Onderweg naar één Heuvelrug

J

A

A

R

V

E

R

S

L

A

G

Onderweg naar één Heuvelrug

J A A R V E R S L A G

N U M M E R

7 1

V E R S L A G

J A A R

2 0 0 3

Het Goois Natuurreservaat wordt gesteund door de Nationale Postcode Loterij en het VSBfonds.

Stichting Gooisch Natuurreservaat Nieuwe Meentweg 2 - Hilversum Postbus 1001 - 1200 BA Hilversum T (035) 621 45 98 F (035) 623 73 74 [email protected] www.gnr.nl

2

V O O R W O O R D

We zijn onderweg. In 2003 deden we samen met andere natuurbeschermingsorganisaties een aantal grote stappen in de richting van één Heuvelrug. Hierna kunt u lezen over de vorderingen die we maken. Zo ook met het Laarder Wasmeer, gelegen in de centrale ecologische verbindingszone tussen Gooi en Utrechtse Heuvelrug, een prachtig natuurgebied waarvan de bodem al decennia lang ernstig vervuild is, maar waar nu dan toch met de grote schoonmaak is begonnen. Voor het gebied is daarmee een nieuwe toekomst aangebroken en kan het herstel van de aansluiting op de Utrechtse Heuvelrug voortvarend worden aangepakt. Als we tevens bedenken dat de bouw van de Natuurbrug Crailo, een 800 meter lange constructie, aardig vordert dan zal duidelijk zijn dat ik niet overdrijf als ik zeg dat 2003 een bijzonder goed jaar is. In dit jaarverslag kunt u lezen over het beheer van het gehele Goois Natuurreservaat en over de gelijknamige organisatie die al 71 jaar de hoeder is van de Gooise buitengebieden. Voor wie dit een eerste kennismaking is met het werk van de stichting is veel algemene informatie opgenomen. Na vier jaar voorzitterschap nam mijn voorgangster, Ada Wildekamp, afscheid van het stichtingsbestuur. Het is dan ook voor een groot deel onder haar verantwoordelijkheid dat genoemde vorderingen zijn gemaakt. Voor mij is het de eerste maal dat ik het jaarverslag mag presenteren. In de nog korte tijd dat ik voorzitter ben heb ik de organisatie leren kennen als een daadkrachtige club mensen die veel meer doet dan beheren of alleen maar ‘op de winkel passen’. We kijken over de grenzen van het reservaat en proberen de afzonderlijke natuurterreinen aaneen te smeden tot een doorlopend natuurgebied, deel uitmakend van de Heuvelrug. U ziet, het gaat ons niet alleen om de terreinen van het Goois Natuurreservaat. Belangrijker is nog de rijke natuur in de regio als een kostbaar erfgoed door te kunnen geven aan toekomstige generaties.

Patrick Poelmann, voorzitter

3

4

I N H O U D

KENNISMAKING

6

- Het Gooise landschap - Het Goois Natuurreservaat OPMERKELIJK -

8

Aankoopstop Nieuwe weg naar Mediapark Sanering Laarder Wasmeer Beleidsbeïnvloeding Beheer algemeen

DE TERREINEN IN...

12

- Terreinen - Recreatievoorzieningen - Gebouwen DE STICHTING -

Statuten Werkorganisatie Kennisvergaring Contacten Financiering

BIJLAGE 1 De mensen van het Goois Natuurreservaat 2 Grondoverdrachten 3 Voornemens terreinbeheer 2004

5

18

26

K E N N I S M A K I N G

Het Gooise landschap

Het Goois Natuurreservaat

Het Gooi is het Hollandse deel van de heuvelrug die doorloopt tot de zuidoosthoek van de provincie Utrecht. Het buitengebied van de zes Gooise gemeenten is grotendeels in beheer als natuurterrein. Daardoor grenzen de woonkernen direct aan natuurgebied. Grote landbouwenclaves ontbreken. De 19e-eeuwse agrarische dorpjes zijn tegenwoordig centra van stedelijk gebied. De uitbreiding van de bebouwing heeft vooral plaatsgevonden op de eeuwenoude akkertjes, in het Gooi engen genoemd. Elders in Holland is weidegrond kenmerkend voor de open ruimten; in het Gooi zijn dat de heidevelden. De heidevelden zijn het restant van wat eens een uitgestrekt heidelandschap is geweest. Veel van de huidige bossen staan op voormalige heidegrond. Een aanzienlijk deel van het bos in het westelijk deel van het Gooi, grenzend aan de Vechtstreek, maakt deel uit van landgoederen.

Oprichting In 1932 werd de Stichting Gooisch Natuurreservaat opgericht met als doel: • De instandhouding van het natuurschoon in het Gooi door de verkrijging van de aldaar gelegen terreinen, ten einde deze ten eeuwigen dage ongeschonden als natuurreservaat te behouden. • En aan het publiek, door vrije toegang tot die terreinen onder eventueel te stellen bepalingen, het genot van dat natuurschoon te verzekeren.

Het bos- en heidelandschap van het Gooi kent diverse bijzonderheden, zoals natte bodems met kleine wateren, die op de hoge zandgronden geen vanzelfsprekendheid zijn; verlaten leemkuilen, die bedreigde plantensoorten een standplaats bieden; nagenoeg onbegroeide zandbodem, waar de wind vrij spel heeft; de abrupte overgang van Gooiland naar Gooimeer uit de tijd dat de Zuiderzee hier aan de heuvelrug knaagde; de ondergrondse waterrug, die in de lager gelegen gebieden zorgt voor constante aanvoer van schoon kwelwater; en het cultuurhistorisch erfgoed als grafheuvels, sporen van de vroege nederzettingen, karrensporen van oude handelsroutes en stenen werktuigen, dat vertelt over duizenden jaren bewoninggeschiedenis.

Foto: De Jong Luchtfotografie Zeist.

6

Bovenstaande formulering is opgenomen in de statuten en vormt de basis voor het denken en het handelen van de organisatie. Visie In de visie van de stichting leveren de waardevolle kenmerken van landschap, natuur en cultureel erfgoed (tezamen het ‘natuurschoon’) een bijdrage aan het welzijn van de mens. Het behoud van deze waarden in het Gooi vindt zij daarom van groot belang voor de bezoekers en bewoners van de streek, voor nu en voor later. Iedereen dient de natuur en het landschap te kunnen ervaren en dient er kennis over te kunnen verkrijgen. De verkregen ervaringen en inzichten zullen leiden tot sympathie voor de natuurbescherming, wat een voorwaarde is voor duurzaam beheer van de terreinen. De stichting is bovendien van mening dat de voor het Gooi kenmerkende flora en fauna, los van de betekenis voor het welzijn van de mens, recht hebben op voldoende leefruimte van een goede kwaliteit. Om het ecologisch functioneren van natuurterreinen of - op een grotere schaal - de Gooise stuwwal te kunnen waarborgen, moet over eigendoms- en bestuursgrenzen heen worden gekeken. Uiteindelijk gaat het om het Gooi als deel van de Heuvelrug, als hoge zandgrond tussen Gooimeer, Eemland, Vechtstreek en Noorderpark en als schakel in de ecologische hoofdstructuur van Nederland.

Missie De stichting heeft van de Gooise gemeenschap de opdracht gekregen voor haar de natuurwaarden, de landschappelijke waarden en de cultuurhistorische waarden van het buitengebied voor toekomstige generaties veilig te stellen. Het is haar taak hiervoor gronden te verwerven en als natuurgebied te beheren. Daarnaast werkt de stichting aan herstel van aangetaste waarden en aan ontwikkeling van natuurwaarden op bijvoorbeeld cultuurgronden of in voormalige productiebossen. Als belangenbehartiger van de Gooise natuur wil de stichting de knelpunten die buiten haar bereik liggen oplossen door het beleid van de verantwoordelijke instellingen te beïnvloeden en door mogelijkheden voor samenwerking te benutten. Op deze wijze wil zij de barrières voor flora en fauna overbruggen. Als gastheer van het reservaat geeft de stichting bezoekers de mogelijkheid op een eigen wijze de terreinen te ervaren, voor zover dat verenigbaar is met de beheeropdracht. Daarnaast wil zij mensen interesseren voor de natuurhistorie en de ecologische betekenis van de terreinen.

Samenwerkingsverband De Stichting Gooisch Natuurreservaat is een samenwerkingsverband van de zes Gooise gemeenten, de gemeente Amsterdam en de Provincie NoordHolland. Van oudsher bezoeken veel Amsterdammers het Gooi, reden waarom ook zij in het bestuur vertegenwoordigd zijn. De participanten zorgen gezamenlijk voor de exploitatiemiddelen van de stichting. Het bestuur bestaat uit leden van de verschillende gemeenteraden, colleges van B&W, en van Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten van Noord-Holland. De zetelverdeling is sinds 1992 niet meer gewijzigd en staat hieronder weergegeven. Oppervlak Ten opzichte van het jaar ervoor is het reservaat iets groter geworden. Enkele percelen konden worden aangekocht en een enkele is geruild (zie bijlage). Het Goois Natuurreservaat is ruim 26 vierkante kilometer groot. Om precies te zijn: 2.669 hectare, 71 are en 10 centiare. Hiervan liggen enkele hectares in de Utrechtse gemeente Eemnes. Geen bezit van de stichting, maar wel door haar beheerd zijn de Groeve Oostermeent in de gemeente Blaricum en het Erica-terrein in de gemeente Huizen. 4% Bussum

Participant

Provincie Noord-Holland 25,0% Gemeente Amsterdam 10,0% Gooise gemeenten 65,0% -Blaricum (3,0%) -Bussum (10,4%) -Hilversum (27,8%) -Huizen (14,2%) -Laren (3,9%) -Naarden (5,7%)

4 2

100%

17

Totaal

7

Deelname Bestuurszetels

1 2 4 2 1 1

4% Blaricum

5% Naarden

14% Huizen 53% Hilversum

20% Laren

Verhouding reservaatoppervlak naar gemeente.

O P M E R K E L I J K

Aankoopstop Gedurende heel het jaar geldt op rijksniveau een aankoopstop voor nieuwe terreinen. De stop verhindert de aankoop van een particulier perceel in Zanderij Cruysbergen. De Provincie Noord-Holland neemt voor deze specifieke situatie behalve haar eigen aandeel in de financiering ook dat van het Rijk voor haar rekening. Zij koopt de grond aan, en stelt de voormalige kwekerijgrond veilig voor toekomstige natuurontwikkeling. De provincie zal de grond uiteindelijk overdragen aan de Stichting Gooisch Natuurreservaat. Nieuwe weg naar Mediapark In november verschijnt een rapport over de bereikbaarheid van het Mediapark in Hilversum. Op verzoek van de provincie onderzocht drs. J.S.J. Hillen de haalbaarheid van een aantal opties om de verbinding met de rijksweg A1 te verbeteren. Hij adviseert de knoop door te hakken met de aanleg van een vierbaansweg over de Larense-/Hilversumseweg en vervolgens een nieuw wegtracé ‘parallel aan de Erfgooiersstraat’, lees: in het beschermd natuurmonument Westerheide. Al in 2000 nam het bestuur unaniem het standpunt in dat een verkeersweg, door welk natuurterrein van het Gooi dan ook, haaks staat op de doelstellingen van de stichting, en daarom onaanvaardbaar is. Op grond daarvan laat de stichting weten eventueel bereid te zijn mee te denken over een opwaardering van de bestaande Larenseweg, mits het gaat om een tunnel of een verdiept gelegen weg met daaroverheen een ecoduct. Sanering Laarder Wasmeer In de terreinen Laarder Wasmeer en Anna’s Hoeve wordt een begin gemaakt met de schoonmaak van de waterbodems, in het verleden door rioolwaterlozingen ernstig verontreinigd.

