of in een magazine. Een mooi voorbeeld daarvan is sampling: in stations of winkelcentra delen promoteams tissues uit aan voorbijgangers. Timing is daarbij essentieel: als de gure herfstwind zich aandient en symptomen van massale verkoudheid de kop opsteken, staan de teams van Kimberly-Clark klaar om de mensen het gemak van haar producten te laten ervaren.’ Het gezin speelt een belangrijke rol in de filosofie van Kimberly. Dat uit zich onder andere in de lijn met kidsproducten van Kleenex. Tissues met een speels design op de verpakking, gefocust op de doelgroep. Joost: ‘In gezinnen met kinderen worden relatief veel tissues gebruikt - zowel bij verkoudheid als om schoon te maken. Met deze lijn sluiten we qua design aan op de belevingswereld van kinderen. Veel consumenten kiezen voor een regulier Kleenexproduct en kopen er voor de kinderen een kidsverpakking bij. Zo bedienen we het hele gezin.’ ‘Vorig jaar lanceerde Kleenex in samenwerking met Radio 538 haar campagne ‘Eerste Hulp bij Verkoudheid’. 1800 bedrijven meldden zich aan voor een ‘gezondheidscheck’ door een Kleenexteam. Onder het credo ‘Verkoudheid op je werk? Wij komen eraan!’ reisde het Kleenex Balsam Eerstehulpteam langs 130 bedrijven. Daar werd de gezondheid van de medewerkers ‘gemeten’, werden gezonde drankjes geschonken en Kleenexproducten verstrekt. Aan het eind van het bezoek werd het bedrijf ‘Kleenex Proof’ verklaard. Samen met promotieactiviteiten in winkels en ondersteund door online-communicatie via Facebook en Twitter werd de campagne een succes.’

VNP2013 | 47

PÖYRY | THE DUTCH TRANSITION SUCCESS STORY | 17

From programs to roadmaps

R6 PAPERMAKING 2020

P5 WITHOUT WATER

Need of breakthroughs, see also CEPI roadmap 2050 and Two Team Project

R5 RESIDUAL VALORISATION

P4 BIOREFINERY

Efficient valorisation - materials savings and less waste & alternative resources

R4 ENERGY CONVERSION

R3 NEW FORMS,

P3 SUPPLY CHAIN OF THE

FUNCTIONS AND

FUTURE

FROM PROGRAMS ...

Less materials, better quality

...TO ROADMAPS

USES OF PAPER & PAPER BOARD

P2 ENERGY NEUTRAL PAPER

Sustainable energy supply and conversion

R2 NEW FIBRES FROM NEW SOURCES

P1 ENERGY MANAGEMENT


it turned out that the transition was more like a triple jump: longer, tougher on the legs, and more technically demanding.


FIGURE 11 | Energy savings in the paper industry in 2011 and Dutch households

36 | THE DUTCH TRANSITION SUCCESS STORY | PÖYRY

FIGURE 8

92%

1

2

3

4

5

6

THE GRASBOX

TOMATO BOARD

FATTY ACIDS FROM EFFLUENT

BIOPLASTICS FROM SIDESTREAMS

HEMP FIBRES

PAPER REJECTS AS COMPOSITES

Energy savings through new materials use (grass).

Energy savings by using waste streams.

Energy savings in chain by recovering valuable side-stream raw materials others produce separately.

Energy savings in materials chain by using sidestreams to replace production elsewhere.

Energy savings by CO2-efficient raw material.

Energy savings through using waste for valuable products.

FIGURE 9

from Rotterdam to the end of the Rhine

With 2011 energy savings in the paper industry converted to fuel

| Spreading the light: Savings clock

FIBRES

LEAFS

SPREADING LIGHT

TOMATO

In one second, the Dutch paper industry saved 52 kWh in 2011

WASTE WATER COMPOUNDS

The new Philips TLED gives 200 lumen/watt, so the savings could be used to produce 10450 lumen for an hour

ACTIVE COMPOUNDS

In one second, the savings light up 0,5 km2 In one minute and 43 seconds, the savings could light up De Hoge Veluwe National Park (54 km2) for an hour

• Clients are not dependent on the paper industry for everything • Define the part of the “bigfoot” directly dependent and the part that can be influenced

BALL:

the transition is more than just energy metering, a wide array of events has been set in motion, which has the potential to grow with increasing leaps.

