Nieuwe organisatievormen en financieringsconstructies in de Nederlandse zonnestroommarkt

B02052.000107 Januari 2011

Inventarisatie van

Nieuwe organisatievormen en financieringsconstructies in de Nederlandse zonnestroommarkt Inventarisatie door ARCADIS in opdracht van Agentschap NL

1

INLEIDING Hoewel de prijzen van zonnepanelen het afgelopen jaar sterk gedaald zijn, lopen initiatiefnemers van zonnestroomprojecten nog altijd aan tegen hoge investeringskosten. Gegeven de beperkte subsidiemogelijkheden voor zonnestroom zoeken initiatiefnemers naar nieuwe organisatie- en financieringsvormen om projecten toch van de grond krijgen. Agentschap NL wil de markt helpen in deze zoektocht door nieuwe organisatie- en financieringsconstructies voor zonnestroom te identificeren en bekendheid te geven. De nadruk ligt daarbij op constructies die zo min mogelijk afhankelijk zijn van subsidies, die de hoge initiële investering bij de gebruiker wegnemen en die eenvoudig kunnen worden uitgebreid of nagevolgd. In het kader van het Innovatieprogramma Zonnestroom heeft het Agentschap NL aan ARCADIS opdracht gegeven om een overzicht te maken van verschillende constructies die in de Nederlandse markt te vinden zijn. Dit document toont daarvan de resultaten, gebaseerd op interviews met initiatiefnemers en een workshop. Gezien de snelle ontwikkelingen in de markt, is dit overzicht nadrukkelijk een momentopname. Agentschap NL wil het overzicht gebruiken om op korte termijn partijen bij elkaar te brengen en oplossingen te zoeken voor problemen die zich in de markt voordoen. Mogelijk zal het overzicht in een latere fase geactualiseerd worden.

2

AANPAK In het project ter inventarisatie van nieuwe organisatievormen en financieringsconstructies in de zonnestroommarkt ligt de nadruk op organisaties en projecten in de Nederlandse markt die getypeerd zijn door:

Criteria initiatieven

Interviews



Minimale afhankelijkheid van subsidies (overheidssteun)



Het wegnemen van hoge initiële investeringen bij gebruikers (financiering)



Constructies die eenvoudig kunnen worden uitgebreid of nagevolgd (schaalgrootte)

ARCADIS heeft voor het opstellen van dit overzicht 10 vertegenwoordigers geïnterviewd van initiatieven die bovenstaande intentie hebben. In deze interviews is gevraagd naar verschillende kenmerken van de initiatieven, zoals omvang, werkwijze, doelgroep, voorwaarden voor deelname, mogelijkheden voor opschaling en risico’s. De vragen hierover en de bijbehorende antwoorden zijn terug te vinden in de bijlagen van dit rapport. B

:

ARCADIS

1

B02052.000107 Januari 2011

Workshop

In navolging van de interviews heeft ARCADIS samen met Agentschap NL een workshop gehouden. In deze workshop (9 december 2010) zijn de resultaten van de inventarisatie besproken en bediscussieerd. Het doel van de workshop was tweeledig: 

De verschillende initiatieven met elkaar in contact te brengen



Gezamenlijk oplossingen zoeken voor obstakels die verdere uitrol in de weg staan

Aan deze workshop hebben twaalf vertegenwoordigers van elf verschillende initiatieven deelgenomen. Tijdens de workshop is aan de initiatiefnemers gevraagd wat ze vanuit hun ervaring te bieden hadden richting andere initiatieven en wat ze zelf nodig hebben om hun initiatief succesvol(ler) te maken. De verschillende vragen en aanbiedingen waren onderwerp van discussie. Na afloop van de workshop is naar de deelnemers een document gestuurd met de contactgegevens van de deelnemers en een overzicht van de vragen en aanbiedingen. Dit heeft de deelnemers de mogelijkheid gegeven om samen verder actie te ondernemen. Op deze manier is het de bedoeling om de workshop een praktisch vervolg krijgt. Op de volgende pagina’s staan de uitkomsten van de interviews en de workshop kort samengevat. Aansluitend daarop volgen de conclusies en aanbevelingen.