8

Aanleiding voor de versnelde aanpak vormt de extreem warme en droge zomer. Het waterpeil in de plassen daalt buitengewoon snel. Vissen sterven. In augustus valt de noordelijkste plas, de Leeuwenkuil, droog, en dreigt het slib te verwaaien en met regenwater mee door de diepe krimpscheuren richting grondwater te spoelen. Op 25 augustus slaat de stichting alarm bij de provincie, bij de gemeente Hilversum en bij het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht. Enkele dagen later kan worden aangekondigd dat de sanering aanstaande is. Nog voor het einde van die maand is er een graafmachine aan het werk. Met het verwijderen van het droge slib komt veel schoon zand mee, wat tot hoge verwerkingskosten leidt. Een deel van het materiaal wordt daarom niet afgevoerd, maar tijdelijk in depot gezet. Ondertussen zeggen de diverse partijen gezamenlijk bijna 30 miljoen euro toe voor de sanering van alle plassen. Later in het jaar wordt duidelijk dat de vervuiling zich tot buiten de natte gebieden uitstrekt. Ook laagtes die ooit als overloopgebieden fungeerden blijken ernstig verontreinigd. Voor deze extra saneringskosten is aan het eind van het jaar nog geen dekking gevonden. Beleidsbeïnvloeding - het voortouw nemen In oktober presenteert de stichting het Uitvoeringsplan Ontsnippering ’t Gooi. Het is een concrete handreiking voor wegbeheerders, zoals de gemeenten en de provincie, bij de realisatie van ontsnipperende voorzieningen. In het plan worden zo’n 60 knelpunten gesignaleerd, alle op plaatsen waar verkeerswegen natuurgebieden doorsnijden. Voor de locaties zijn diverse bestekklare maatregelen geformuleerd. Zo voorziet het plan onder meer in dassentunnels, paddentunnels en faunagoten. Nog voor de jaarwisseling worden bij Huizen de eerste faunapassages uit het plan aangelegd.

Beleidsbeïnvloeding - reageren op plannen Als hoeder van het Gooise landschap beoordeelt de stichting de volgende plannen van de overheid op hun mogelijke effecten en kansen: • het Bestemmingsplan Mediapark (Hilversum); • het voorontwerp Bestemmingsplan Buitengebied Naarden; • het bouwplan voor de voormalige sportvelden grenzend aan het terrein de Postiljon (Laren); • de landschapsvisie voor de zuidwestrand van Bussum; • (via de provinciale milieufederatie) het plan van Rijkswaterstaat voor spitsstroken op de rijksweg A27; • een drietal andere plannen (zie hierna). Heel de Heuvelrug begint in het noorden bij de Gooimeerkust. Uitzicht op de Naarder Eng en bebouwing van Huizen. Foto: De Jong Luchtfotografie Zeist.

Bij het ontsnipperingsplan hoort het Uitvoeringsprogramma noordelijke Heuvelrug, dat reikt tot de lijn Maartensdijk-Soest (de Laagte van Pijnenburg). Met de Stichting Het Utrechts Landschap, de Vereniging Natuurmonumenten en het Staatsbosbeheer zijn projecten beschreven voor de oplossing van tien knelpunten in de ecologische structuur. Het gaat daarbij om gebieden waar de ruimtelijke ordening, het landschapsbeheer en soms ook het waterbeheer dient te worden verbeterd ten behoeve van zowel de natuur als de recreant. De maatregelen sluiten aan op het beleid van terreinbeheerders, overheden en andere partners. Met het uitvoeringsprogramma op de plank kan snel worden gereageerd als de omstandigheden voor een deelplan gunstig zijn. In oktober vindt in Soesterberg het symposium ‘20 gemeenten, 1 Heuvelrug’ plaats. Bestuurders van de Heuvelruggemeenten praten er samen met vertegenwoordigers van de provincies Noord-Holland en Utrecht en de ministeries met natuurbeheer en ruimtelijke ordening in de portefeuille over het komen tot één Heuvelrug. Het symposium maakt deel uit van het educatieve project ‘Het verhaal van de Heuvelrug’, waarin acht verschillende natuur- en milieuorganisaties samenwerken. Het symposium vormt het startpunt voor verdere samenwerking. Later in het jaar houden de groene organisaties nog een busexcursie. Overheidsbestuurders nemen dan zelf de knelpunten tussen Gooimeer en Nederrijn in ogenschouw.

9

Tegen de rand van het beschermde natuurmonument Hoorneboegse Heide ligt een bouwlocatie, het voormalig HTS-terrein, aan de Kolhornseweg te Hilversum. De 76 te bouwen woningen dreigen een sterke aantasting van het heidelandschap te gaan vormen. Tezamen met de Vereniging van Vrienden van het Gooi en de Stichting Behoud Gooise Heide weet de stichting echter overeenstemming te bereiken met de projectontwikkelaar en de gemeente Hilversum over een aangepaste inrichting van het terrein. Op de grens van het natuurgebied zal een tien meter brede groenstrook de bebouwing vanaf de heide bezien aan het zicht onttrekken. De projectontwikkelaar draagt daartoe een strook grond in eigendom over aan de stichting. De gemeente zal hetzelfde doen met een boomsingel langs de Bosdrift. Tegen de goedkeuring door Gedeputeerde Staten van Noord-Holland van het bestemmingsplan Buitengebied Hilversum tekent de stichting beroep aan. Volgens dat plan heeft een bosgebied langs de oprit naar de rijksweg A27 (grenzend aan de Laapersheide) namelijk de bestemming ‘verkeersdoeleinden’. Dat maakt de toekomst van het bos plotseling onzeker. Een ander bezwaar bestaat tegen de bestemming ‘verkeersdoeleinden’ voor de Heideparkweg parallel aan de rijksweg A27. Hoewel de naam anders doet vermoeden gaat het hier om een bospad op het landgoed De Monnikenberg. De bestemmingen moeten per abuis zijn toegekend. In februari stellen Gedeputeerde Staten het Streekplan Noord-Holland-Zuid vast. Bij de voorbereidingen in 2002 deed de stichting diverse suggesties, waaronder de voordracht van het Gooi als

deel van de Heuvelrug voor de titel van Nationaal Landschap. Dat is tevens waar de gezamenlijke natuurbeheerders op de Heuvelrug en de Provincie Utrecht bij de Minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op aandringen. Een eventuele voordracht door Provincie Noord-Holland zal, zo stelt zij in het streekplan, afhangen van de financiële consequenties. Op de valreep is geprobeerd Gedeputeerde Staten op andere gedachten te brengen, maar vooralsnog zonder resultaat. Beheer algemeen In het voorjaar en in de zomer van 2003 valt er weinig neerslag. De extreme droogte in de terreinen is al vroeg in het jaar merkbaar door het ontstaan van diverse heidebranden. Ook later in het seizoen is het op veel plaatsen raak. Dankzij alert optreden van bezoekers, regiopolitie en diverse brandweer-

korpsen worden alle branden snel geblust. Niettemin is de situatie zorgelijk, want met de kans op bosbrand kan de veiligheid van bezoekers en medewerkers niet gewaarborgd worden. Een aantal gemeenten kondigt met een Algemene Plaatselijke Verordening een stookverbod af. In de media wordt meermalen aandacht besteed aan het brandgevaar. In de nazomer wordt de situatie dankzij regenval en ochtenddauw weer normaal. De Nederlandse Stichting Hekvrije Heide tekent bezwaar aan tegen verlenging van het beheerplan voor de beschermde natuurmonumenten in het Gooi door de Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit, omdat het plan voorziet in begrazingsbeheer op de Hoorneboegse Heide. Met de uitspraak van de Raad van State in mei behoudt het beheerplan echter zijn geldigheid. Vervolgens worden in de betreffende terreinen de voorbereidingen getroffen voor de geplande begrazing.

10

Handhaving In het voorjaar stelt de stichting handhavingsbeleid vast, ontworpen in samenwerking met de Regiopolitie Gooi en Vechtstreek en de Officier van Justitie. De richtlijnen geven de boswachters duidelijkheid over de uitvoering van hun handhavingstaak in het veld. Bij constatering van zware misdrijven wordt de politie ingeschakeld. Bij overtredingen die behoorlijke schade aan de natuur of de recreatieve beleving veroorzaken, is het streven deze onmiddellijk op te heffen. Bij geringe, plaatselijke of tijdelijke schade wordt de overtreding ‘beheersbaar’ gemaakt. Voor overige situaties is het aan de boswachter om deze te beoordelen. Hij kan daarbij kiezen voor een waarschuwing of het opmaken van een procesverbaal. Bij een beperkt aantal overtredingen is voorlichting meer op zijn plaats. Heidebeheer De Nederlandse heidevelden zijn restanten van een oud landbouwsysteem. Door de grootschalige begrazing door vee, en door de ‘oogst’ van maaisel en plaggen, konden zich er vrijwel alleen dwergstruiken, kruiden en mossen handhaven. Door overbegrazing ontstonden er in het grijze verleden zandverstuivingen. Pas nadat de boeren eind 19de eeuw de heidevelden de rug toekeerden, omdat zij de beschikking kregen over kunstmest, en de schapenhouderij bovendien minder lucratief werd, waardoor de begrazing achterwege bleef, bleven jonge boompjes ook staan. De jaarlingen groeiden uit en het bos won terrein op de heide. Ook werden grote delen ‘woeste grond’ benut voor de aanleg van kunstmatig bos.

In het Goois Natuurreservaat worden de open heidevelden behouden omwille van de landschappelijke, de cultuurhistorische en de natuurwaarden. Om dichtgroeien van de heidevelden te voorkomen is ingrijpen noodzakelijk. De tegenwoordige aanvoer van meststoffen uit de lucht versnelt het dichtgroeien, en zorgt bovendien voor vergrassing van de heide, waardoor kenmerkende planten- en diersoorten dreigen te verdwijnen. Het verwijderen van bosopslag door berk, grove den en Amerikaanse vogelkers is dan ook essentieel. Sinds 2002 wordt behalve de motorzaag en de bosmaaier ook een tractor met sorteergrijper ingezet. Met deze machine is het mogelijk boompjes en struiken met wortel en al te verwijderen.

Akkerbeheer Een karakteristiek element in het Gooise landschap zijn de engen, bestaande uit kleine bouwlanden, boomsingels, houtwallen en bosjes. Een groot aantal van de akkers en bossen maakt deel uit van het Goois Natuurreservaat. Een deel van de akkers wordt ook dit jaar aan plaatselijke boeren in gebruik gegeven, waarvan één derde onder de stringente voorwaarden van de zogeheten natuurpacht. Daarnaast zijn er diverse percelen in eigen beheer, en worden enkele percelen in bruikleen gegeven, bijvoorbeeld aan de Stichting Oude Landbouwgewassen Laren (SOLL), die met ambachtelijke technieken een variatie aan traditionele gewassen verbouwt. Op de Laarder Eng teelt de SOLL gerst, haver en rogge, die gepaard gaan met korenbloemen en klaprozen. Naast een kleine hoeveelheid consumptieaardappelen staat er bovendien lupine, (gele) mosterd en zonnebloem. Op de akkers in eigen beheer in de Naarder Eng staan boekweit en zomerrogge. Ook daar bloeit dit jaar lupine, die na de bloei als groenbemester wordt ondergeploegd voor de verbouw van winterrogge. Ook op een aantal van deze akkers wordt zonnebloem ingezaaid, die na de bloei blijft staan. De zaden dienen later als wintervoer voor vogels.

Sterk vergraste heide wordt geplagd om de heidevegetatie terug te laten keren. In 2003 wordt dat plaatselijk grootschalig aangepakt met een speciale plagmachine. Ook wordt kleinschalig geplagd met een hydraulische graafmachine. De kantelbare graafbak volgt daarbij het bodemreliëf, waardoor bij het plaggen de ondergrond niet wordt geëgaliseerd. Hier en daar doen vrijwilligers het werk met de plagschop. Voor het behoud van de heide is het ook belangrijk dat de struikhei zich verjongt. Om die reden wordt oude struikhei gemaaid. Dat gebeurt ook met hei die door het insect heidehaantje is aangevreten. Begrazing met schapen en runderen is noodzakelijk om het gebied open te houden en plaatselijke milieuverschillen te creëren. Hierdoor kan zich er een keur aan karakteristieke planten- en dieren van de heidelevensgemeenschap vestigen.