In about 18 hours of savings, the whole land mass of the Netherlands could be lit for an hour

reduction in paper value chain; direct dependence and cooperation. HEEL:

reduction inside the paper industry

| On track? Savings progressing towards 50% in 2020 FIGURE 10

50%

40%

ANNUAL ENERGY SAVINGS IN %

33 30

30%

27 22

20%

ENERGIETRANSITIE PAPIER EN KARTON: OP SCHEMA VOOR HALVERING ENERGIEVERBRUIK ven (Heineken, Tata Steel, Akzo Nobel) kwam van de grond en Green Deals werden gesloten. De mooiste prestatie is ontegenzeggelijk de reductie in energieverbruik: halverwege de energietransitie is een besparing van 24 procent gerealiseerd. Op het pad richting 2020 zijn we halverwege. Een mooi moment om de tussenbalans op te maken. Dat doen we met een tweeluik: een boek waarin we het succes van de energietransitie in de Nederlandse papieren kartonindustrie beschrijven en een boek waarin we de rol van het Transitiehuis in dit proces belichten. De boeken zijn verkrijgbaar in een cassette gemaakt van graskarton of te lezen op www.vnp.nl.

20

16 11

10%

3

5 2

0 2006

48 | VNP2013

Inside paper industry

”BIGFOOT”: AN ALL ENCOMPASSING CHAIN

FIGURE 13

Sindsdien is veel gebeurd en bereikt: een strategische innovatieagenda werd opgesteld, een transitiehuis – dat de energietransitie handen en voeten geeft – werd ingericht, coalities werden gevormd met de oprichting van het Dutch Biorefinery Cluster en later het APC: het platform van agrofood, papier en chemie. Kennisuitwisseling en samenwerking met andere sectoren en bedrij-

Paper value chain; directly dependent on paper industry

the evidence of success is so convincing, that we firmly believe this can continue and multiply in the next transition phase.

| “Bigfoot” and the paper chain’s part

5.000+ barges ... of 3.000 tonnes cargo ...

Tomato board ecosystem

De papieren kartonindustrie is een ambitieuze sector. In 2004 startte de Koninklijke VNP samen met het Ministerie van Economische Zaken het traject Energietransitie Papier. Daarbij werd de lat hoog gelegd: een halvering van het energieverbruik per eindproduct in 2020. Een ambitie die haar gelijke niet kent in de Nederlandse maakindustrie.


an ideal situation to expand into a much wider network of impact, with gains for both the paper industry and a variety of chains.

BALL OF FOOT:

HEEL OF FOOT:

8%

| Energy savings in the paper industry in 2011 and Rhine barges FIGURE 12


| Light on the heel: energy savings 2011

500.000 out of the total 7.600.000 Dutch households could be powered by 2011 energy savings in the paper industry

R1 HEAT HOUSEKEEPING

Attitude change and best practices

Innovation cases

JUICES


PERCENTAGE OF TARGET REACHED

it is time for a great leap. again.


2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Engineering

balanced

PÖYRY | THE DUTC

H TRANSITIO

sustainabi

lity tm

2004 2020

Halfway th

e energy tr

ansition

THE DU TCH TR ANSITIO SUCCE SS STO N RY

Paper and

N SUCCESS

STORY | 1

TRA

EN

E

ERG NAB NS AC ITIEH Y T LIN HT RA G T ER UIS A L NS DE EN S DR ITIOHE PAP ERGIE IJVEN N D IER T R - EN AN E KRA S C IT KA RTO IE IN HT DE NK ETE N

Board Indu

stry

VNP2013 | 49

VNPLEDEN

Arjowiggins Security

Coldenhove Papier

DS Smith Paper De Hoop

Huhtamaki Nederland

Mayr-Melnhof

Papierfabriek Doetinchem

Arjowiggins Security BV, mill VHP, is gevestigd in Ugchelen (Apeldoorn) en is opgericht in het jaar 1644. Ze heeft ongeveer 130 medewerkers. Sinds 2000 maakt het bedrijf deel uit van het Franse concern Arjowiggins, dat wereldwijd opereert. Zij produceert bankbiljettenpapier voor landen over de hele wereld en is, met haar zusterbedrijven binnen Arjowiggins, wereldmarktleider wat betreft bankbiljettenpapier. In de hele wereld zijn haar producten dus terug te vinden in de portemonnee van meer dan een miljard mensen!

Coldenhove Papier produceert vele soorten papier van hoge kwaliteit die gebruikt worden door klanten over de hele wereld. Met een productportfolio variërend van traditionele papiersoorten tot gepatenteerd hightech digitaal sublimatietransferpapier is Coldenhove Papier actief in diverse marktsegmenten. Enveloppenpapier is één van de traditionele papiersoorten die Coldenhove Papier produceert. De nieuwere hightech papiersoorten zijn geschikt voor diverse andere toepassingen. Het gepatenteerde sublimatietransferpapier wordt onder andere gebruikt om kleding te bedrukken, waar Coldenhoves digitale decorpapier wordt ingezet om tafels te bedrukken. Coldenhove focust op innovatie en ontwikkeling en dat zorgt ervoor dat het papier van Coldenhove Papier van hoge kwaliteit is en blijft, ongeacht het soort papier.