3

DE INITIATIEVEN Op het moment van inventariseren zijn een vijftiental initiatieven in de Nederlandse zonnestroommarkt geïdentificeerd die voldoen aan de drie criteria zoals hiervoor genoemd. Van tien initiatieven zijn er vertegenwoordigers geïnterviewd (zie Tabel 1).

Tabel 1

Naam initiatief

Website

Kenmerk

Interview

Workshop

Overzicht geïdentificeerde

ABN AMRO lease

www.abnamrolease.nl

Leaseconstructie





AZeC

http://azec.nl

Adoptie van panelen





Bloomenergy

www.bloomenergy.nl

Financieringsstructuren





BoerZOEKTbuur

www.boerzoektbuur.nl

Saldering





Energy Valley

www.energyvalley.nl

Platform samenwerking





Gemeente Amersfoort

www.energiebesparingindewijk.nl

Duurzaamheidslening





GreenLoans

www.greenloans.nl, www.alfam.nl

Groene Lening

International Solar

www.international-solar.com

(Ver)huren



Lochem Energie

www.lochemenergie.net

Saldering



SVn

www.svn.nl

Duurzaamheidslening

The Sunshine Company

www.thesunshinecompany.nl

Fiscale voordelen

TopSun

www.topsunsolar.com

Aanbieder panelen

Wij Willen Zon

www.wijwillenzon.nl

Grootschalige inkoop

Zoneco

www.zoneco.org

Energie concept

Zonne-energiebedrijf DEC

www.dec-energy.nl

Energie concept

Zonvogel

www.zonvogel.nl

Saldering

initiatieven in de Nederlandse Zonnestroommarkt

   





 B

:

ARCADIS

2

B02052.000107 Januari 2011

4

ALGEMENE KENMERKEN Vrijwel alle initiatieven bevinden zich nog in een conceptfase. Bij de meeste initiatieven zijn maar één of enkele ‘fte’ betrokken. Grootschalige uitrol is voor deze initiatieven niet uitgesloten, maar wordt momenteel grotendeels belemmerd door aan aantal obstakels (zie onderdeel 7). Van de verschillende doelgroepen waar de initiatieven zich op richten, zijn met name gemeenten en woningcorporaties interessant. Dit zijn partijen met een voorbeeldfunctie die opschaling mogelijk kunnen maken. Daarbij zijn gemeenten in de positie om een sturende rol op zich te nemen. Verder komt naar voren dat met name de initiatieven zonder winstoogmerk gericht zijn op samenwerking. Dit met het oog op kennisdeling, kapitaal- en schaalgroottevoordelen. In Tabel 2 staat een overzicht van de algemene kenmerken van de initiatieven.

Tabel 2

Kenmerk

Omschrijving

Algemene kenmerken van

Conceptfase

Klein van omvang en (nog) geen projecten gerealiseerd

de initiatieven in de

Dynamisch

Veel nieuwkomers

zonnestroommarkt

Doelgroepen

Particulieren, Bedrijven en/of (Semi-)overheid

Initiële investering

Varieert van geen investering, een investering van €100,tot een investering van €3500,Initiële kosten worden verspreid over de looptijd of verdeeld

Subsidie nodig?

Niet noodzakelijk, maar het gebruik van subsidie is niet uitgesloten

Uitbreiding of Navolging

Mogelijk, wel een zekere afhankelijkheid van derden Obstakel: marges zijn klein

5

ORGANISATIEVORMEN Er zijn onder de nieuwe initiatieven drie verschillende organisatievormen te onderscheiden: (1) coöperatie, (2) platform en (3) projectontwikkeling. Van de verschillende organisatievormen heeft de coöperatieve vorm de overhand. Deze vorm van organisatie wordt gekenmerkt door een bestuur dat veelal op vrijwillige basis onderneemt. Een overzicht van deze organisatievormen staat in Tabel 3. Enige vorm van overlap in de werkwijze van de drie genoemde groepen is niet uit te sluiten. Na Tabel 3 volgt per voorbeeld een korte toelichting op de organisatievorm.