11

Bosbeheer Op diverse plaatsen in de bossen worden open plekken voor bosverjonging gemaakt. Dergelijke plekken hebben een doorsnede van 1,5 tot 2 maal de hoogte van de bomen. Deze aanpak heeft te maken met de omvorming van voormalige productiebossen naar meer natuurlijke bossen. Daarbij wordt gestreefd naar meer ruimte voor inheemse bomen en struiken, meer variatie in leeftijd en een groter aandeel dood hout. Het omvormingsbeheer bestaat uit gevarieerde dunningen, zodat door de gaten in het kronendak meer zonlicht de grond bereikt. Dat stimuleert het ontkiemen van bomen, noodzakelijk voor de verjonging van het bos en de ontwikkeling van een rijke ondergroei van struiken en kruiden. Veel inspanning vergt de Amerikaanse vogelkers of prunus. Deze vogelkerssoort concurreert sterk met de inheemse flora, en belemmert de opkomst en groei van onder andere jonge eik, vuilboom, lijsterbes en berk. Ook op de heidevelden vraagt de Amerikaanse vogelkers veel aandacht.

D E

T E R R E I N E N

I N . . .

betreding van de akkers door wandelaars, al dan niet met honden. Dit levert schade aan de gewassen op.

......van noord naar zuid en van west naar oost. Veel beheermaatregelen waren voornemens die door het bestuur zijn vastgesteld. In de tekst wordt naar de betreffende documenten verwezen, waarbij: • BP = Beheervisie en beheerplan 1998-2007 Goois Natuurreservaat (1998), • BN = Beheervisie en -plannen Beschermde Natuurmonumenten in het Gooi (1999), • NH = Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug (2003), • OG = Uitvoeringsplan Ontsnippering ’t Gooi (2003). Naarder Eng & Oostdijk (beide gemeente Naarden) De akkers op de Naarder Eng, die deel uitmaken van het Goois Natuurreservaat, zijn in gebruik voor de teelt van traditionele gewassen als zomer- en wintergranen en boekweit. De akkers vormen een archeologisch monument door de vele vondsten die in er in de loop der tijd zijn gedaan. Opnieuw worden er sporen van vroegere bewoners gevonden. De Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek onderzoekt de herkomst en verspreiding van de bewerkte stenen. Dit jaar vormt de Naarder Eng de locatie voor de Nationale Boomfeestdag in het Goois Natuurreservaat. Basisschoolleerlingen uit Huizen planten op een perceel honderden jonge beukjes. In een naaldbos maakt de vereniging Nardinclant vier verjongingsplekken door groepjes bomen met een lier om te trekken. De Naarder Eng wordt om zijn afwisselend open en gesloten landschap zeer gewaardeerd door bezoekers van het Goois Natuurreservaat. Steeds meer hondenuitlaatservices ontdekken het gebied, want honden mogen er loslopen. Regelmatig worden onder leiding van een enkele persoon grote groepen honden uitgelaten. Deze zorgelijke ontwikkeling wordt nauwlettend gevolgd, omdat er signalen zijn van overlast voor andere bezoekers en fauna. Een ander probleem met bezoek aan het terrein is de

12

Limitische Heide, Nieuw Bussummerheide, Vliegheide, Luchtkasteel & Ericaterrein (alle gemeente Huizen) Op de Noordelijke Heidevelden wordt een begin gemaakt met de invoering van begrazing (BP, BN). Half maart wordt een groepje van drie Charolaisrunderen geïntroduceerd op de Limitische Heide. In september verhuizen ze naar de Vliegheide en de naastgelegen voormalige akker Luchtkasteel. Ruiters en koetsiers moeten wennen aan de nieuwe situatie op de Langerhuizenweg, die door het begrazingsgebied loopt, maar waar de veekerende roosters ongeschikt zijn voor paardenverkeer. Speciale doorgangen met een landbouwhek bieden een oplossing. Ruiters en koetsiers krijgen op aanvraag beschikking over een sleutel van de hekken. In november geeft wethouder mevrouw dr. W.H. Metz van de gemeente Huizen, tevens bestuurslid van de Stichting Gooisch Natuurreservaat, het startsein voor de werkzaamheden aan zeven faunatunnels (BN, OG). De tunnels zijn ontworpen door de gemeente Huizen, en moeten voor kleinere diersoorten het oversteken van de Naarderstraat, de Nieuw Bussumerweg en de Oud Bussumerweg mogelijk maken. Lage schermen geleiden de padden, hagedissen en kleine zoogdieren naar de doorgang. Om het huidige leefgebied van de zandhagedis te verbeteren (BN) wordt op de Limitische Heide, de enige plek in het Gooi waar dit dier nog voorkomt, een verbinding gemaakt tussen de open heide en een zandvlakte. Via de tunnel kan de hagedis nieuwe gebieden koloniseren en zo een levenskrachtige populatie opbouwen. Ook worden in 2003 de speciale ei-afzet-plekken onderhouden die het jaar ervoor gemaakt werden. Op het verboste deel van de Limitische Heide worden bomen omgezaagd en met trekpaarden weggesleept. Het betreft hier algemeen heidebeheer, maar verbetert ook het leefmilieu van de zandhagedis (BN, OG). Eén van de faunatunnels verbindt de Limitische Heide met het bosrijke Ericaterrein. Hier zullen speciaal de padden van profiteren die elk voorjaar de weg oversteken om zich te gaan voortplanten.

In het bos wordt door de gemeente Huizen een poel aangelegd, en in het bijzijn van wethouder mevrouw Metz, met water gevuld om de dieren een nieuwe voortplantingsplek te geven. Mogelijk zal na verloop van tijd een aantal dieren daardoor afzien van een oversteek. Op de Nieuw Bussummerheide worden stukjes vergraste heide met een totaal oppervlak van 6.000 m2 geplagd (BN). Vooruitlopend op de komst van de zandhagedis van de Limitische Heide worden afzetplekken voor de eitjes gemaakt. Op de Vliegheide worden enkele tientallen bomen verwijderd en vergraste delen geplagd. Een tweetal vrijwilligers werkt mee aan dit herstel van de open heide. Er wordt een begin gemaakt met een onderzoek naar de aanwezigheid van de hazelworm op de Vliegheide. IJzeren Veld, Bikbergen & Crailo (alle gemeente Huizen) In de voormalige productiebossen wordt een aantal verjongingsplekken gemaakt (HN). Verder wordt in het terrein het reguliere onderhoud verricht. De Beek, Reigerseiland (beide gemeente Naarden) & Oud Bussem (gemeente Huizen) Bij een heftige storm waait op de landgoederen een aantal eeuwenoude beuken om. Met uitzondering van de takken op de paden mag het hout blijven liggen om nog vele jaren huisvesting en voedsel te kunnen bieden aan diverse soorten kleinere dieren, paddestoelen en schimmels. Het grasland van 5 hectare, dat behoort tot het landgoed De Beek, blijft in gebruik bij een veehouder. Huizer Eng (gemeente Huizen) Binnen het gebied van het seizoenkampeerterrein Parrewijn worden tientallen bomen verwijderd. Op deze plek vormt het halfopen landschap een verrijking in het gesloten bos. Langs de akkerranden wordt Amerikaanse vogelkers verwijderd. Verder wordt zowel in het bos als op de akkers het reguliere beheer uitgevoerd. Tafelbergheide (gemeenten Huizen en Blaricum), Blaricummerheide & Noorderheide (beide gemeente Blaricum) In het 130 hectare grote begrazingsterrein lopen behalve de schaapskudde van 43 Drentse heide-

13

schapen met lammeren ook 7 Schotse hooglanders, en tijdelijk ook 2 Charolais-runderen. Een oude berk op het plein bij de schaapskooi (Blaricummerheide), die worstelt met een slechte conditie, wordt vervangen door een grote eik. Tegelijk wordt deze gelegenheid aangegrepen om de zitbank rondom de boom van zijn plek te halen voor een verfbeurt. Op de Tafelberg wordt het gras in de leemkuilen in toom gehouden door maaien, begrazing (in de winter) en plaggen (BN). Vrijwilligers van de Vereniging Nardinclant verzorgen op 1 november, de Nationale Natuurwerkdag, het plaggen. Op de Noorderheide wordt de bosrand enigszins teruggedrongen om de heidevegetatie de kans te geven zich te herstellen (HN). Enkele oude vliegdennen worden gespaard. Blaricummer Eng met Groeve Oostermeent (gemeente Blaricum) In het 23 hectare grote gebied Groeve Oostermeent lopen 4 Schotse hooglanders en een zestal bokken van het ras Nederlandse landgeit. In het terrein wordt het reguliere onderhoud verricht. Cruysbergen (gemeente Bussum) Op grote schaal ontkiemende elzen worden gemaaid om te voorkomen dat deze het landschap verdichten. Verder loopt er het nodige vee om het landschap open te houden: eigen Schotse hooglanders op de voormalige akkers, en op de graslanden 14 stuks roodbont rundvee van een veehouder uit de regio. Fransche Kampheide (gemeente Bussum) Her en der wordt Amerikaanse vogelkers gemaaid (BN). Tevens wordt door verscheidene vrijwilligersgroepen opslag van grove den verwijderd. Spanderswoud & De Snip (beide gemeente Hilversum), De Fransche Kamp (gemeenten Bussum en Hilversum) & Kamphoeve(gemeente Bussum) Op de helft van de oppervlakte van het seizoenkampeerterrein De Fransche Kamp wordt Amerikaanse vogelkers verwijderd. Hierbij wordt een kraan met sorteergrijper ingezet, zodat behalve de bovengrondse delen, de wortelkluit ook wordt meegenomen. De vrijgekomen stronken en takhout worden verwerkt in de nabij gelegen bospercelen.

De Vereniging Nardinclant trekt op een aantal locaties in het Spanderswoud groepen sparren omver om op die manier verjongingsplekken te maken. Zanderij Crailo (gemeenten Bussum en Hilversum) Het hele jaar wordt er naarstig gewerkt aan de Natuurbrug: een 8oo meter lang grondlichaam tussen Spanderswoud en Bussummerheide, met twee 50 meter brede ecoducten. Er wordt volop materiaal aangevoerd voor de opbouw van het grondlichaam. In het voorjaar begint de bouw van de betonnen ecoducten. Half juni worden de 35 meter lange liggers over het spoor gelegd, en begin september die over de Naarderweg. Later in het najaar wordt de deklaag gestort waarop de grond later zal komen te liggen. Het meest oostelijke deel van de Natuurbrug, aansluitend op de Bussummerheide, loopt dwars door de sportvallei van Zanderij Crailo. Hier hebben veel partijen te maken met de noodzakelijke herinrichting. Met allen wordt overeenstemming bereikt, en nog voor het einde van het jaar kan een aantal veranderingen worden gerealiseerd. Zo wordt een deel van de golfbaan verplaatst naar de beboste helling van de zanderij. Het bos ter plekke wordt open gekapt, waarna de golfclub zorgt voor de aanleg van de veldjes. Het oppervlakte wandelgebied voor bezoekers met loslopende honden dat hiermee verloren gaat wordt gecompenseerd door de nabij gelegen veekering op de Bussummerheide te verplaatsen. De eveneens noodzakelijke verplaatsing van de Kalkterreintjes blijkt succesvol. Diverse moerasplanten, waaronder de grote ratelaar en circa twintig exemplaren van de gevlekte rietorchis, bloeien deze zomer uitbundig. Het bijzondere stukje natuur wordt als vanouds gemaaid door vrijwilligers van de

vereniging Nardinclant, dit om bosvorming tegen te gaan. Het maaisel met de hierin aanwezige zaden wordt afgevoerd naar de oevers van de nieuwe plas met de bedoeling dat de planten ook hier een standplaats vinden. In het 40 hectare grote begrazingsgebied dat gevormd wordt door het deel van Zanderij Crailo ten westen van de Naarderweg en het aangrenzende bos- en heidegebied De Snip, verblijven 4 Schotse hooglanders, 1 Charolais-rund en 15 lammeren. De lammeren zijn de rammen die eerder in het jaar geboren zijn in de schaapskooi op de Blaricummerheide. Uit oogpunt van veiligheid wordt het oude pompgebouw aan de voet van de watertoren, behorende bij het voormalig pompstation Bussum, afgebroken. Bussummerheide, Westerveld (beide gemeenten Hilversum) & Westerheide (gemeenten Laren en Hilversum) De sterk opkomende opslag van bomen en struiken wordt verwijderd om dichtgroeien van de heide tegen te gaan (NH). Vrijwilligers nemen de zaailingen van de grove den voor hun rekening. Een kraan en sorteergrijper zijn nodig om de Amerikaanse vogelkers en andere bomen en struiken met wortel en tak te verwijderen. De meest vergraste heide wordt geplagd (BN), 4.800 m2 op de Bussummerheide en 10.050 m2 op de Westerheide. Stukken heide, die door vraat van het insect heidehaantje in slechte conditie verkeren, worden gemaaid. De reeën nemen in aantal toe en laten zich ook overdag goed zien. Regelmatig worden de dieren opgejaagd door loslopende honden. Af en toe valt er daarbij een slachtoffer. Het 395 hectare grote begrazingsgebied in het uitgestrekte heideterrein telt eind van het jaar 38 Schotse hooglanders.

