Op weg naar een duurzame sojateelt
Mondiale handelsstromen soja
Food & Agribusiness Research and Advisory, Rabobank International, 2007
2
Internationale krachtenbundeling voor duurzame sojateelt Om de toekomstige uitbreiding van de sojateelt op een
Er zijn echter ook mogelijk negatieve gevolgen aan
ecologisch en sociaal verantwoorde manier te laten
verbonden. Denk hierbij aan effecten op de biodiversiteit
plaatsvinden, heeft een groot aantal bedrijven en
en ontbossing, sociale consequenties voor de inheemse
maatschappelijke organisaties hun krachten gebundeld in
bevolking en de duurzaamheid van de teelt zelf (gebruik
de Round Table on Responsible Soy, ofwel de Ronde Tafel
pesticiden, erosiegevoeligheid, etc.).
voor Verantwoorde Soja. In deze brochure leest u meer over dit internationale duurzaamheidsinitiatief en de
De Task Force Duurzame Soja, waarin een groot aantal
betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven daarbij.
bedrijven uit de Nederlandse sojaketen zich heeft verenigd, levert een actieve bijdrage aan de internationale
De hoge eiwitopbrengst en de vele toepassings-
Ronde Tafel gericht op het duurzamer maken van de
mogelijkheden maken soja wereldwijd tot een belangrijk
reguliere bulkstroom van soja.
landbouwproduct. Noord- en Zuid-Amerika zijn de voornaamste exporteurs van soja en Europa en China de
Juni 2008
belangrijkste importeurs. Onder invloed van een groeiende mondiale vraag naar soja voor voedsel en diervoeder is de sojateelt de afgelopen tien jaar sterk gegroeid. De ver-
Frans Claassen
wachting is dat de sojaproductie de komende decennia,
Voorzitter Task Force Duurzame Soja
vooral door de groeiende welvaart in China, nog
Directeur Productschap Margarine, Vetten en Oliën
aanzienlijk verder stijgt. De uitbreiding van de sojateelt vindt grotendeels in Zuid-Amerika plaats. Dit biedt deze regio belangrijke
Henk Flipsen
voordelen zoals economische groei en werkgelegenheid.
Directeur Nederlandse Vereniging Diervoederindustrie
3
Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja Een wereldwijde standaard voor duurzame sojaproductie in ontwikkeling
In de loop van 2009 moeten de duurzaamheidscriteria gereed zijn en duidelijk worden hoe deze toegepast en gecontroleerd kunnen worden. Een internationale
De Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja is een
werkgroep met vertegenwoordigers uit de sojaketen en
internationaal platform van sojaproducenten, sojahandel,
maatschappelijke organisaties is hier nu mee aan de slag.
verwerkende industrie, banken en maatschappelijke
Ook zijn diverse publieke consultatierondes gepland.
organisaties en kent inmiddels tachtig deelnemers.
Uiteindelijk moeten de duurzaamheidscriteria op een breed internationaal draagvlak kunnen rekenen. Verder
Vorig jaar heeft de Ronde Tafel negen sociale thema’s en
staat een zogenaamd outreach programma in de steigers,
milieuthema’s voor de sojateelt vastgesteld waarvoor
om wereldwijd nog meer producenten en partijen bij het
criteria ontwikkeld moeten worden (zie kader).
proces te betrekken. De Ronde Tafel ontwikkelt duurzaamheidscriteria voor
Thema’s duurzame sojateelt
soja ongeacht de uiteindelijke toepassing in ‘food, feed, or
• Werknemersrechten
fuel’. Het platform realiseert zich dat er bij de participanten
• Landrechten
verschillende standpunten leven over genetisch
• Respect voor kleinschalig en traditioneel landgebruik
gemodificeerde soja en heeft daarom besloten geen
• Welzijn inheemse bevolking
voorkeur uit te spreken voor genetisch gemodificeerde of
• Bescherming biodiversiteit
conventionele soja.
• Watergebruik • Bodemvruchtbaarheid • Gebruik bestrijdingsmiddelen • Impact infrastructuur
4
De Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja is een privaat initiatief van bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Om de uitbreiding van de mondiale sojaproductie op een duurzame manier te laten plaatsvinden, is ook een belangrijke rol weggelegd voor overheden. Enerzijds door duidelijke randvoorwaarden te scheppen voor het behoud van waardevolle natuurgebieden, de planning van het landgebruik en de controle hierop, anderzijds door het faciliteren en ondersteunen van het Ronde Tafel proces. Voor meer informatie kunt u terecht op de website van de Ronde Tafel: www.responsiblesoy.org.
5
Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja Een breed gedragen initiatief
Jeroen Douglas (Solidaridad): “De Ronde tafel voor Verantwoorde Soja wordt een licence to operate.”