Tabel 3

Type organisatie

Kenmerken

Voorbeelden

Organisatievormen

Coöperatieve vereniging

 Betrokkenheid leden

AzeC

 Zelforganiserend  Geen winstoogmerk

BoerZOEKTbuur

 Transparantie  Vrijwillige basis

Zonvogel

Koppelen van :  Financiers


Platform voor samenwerking Project ontwikkelaar

 Leveranciers

Lochem Energie Energy Valley Bloom Energy International Solar

 Installateurs  Verzekeraars etc. B

:

ARCADIS

3

B02052.000107 Januari 2011

AZeC is een initiatief, dat de toepassing van zonne-energie in de Achterhoek mogelijk wil maken door de investering in een zonnepaneel te verdelen over zoveel mogelijk van haar leden. Zowel particulieren, bedrijven en overheden kunnen lid worden. BoerZOEKTbuur participanten kunnen door het kopen van een aandeel gezamenlijk met andere participanten eigenaar worden van een zonnesysteem op een boerenschuur. In ruil voor de investering krijgen de participanten de investering gedurende 25 jaar in kilowatturen teruggeleverd. Het BoerZOEKTbuur project is gericht op zelforganisatie waarbij de deelnemers in een zonnestroom project zelf verantwoordelijk zijn voor het proces. De initiatiefnemer, de stichting Triple I-S, zorgt voor de noodzakelijke begeleiding. Lochem Energie is een burgerinitiatief voor het oprichten van een coöperatieve vereniging met als doel het voorzien in de eigen energiebehoefte van Lochem. Lochem Energie wil in de toekomst een constructie voor de aanschaf van een zonnesysteem gaan aanbieden waarbij gebruik wordt gemaakt van huurkoop of een leasemodel. Zowel particulieren als bedrijven kunnen lid worden. Het uitgangspunt van Lochem Energie is om de coöperatieve samenwerking tussen burgers en bedrijven lokaal te organiseren. De coöperatieve organisatievorm maakt het mogelijk om van de kennis, kunde en kracht binnen de leden van Lochem Energie gebruik te maken. De Zonvogel is een coöperatieve vereniging, waarin mensen en bedrijven samen kunnen participeren in zonne-energie projecten. Er worden momenteel enkele pilot zonnestroom projecten voorbereid. De Zonvogel is daarbij voornemens om met een combinatie van beïnvloedende en dienstverlenende activiteiten de belangen van haar leden op het gebied van zonne-energie te behartigen. Iedereen kan lid worden van de Zonvogel. Energy Valley wil een veelheid aan initiatieven bundelen om een zelfdragende markt voor zonnestroom te realiseren. Energy Valley kan hierbij als een intermediaire partij worden gezien. Energy Valley is een regionaal samenwerkingsverband die de communicatie naar de klant regelt, verantwoordelijk is voor centrale inkoop en de kwaliteit kan waarborgen. Het gaat hier om consumenten, bedrijven en de publieke sector The Sunshine Company treedt op als projectontwikkelaar voor bedrijven waarbij met fiscaal voordeel de investering in een zonnesysteem gerealiseerd kan worden. The Sunshine Company hanteert relatief korte terugverdientijden (vanaf 3 jaar). De initiële investering ligt bij de deelnemende bedrijven. Bloom Energy Het concept ‘Pure Solar’ van Bloom Energy is gericht op het creëren van schaalgrootte; de financiering, projectontwikkeling en het beheer van minimaal 20 zonnestroom projecten voor bedrijfsdoeleinden worden tegelijkertijd in één fonds ondergebracht. Het fonds wordt gevuld door particuliere investeerders. International Solar blijft 20-25 jaar eigenaar van het zonnestroom project voor (semi-)overheden en bedrijven, waarbij ze de afnemer ontzorgen op financieel en operationeel gebied. De afnemer hoeft geen enkele investering te doen in de zonnepanelen, kennisvergaring, installatie of onderhoud.