‘De Hoop’, papermakers since 1657, en sinds 2012 onderdeel van het Engelse DS Smith concern, produceert op jaarbasis 360.000 ton volledig recycleerbare basispapiersoorten voor de golfkartonindustrie. Op basis van de grondstof oudpapier - afkomstig uit huishoudelijk papier en industrieel papierafval - worden de papiersoorten verwerkt tot het eindproduct golfkarton voor onder meer transportverpakkingen, luxe verpakkingen en displays, bijvoorbeeld in de verhuis-, food- en fruitsector. De grootste markten zijn Nederland, België, Frankrijk, Scandinavië en Duitsland, terwijl kleinere volumes aan overzeese markten worden geleverd. De klantenkring bestaat zowel uit eigen DS Smith golfkartonfabrieken als externe afnemers.

Huhtamaki Nederland bv is een internationaal georiënteerde onderneming, die deel uitmaakt van het Finse verpakkingsconcern Huhtamaki. Het bedrijf in Franeker ontwikkelt, produceert en verkoopt milieuvriendelijk verpakkingsmateriaal van vormkarton voor onder meer eieren, fruit en groenten en industriële producten. De producten worden zowel op de binnenlandse als de buitenlandse markt afgezet. Huhtamaki Nederland staat met haar 200 medewerkers voor kwaliteit, flexibiliteit en innovatie.

Mayr-Melnhof Eerbeek is producent van vouwkarton en onderdeel van het Oostenrijkse bedrijf Mayr-Melnhof Karton AG. In de fabriek in Eerbeek zijn 180 mensen werkzaam; er wordt volcontinu geproduceerd. Het vouwkarton uit Eerbeek wordt voornamelijk ingezet in de verpakkingsindustrie: grotendeels voor levensmiddelen, farmacie en non-food producten. Denk hierbij aan verpakkingen voor rijst, chocolade, thee, suiker, babyvoeding, medicijnen en parfums. Klanten zijn drukkers die het vouwkarton verwerken, hoofdzakelijk in West-Europa. Het machinepark bestaat uit een houtvezelverwerking, centrale stofvoorbereiding, een ontinktingsafdeling, een vouwkartonmachine met een lengte van 180 meter, een up-to-date coatingafdeling, twee snijmachines waar het vouwkarton van rol naar vel wordt gesneden en een automatische verpakkingsstraat.

Papierfabriek Doetinchem BV produceert lichtgewicht verpakkingspapier en tissue op basis van oudpapier. In het dagelijks leven kan niemand om het papier van Papierfabriek Doetinchem heen. Het papier is zichtbaar in bijvoorbeeld: -- Fastfoodrestaurants: servetten en zakjes -- Internetbedrijven: opvulpapier in dozen, papierwol voor onder andere kerstpakketten -- Bakkers/patisserieën: zakken voor broodjes/ stokbroden, taartkleedjes (doilies) -- Groentewinkels/veilingen: interieurs voor groenteen fruitverpakkingen -- Bloemisten: inpakken van bloemen -- Supermarkten: golfkartonnen verpakking om beschuit en koekjes -- Cateringbranche: tafelkleden -- Automotive: afplakpapier voor autoschadeherstelbedrijven en schilders Voor speciale toepassingen wordt het papier voorzien van een aluminium-, bitumen- of coatinglaag.

Kimberly-Clark

50 | VNP2013

Crown Van Gelder

Eska Graphic Board B.V.

Crown Van Gelder is een Nederlandse beursgenoteerde papierfabriek. Al ruim honderd jaar wordt middenin de IJmond 24 uur per dag, 7 dagen per week met circa 280 medewerkers papier gemaakt. Hechte samenwerking is een belangrijk onderdeel van de bedrijfscultuur en zorgt ervoor dat Crown Van Gelder snel kan inspelen op wensen van opdrachtgevers en klanten. Dat wordt gewaardeerd, zoals blijkt uit het grote aantal loyale klanten in Europa en daarbuiten. Al met al levert Crown Van Gelder circa 100 papiersoorten aan zo’n 150 afnemers wereldwijd. Eersteklas papier voor specifieke toepassingen als magazines, schoolboeken, zelfklevende etiketten en papieren geschikt voor speciale verpakkingsmaterialen.