Alois Clemens (Wereld Natuur Fonds): “De Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja is van fundamenteel belang voor
“De Ronde Tafel is hèt instrument om vanuit de
het duurzamer maken van de reguliere sojaproductie.”
mainstream aan een substantiële verbetering te werken van de huidige knelpunten in de sojasector”, aldus Jeroen
“Het Wereld Natuur Fonds (WNF) heeft de Ronde Tafel
Douglas (namens Solidaridad bestuurslid Ronde Tafel). De
voor Verantwoorde Soja mede opgericht om
ontwikkelingsorganisatie is medefinancier van het initiatief
overeenstemming tussen marktpartijen te bereiken over
en tevens via de Nederlandse Sojacoalitie betrokken bij
knelpunten in de sojateelt en oplossingen. Juist de
het proces rond de ontwikkeling van criteria voor
samenwerking met de grote producenten onderscheidt de
duurzame teelt en de verificatie hiervan.
Ronde Tafel van andere duurzaamheidsinitiatieven”, aldus Alois Clemens, Programma Manager Bossen, WNF.
Douglas: “Om echte verandering te realiseren in de sojasector is een initiatief als de Ronde Tafel
Via haar internationale netwerk neemt het Wereld Natuur
onontbeerlijk.” Het doel van de Ronde Tafel is een
Fonds actief deel aan de Ronde Tafel: Luis Laranja
sectorbrede, wereldwijde standaard voor verantwoorde
(Coördinator landbouw- en milieuprogramma WWF) is
sojateelt en -handel. “Alle andere bestaande en in opbouw
bestuurslid en de organisatie is betrokken bij de
zijnde initiatieven zijn gericht op deelaspecten van
ontwikkeling van de criteria voor duurzame teelt en
duurzame teelt”, aldus Douglas. Het feit dat nu al zo’n
verificatie.
vijftig procent van de wereldwijde exportgerichte sojaproductie zich heeft gecommitteerd aan de Ronde Tafel ziet Douglas als een hoopvolle start.
6
Ricardo Arioli (Aprosoja): “Duurzame productie is erg
“Zeker in huidige tijden van relatieve schaarste is het van
belangrijk voor ons als boeren.”
groot belang duurzame landbouwsystemen te definiëren en te implementeren. De Ronde Tafel is een onafhankelijk
“Wij willen niet alleen nu, maar ook over vijftig of honderd
platform dat door de Nederlandse regering wordt
jaar onze grond kunnen blijven bewerken. Bij de Ronde
ondersteund omdat het een reëel en kansrijk initiatief is
Tafel voor Verantwoorde Soja bespreken we welke
van bedrijven en maatschappelijke organisaties om de
verantwoorde praktijken we daarvoor het beste kunnen
duurzaamheid van de mondiale sojaketens te
gebruiken”, aldus Ricardo Arioli, Vice-president Aprosoja,
bevorderen.”
Mato Grosso Soy Farmers Association. “Het is de verantwoordelijkheid van alle Ronde Tafel leden Arioli (tevens bestuurslid Ronde Tafel): “Wij doen al veel
dat de te ontwikkelen duurzaamheidcriteria voor soja
op dit gebied: we beschermen speciale natuurgebieden
breed worden gedragen. Daarbij richt de Ronde Tafel zich
en we hebben een recycleprogramma voor gebruikte
als private organisatie op de reguliere soja met als doel
pesticidencontainers en sociale programma’s voor onze
het overgrote deel van de wereldhandelstromen aan
medewerkers.”
sojabonen en sojaproducten (olie en schroot) te verduurzamen. Vanwege het internationale, breed
Hans Hoogeveen (Ministerie van Landbouw, Natuur en
gedragen karakter van het initiatief, kiezen wij voor
Voedselkwaliteit): “De Ronde Tafel voor Verantwoorde
financiële en facilitaire ondersteuning daarvan”, aldus
Soja is een belangrijk middel om te komen tot meer
Hans Hoogeveen, directeur-generaal, Ministerie van LNV.
verantwoorde sojaproductie.”
7
Nederlandse bijdrage aan Ronde Tafel Eind 2006 is de Task Force Duurzame Soja opgericht. Dit is een platform van Nederlandse bedrijven in de sojaketen dat een bijdrage levert aan een duurzame sojateelt. De deelnemers zijn afkomstig uit de primaire sector, de oliezadenverwerkende industrie, de plantaardige oliën- en vettensector, de diervoederindustrie, de vlees- en zuivelsector en de retail.
soja het meest effectief is. De Task Force zet zich in voor
De Task Force Duurzame Soja ondersteunt de Ronde Tafel op de volgende manieren:
een ecologisch en sociaal verantwoorde sojateelt. Zij
• Stimuleert het lidmaatschap en deelname aan het
De Task Force vindt dat een internationale aanpak voor het duurzamer maken van de reguliere bulkstroom van
ondersteunt daarom de Ronde Tafel voor Verantwoorde
initiatief, nationaal maar ook internationaal o.a.