B

:

ARCADIS

4

B02052.000107 Januari 2011

6

FINANCIERINGSVORMEN De voorinvestering benodigd voor een zonnestroomsysteem blijkt lastig rond te krijgen. De investering is vaak te groot voor de gebruiker van het systeem en de kleine marges en lange economische terugverdientijden passen niet binnen de huidige werken denkwijze van financiers om in aanmerking te komen voor financiering. Om toch tot een financierbare businesscase te komen zijn er een viertal oplossingsrichtingen te onderscheiden:

Oplossingsrichtingen

Het verlagen van de investeringskosten



Door bijvoorbeeld grootschalige inkoop te organiseren. Het verhogen van de baten,



Door bijvoorbeeld op grote schaal te salderen1 of door panelen te verhuren waardoor onafhankelijkheid ontstaat van de energietarieven. Het slim organiseren



Zodat met lagere marges en langere terugverdientijden gewerkt kan worden. Dit kan bijvoorbeeld door garantstelling van een financieel solide partij (provincie, gemeente of woningcorporatie) of door een gebruik te maken van duurzaamheidslening waarvoor een laag rentetarief geldt. Andere voorbeelden zijn constructies met aandelen. Deelnemers kopen een aandeel in een zonne-energiesysteem. De investeringen worden hiermee uitgesmeerd over meerdere partijen, waardoor het risico per partij te overzien blijft. Gebruik maken van stimuleringsregelingen



Door bijvoorbeeld gebruik te maken van fiscale voordelen (zoals de EIA en IA) hoeft er minder belasting betaald te worden. De benodigde investering voor een systeem wordt hiermee uiteindelijk netto minder. Vaak is een combinatie van oplossingen nodig om tot een haalbare case te komen. In Tabel 4 is een overzicht weergegeven van de financieringsvormen die aansluiten bij deze ontwikkelingen. Na tabel 4 volgt per voorbeeld een korte toelichting op de financieringsvorm. Tabel 4

Typefinanciering

Kenmerk

Voorbeelden

Financieringsvormen

Duurzaamheidslening

‘Goedkoop’ geld lenen

GreenLoans SVn Gemeente Amersfoort

Leasevorm

Vaste kosten per maand

ABN AMRO Lease Bloom Energy

(Ver)huren

Ontvangen periodieke vergoeding

International Solar

Grootschalige inkoop

Schaalvoordeel door gebundelde

WijWillenZon

inkoop

Energy Valley

Adoptie zonnecellen

Toepassing stimuleren

AZeC

Aandelen

Gezamenlijk eigenaar

BoerZOEKTbuur

Salderen houdt in dat de duurzame energie die zelf opgewekt wordt, kan worden verrekend met de verbruikte energie. Hierdoor ontvangt de eigenaar van de zonnepanelen dezelfde prijs (inclusief belastingen en transportkosten) als wat wordt betaald voor de energie die op een ander tijdstip van de energieleverancier wordt afgenomen.

1

B

:

ARCADIS

5

B02052.000107 Januari 2011

GreenLoans voert speciale producten voor het financieren van groene investeringen in particuliere woonhuizen, zoals zonnepanelen en zonneboilers. GreenLoans verstrekt aan particulieren groene leningen met een lage rente waarmee een duurzame investering, zoals de plaatsing van zonnepanelen, gefinancierd wordt. De particulier betaalt de lening terug met een vast bedrag per maand. SVn Het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn) beheert het fonds voor Duurzaamheidsleningen van een aantal gemeenten en verzorgt de financiële afhandeling van de leningen. De Duurzaamheidslening is bedoeld voor maatregelen die particuliere woningen energiezuinig maken. Een aantal Nederlandse gemeenten verstrekken via SVn een Duurzaamheidslening. Dit zijn leningen met een lage rente (2 tot 3%) die particulieren stimuleren om energiebesparende maatregelen te treffen, waaronder de installatie van zonnepanelen. Gemeente Amersfoort Als onderdeel van de campagne ‘Energiebesparing in de Wijk’ wordt aan particulieren uit de gemeente een duurzaamheidslening voor energiebesparingsmaatregelen aangeboden. De lening, met een rentepercentage van 2%, is onder andere bedoeld voor het plaatsen van zonnepanelen.Met het instrument ‘De Duurzaamheidslening’ werkt de gemeente Amersfoort samen met het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn). De gemeente Amersfoort heeft bij SVn een eigen revolverend fonds waaruit de duurzaamheidleningen, met een rente van 2%, aan particulieren worden verstrekt. ABN AMRO Lease Met het faciliteren van leasevormen maakt ABN AMRO de financiering van het zonnestroom object mogelijk voor ‘non-profit’ instellingen en bedrijven. Met een vast maandelijks leasebedrag wordt de investering in een zonnesysteem voor bedrijfsdoeleinden verspreid. De klant moet zelf voor het onderhoud en noodzakelijke verzekeringen zorgen. Bloom Energy verkrijgt de initiële investering voor de installatie middels een groene lening en particuliere investeerders. Voor klanten wordt met een vaste jaarlijkse vergoeding de investering in een zonnesysteem voor bedrijfsdoeleinden verspreid over een periode van zo’n 10 jaar. De af te dragen vergoeding is inclusief de onderhouden verzekeringskosten. International Solar huurt daken van (semi-)overheden en bedrijven waarop de zonnepanelen worden geïnstalleerd. Voor 15-20 jaar worden de daken tegen een variabel tarief gehuurd, afhankelijk van de productie van energie door de zonnepanelen. De opbrengsten voor de dakeigenaar bestaan uit huuropbrengst of kosteloos ontvangen stroom van de zonnestroom installatie. WijWillenZon De stichting Wij Willen Zon heeft geen winstoogmerk. Op basis van aanbetalingen door particulieren en bedrijven is de stichting voornemens om in één keer vijftigduizend zonnepanelen te bestellen. Op deze manier kunnen de zonnepanelen goedkoop worden aangeboden. Energy Valley richt zich op het creëren van schaalgrootte op het gebied van geld, inkoop en het toepassen van fiscale voordelen. AZeC De leden van de coöperatieve vereniging AZeC ‘adopteren’ ieder voor minimaal 100 euro een zonnecel. Op deze manier verkrijgt AZeC de initiële investering voor een zonnepaneel. De leden verdienen het geld terug over een periode van ruim 10 jaar.

B

:

ARCADIS

6

B02052.000107 Januari 2011

BoerZOEKTbuur Met inkomsten uit uitgegeven aandelen wordt geld geïnvesteerd in zonnepanelen. Met deze zonnepanelen wordt vervolgens op 1 plek energie geproduceerd (de boerderij), wat vervolgens decentraal geconsumeerd wordt door de aandeelhouders (in eigen huis).

7

OBSTAKELS De diverse oplossingsrichtingen kennen elk eigen obstakels, die grootschalige uitrol van zonne-energie belemmeren. Beleid Onzekerheid in wet en regelgeving maakt dat fiscale voordelen zomaar weg kunnen vallen, waardoor de businesscase uiteindelijk negatief zou kunnen uitvallen. Concepten waar salderen wordt toegepast op collectieve systemen passen niet binnen de huidige werken denkwijze van overheden. De huidige wetgeving is namelijk niet ingericht op zowel het terugleveren en het (collectief) leveren van energie. Enkele initiatieven werken aan pilots waarin salderen wordt toegepast, maar zonder duidelijkheid over de wettelijke status zal grootschalige uitrol uitblijven. Deelnemers Het is vaak lastig om als initiatiefnemer voldoende deelnemers te krijgen om de gewenste schaalgrootte te halen voor een project dat financieel haalbaar is. Financiering Door kleinschaligheid en lange planperiodes zijn er géén snelle winsten. Dit maakt het lastig om financiering(garanties) te krijgen. Met name risico’s in de vorm van verandering in overheidsbeleid, rentes, prijzen en de techniek kunnen de toepasbaarheid van de financieringsconstructie belemmeren. Dit type risico is moeilijk af te dekken door middel van een verzekering. Andere risico’s, zoals financiële, juridische en technische risico’s, zijn wel af te dekken middels een verzekering of garantie. In Tabel 5 staat een overzicht van de obstakels die uit de interviews en workshop naar voren komen.