Eska Graphic Board is producent en leverancier van topkwaliteit grafisch karton. In twee fabrieken in Hoogezand en Sappemeer maakt zij van gerecycled papier en karton zo’n 250.000 ton massiefkarton, dat overal in de wereld wordt verkocht via agenten, distributeurs en eigen vestigingen in Europa, Azië en Amerika. Vrijwel iedereen heeft producten in huis die met dit grafische massiefkarton zijn gemaakt. Eska karton wordt namelijk gebruikt voor hardgebonden boeken, ordners, mappen, ringbanden, fotoalbums, agenda’s, puzzels, spellen, displays en luxe verpakkingen. Zo bevat één op de vier hardgebonden boeken die er in de wereld worden gemaakt, karton uit Hoogezand-Sappemeer.

Kimberly-Clark producten vindt u overal ter wereld! Kimberly-Clark is namelijk wereldwijd marktleider op het gebied van consumentenbenodigdheden en -producten.

Meerssen Papier De geschiedenis van Meerssen Papier gaat terug tot 1717. Vandaag de dag wordt in Meerssen hoogwaardig papier gemaakt op drie papiermachines. Er werken 70 professionals. Meerssen Papier is een van de meest flexibele papierproducenten ter wereld. Wat de klant ook wenst, Meerssen maakt het. De keuze is groot: 6.500 kleuren, 70.000 watermerken en bijna honderd afwerkingsmogelijkheden in elk gewenst gewicht (55-550 gram). En dat alles vanaf slechts 1000 kilo. Het papier wordt onder andere gebruikt voor zakelijke correspondentie, menukaarten, labels, ansichtkaarten, kalenders en jaarverslagen. Meerssen Papier kenmerkt zich door flexibiliteit, servicegerichtheid en kwaliteit.

VNP2013 | 51

VNPLEDEN

Parenco

Sappi Maastricht

SCA Nederland B.V.

Smurfit Kappa Roermond Papier

SolidPack

Van Houtum

Papierfabriek Parenco is een zelfstandige fabriek die beschikt over twee papiermachines. Op één papiermachine wordt SC-B papier gemaakt dat gebruikt wordt voor magazines, catalogi, huis-aan-huisbladen en reclamefolders. Het jaarlijkse volume SC-B is circa 255.000 ton in gramgewichten van 42 tot 56 gr/m2. De tweede machine is momenteel buiten gebruik, maar kan geschikt worden gemaakt voor de productie van verpakkingsmaterialen. Als grondstof gebruikt Parenco alleen oudpapier. Een groot deel van de benodigde energie wordt op duurzame wijze zelf opgewekt. De grote waarde die Parenco hecht aan het verduurzamen van de papierproductie en aan een verantwoorde omgang met mens en milieu vertaalt zich in onze keurmerken.

Sappi Maastricht mill is onderdeel van Sappi Limburg. Sappi Limburg is een combinatie van Sappi Maastricht en Sappi Lanaken in België. In Maastricht wordt sinds 1850 papier gemaakt. Kwaliteit en een goede service zijn kernwaarden. De laatste jaren specialiseerde Sappi Maastricht zich steeds meer in grafisch karton in een range van 200 tot 400 grams. Alle gramgewichten (mat, silk en glanzend) zijn leverbaar in bijna alle afmetingen. De laatste ontwikkeling van Sappi Maastricht is papier met een mooie glanskwaliteit, met een bulk van ± 1 in de hogere gramgewichten (Gloss 91): ideaal voor luxueus kwaliteitsdrukwerk.

SCA is wereldwijd de grootste fabrikant op het gebied van onder andere hygiëneproducten. Er werken meer dan 37.000 mensen in ongeveer 100 landen. Het hoofdkantoor bevindt zich in Stockholm. SCA is tevens de grootste particuliere bosbezitter van Europa. SCA is bekend van de merken Tena, Tork, Edet, Tempo, Libresse en Plenty. In Nederland wordt geproduceerd in Cuijk. SCA Nederland B.V. produceert uiteenlopende producten: toiletpapier, keukenrollen, papieren handdoeken, poetspapier, servetten, placemats en tafelkleden. De papierfabriek in Cuijk is een belangrijk onderdeel van het productienetwerk in de regio Europa/Midden-Oosten/Afrika, met een bijzondere expertise wat betreft het gebruik van gerecyclede vezels. De producten van SCA zijn bekende en vertrouwde namen die staan voor optimale hygiëne, kwaliteit en gebruiksgemak.