Soja.
door haar actieve betrokkenheid bij het outreach programma
Voor meer informatie kunt u terecht op de website van de Task Force: www.taskforceduurzamesoja.nl.
• Informeert geïnteresseerde partijen, zoals bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en pers, over de activiteiten van de Ronde Tafel • Neemt actief deel aan de internationale Ronde Tafel werkgroep die criteria ontwikkelt voor duurzame soja • Is een belangrijke medefinancier van de Ronde Tafel • Voert regelmatig overleg met overheid en maatschappelijke organisaties over de Nederlandse bijdrage aan het duurzamer maken van de reguliere sojateelt in internationaal verband
8
Soja en het Amazone Moratorium Een belangrijk initiatief voor duurzame soja is het Amazone Moratorium. Braziliaanse sojaverwerkers en handelaren hebben in juli 2006 besloten, in overleg met de Europese industrie en maatschappelijke organisaties zoals Greenpeace, om voor een periode van minimaal twee jaar geen sojabonen meer te kopen van land dat is ontbost in het Amazone regenwoud na 24 juli 2006. Uit veldonderzoek in januari en februari 2008 is gebleken dat het moratorium goed werkt. Door observatievluchten per vliegtuig en monitoring met satellieten blijkt dat in recent ontboste gebieden in het Amazonegebied geen soja wordt geteeld.
9
Sojafeiten en cijfers 60
Ontwikkeling sojaverbruik
x miljoen ton
1995 2001
50
2007
40 30 20 10 0
105
Verenigde Staten
China
Brazilië/Argentinië
EU
Overige landen
Ontwikkeling soja-areaal
x miljoen ha
Verenigde Staten
95 Brazilië
85 75
Argentinië
65
Overige landen
55 45 35 25 15 5 1996
1997
Bron: Oil World
10
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Soja, een veelzijdige voedingsbron Soja is een eenjarig gewas dat een eetbare boon oplevert
dressings, mayonaise en een groot aantal andere
met een hoog gehalte aan eiwitten (veertig tot vijftig
levensmiddelen. Ook kan soja-olie verwerkt worden tot
procent) en een relatief laag oliegehalte (twintig procent).
biodiesel. Soja-eiwit en sojalecithine kennen talloze
Door de gunstige amino- en vetzuursamenstelling is zowel
toepassingen in voedingsproducten, cosmetica en verf.
soja-eiwit als soja-olie een belangrijke bron voor menselijke voeding. Soja-eiwit is ook zeer geschikt als
Een belangrijk deel van de mondiale sojaproductie wordt
diervoedergrondstof.
gebruikt als veevoer. Door de hoge eiwitopbrengst per hectare (1,5 - 3,0 ton/ha) heeft soja een erg gunstige
Soja-olie is wereldwijd een van de meest geconsumeerde
prijs-kwaliteitverhouding ten opzichte van andere
plantaardige oliën. Het wordt gebruikt in margarines,
eiwitbronnen.
Sojafeiten en cijfers • De wereldproductie van soja is ruim tweehonderd miljoen ton per jaar. • De voornaamste producenten zijn de VS, Brazilië en Argentinië. • De laatste tien jaar is het soja-areaal vooral in Zuid-Amerika uitgebreid, met name in Brazilië en Argentinië. • De grootste mondiale verbruikers van soja zijn Azië, de VS en de EU. • De vraag naar soja stijgt vooral door de groeiende welvaart in Azië waar steeds meer vlees wordt geconsumeerd. • De Europese Unie en China zijn de belangrijkste importeurs van Zuid-Amerikaanse soja. • Ongeveer 85 procent van de EU-import van soja komt uit Zuid-Amerika. • Van zowel de Braziliaanse en Argentijnse soja-export gaat ongeveer de helft naar Europa. • Nederland heeft met de Amsterdamse en de Rotterdamse havens een speciale positie in de import van soja in Europa. Ons land is verantwoordelijk voor dertig procent van de EU-import van sojabonen en twintig procent van de EU-import van sojameel. • Nederland verbruikt ongeveer anderhalf procent van de mondiaal geproduceerde soja.
11
Deelnemers aan de Task Force Duurzame Soja zijn:
Deze brochure is een uitgave van de Task Force Duurzame Soja. Voor meer informatie over de in deze brochure beschreven duurzaamheidsinitiatieven kunt u terecht op de volgende websites: www.responsiblesoy.org en www.taskforceduurzamesoja.nl. Ook kunt u contact opnemen met de volgende personen: Productschap Margarine, Vetten en Oliën (MVO), Frans Claassen, tel. + 31 (0)70 319 51 03,
[email protected] De Nederlandse Vereniging Diervoederindustrie (Nevedi), Henk Flipsen, tel. + 31 (0)10 243 03 01,
[email protected]