Foto: Arcadis

14

Laarder Eng & Verspreide Laarder Engen (gemeente Laren) Diverse akkers worden ingezaaid met de klassieke gewassen wintergerst en -rogge, haver en voederwikke. Rond het Sportpark Schuilkerkpad vindt een grondruil met de gemeente plaats; een ruiling die voor beide partijen gunstig is. Op de nieuw verworven percelen worden hekwerken geruimd en bosstroken aangeplant. Enkele beeldbepalende bomen naast de akker aan het Schuilkerkpad worden voorzien van een beschermend houten hekwerk. Mauvezand (gemeenten Blaricum en Laren) & Bosje van Six (gemeente Blaricum) In de gebieden wordt het reguliere beheer verricht. Zuiderheide (gemeente Laren) & De Lieberg (gemeente Eemnes) In het begrazingsgebied, dat 150 hectare omvat, lopen gedurende het jaar 10 Schotse hooglanders en 7 Charolais-runderen. De Charolais worden later uitgeplaatst, en in oktober komen er 10 Galloways bij, afkomstig uit het natuurgebied Naardermeer van de Vereniging Natuurmonumenten. Delen van de oudere heide, die zijn aangetast door het insect heidehaantje worden gemaaid, en een kleine hectare vergraste heide wordt geplagd. In het westelijk deel van het gebied wordt over een groot oppervlak de spontane verbossing teruggedrongen ten gunste van de heidevegetatie. Nabij het groepsverblijf ’t Laer worden gedeelten van de vochtige heide in het zogenaamde Gentianenveldje geplagd. Dit beheer begunstigt onder meer klokjesgentiaan, een voor dit type vegetatie kenmerkend plantje dat hier groeit. Net als andere jaren strijkt in de zomermaanden het kinderkamp Agnes neer op het grasland van De Lieberg. De stichting die het kinderkamp organiseert renoveert de schuur op het terrein. Postiljon (gemeente Laren) Om het open heideveld te behouden wordt opslag van bomen en struiken met wortel en tak verwijderd met behulp van een kraan met sorteerknijper. Laarder Wasmeer (gemeenten Laren en Hilversum) De runderen in het gebied worden verplaatst als de bodemsanering in beeld komt. Als eerste wordt de

15

bodem van de plas in de Leeuwenkuil aangepakt (BP, BN, NH). In het hoofdstuk Opmerkelijk wordt hier uitvoerig bij stilgestaan. Voor de duur van de bodemsanering is het terrein Laarder Wasmeer ontoegankelijk, waardoor het maaien van de natte heideveldjes met klokjesgentiaan geen doorgang kan vinden. Anna’s Hoeve (gemeente Laren en Hilversum) In samenwerking met Rijkswaterstaat wordt de faunapassage van boomstobben onder het viaduct van de rijksweg A27 opgeknapt (NH). De Vereniging tot Behoud van Anna’s Hoeve voert met haar vrijwilligers de gangbare werkzaamheden in het terrein uit: ze verwijderen afval en onderhouden het bos door onder meer Amerikaanse vogelkers te verwijderen. De Monnikenberg (gemeente Hilversum) De akker van de Monnikenberg draagt dit jaar boekweit. Van het grasland wordt gedurende de zomer hooi geoogst om als wintervoeding te dienen voor de schaapskudde op de Blaricummerheide. Vervolgens vindt er naweiding plaats met jong rundvee van een veehouder. Hoorneboegse Heide, Hoogt van ’t kruis, Zonneheide & Zwarte Berg (alle gemeente Hilversum) Om begrazingsbeheer mogelijk te maken (BN) wordt rond het hele terrein een veekering geplaatst. De delen van de heide die het vorig jaar nog niet zijn vrijgemaakt van boom- en struikopslag worden geschoond. De meest vergraste delen van het heideveld, tezamen 3,1 hectare, worden geplagd, vooral die langs het doorgaande fietspad Bosdrift. Zo wordt het voor de runderen, daar waar veel fietsers langskomen, minder aantrekkelijk om daar te grazen.

Laapersveld, Laapersbos & Dassenveld (alle gemeente Hilversum) In de bossen van de gebieden Laapersbos en Laapersheide wordt een vijftal verjongingsplekken gemaakt. Op het Dassenveld, een akker in de voet van de Gooise stuwwallen nabij Hollandsche Rading, staat zoals elk jaar maïs. Een deel van de maïs blijft staan als voedsel voor de dassen. Laapersheide (gemeente Hilversum) Een kraan met sorteerknijper haalt bomen en struiken uit het open terrein weg, die ter plaatse weer in de bosranden worden verwerkt. Huydecopersbos & overhoeken tegen A27 (alle gemeente Hilversum) In de natuurgebieden wordt het reguliere beheer verricht. De Zuid & Hilversums Wasmeer (beide gemeente Hilversum) Op een paar plekken langs het Geneverpad wordt de bosrand een eindje teruggedrongen om zo een aaneenschakeling van zonbeschenen ‘stapstenen’ door het gesloten bos te creëren voor warmteminnende dieren (NH). Elders worden open plekken gemaakt voor de ontwikkeling tot een meer natuurlijk bos. Het gebied wordt begraasd door 9 Schotse hooglanders en 6 Charolais-runderen. In het uitgestrekte bosgebied treft men voor het eerst sinds lange tijd een goed belopen dassenburcht aan. Het was al bekend dat dassen in het bos aanwezig zijn, evenals in het nabij gelegen Cronebos, maar nu verblijven ze er dus ook regelmatig in een burcht. In het noordoostelijk deel van het Hilversums Wasmeer, waar geen open water is, maar een dichte vegetatie van onder meer pitrus, bloeit deze warme en droge zomer volop klokjesgentiaan. Recreatieve voorzieningen In 2003 wordt er veel gedaan aan de diverse recreatieve voorzieningen voor de bezoekers van de terreinen. Een en ander wordt mogelijk door subsidies van Provincie Noord-Holland. Gedeputeerde Schipper van Openluchtrecreatie heeft het geld hiervoor beschikbaar gesteld.

16

Trapjesberg Crailo De Trapjesberg krijgt een grondige opknapbeurt (BP). De berg wordt op hoogte gebracht, aan de noordzijde voorzien van een nieuwe trap, aan de zuidzijde bekleed met zwerfkeien (een verwijzing naar de ijstijden) en zijn flanken worden beplant. De ‘berg’ is daarmee weer een bijzonderheid in het landgoedbos en een attractie voor wandelaars. In een deel van de kosten wordt voorzien door de Provincie Noord-Holland. De rest van het geld (€ 17.000,-) wordt via een speciale actie bijeengebracht door begunstigers van het Goois Natuurreservaat. Dagrecreatieterreinen Dagrecreatieterrein Thames op de Nieuw Bussummerheide krijgt een nieuwe inrichting. waarmee er een eind komt aan het vrij parkeren in een groot deel van het gebied. Er wordt een nieuwe entree aangelegd, en direct bij de toegang komen parkeervakken tussen de opgaande begroeiing. Naast het parkeerterrein komt een speel- en picknick veld te liggen. De rest van het oorspronkelijke recreatieterrein wordt teruggegeven aan de natuur. De Provincie Noord-Holland staat garant voor 50% van de kosten.

Op de Noorderheide (grenzend aan de Blaricummerheide) wordt een zitbank geplaatst. Her en der in de randen van de terreinen liggen trapveldjes waaraan het benodigde jaarlijkse onderhoudswerk wordt gedaan. Uitzichtpunten Het uitzichtpunt de Aalberg, gelegen in de Naarder Eng met zicht op het Gooimeer, wordt opgeknapt door vrijwilligers van Rotary Naarden-Bussum. Infoschuur en uitzichttoren Natuurbrug zanderij Crailo In de Zanderij Crailo wordt met financiële steun van het VSBfonds een deel van de stal aan de Naarderweg omgebouwd tot voorlichtingsruimte. Vlakbij op het grondlichaam van de Natuurbrug komt vervolgens een uitzichttoren, die daar gedurende de bouw van de Natuurbrug zal blijven. Bezoekers kunnen de toren onder begeleiding beklimmen om de bouwlocatie te overzien. De toren is, evenals de inventaris voor de voorlichtingsruimte, afkomstig van de Floriade 2002 in de Haarlemmermeer. Paden In de Zanderij Cruysbergen wordt een wandelroute gemaakt, waarmee het mogelijk wordt dit gebied te bezoeken. De route is gemarkeerd en voert via vlonders over de voormalige zanderijvaarten. Op diverse plaatsen in het Goois Natuurreservaat worden slechte plekken in wandel- en ruiterpaden hersteld. Op verzoek van de Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland, beheerder van 111 kilometer rijwielpad in de regio, voert de stichting tegen vergoeding het reguliere onderhoudswerk aan de fietspaden uit, en wordt een aantal fietspaden grondig opgeknapt. Gebouwen Aan diverse dienstwoningen wordt dit jaar klein onderhoud verricht. De dienstwoning op de Hoorneboegse Heide wordt aangesloten op de gemeentelijke persriolering. Om meer werkruimte te krijgen, en vooruitlopend op een komende verbouwing, wordt de inrichting van het kantoorgebouw aangepast: twee inpandige werkplaatsen worden verhuisd naar de naastgelegen kapschuur.

17

Groepsverblijf ’t Laer, gelegen in de bossen van het terrein Zuiderheide, krijgt nieuwe matrassen en kussens. Om toekomstig onderhoud te verminderen worden kunststof gevelplaten geplaatst. De schaapskooi op Blaricummerheide wordt zowel aan de binnen- als aan de buitenzijde geschilderd. Voor de derde zomer achtereen wordt in het openluchttheater De Lieberg een aantal kindervoorstellingen opgevoerd. De programmering hiervan wordt net als andere jaren verzorgd door de Stichting Voorstellingen Openluchttheater De Lieberg.

D E

S T I C H T I N G

Werkorganisatie

Kennisvergaring

Functies Eind 2003 kent de stichting de volgende functies en formatieplaatsen:

Gegeven vergunningen Voor toegang tot de terreinen buiten de paden, anders dan de regels voor openstelling voorschrijven, is een vergunning van de beheerder nodig. Natuuronderzoekers vragen voor hun werkzaamheden dan ook vrijwel altijd een vergunning aan. Op verzoek zijn in 2003 de volgende onderzoeksvergunningen afgegeven: • Inventarisatie boommarters (particulier); • Roofvogelinventarisatie 2003 (Vogelwerkgroep Gooi e.o.); • Archeologisch veldonderzoek (diverse personen), natuurobservaties, veldinventarisaties en excursies (particulier); • Inventarisatie nachtvlinders (particulier); • Nestkastonderzoek diverse terreinen (Vogelwerkgroep); • Bemonstering bodem Spanderswoud (UvA); • Muizeninventarisatie Zanderij Crailo (particulier); • Observaties en excursies Laarder Wasmeer (IVN afd. Gooi en diverse particulieren); • Veldinventarisaties (diverse personen).