Smurfit Kappa Roermond Papier produceert jaarlijks met 250 medewerkers van 1 miljoen balen oudpapier 590.000 ton nieuw papier. Haar zusterbedrijven verwerken het in Roermond geproduceerde papier tot 1 miljard golfkartonverpakkingen. Deze beschermen verpakte goederen tijdens transport en opslag én zijn licht, sterk en herbruikbaar. In het dagelijks leven ervaren mensen vele malen per dag de nuttige functie van deze producten, zonder zich dat te realiseren. In supermarkten: van trays voor yoghurt en blikjes tot dozen voor waspoeder en flessen wijn. In elektronicawinkels: van iPad en smartphone tot digitale camera en navigatiesysteem. Bij internetbestellingen wordt het pakket meestal in een (extra) golfkartonverpakking bezorgd. Kortom, zonder papier geen verpakking en zonder verpakking geen product.

SolidPack (Loenen) is een unieke, zelfstandige producent van massiefkartonnen verpakkingen. Op één locatie wordt eerst van gerecycled papier karton gemaakt en vervolgens verwerkt tot een complete, bedrukte verpakking. Vanwege de vochtwerende eigenschappen van massiefkarton worden deze verpakkingen met name gebruikt door producenten van verse en ingevroren voedingswaren en bloemen en planten. In het dagelijks leven kom je haar producten tegen bij groenteafdelingen van supermarkten met daarin bijvoorbeeld tomaten, komkommers en boontjes. Of bij diezelfde supermarkt als (gouden) onderlegger bij vacuümverpakte vis (zalm en paling), maar ook als taartonderlegger bij de bakker. En ten slotte heeft iedereen thuis of op het werk een paar archiefdozen staan, allemaal door SolidPack gemaakt.

Satino Black, het duurzame paradepaardje van Van Houtum, is onverminderd sterk in opmars. De stijlvolle matzwarte dispensers, ’s werelds duurzaamste hygiënepapier, de eigenzinnige accessoires, je ziet ze op steeds meer plaatsen. Sportclubs, musea, bierbrouwers, theaters, overheidsinstellingen - zij kozen voor duurzaam design. In oktober schreef Van Houtum opnieuw geschiedenis. Als eerste bedrijf ter wereld bracht het Cradle to Cradle (C2C) gecertificeerde dispensers op de markt. Deze completeren de Satino Black productlijn die verder bestaat uit C2C toilet- en handdoekenpapier, handen foamzeep, alcoholgel en toiletbrilreiniger. Je komt Satino Black onder meer tegen op de hoofdkantoren van Greenpeace, WNF en TenneT.

Sappi Nijmegen Het bedrijf werd opgericht in 1908 en is, met één papiermachine, een vestiging om trots op te zijn. In Nijmegen werken 200 mensen in volcontinudienst. Er wordt hoogwaardig houtvrij, tweezijdig, gestreken papier op rollen geproduceerd. Dit papier wordt onder de merknaam RoyalRoto in drie verschillende soorten geleverd (90-200 gram per m2). Het papier uit Nijmegen wordt gebruikt voor het bedrukken van prestigieuze magazines, catalogi, brochures en commercieel drukwerk. De jaarproductie bedraagt ongeveer 240.000 ton. De voornaamste afzetgebieden zijn de Benelux, Duitsland, Frankrijk en Engeland.

52 | VNP2013

Smurfit Kappa Solid Board Schut Papier Schut Papier in Heelsum is één van de oudste papierfabrieken in Nederland. Met een kleine, flexibele machine wordt onder andere kunstenaarspapier gemaakt van topkwaliteit, dat geroemd wordt door kunstenaars over de hele wereld. De diversiteit van speciaal ongestreken papier op de papiermachine is zo goed als oneindig. Een nieuw papiersoort bij Schut kan ontstaan door samenwerking met een ontwerper, een schrijfster en een papiermaker voor een uniek boek. Het papier wordt op maat gemaakt met een speciale impregnatie of vindt zijn oorsprong in restvezels van een paprika- of tomatenplant. Door grote vezelkennis en innovaties rondom en in de papiermachine ontstaan diverse nieuwe producten.

Smurfit Kappa Solid Board (met Nederlandse productielocaties in Bad Nieuweschans, Coevorden, Hoogkerk en Oude Pekela) produceert massiefkarton voor de grafische industrie en verpakkingsindustrie. Het bedrijf levert een breed assortiment grafisch karton voor producten die consumenten over de hele wereld tegenkomen: hardcover boeken, kantoorartikelen, puzzels/spelborden (inclusief dozen), displays en luxe verpakkingen voor multimedia, cosmetica, bonbons, champagne en whisky. Ook voedselplaatjes, gebruikt voor het verpakken van vis of gebak, zijn een specialiteit. Ook levert Smurfit Kappa Solid Board een breed assortiment verpakkingskarton dat de consument tegenkomt in verpakkingen voor gekoelde, natte en diepvriesproducten waarvoor golfkarton niet geschikt is. Dit zijn bijvoorbeeld verpakkingen voor verse groeten en fruit, zoals komkommer, witlof, tomaten en kersen, maar ook verpakkingen voor vis, vlees en kip. Massiefkarton wordt gemaakt van oudpapier en is natuurlijk altijd volledig te recyclen tot nieuw karton.