Tabel 5

Obstakel

Toelichting

Beleid

In de huidige wet- en regelgeving is het niet mogelijk om zowel energieleverancier en energiegebruiker te zijn.

Obstakels

Veranderingen in wet- en regelgeving zijn een onzekere factor Schaalgrootte verkrijgen

Motiveren deelnemers is moeilijk voor verkrijgen van de noodzakelijke capaciteit

Samenwerken

Het overtuigen van de partijen kost veel energie

Financieringsgaranties

Het is een belemmering om zekerheid in de vorm van financieringgaranties te verkrijgen

Moeizame financiering

De initiatieven worden gekenmerkt door kleinschaligheid, lange planperiodes en géén snelle winsten. Deze kenmerken passen niet binnen de huidige werk en denkwijze van financiers

Toepasbaarheid rekenmodel

Verandering in rente, prijzen en techniek

Financieel risico

Het risico dat debiteuren niet betalen

Juridische risico’s

Verloop van betrokkenen, verandering van eigenaar etc.

Technische risico’s

Technisch falen van zonnesysteem buiten de garantievoorwaarden B

:

ARCADIS

7

B02052.000107 Januari 2011

8

SUCCESFACTOREN Om te komen tot succesvolle uitrol van grootschalige zonnestroom in Nederland zullen de obstakels vermeden of uit de weg geruimd moeten worden. Hierbij is onafhankelijkheid van subsidie noodzakelijk om snelle groei te realiseren. Cruciaal hierbij is de toegepaste combinatie van de organisatievormen (onderdeel 5) en financieringsvormen (onderdeel 6). Het niet hebben van een winstoogmerk kenmerkt initiatieven zoals coöperatieve verenigingen. Eventuele winsten die bij dit type organisaties worden gemaakt kunnen worden geherinvesteerd in nieuwe duurzame initiatieven. Om tot voldoende schaalgrootte te komen is het belangrijk dat er voldoende deelnemers zijn voor een initiatief. Hiertoe dient een initiatief laagdrempelig te zijn en betrouwbaar over te komen. Dit kan bereikt worden met een model waarin deelnemers lage initiële investeringen hebben en door te werken met een transparante organisatie. Een betrouwbare uitstraling kan verkregen worden door samenwerking met een bekende en solide partij, zoals een gemeente, woningcorporatie of traditionele energiemaatschappij. Voor de klant is het daarbij belangrijk dat de kwaliteit geborgd is en dat hij ontzorgt wordt. In Tabel 6 staat een overzicht van de succesfactoren die uit de interviews en workshop naar voren komen.