FUNCTIE

FTE

Rentmeester

1,00

Hoofd beleid & organisatie Coördinator communicatie en automatisering Medewerker bedrijfsbureau Projectmedewerker Assistent bedrijfsbureau Managementassistent Medewerker secretariaat Medewerker financiële administratie

1,00

Hoofd terreinbeheer Regiobeheerder Boswachter Veeverzorger Assistent veeverzorger Medewerker communicatie en vrijwilligerswerk Terreinmedewerker

1,00 2,00 5,80 1,00 1,00

TOTAAL

1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,48 0,75

1,00 5,00 26,03

Rechtspositie De stichting volgt de rechtspositieregeling van de provincie. In 2003 is een nieuwe CAO overeengekomen tot maart 2005. Jaarafsluiting Op de maandag van de laatste werkweek van het jaar kwamen alle bestuurders en medewerkers informeel bijeen voor een buffet in de Infoschuur Natuurbrug. Ook het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat is dan aanwezig. Als jaarafsluiting is het een geslaagde bijeenkomst, want nu weet iedereen weer even wie er zoal betroken is bij het beheer van het Goois landschap, zowel bestuurlijk achter de schermen als in de terreinen of op kantoor.

18

Binnengekomen verslagen van onderzoekingen in de terreinen De stichting heeft een bibliotheek met divers informatiemateriaal over de natuurterreinen, onder andere met verslagen van liefhebbers die op meer of minder systematische wijze onderzoek doen in de terreinen van het Goois Natuurreservaat. Van deze categorie zijn in de loop van 2003 de volgende titels binnengekomen: • De heidesabelsprinkhaan in het Gooi (De Wijs); • De veldkrekels in het Gooi in 2003 (De Wijs); • Inventarisatie Franse Kampheide in 2003 (Meijden en Schut); • Inventarisatie van mossen en korstmossen in de leemkuilen op Tafelberg/Blaricummerheide (Stegehuis); • Inventarisatie van mossen en korstmossen op het perceel langs de Weg over Anna’s Hoeve - 2003 (Stegehuis); • Lijst muizenvangsten in het Gooi - 2003 (Van der Linden); • Onderzoeksverslag 2003 betreffende de boommarter in het Goois Natuurreservaat (Wijsman); • Overzicht van waarnemingen vermeld in de Anna’s Hoeve Koerier vanaf 1984 en waarnemingen uit het veld (Ruitenberg);

• Verslag knoopmierenonderzoek in 2003 (Sival) • Verslag veldbezoek enkele natuurgebieden rondom Bussum en ’s Graveland (Van den Broek en Webers). Cursussen en opleidingen Medewerkers van de stichting hebben de volgende cursussen gedaan: • Cursus bosbeheer; • Bijscholing GIS-programmatuur; • Opfriscursus buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA); • Herhalingsopleiding EHBO + reanimatie; • Basisopleiding en herhalingstrainingen bedrijfshulpverlener; • Cursus schapenverloskunde. Werkbezoek Het Utrechts Landschap brengt op dinsdag 17 juni een werkbezoek aan de stichting, met als doel de samenwerking tussen beide organisaties te bevorderen, speciaal voor het werk aan Heel de Heuvelrug. Er is een fietsexcursie en een bezoek aan de bouwlocatie van de Natuurbrug. Men trekt op in groepjes van gelijksoortige functionarissen. Boswachters en terreinmedewerkers zijn de ‘buitenlui’. Onder de noemer ‘praatjesmakers’ scharen zich de planvormers, voorlichters en communicatiemedewerkers. Ook de ‘bellers en tellers’ (secretariaat en administratie) fietsten gezamenlijk op. Het management van beide organisaties is over de drie groepen verdeeld.

19

C O N T A C T E N

Klankbordgroep Na een verkennend onderzoek is in december besloten tot de instelling van een ‘klankbordgroep gebruikers natuurterreinen Goois Natuurreservaat’, bestaande uit regionale organisaties. De organisaties vertegenwoordigen diverse maatschappelijke belangen, zoals natuur, recreatie, en cultuurhistorie. Via het klankbordgroep wil de stichting op een structurele wijze contact houden met mensen die zich betrokken voelen bij het Goois Natuurreservaat. Zowel de leden van de klankbordgroep als de stichting kunnen agendapunten aandragen. Een onafhankelijke voorzitter stelt de agenda vast en leidt de bijeenkomsten. Het is de bedoeling dat discussies zich richten op de hoofdlijnen van het terreinbeheer en tot aanbevelingen aan rentmeester en bestuur leiden. Uiteraard zal de stichting de aanbevelingen serieus overwegen. Tevens zal zij zorgdragen voor de informatievoorziening die noodzakelijk is voor een goed functionerende klankbordgroep. Media De regionale media besteden volop aandacht aan ontwikkelingen in het Goois Natuurreservaat of,

20

meer in het algemeen, het Gooise buitengebied. Vaak is dat op initiatief van de redacties zelf. Over diverse gebeurtenissen en nieuwsfeiten zoals evenementen, thema-excursies en werkzaamheden in de terreinen, doet de stichting gedurende het jaar 17 persberichten uitgaan. Daarnaast neemt de stichting regelmatig contact op met individuele journalisten over actuele onderwerpen of voor een gesprek op locatie in een van de terreinen. Om- en aanwonenden In enkele gevallen richt de stichting zich rechtstreeks tot mensen die nabij een natuurterrein wonen. Zo worden rond Zanderij Cruysbergen omwonenden aangeschreven over de voorgenomen natuurontwikkeling en de ontsluiting van het gebied. Speciaal voor hen wordt er een informatiebijeenkomst gehouden, nog vóór de Raadscommissie Ruimte van de gemeente Bussum erover spreekt. Een andere avond wordt georganiseerd voor de 22 huishoudens die in 2004 te maken zullen krijgen met de verkeersbeperkende maatregelen rond de Oude Meentweg (Spanderswoud). Voorafgaand aan het toelaten van de eerste runderen op de Limitische Heide en aangrenzende begrazingsgebieden zijn er speciaal voor de omwonenden excursies.

Publieksevenementen De volgende publieksevenementen vinden plaats: • Nationale Schoonmaakdag, samen met Scouting Heidepark en Vereniging Anna’s Hoeve in het natuurterrein Anna’s Hoeve en omgeving (15 maart); • Nationale Boomfeestdag, Nimmerdor, Groep 8 Flevoschool uit Huizen, aanplant van een beukenbos (26 maart); • Paaseieren zoeken bij de schaapskooi (21 april, tweede paasdag); • Lentewandeling in samenwerking met het dagblad de Gooi en Eemlander (18 mei); • Dauwtrappen in Zanderij Crailo en Spanderswoud (29 mei, hemelvaartsdag); • Jeugdvoorstellingen in openluchttheater De Lieberg (1 en 15 juni, 24 en 31 augustus); • Schaapscheerderfeest (7 juni); • Open dag Natuurbrug Crailo (15 juni, omtrent het plaatsen liggers boven spoor). • Fietstocht in samenwerking met het dagblad de Gooi en Eemlander (20 en 21 september); • Nationale Natuurwerkdag (1 november); • Kerstsfeer in de schaapskooi (14 december) met medewerking van Goylants Kamerkoor en verhalenverteller Ouwe Johannes.

Excursies In het Goois Natuurreservaat verzorgen behalve de boswachters ook IVN-natuurgidsen diverse excursies. De boswachters verzorgden onder meer themaexcursies naar: • Spanderswoud (paddentrek), • Zanderij Crailo (Natuurbrug in aanbouw), • De Zuid (bosbeheer en ecologisch verbindingen) • Limitische Heide (zandhagedis), • Bussummer- en Westerheide (archeologie, geologie, Schotse hooglanders), • Reeën, • Hoorneboegse Heide (heidebeheer). Besloten excursies zijn er voor: een familie, adoptanten van schapen en runderen, gedeputeerde H. Schipper en belangengroepen (fietsexcursie), Agnes kindervakantiekamp (terrein De Lieberg), Mythylschool De Trappenberg, de Dr. Maria Montessorischool Huizen, ’t Krekeltje Huizen, PWN (Internationale Waterdag), ambtenaren van de gemeente Laren, kampeerders van De Fransche Kamp, de Vogelwerkgroep (jeugdcursus), Slachtofferhulp Nederland, Kinderfestival Bussum, Hoogheemraadschap AGV, een leesclub, Praktijkschool Laapersveld, het Wellantcollege, Thuiszorg Hilversum en leerlingen van diverse basisscholen (voorjaar, omgeving Schaapskooi). De IVN-natuurgidsen verzorgden excursies naar: • Gooimeerkust, • Natuurbrug in aanbouw, • Laarder Wasmeer, • Zwarte Berg en Hoorneboegse Heide, • Bussummer- en Westerheide.

Lezingen De stichting verzorgt in 2003 meerdere lezingen op verzoek. Enkele groepen zijn Ouderensoos SOWwijkgemeente De Morgenster, DHV Managementconsultants, Stichting Culturele Ontspanning Apollo, Rabo Huizen, PCOB/KBO Bussum, de Gooise Atletiekclub, het Apostolisch Genootschap (Hilversum), Versa dienstencentrum (Hilversum), FNV sector agrarisch groen, Jan Lighthart activiteitencentrum, het Vierkerkenhuis, Scholengemeenschap Laar en Berg en de Hilversumse Historische Kring Albertus Perk.

21

Presentatie De stichting is present op het Vroege Vogels Festival van het jubilerende en gelijknamige VARA-programma. Op het festivalterrein wordt een paviljoen gedeeld met de Vereniging Natuurmonumenten en de Landschappen. Ondanks de veelvuldig vallende regen tijdens die dag in de bossen bij Apeldoorn, komt er veel natuurminnend publiek. Voor gebruik als informatiekraam in de terreinen heeft de stichting een soort schaftwagen. De informatiewagen wordt tevens gebruikt als onderkomen voor vrijwilligers die bij slecht weer terreinbeheer doen. Ook op evenementen als de schaapscheerderdag en tijdens excursies wordt de informatiewagen ingezet. Nieuwe wetgeving maakt het

moeilijk de wagen over de weg te verplaatsen. Hij wordt vervangen door de voormalige promotiewagen van het Dagblad de Gooi- en Eemlander. Uitgaven Speciaal om de begunstigers, bedrijfsdonateurs en relaties te informeren over onderwerpen die samenhangen met het Goois Natuurreservaat is er de Nieuwsbrief (oplage 9.000), een kwartaaluitgave van Stichting Steun Goois Natuurreservaat. Met ingang van het eerste kwartaal in 2003 wordt het nieuwe blad Bruggespraak meegezonden. Bruggespraak informeert over de bouw van Natuurbrug Zanderij Crailo en blijft verschijnen tot deze is voltooid (naar verwachting in 2006). Geheel vernieuwd is het boekje bij dertien gemarkeerde wandelingen in het Goois Natuurreservaat. Deze vierde uitgave van het oorspronkelijke gidsje uit 1967 kreeg de titel ‘Goylant te voet’, analoog aan het fietsrouteboekje ‘Goylant per fiets’.

Aan het eind van het jaar is informatie over het Goois Natuurreservaat ook te verkrijgen aan het digitale Groene Loket dat dan opent. Op deze website met het adres www.natuurwegwijzer.nl presenteren natuur- en milieuorganisaties in de provincie gezamenlijk hun activiteiten. ’t Laer In het bosgebied van de Zuiderheide, nabij het Laarder Wasmeer en Anna’s Hoeve, heeft de stichting een groepsverblijf voor veldwerk en natuureducatie, ’t Laer geheten. Het gebouw biedt onderdak aan groepen die handmatig werk verrichten in het beheer van de natuurterreinen, of die een programma voor natuureducatie of veldonderzoek doen. De stichting wil op deze wijze met name scholieren bij de natuurbescherming betrekken. De groepen worden veelal begeleid door IVNnatuurgidsen. Aan dit educatieve programma wordt gedurende het gehele jaar deelgenomen door 13 groepen met in totaal 348 leerlingen. De kinderen maken gebruik van ‘ontdekvestjes’: vesten waarin allerlei attributen zitten om onderzoek in de natuur mee te doen. Zo beschikt iedereen over een eigen notitiegidsje. Daarin staan opdrachten en kunnen ontdekkingen worden genoteerd. Verscheidene ‘groene’ groepen, zoals het IVN, de Vogelwerkgroep, de Roofvogelwerkgroep, NJN en WNF-rangers, gebruiken ’t Laer voor onder meer lezingen, cursussen en vergaderingen. In totaal gaat het om 34 (school)groepen met 1.259 personen en 83 overnachtingen.