VNP2013 | 53

WIJ VOEGEN WARMTE EN INFORMATIE TOE AAN BOEKEN BOOMKER BOEKEN Haren. Parel onder de rook van Groningen. In 2012 even wereldnieuws dankzij ‘Project X’. Vergeet echter dat uit de hand gelopen Facebookfeest, want anno 2014 kennen we Haren van ‘Project Boomker’: een aantal betrokken dorpsgenoten trekt de portemonnee en redt de lokale boekwinkel. Interim-manager Henk Boomker geeft tekst en uitleg.

PROJECT BOOMKER

‘Het boek is de afgelopen decennia geworden tot een ‘lijstjes-artikel’. Overal doken top-25’s en top-10’en op. Daarmee werd het conjunctuurgevoelig, want ‘lijstjes’ trekken een ander publiek dan voorheen naar de boekwinkel. Tel daarbij op het succes van bol.com en de digitalisering van het boek en het wekt weinig verbazing dat veel boekwinkels in zwaar weer verkeren. Zo ook Boomker Boeken. Tot voor kort.’ ‘Toen duidelijk werd dat Boomker niet op eigen kracht zou overleven, is aan klanten gevraagd of zij geld wilden steken in de boekhandel en peilden we of er voldoende draagvlak was voor een doorstart. We stelden onomwonden de vraag ‘gelooft u erin?’. Ruim honderd mensen zeiden volmondig JA en investeerden in hun boekwinkel. Hun motief? Deze mensen vinden het belangrijk dat er een goede boekwinkel in het dorp is, dat een volwaardig winkelaanbod in stand wordt gehouden. Per 1 februari is ‘Boomker nieuwe stijl’ open.’ ‘De nieuwe ‘eigenaren’ van de winkel zijn betrokken bij het wel en wee van de winkel. Zij bemoeien zich bijvoorbeeld met maatschappelijk verantwoord ondernemen en doen allerlei suggesties om de zaak verder te verbeteren. Het assortiment is uitgebreid en de kosten werden verlaagd. Het is nu mogelijk de winkel rendabel te exploiteren.’

‘Ruim honderd mensen zeiden volmondig JA en investeerden in hun boekwinkel. Hun motief? Zij vinden het belangrijk dat er een goede boekwinkel in het dorp is.’

‘In de strijd met bol.com heeft een boekwinkel een aantal voordelen. Je kunt boeken inkijken, eraan ruiken en hoort het verhaal achter het verhaal. Dat persoonlijke tintje vinden klanten belangrijk. Bij een boekhandel kun je bovendien een boek eenvoudig terugbrengen. Bij bol.com is dat een heel gedoe. En, niet onbelangrijk, onze webshop levert de boeken altijd gratis thuis. Dat geldt voor alle Libris boekhandels. Maar het belangrijkste verschil is: wij voegen warmte en informatie toe aan een boek.’ ‘Welke tip ik heb voor collega-boekhandels? Zet de klant altijd op nummer 1. Probeer ervoor te zorgen dat een klant jou de omzet gunt. Vakmanschap, warmte: zorg dat de klant blij wordt in jouw winkel. Organiseer diners, lezingen en zoek naar unieke elementen. Je bent immers ondernemer. Ik ben 24 uur per dag met de boekwinkel bezig. Ik doe bij de slager of de groenteboer ideeën op voor mijn eigen zaak. De winkel is altijd in mijn gedachten.’ Tot slot heeft Henk twee leestips voor aan de rand van het zwembad. ‘Pauline Broekema publiceerde in mei haar schitterende roman ‘Het Boschhuis’. Daarnaast verscheen onlangs een prachtig boek over kunstenaar Siep van den Berg, een nazaat van Hendrik Nicolaas Werkman. Veel leesplezier!’

54 | VNP2013

VNP2013 | 55

PARTNERS

Publieksvoorlichting duurzame eigenschappen papier en karton Papierenkarton.nl vertelt over de duurzame, mooie en effectieve eigenschappen van papier en karton. Ze laat op overheidsniveau, in de sector en breed in de samenleving zien hoe wordt geïnnoveerd en verduurzaamd in de papierketen en hoe duurzaam, leuk en functioneel papier en karton zijn.