Website Het Goois Natuurreservaat is op internet aanwezig met twee websites, een algemene website, www.gnr.nl, en een speciale website voor het project Natuurbrug Zanderij Crailo, www.natuurbrug.nl. Van de algemene website, in gebruik sinds 2001, wordt in 2003 de opzet gewijzigd. Er komt meer nadruk te liggen op de informatievoorziening over de organisatie en het werk in de natuurterreinen. Uit de bezoekstatistieken die sinds september worden bijgehouden blijkt dat gedurende de laatste vier maanden van het jaar ruim 1.500 bezoekers de website aandoen. Van hen kijkt 16% langer dan een minuut rond, en komt tweederde zeker één keer terug.

22

Infoschuur Aan de Naarderweg in Zanderij Crailo staat aan de voet van de Natuurbrug een voormalige landbouwschuur. De schuur wordt ingericht voor de ontvangst van bezoekers die meer willen weten over de Natuurbrug en de Heuvelrug. Meteen al in dit eerste jaar wordt de ‘Infoschuur’, zoals de accommodatie is gaan heten, volop gebruikt, en wordt een groot aantal groepen ontvangen. Vooral tijdens de eerste open dagen komen er veel bezoekers. Vanaf november kan het publiek er elke tweede en vierde zondag van de maand terecht. Vaak gecombineerd met een excursie, en soms ook met werkzaamheden in het natuurbeheer, zijn er besloten presentaties voor: Arcadis, KN (Kopieersystemen Nederland), Rotary Huizen, twee

families, de gemeente Haarlem, Rotary Naarden Bussum, Het Utrechts Landschap, de gemeente Huizen, Hogeschool Amsterdam, Ecohydrologie, Hardloopclub Spanderswoud, IVN Consulentschap Noord-Holland, Natuurmonumenten (management), Businessclub Eemnes, Rotary Bussum, de Heijmans en Thijsse stichting, ambtenaren van de Provincie Noord Holland (afd. Milieu), de Lionsclub, deelnemers van de Nationale Natuurwerkdag, de Nationale Postcode Loterij (personeelsdag), de Internationale school Hilversum, Alterra, de Landelijke Roofvogelwerkgroep, ambtenaren van diverse gemeenten, de Universiteit van Amsterdam, Wandelclub Hilversum en Rotary Laren-Blaricum. Schaapskooi De schaapskooi op de Blaricummerheide is een veel bezochte locatie voor uitjes in het Goois Natuurreservaat. Elke dag is er natuurlijk het vertrekken en terugkeren van de schaapskudde, te zien, maar bezoekers zijn speciaal welkom op de zondagen. Informatiepanelen geven dan, met toelichting van IVN-natuurgidsen, uitleg over een diversiteit aan onderwerpen, elke maand een ander. Elke laatste zondag van de maand is er knutselen voor de kleintjes. In 2003 zijn de thema’s onder meer: paddentrek, lammeren, vogels, insecten, korstmossen en grassen, bijen en grote grazers. Op uitnodiging bezoeken 25 scholen met 36 groepen leerlingen de schaapskooi. Tijdens de praktijkles natuur zien zij niet alleen de schapen en lammeren, maar voeren zij ook een aantal opdrachten uit over deze dieren en over het heidelandschap. Adoptanten Een deel van de begunstigers is tevens adoptant van de Drentse heideschapen en de Schotse hooglanders die in een aantal terreinen grazen. Speciaal voor hen is er eind maart, midden in de lammertijd, een inloopmiddag in de schaapskooi op de Blaricummerheide. Relaties De stichting onderhoudt nauwe contacten met de volgende organisaties: • Bosgroep Midden Nederland; • Initiatiefgroep en contactgroep Noord-Holland Natuurlijk; • Milieufederatie Noord-Holland;

23

• Platform Verbinden en Ontsnipperen; • Vereniging Politie en Milieubescherming; • Werkgemeenschap Landschapsecologisch Onderzoek (WLO). De stichting is door haar rentmeester vertegenwoordigd in het bestuur van: • Stichting Steun Gooisch Natuurreservaat; • Stichting Coördinatie Natuur- en Milieueducatie Gooi en Vechtstreek (CNME);

• Rijwielpadenvereniging Gooi- en Eemland. Daarnaast heeft de stichting in 2003 behalve met de participanten en andere overheden structureel of met regelmaat overleg gehad met de volgende organisaties: • Het Utrechts Landschap; • Natuurbeheerdersoverleg Noord-Holland; • Natuur en Milieufederaties van Noord-Holland en Utrecht; • Staatsbosbeheer Noord-Holland; • Staatsbosbeheer Utrecht; • Stichting Behoud Gooise Heide; • Landschap Noord-Holland; • Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek; • Stichting tot Behoud en beheer van de Fransche Kamp; • Vereniging Leefmilieu het Gooi en de Vechtstreek e.o.; • Vereniging Natuurmonumenten; • Vereniging tot Behoud van Anna’s Hoeve e.o.; • Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie (IVN) Gooi e.o.; • Vereniging Vrienden van het Gooi; • Vogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken; • Werkgroep Landschapsbeheer Nardinclant; • Projectpartners Natuurbrug Zanderij Crailo.

F I N A N C I E R I N G

Financiering Voor het werk van Stichting Gooisch Natuurreservaat wordt gebruikgemaakt van drie geldstromen: • Bijdragen van de participanten; • Subsidies voor het beheer en de inrichting van de terreinen; • Giften van particulieren, bedrijven en fondsen.

• •

Ontvangen subsidies De Stichting Gooisch Natuurreservaat ontvangt als eigenaar en beheerder van de Gooise natuurterreinen subsidie van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit. Dat gebeurt volgens de regeling Natuurbeheer 2000, ook wel Programma Beheer genoemd. Het is dit geld dat sinds 2001, samen met de bijdragen van de participanten, de financiële basis vormt voor het dagelijkse beheer van de natuurterreinen. • De aankoop van natuurterrein wordt gewoonlijk volledig met overheidsgeld gefinancierd. Rijk en provincie betalen elk de helft van de verwervingskosten. Gedurende heel 2003 geldt er echter bij het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit een aankoopstop voor natuurgebieden. Voor het opstellen van gebiedsplannen en voor de uitvoering van beheer- en inrichtingsmaatregelen wordt van de volgende subsidies gebruik gemaakt: • Fonds Natuur en Landschapsbescherming van de Provincie Noord-Holland; - Realisatie van zeven faunavoorzieningen tussen de natuurgebieden Limitische Heide, Nieuw Bussummerheide, Vliegheide, Luchtkasteel, Bikbergen en IJzeren Veld te Huizen; - Opstellen van het ‘Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug - gebiedsplan & projectenprogramma voor natuur, landschap en recreatie in het Gooi en het noordelijk deel van de Utrechtse heuvelrug’; - Opstellen van het ‘Uitvoeringsplan Ontsnippering ’t Gooi - realisatie van faunavoorzieningen ter verbetering van de ecologische samenhang’. • Deelverordening Openluchtrecreatie van de Provincie Noord-Holland; - Herinrichting dagrecreatieterrein Thames te Huizen;

24

•

- Herinrichting parkeervoorziening ’t Bluk te Laren; - Herstel Trapjesberg te Huizen; - Aanleg van een recreatieve wandelroute door de Zanderij Cruysbergen te Bussum. Regeling EG-Steunverlening Akkerbouwgewassen, voor de akkerbouw op de landbouwgronden; Regeling effectgerichte maatregelen in bossen en natuurterreinen; - Plaggen van vergraste heideterreinen: Wester- en Bussummerheide, Zuiderheide, Nieuw Bussummerheide, Vliegheide en Hoorneboegse Heide; - Realisatie van begrazingsvoorzieningen op de natuurterreinen Limitische heide, Nieuw Bussummerheide, Vliegheide, Ericaterrein (beheer voor de gemeente Huizen), Luchtkasteel, Hoorneboegse Heide, Zwarte berg, Laapersveld en Laapersbos. Subsidieregeling Gebiedsgericht Milieubeleid (SGM), voor het opstellen van een herinrichtingsen landschapsplan voor de natuurontwikkeling van de Zanderij Cruysbergen te Bussum; Regeling Dierlijke EG-premies, voor het houden van schapen, zoogkoeien en mannelijke runderen in de begrazingsgebieden.

Giften Alle gelden die particulieren en private instellingen beschikbaar stellen voor het Goois Natuurreservaat komen op het conto van de Stichting Steun Goois Natuurreservaat. Deze stichting heeft tot taak fondsen te werven en te beheren voor de financiering van bijzondere projecten in het Goois Natuurreservaat. In 2003 zijn dat onder meer de aanleg van de Natuurbrug, de uitbreiding van de website, de heruitgave van het wandelrouteboekje en diverse voorzieningen voor flora, fauna en bezoekers in de terreinen. Beheer en exploitatielasten blijven voor de Stichting Gooisch Natuurreservaat.

Giftgevers Giften uit de volgende bronnen komen binnen: • Rotary Huizen (€ 300,-); • Mauve BV (€ 1.000,-); • Hydron Midden-Nederland NV (€ 5.000,- voor aansluiting van de veedrinkbakken op de Hoorneboegse Heide); • Zeven particulieren met giften tot € 1.500,-; • Vele tientallen mensen die speciaal voor het herstel van de Trapjesberg in Crailo een bijdrage doen (in totaal circa € 18.000,-); • Particulieren die een perceel grond schenken op de Koedijk, grenzend aan het natuur ontwikkelingsgebied Zanderij Cruysbergen en midden in de ecologische verbinding Fransche Kampheide-Naardermeer. Nationale Postcode Loterij Een belangrijke giftgever is de Nationale Postcode Loterij. Het Goois Natuurreservaat heeft bij deze instelling de status van vaste beneficiant en wordt structureel gesteund. De hoogte van het bedrag, die afhankelijk is van de loterijopbrengst van het voorgaande jaar (2002), betreft € 1.000.000,-. VSBfonds In 2003 wordt ook het VSBfonds een belangrijke financier van projecten. Het fonds schenkt ruim € 350.000,- voor de Natuurbrug en de natuurontwikkeling in Zanderij Crailo. Begunstigers Eind 2003 telt het Goois Natuurreservaat 5.970 begunstigers die op regelmatige of onregelmatige basis een bijdrage doen. Daarnaast zijn er 265 ‘begunstigers voor het leven’ en 14 bedrijfsdonateurs of sponsors. Adoptanten Het is mogelijk om adoptant te worden van een schaap of een Schotse hooglander. In 2003 zijn er 141 adoptanten, waarvan er enkele meerdere dieren hebben geadopteerd. De gelden worden geheel besteed aan de verzorging van de grazers in de terreinen.

25

B I J L A G E

1

De mensen van het Goois Natuurreservaat Bestuur Als gevolg van de statenverkiezingen in de provincie Noord-Holland zijn er wijzigingen in het stichtingsbestuur. Zo treedt onder andere de voorzitter, mevrouw drs. M.A. Wildekamp, af. In het algemeen bestuur en in het dagelijks bestuur is mevrouw Wildekamp opgevolgd door de heer P.J.M. Poelmann. Ook de heer L.J.P. Mesman (lid) en mevrouw A.L.M.G. de Jong (plv. lid) treden af. De heer J.D de Boer als plv. lid treedt af wegens het neerleggen van zijn functie als wethouder te Naarden. Al deze mensen worden hartelijk bedankt voor hun inzet voor het Goois Natuurreservaat. Namens gemeente Bussum zit drs. W.J.M. Holthuizen al achttien jaar in het bestuur, waarvan de laatste elf als vice-voorzitter, als hij aftreedt als burgemeester van zijn gemeente. Hij blijft echter bestuurslid, maar dan als pas gekozen statenlid namens de provincie. Zijn functie van vice-voorzitter gaat over naar het langstzittende bestuurslid, mevrouw dr. W.H. Metz (gemeente Huizen). Eind 2003 was de bestuurssamenstelling als volgt:

Participant

Vertegenwoordiger

Algemeen bestuur

Dagelijks bestuur

Provincie Noord-Holland

1

P.J.M. Poelmann drs. P.S. Visser drs. W.J.M. Holthuizen mr. ir. J. Bezemer H.J. Walch mw. P.D.A.M. Baks drs. B. Heller drs. K.W.C. Breunissen

vz. plv. lid plv. lid plv. lid plv.

vz. plv. lid

mw. V.M. Dalm M.J.A. Reuten G.D. Weenink R. Jamari

lid plv. lid lid plv. lid

2 3 4

Gemeente Amsterdam

5 6

lid lid lid lid plv. lid (5)

Gemeente Blaricum

7

mr. J.G. Jorritsma mw. drs. W.H.C. Ton

lid plv. lid

lid plv. lid

Gemeente Bussum

8

mw. drs. I.G.G. de Lange drs. H. Schoon drs. J.H.J. Zegering-Hadders mw. G.N. van Ramshorst

lid plv. lid lid plv. lid

lid

9

Gemeente Hilversum

26

lid

10 mw. H.C. Heerschop G.A. Karssenberg 11 mw. J.A.E. van Olm-Koenen F.J.M. Klein 12 I. de Vries mw. J. van Wijngaarden-Bruinink 13 mw. M.C. van Oort K. Griffioen

lid plv. lid plv. lid plv. lid plv.

lid lid lid lid

plv. lid (8)

secr. plv. lid

Participant

Vertegenwoordiger

Algemeen bestuur

Dagelijks bestuur

Gemeente Huizen

14 mw. dr. W.H. Metz dr. J.F.M. Kolk 15 mr. H van Amstel R. Schaap

lid + plv. vz. + plv. lid lid plv. lid

lid + plv. vz. + plv. lid

Gemeente Laren

16 mw. A.M. de Groot-Kennis mw. J.C.M.J. Meulenkamp-van Dijk

lid plv. lid

lid plv. lid

Gemeente Naarden

17 P.J. Veldman J.H. Landsaat

lid plv. lid

lid plv. lid

Overig drs. R.J. de Wit

erevoorzitter

Gewest Gooi en Vechtstreek

drs. F.J.L. van Dulm

waarnemer

waarnemer

Rentmeester*

ing. H. Korten

ambt. secr.

ambt. secr.

* De functie van rentmeester is vergelijkbaar met zowel die van directeur als van penningmeester. Omdat hij verantwoordelijk is voor de voorbereiding en de uitvoering van bestuursbesluiten fungeert de rentmeester in het bestuur als ambtelijk secretaris.

27

M E D E W E R K E R S

E I N D

‘ 0 3

Biemans, W.J.E.M. (Ineke) - medewerker secretariaat Blessing, B.M. (Ben) - regiobeheerder (noord) Borsboom, J.W. (Jan) - assistent veeverzorger Broeke, B. (Ben) - boswachter Didderen, J.M.Th. (John) - boswachter Erkelens, L. (Laura) van - management assistent Griffioen, A. (Age) - terreinmedewerker Griffioen, H.J.G. (Johan) - veeverzorger Hiep-Kerkhof, M.G. (Mirjam) de - boswachter Hulzink, P.G.M. (Poul) - hoofd terreinbeheer Kok, J.A. (Joop) - terreinmedewerker Kooij, E. (Els) van der - financiële administratie Korten, H. (Henk) - rentmeester Kremer, G.G. (Gerrit) - regiobeheerder (zuid) Laar, F. (Fons) van - assistent bedrijfsbureau Laar, W. (Willem) van - terreinmedewerker Landsmeer, D. (Dick) - hoofd beleid en organisatie Meijer, J.V. (Jos) - boswachter Oevelen, E.C.A.van (Edwin) - coördinator communicatie en automatisering Peters, A.J. (René) - boswachter Rossel, R.J. (Rob) - boswachter Ubbink, P.J. (Paul) - medewerker bedrijfsbureau Veenstra, P.M. (Pieter) - projectmedewerker Verboom, Y.M.G. (Yvonne) - medewerker secretariaat Visser, G.M. (Gerie) - terreinmedewerker Visser, J. (Joop) - terreinmedewerker Vlaanderen, J.P. (Jaap) - medewerker communicatie en vrijwilligerswerk Ingeleend op basis van de Wet Inschakeling Werkzoekenden: E.C.H. (Noor) van Heusden - onderzoeker voor Programma Beheer Stagiairs In het Goois Natuurreservaat is voor een beperkt aantal leerlingen en studenten ruimte om onder begeleiding praktijkervaring op te doen. De stichting is in 2003 erkend als een opleidingsbedrijf voor leerlingen in het middelbaar groen onderwijs. De stagiairs zijn: • R. Uijtjens, kennismaking algemeen terreinbeheer (Helicon-opleidingen te Velp); • T. Ubbink, bedrijfsbureau gebiedsadministratie (Willem de Zwijgercollege te Bussum); • R. van der Poel, algemeen terreinbeheer (Wellantcollege te Naarden); • I. van der Horst, veeverzorging (Beroepsopleiding Bos- en Natuurbeheer te Apeldoorn).

28

Financiële Adviescommissie Het bestuur wordt bijgestaan door een financiële adviescommissie van ambtelijke vertegenwoordigers van de participanten. Eind 2003 bestaat de commissie uit: • Provincie Noord-Holland - mw. M. Wessel; • Gemeente Amsterdam - E. Buijs; • Gemeente Blaricum - vacature; • Gemeente Bussum - W. Oosterhuis; • Gemeente Hilversum - G.J. Roozeboom; • Gemeente Huizen - P.E. van Rooy; • Gemeente Laren - F. Kamphuis; • Gemeente Naarden - A.P. Koks. Vrijwilligers Bij de stichting werken verschillende groepen vrijwilligers. Enkelen doen op kantoor klussen waar de medewerkers niet aan toekomen. In de terreinen zijn diverse vrijwilligers actief in het beheer. Deels zijn dat scholieren die voor één dagje komen en medewerkers van bedrijven voor wie het een personeelsuitje is. Andere beheervrijwilligers in het terreinbeheer komen met regelmaat een dag werken, meestal in vaste groepjes. Ook zijn er vrijwilligers die een taak hebben in de educatie en bijvoorbeeld bezoekers rondleiden. Andere vrijwilligers doen al dan niet in verenigingsverband onderzoek in de terreinen. De jaarlijkse bijeenkomst voor de ruim honderd vrijwilligers vindt op donderdag 18 december plaats in de Infoschuur bij de Natuurbrug. De middag is een traditie die de vrijwilligers de gelegenheid biedt ook elkaar eens kunnen spreken, maar is tegelijk bedoeld als dank voor hun inzet. Deze keer wordt er een kerstpakket van streekproducten uitgedeeld. Beheervrijwilligers In de terreinen zijn de volgende groepen en personen werkzaam: • Vereniging Anna’s Hoeve, die met haar vrijwilligersgroep en andere incidentele groepen 206 mensuren onderhoudswerk verricht in natuurgebied Anna’s Hoeve; • De Oude-Loodsvrijwilligers, twee mensen die een werkloods van de stichting als uitvalsbasis gebruiken en elke maandag op de heide werken; • Mevrouw Van Es, die jaar in, jaar uit, afval verwijdert uit het Spanderswoud; • De Bussummerheidevrijwilligers, tevens werkzaam op de Fransche Kampheide, die elke

• •

•

•

•

donderdag bezig zijn met het open maken van verboste heide; Detox - Utrecht, die garant staat voor wekelijks een dagdeel werkzaamheden; Vereniging Nardinclant, die handmatig beheer doet in het Spanderswoud, de Kalkterreintjes, Zanderij Crailo en de leemkuilen op de Tafelbergheide; Werkgroep Landschapsbeheer Nardinclant, die gedurende vijf dagen, verspreid over het jaar, verjongingsplekken maakt in het Spanderswoud en in het bos van de Naarder Eng, vergraste leemkuilen op de Tafelbergheide plagt en de kalkgras landjes in Zanderij Crailo maait; De Laer-groep, een groepje van drie mensen dat elke woensdag allerhande werkzaamheden verricht in de bosrijke omgeving van het groepsverblijf ’t Laer op de Zuiderheide; De Kamradvrijwilligers, actief op de Zuiderheide nabij de Hilversumse woonwijk Kamrad, die elke tweede zaterdagochtend van de maand kleinschalig beheerwerk verrichten.

Onder leiding van medewerkers verrichten de volgende groepen divers kleinschalig natuurbeheer: DHV Managementconsultants, raad en college gemeente Bussum, de Beatrixschool (Free Choiceproject), Studentenvereniging BITON, Rotary Naarden-Bussum, Rotary Bussum, Kampeerders van de Fransche Kamp, NIKE samen met bewoners van de Amerpoort, ambtenaren van de gemeente Haarlem, DHV, ambtenaren van de gemeente Lelystad, buurtbewoners van de Zuiderheide, ‘Vogelaartjes’ van de Vogelwerkgroep, Lions ‘t Gooi, BAM Neelissen en Van Egteren, Vrouwenclub Hilversum, leerlingen van Laar en Berg, leerlingen van de Montessorischool te Laren, leerlingen van de Savornin Lohmanschool en leerlingen van het Wellantcollege. Educatievrijwilligers In de educatie zijn de volgende vrijwilligers actief: • De Schaapskooivrijwilligers, die elke zondagmiddag met twee personen de voorlichting in de schaapskooi verzorgen, personen uit een pool van veertien IVN-natuurgidsen die per ieder 7 tot 21 middagen dienst hebben; • De Jeugdwerkgroep van het IVN, die het educatieve programma bij groepsverblijf ’t Laer verzorgt; • De Laarder Wasmeergroep van het IVN, die op elke eerste zondag van de maand excursies verzorgt (aan het eind van de zomer voor onbepaalde

29

tijd opgeschort wegens de bodemsanering); • De Vogelwerkgroep Laarder Wasmeer (leden van de Vogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken), die maandelijks een vogelexcursie verzorgt in het gebied (eveneens vervallen tijdens de bodemsanering); • De Natuurbrugvrijwilligers, in november als groep van 14 IVN-natuurgidsen opgericht vanwege de grote belangstelling voor de Natuurbrug in Zanderij Crailo, die elke tweede en vierde zondag van de maand in de Infoschuur te vinden zijn voor het beantwoorden van vragen en het geven van rondleidingen.

Onderzoeksvrijwilligers Actief in het natuuronderzoek zijn de volgende groepen en individuen: • Leden van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV), die de natuurontwikkeling in Zanderij Crailo monitoren; • Mevrouw E. van Loon, die paddestoelen inventariseert in de Kamphoeve en het Spanderswoud; • De heer W. Briër, die planten en paddestoelen inventariseert; • De heer F. Stegehuis, die planten en korstmossen inventariseert; • Leden van de Roofvogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken, die roofvogels inventariseren en deze dieren ringen; • Leden van de Vogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken, die nestkastonderzoek doen; de heren B. Walet, G.C.L. Vlamings en A. Boelsma, die archeologische veldinventarisaties maken; • De heer J.J.W. Wijsman die inventariseert waar de boommarter voorkomt. Kantoorvrijwilligers Op het kantoor werken de volgende vrijwilligers: • De heer J. Beets, die archiefwerk voor het project Natuurbrug doet; • Mevrouw B. Wedman-Brand, die secretariaatsen archiefwerk doet; • De heer H. Schipper, die eveneens secretariaatswerk verzorgt.