Belangen papier en karton in Europa

Opleiden is meer dan kennisoverdracht

CEPI vertegenwoordigt de belangen van de papieren kartonindustrie in Europa. Deze Europese overkoepelende confederatie volgt en analyseert de EU-wetgeving en neemt in het belang van haar leden initiatieven op Europees niveau wat betreft milieu, energie, bossen, recycling, lobby en concurrentiekracht. De VNP is één van CEPI’s leden.

VAPA is hét opleidingscentrum van en voor de Nederlandse papier-, karton- en golfkartonbranche. Ruim 25 jaar richt VAPA zich inmiddels op de opleidingsbehoeften van onze sector in Nederland en België. Het accent ligt op:

Kennis, Innovatie en Technologie Het Kenniscentrum Papier en Karton is de spil van de kennisinfrastructuur van onze sector. Projecten en netwerken worden in samenwerking met kennisinstellingen, bedrijfsleven en andere relevante partijen uitgevoerd. Het langetermijndoel is het creëren van een betere concurrentiepositie van onze sector. Om dit doel te bereiken worden zoveel mogelijk verbindingen en contacten met andere sectoren gelegd. De samenwerking met de kennisinstellingen richt zich vooral op de vertaling van fundamenteel onderzoek naar industriële toepassing. In alle projecten van het Kenniscentrum is steeds actieve betrokkenheid van papieren kartonfabrieken. Via dochteronderneming Bumaga BV wordt gewerkt aan implementatie van nieuwe technologieën bij fabrieken en marktintroducties van eindproducten bij bedrijven verderop in de keten. We werken aan drie kernthema’s: beschikbaarheid en inzet van vezelgrondstoffen, efficiënte papieren kartonproductie en nieuwe vormen en toepassingen van papier en karton.

- (door)ontwikkeling van medewerkers die betrokken zijn bij het productieproces - activiteiten die aansluiting van de onderwijs- en arbeidsmarkt op de sector en vice versa verbeteren In de visie van VAPA omvat opleiden meer dan kennisoverdracht alleen. Uiteindelijk gaat het erom dat mensen optimaal functioneren in hun werksituatie en dat zij waarde toevoegen aan het bedrijf. Onze missie is bedrijven en hun medewerkers beter te laten presteren én de mogelijkheid te bieden zich continu en duurzaam te ontwikkelen. Wij doen dit onder meer met behulp van onze trainers en ontwikkelaars, door de inzet van diverse producten en diensten en via belangenbehartiging.

Papierenkarton.nl ontwikkelde een lespakket voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs. Daarbij werd de hulp ingeroepen van Klasse TV, een internetportal met digitaal lesmateriaal. Recycling van papier en karton heeft een centrale plek in het lespakket, net als duurzaam bosbeheer. Aan het pakket is een app gekoppeld, zodat kinderen en ouders ook thuis spelenderwijs aan de slag kunnen met papier, karton en de recycling daarvan. Papierenkarton.nl werkt ook aan bewustwording in de keten. Als onderdeel van de Energietransitie Papierketen werd het project Duurzaam Boek opgezet. Dat leverde een boek op met een aanzienlijk lagere footprint. Vanwege dit succes wordt samen met de VNP en RVO gewerkt aan vergelijkbare trajecten op het gebied van tijdschriften en verpakkingen.

Recycling papier en karton Tot en met de eerste helft van de jaren negentig van de vorige eeuw schommelden de prijzen van de secundaire grondstof oudpapier sterk. Om die extreme prijsvariaties af te vlakken en tegelijkertijd de beschikbaarheid van oudpapier zeker te stellen is in 1998 door de branches uit de papieren kartonketen Stichting Papier Recycling Nederland (PRN) opgericht. PRN werd de collectieve uitvoeringsorganisatie van het Papiervezelconvenant en is dat nog steeds voor de categorie nietverpakkingen van papier & karton. Inmiddels is Papiervezelconvenant IV van kracht. Papiervezelconvenanten worden gesloten met gemeenten en bevatten afspraken om de inzameling en recycling van oudpapier en -karton uit huishoudens continu op een hoog niveau te houden en waar mogelijk te optimaliseren. PRN voert het inzamel- en herverwerkingsysteem uit. Via aangesloten brancheorganisaties vertegenwoordigt PRN meer dan 70 procent van het aantal eerste ontvangers van (producten van) papier & karton.

Innovaties in de biobased economy Het DBC is in 2010 opgericht door de papierindustrie en de agrofoodsector om gezamenlijk nieuwe innovaties te initiëren in de biobased economy: hoogwaardige producten en duurzame, gesloten productieketens. Elkaars biobased grondstoffen en reststromen optimaal benutten door kennis en expertise te bundelen en gebruik te maken van elkaars netwerk en innovatiekracht. Het Dutch Biorefinery Cluster bundelt kennis, kunde, faciliteiten en middelen via open innovatie en maakt een sprong voorwaarts in het maximaal benutten van biomassa. Naast de Koninklijke VNP zijn Cosun, Avebe, FrieslandCampina, Kenniscentrum Plantenstoffen, LambWeston Meijer en Agrifirm lid van het Dutch Biorefinery Cluster.

56 | VNP2013

VNP2013 | 57

BESTUUR, BUREAU EN MEDEWERKERS

VNP BESTUUR

VNP MEDEWERKERS

VAPA MEDEWERKERS

KCPK MEDEWERKERS

Henk van Houtum (voorzitter) Chairman of the Board Van Houtum

Gerrit Jan Koopman Directeur via [email protected]

Jan Pille Directeur [email protected]

Arie Hooimeijer Directeur [email protected]

Jo Cox (vicevoorzitter) Algemeen Directeur Smurfit Kappa Roermond Papier

Esther Freriks Directiesecretaresse [email protected]

Peter van Ziel Opleidingsmanager [email protected]

Michiel Adriaanse Coördinator vezelgrondstoffen [email protected]

Miklas Dronkers CEO Crown Van Gelder

Corneel Lambregts Accountmanager Energie & Milieu [email protected]

Eddie van de Steeg Accountmanager & Trainer [email protected]

Spyros Bousios Reststroomverwaarding en circulaire economie [email protected]

Math Jennekens Directeur R&D Sappi Fine Paper Europe

Annita Westenbroek Manager Innovatie [email protected]

Francy Brons Officemanager [email protected]

Henk Lingbeek Algemeen Directeur DS Smith Paper De Hoop

Rutger van Dijk Medewerker Communicatie en PR [email protected]

Harold Lentink Multimedia-ontwikkelaar [email protected]

Dirk Schut Algemeen Directeur SolidPack

Marc Reijnders Projectleider ketenprojecten en duurzaamheid [email protected]

Marc Lotens Multimedia-ontwikkelaar [email protected]

Henri Vermeulen Vice President Recovered Paper Smurfit Kappa Paper Recycling Kees van Zijderveld Algemeen Directeur Eska Graphic Board

Ereleden G. van Reenen (erevoorzitter) drs. W.J. Emmen ir. H.P. Heinen

Erwin Heijnsbroek Inhoudelijk coördinator Verbond P&K [email protected] Kees Dieben Finance [email protected] Enrico Brouwer Statistiek en analyse [email protected] Frouke Boerema Statistiek en analyse [email protected] Jan Hoetmer Administratie [email protected] Marianne Entius Secretaresse [email protected] Myra Peltier Catering en schoonmaak [email protected]

58 | VNP2013

Kirsten Schuster Multimedia-ontwikkelaar [email protected] Levi Steenbergen Multimedia-ontwikkelaar [email protected] Joris Spaan Projectmanager Human Talent [email protected]

Anouk Dantuma Verpakkingen [email protected]

Het papier voor de cover van dit jaarverslag is afkomstig van Meerssen Papier.

Filip Jedra Biomaterialen [email protected] Marc Marsidi Beschikbaarheid (alternatieve) grondstoffen [email protected] Maja Peeters-Stanic Drukken en (3D)printen [email protected] Sanne Tiekstra Coördinator eindproducten [email protected] Eline van Venrooij Business cases [email protected] Laurens de Vries Drogen [email protected] Thodoris Zafeiris Energieoptimalisatie [email protected]

COLOFON UITGAVE Koninklijke VNP Vereniging van Nederlandse Papier- en kartonfabrieken Kruisweg 761, 2132 NE Hoofddorp Postbus 731, 2130 AS Hoofddorp T 020 - 654 30 55 F 020 - 654 30 64 E [email protected] I www.vnp.nl Twitter: @VNPonline

REDACTIE Koninklijke VNP, Hoofddorp VORMGEVING zonder boter, Amsterdam FOTOGRAFIE Nieuwe Beelden Makers Koninklijke VNP TU Eindhoven Dreamstime IStock Corbis

PAPIER Omslag: Dutch Ivory Board 320 g/m2 Binnenwerk: TripleStar 150 g/m2 DRUKWERK SpringerUit Drukwerk, Schoorl © 2014, Koninklijke VNP Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand

of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere wijze, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. De uitgever aanvaardt geen aansprakelijkheid voor onjuistheden in deze uitgave.

VNP2013 | 59

www.vnp.nl

PAPIER EN KAR- TON ALTIJD EN OVERAL SHELF READY PACKAGING MEERWAARDE VOOR KARTON BORDSPELLEN EN PUZZELS ZIJN HOT

Recommend Documents