B I J L A G E

2

Grondoverdrachten In 2003 werden geen percelen verkregen in erfpacht dan wel uit legaat. Wel werden de volgende percelen aangekocht, verkocht, geruild en gekregen: Gemeente

Aankoop Hilversum

Laren

Verkoop Huizen

Ruil (gegeven) Laren

30

Kadastrale aanduiding (sectie, nummer, deel)

Oppervlak Betreft (hectare.are.centiare)

M 2665 (deel)

0.30.90

M 3619 (deel)

0.19.70

A 5283 (deel) A 5285 A 5288 (deel) B 3757 C 1491 D 304 D 601 E 10 (deel) E 883

0.01.28 0.11.85 0.05.30 0.21.90 0.87.24 0.10.45 0.00.30 0.01.08 0.02.80

E 984 (deel) F 719 (deel) F 1924 (deel)

0.03.40 0.09.65 1.21.80

F 1969 (deel)

1.85.20

A 1764 (deel) + A 1773 (deel)

0.27.20

A 1390 (deel)

0.20.20

A 1498 (deel) + A 1537 (deel)

0.33.15

D 403 (deel)

0.04.85

D 585 (deel)

0.35.53

D 603 (deel)

0.00.97

D 1081 (deel)

0.24.25

D 1132 (deel)

0.17.75

Toekomstige bossingel achter Kolhornseweg (Hoorneboegse Heide) Groenstrook langs de Bosdrift (Hoorneboegse Heide) Aan de Hilversumseweg Aan de Hilversumseweg Nabij de Hilversumseweg Aan de Ruiterweg Aan de Pruisenbergen Aan de Postiljon Aan de Postiljon Nabij de Leemzeulder Tussen de Naarderstraat en de Paviljoensweg Langs de Naarderstraat Deel van de Ruiterweg Tussen het Jagerspad en de Ruiterweg Tussen de Ruiterweg en de 2e Ruiterweg

Gedeelten Oud Bussummerweg en Langerhuizerweg Gedeelte Oud Bussummerweg Gedeelten Beukenlaan

Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan

Gemeente

Ruil (verkregen) Laren

Gekregen Hilversum

31

Kadastrale aanduiding (sectie, nummer, deel)

Oppervlak Betreft (hectare.are.centiare)

D 391 (deel)

0.09.75

D 400 (deel)

0.20.80

D 402 (deel)

0.00.65

D 604 (deel)

0.09.20

D 673 (twee delen)

0.06.55

D 1086 (deel)

0.12.10

D 1087 (deel)

0.03.50

D 1133 (deel)

1.01.00

A 170

0.14.90

Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan Tussen Schuilkerkpad en Vredelaan

Bosperceel op Koedijk (Cruysbergen)

B I J L A G E

3

Voornemens terreinbeheer 2004 Behalve de reguliere maatregelen is het voornemen om in 2004 onderstaande werkzaamheden uit te voeren. Naarder Eng • Vervolgmaatregelen omvormingsbeheer van monotone bossen tot meer natuurlijke bossen. Groeve Oostermeent • Verwijderen bosopslag ten gunste van de heidevegetatie. Limitische Heide, Nieuw Bussummerheide, Vliegheide, Luchtkasteel & Ericaterrein • Onderzoek naar het gebruik van de faunatunnels tussen de verschillende gebieden. Een en ander te organiseren met hulp van omwonenden en andere geïnteresseerden. • Verwijderen van Amerikaanse vogelkers uit het bosrijke Ericaterrein. Crailo • Maken van circa vijftien verjongingsplekken in het bos als begin van omvorming van voormalig productiebos naar een meer natuurlijk bos met een grotere biodiversiteit. Tafelberg- en Blaricummerheide • De heide dankt zijn naam aan de Tafelberg, een heuvel die ooit is opgeworpen op het hoogste punt in het Gooi. In 2004 wordt onderzocht of het mogelijk is bovenop een uitzichttoren te plaatsen. De toren moet weer uitzicht bieden op de wijde omgeving, zoals dat meer dan een eeuw geleden ook het geval was. Toen waren er niet zo veel bomen die de horizon aan het zicht onttrokken. • De Oude Naarderweg die de Tafelbergheide van de Blaricummerheide scheidt vormt een schaduwrijke corridor door het open terrein. De zandweg zal hersteld worden als boomrijke laan. • De Tafelberg- en Blaricummerheide wordt gescheiden van het bosrijke Crailo en Bikbergen door de druk bereden Crailoseweg. Aan de andere kant grenst de Blaricummerheide aan de Noorderheide met achterliggend bos. Echter, tussen deze twee heidevelden loopt de eveneens druk bereden Boissevainweg. Beide wegen zullen in 2004 faunavoorzieningen krijgen waarna de verschillende natuurterreinen beter met elkaar verbonden zullen zijn.

32

Noorderheide • Heideherstel door plaatselijke verwijdering van douglassparren. Zanderij Cruysbergen - Fransche Kampheide • Plannen voor natuurontwikkeling op de voormalige landbouwgronden van de zanderij worden verder uitgewerkt. • Het voetpad door Zanderij Cruysbergen wordt in 2004 voorzien van een markering en informatie bordjes. • Onder de Nieuwe ’s Gravelandseweg komen faunatunnels voor de verbinding met de Franse Kampheide. • Het dagrecreatieterrein De Zandzee op de Franse Kampheide wordt heringericht. Zo kan het weer aan de gebruikseisen voldoen terwijl het goed is ingepast in de ecologische verbinding tussen de heide en de zanderij. • Tussen de Fransche Kampheide en het Spanderswoud met het bosgebied Kamphoeve loopt de druk bereden provinciale Fransche Kampweg. Hier komen enkele faunapassages. Spanderswoud • In het Spanderswoud liggen enkele open plekken met heiderestanten. Om de flora en fauna van dit natuurtype betere levenskansen te geven worden meer van dergelijke plekken met korte vegetatie en invallend zonlicht gemaakt. Via deze ‘stapstenen’ kunnen heideorganismen zich door het gesloten bos verplaatsen. • Aan de Oude Meentweg zal een parkeervoorziening worden gemaakt voor bezoekers van het Spanderswoud en de naastgelegen ’s Gravelandse landgoederen. Hiermee moet een eind komen aan het wildparkeren. Tevens worden maatregelen genomen om sluipverkeer van en naar het Ankeveensepad tegen te gaan. Hierdoor moet het verkeer afnemen wat gunstig is voor de verkeersveiligheid, de rust in het natuurgebied en de uitwisseling van dieren tussen het droge Spanderswoud en de ’s Gravelandsepolder. Voor de paddentrek elk voorjaar komt een permanente voorziening in de vorm van paddentunnels onder het wegdek in combinatie met amfibiekeringen. De Snip Heideherstel door plaatselijke verwijdering van bomen.

Zanderij Crailo • Het Heijmans Keienpad, een natuureducatieve route in en bij Zanderij Crailo, zal worden gerealiseerd. De uitvoering van het pad gaat in nauw overleg met de Heimans en Thijsse Stichting die waakt over het werk van de vroegere natuurbeschermers als cultureel erfgoed. • De broedwand voor oeverzwaluwen aan een van de plassen wordt vervangen. In plaats van het indertijd gestorte zand (‘klapzand’) dat telkens opnieuw moet worden afgestoken, komt er een wand van leemhoudend zand. Het benodigde materiaal zal verkregen worden uit een Hilversumse bouwput. • De betonnen ecoducten van de Natuurbrug worden toegedekt met grond, ingericht voor natuur en recreatie en beplant met eiken. • De opbouw van de Natuurbrug, de herinrichting van de Sportvallei en de inrichting voor natuurontwikkeling wordt voortgezet.

• De bruggen over de vijvers in het terrein Anna’s Hoeve worden opgeknapt. Het ontwerp van de Hilversumse bouwmeester Dudok zal daarbij onaangetast blijven. • In Anna’s Hoeve, nabij de rijksweg, ligt een heideveldje. De natuurlijke verbossing wordt hier ongedaan gemaakt om de heidevegetatie hier te kunnen behouden. • In de voormalige bosbouwvakken van Anna’s Hoeve zullen selectief bomen worden verwijderd om de natuurlijke verjonging te stimuleren en zo de biologische diversiteit te vergroten.

Bussumer- & Westerheide • Het fietspad op de Bussummerheide direct voor de Natuurbrug zal meer richting open heide worden omgeleid. Zo ontstaat er direct voor de toegang tot de Natuurbrug meer rust voor de fauna. Tevens komt er een aftakking naar het toekomstige fietspad over de noordrand van de Natuurbrug. • Op de Westerheide zal circa 50 hectare sterk vergraste heide worden geplagd en wordt plaatselijk de verbossing teruggedrongen ten gunste van de heidevegetatie.

De Lieberg • Het 80 jaar oude betonnen amfitheater op het terrein De Lieberg krijgt een opknapbeurt. Enkele jaren geleden is de overweldigende begroeiing aangepakt, maar nu is het noodzakelijk herstelwerk uit te voeren aan de trap en het grondlichaam.

Laarder Wasmeer - Anna’s Hoeve • De sanering van de plassen, vijvers en droge gronden, waarmee in 2003 een start is gemaakt, wordt voortgezet. Dat gebeurt in samenwerking met Provincie Noord-Holland, het Hoogheemraadschap AGV en de gemeenten Laren en Hilversum. • Na sanering van het Laarder Wasmeer moet het gebied optimaal bijdragen aan de functie van het natuurlijke landschap als schakel in de ecologische infrastructuur van de Heuvelrug. Juist hier loopt de ecologische verbinding tussen het centra le deel van het Gooi met de rest van de Heuvelrug. Aanvullende maatregelen om die verbinding te versterken worden voorbereid. • Het hek rond het beschermde natuurmonument Laarder Wasmeer wordt vernieuwd.

33

Zuiderheide • Heideherstel door plaatselijke verwijdering van bomen nabij de Hilversumse wijk Kamrad. • Circa 35 hectare sterk vergraste heide zal worden geplagd. • De vervanging van het oude raster wordt voortgezet.

Hoorneboeg • Op het gehele beschermde natuurmonument Hoorneboeg, dus inclusief de delen aan de aan de overzijde van de Utrechtse Weg, komen voor het eerst runderen te lopen. Eerst zal nog via een selectieprocedure en gerichte aankoop een kudde Schotse hooglanders worden samengesteld die geschikt is om in gebieden te lopen waar de hond niet hoeft te worden aangelijnd. • In 2004 wordt het slecht begaanbare fietspad de Bosdrift op de Hoorneboegse Heide opgeknapt. Tevens krijgen alle recreatieve voorzieningen in het terrein, zoals banken en picknicksets, een grondige opknapbeurt. Het terrein is dan niet alleen geschikt voor begrazing door runderen maar tevens weer goed bruikbaar voor de recreatie.

Zwarte Berg • Onder de Noodweg bij Zonneheideven en het Tienhovenskanaal komen faunatunnels. • Bij het het doodlopende stuk van het Tienhovenskanaal worden bomen verwijderd. Hiermee krijgt het water dat een leefplaats vormt voor amfibieën als de kamsalamander, weer volop zonlicht. Laapersveld en Laapersbos • Op het kleine heideveld in het Laapersbos zal 30 jaar verbossing ongedaan worden gemaakt ten behoud van de heidevegetatie. • Begin 2004 zijn zowel het Laapersveld als het Laapersbos aan de beurt om te worden ingerasterd voor begrazingsbeheer. • Van het heideveldje in het terrein Laapersbos zullen diverse vergraste delen worden geplagd. Hilversums Wasmeer + De Zuid • Het Hilversums Wasmeer wordt omringd door monotone vakken met naaldbomen. In 2004 zal een begin worden gemaakt met de omvorming van de bosranden tot een meer natuurlijk bos. • In 2004 zullen weer enkele verjongingsplekken worden gemaakt in het uitgestrekte bosgebied van De Zuid. Dergelijke open plekken zijn in dit terrein voor het laatst gemaakt in 2002. Cultuurhistorie • Op diverse locaties in het Goois Natuurreservaat zullen aan archeologische objecten als grafheuvels herstelwerkzaamheden worden uitgevoerd. Natuureducatie • Voor het voortgezet onderwijs wordt lesmateriaal ontwikkeld over de Natuurbrug Zanderij Crailo en de Heuvelrug. • De stichting realiseert met andere natuurbeschermingsorganisaties op de Heuvelrug een fietsroute van Gooimeer tot Nederrijn. Een bijbehorend boekje geeft een toelichting op de ecologische aspecten van het landschap onderweg. Recreatie • Samen met Het Utrechts Landschap, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten zal een Uitvoeringsplan Openluchtrecreatie Noordelijke Heuvelrug worden opgesteld. Voor het netwerk van fietspaden op het noordelijk deel van de Heuvelrug wordt een plan gemaakt om de

34

kwaliteit ervan te verbeteren. Uiteraard gebeurt dat in nauwe samenwerking met de andere terreinbeheerders.