Tabel 6

Succesfactor

Toelichting

Succesfactoren

Onafhankelijk van subsidie

Grotere snelheid in het realiseren van een zonnesysteem

Laagdrempelig

Een lage initiële investering voor de participanten

Uitbreiding mogelijk

Schaalvoordelen waardoor prijsvoordeel mogelijk wordt

Geen winstoogmerk

Her-investeringsmogelijkheden worden vergroot

Transparantie

Vertrouwen van een groot aantal (potentiële) deelnemers

Stabiele elektriciteitsprijs

Zekerheid en een lagere energierekening voor de deelnemers

Kwaliteitsborging

De klant wordt ontzorgt

Kennis en ervaring

Tijdswinst in de implementatie van de projecten

9

CONCLUSIES Deze inventarisatie laat zien dat de vormen van organisatie en financiering die de initiatieven kenmerken zeer divers zijn. Deze diversiteit gaat gepaard met uiteenlopende belangen, die de vertegenwoordigers van de initiatieven behartigen. Op basis van de interviews en de workshop kan worden gesteld dat de markt van nieuwe initiatieven sterk is versnipperd. Deze versnipperde markt heeft tot gevolg dat de initiatieven, veelal onwetend, tegelijkertijd dezelfde obstakels proberen op te lossen. De huidige fase van ontwikkeling kan worden gekenmerkt als het begin van een evolutie waarin nog niet duidelijk is welke van de vele initiatieven de markt het beste bediend. Om tot grootschalige uitrol te komen is het op dit moment van belang om ook de massa te interesseren voor deelname en financierbare businessmodellen te genereren. Deze massa is te vinden bij onder meer de traditionele energieleveranciers en woningcorporaties.

B

:

ARCADIS

8

B02052.000107 Januari 2011

10

AANBEVELINGEN Binnen deze inventarisatie was er ruimte om een tiental partijen te interviewen. Door het versnipperde en dynamische karakter van de markt kwamen ook tijdens de inventarisatie nieuwe initiatieven naar voren die interessant zijn voor een verdieping. Bijvoorbeeld door middel van een interview. Deze initiatieven zijn enkel genoemd in Tabel 1. Voor de volledigheid en het representatieve karakter van een volgende inventarisatie is het aan te bevelen om ook deze partijen in detail mee te nemen.

Actoren door de keten

Tevens is het in een volgende inventarisatie van belang om naar de gehele keten voor het realiseren van een zonnesysteem te kijken. Om de grootschalige uitrol van zonnestroom in de toekomst mogelijk te maken zijn namelijk niet alleen de initiatiefnemers máár ook andere (grote) partijen zoals energieleveranciers, banken, financierings-maatschappijen, leveranciers van zonnepanelen, verzekeraars, technische adviseurs, financiële tussenpersonen én uiteraard de eindklanten van cruciaal belang. Zonder de meewerking en kennisinzet van deze partijen is grootschalige uitrol niet mogelijk.

Rol Agentschap NL

Om de Nederlandse zonnestroommarkt te versterken en uit te breiden, met het oog op grootschalige uitrol in de toekomst, kan Agentschap NL een belangrijke rol spelen. De verschillende knelpunten maken het voor de initiatiefnemers op dit moment moeilijk om verdere uitrol te realiseren. Bij de knelpunten opgesomd in Tabel 7, die zowel bij de interviews en workshop naar voren kwamen, kan Agentschap NL de ondersteuning of coördinatie bieden zoals genoemd. Communicatie staat bij deze ondersteuning centraal.

Tabel 7

Knelpunt

Voorbeelden ter ondersteuning

Knelpunten en de rol van

Financiering

Overzicht (slimme) financiering- en organisatiemodellen (zie tabel 3 en 4) Rekenmodellen bestaande uit reële inschattingen van bestaande casussen

Agentschap NL

Standaardisatie en financiële garanties Risico’s

Overzicht van de risico’s

Participanten

Afgewezen aanvragers van de SDE subsidie informeren over alternatieven

Kennis

Kennisbundeling van de verschillende initiatieven. Het gaat hier om uiteenlopende vormen van kennis zoals technische en proces kennis. Dit voorkomt onder meer dat de succesvolle initiatieven enkel bezig zijn met het overbrengen van kennis.

Informatie

Een portfolio van de initiatieven kunnen inzichten en ideeën genereren

Kwaliteit

Keurmerk voor zonnepanelen

Registratie

Registratie van de geïnstalleerde zonnesystemen

B

:

ARCADIS

9

B02052.000107 Januari 2011

Inventarisatie van

Nieuwe organisatievormen en financieringsconstructies in de Nederlandse zonnestroommarkt BIJLAGEN

INHOUD BIJLAGEN: 1

Workshop 9 december 2010 ____________________________________ 11

2

Interview: ABN AMRO Lease ____________________________________ 15

3

Interview: AZeC_______________________________________________ 21

4

Interview: Bloom Energy _______________________________________ 27

5

Interview: BoerZOEKTbuur _____________________________________ 36

6

Interview: Energy Valley _______________________________________ 44

7

Interview: Gemeente Amersfoort ________________________________ 50

8

Interview: International Solar____________________________________ 56

9

Interview: Lochem Energie _____________________________________ 63

10

Interview: The Sunshine Company _______________________________ 71

11

Interview: Zonvogel ___________________________________________ 77

B

:

ARCADIS

10

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

1

Workshop 9 december 2010 De inhoud van deze bijlage is in een eerder stadium van het project gecommuniceerd naar de deelnemers van de workshop ‘nieuwe organisatievormen en financieringsconstructies in de zonnestroommarkt’. Naast de contactgegevens van de deelnemers is in deze bijlage een overzicht opgenomen van de vraag en het aanbod welke tijdens de workshop onderwerp van discussie vormden. De gegevens in dit document hebben de deelnemers van de workshop de mogelijkheden gegeven om samen verder actie te ondernemen over deze onderwerpen. Op deze manier krijgt de workshop een praktisch gevolg.

WORKSHOP: DE DEELNEMERS

Organisatie

Vertegenwoordiger

Website

ABN Amro Lease

Willem Beekman

www.abnamrolease.nl

AZeC

Frans de Steur

http://azec.nl

Bloom Energy

Willem le Conge Kleyn

www.bloomenergy.nl

BoerZOEKTbuur

Anne Stijkel

www.boerzoektbuur.nl

Energy Valley

Pieter Bergmeijer

www.energyvalley.nl

Gemeente Amersfoort

Machiel van der Bijl

www.energiebesparingindewijk.nl

Green Loans

Wilfried de Goeij

www.greenloans.nl

Lochem Energie

Thijs de la Court


SVn

Richard Luigjes

www.svn.nl

SVn

Paul van Lisdonk

www.svn.nl


Luuk van Dorth


Zonvogel

Peter van Vliet

www.zonvogel.nl

Agentschap NL

Karin Keijzer

www.agentschapnl.nl

Agentschap NL

Wido van Heemstra

www.agentschapnl.nl

ARCADIS

Ellenus Venema

www.arcadis.nl

ARCADIS

Tristan Simon

www.arcadis.nl

ARCADIS

Sylvia Laurensse

www.arcadis.nl

B

:

ARCADIS

11

B02052.000107 Januari 2011

WORKSHOP: KENMERKEN INITIATIEVEN Aan de start van de workshop is aan de deelnemers gevraagd om aan te geven wat hun initiatief onderscheidt van de andere initiatieven. Hieruit kwam het volgende naar voren: Naam initiatief

Wat maakt het initiatief onderscheidend?

ABN Amro Lease

Leasemogelijkheden

AZeC

Gedrevenheid

Bloom Energy

Financieringsstructuren (enkel aanwezig tijdens presentaties)

BoerZOEKTbuur

Saldering ‘plus’

Energy Valley

Grootschalige inkoop, kwaliteitsinstallateurs, markt

Gemeente Amersfoort

Wijkgerichte aanpak, opwekking zonne-energie

Green Loans

Financieringsmogelijkheden PV < € 50.000,-, lage rente, adviesrol

Lochem Energie

Stevige coöperatieve vereniging

SVn

Financiële kennis, laagrentende lening


Zonnepanelen rendabel maken door fiscale voordelen, zonder subsidie

Zonvogel

Collectief, kennis saldering

WORKSHOP: VRAAG EN AANBOD De vraag “Wat heb ik van wie nodig”en het aanbod “Wat heb ik anderen te bieden” zijn gegroepeerd naar 10 onderwerpen.

1.10.1

1.10.2

PARTICIPANTEN Wat heb ik van wie nodig?

Wat heb ik anderen te bieden?

Lochem Energie:

The Sunshine Company:

Marketingmodel + organisatiemodel coöperatieve vereniging (vooral vanuit rollen publiek / privaat + verdienmodel)

Contacten / Markt

FINANCIERING Wat heb ik van wie nodig?


Zonvogel: Voorfinanciering zonder kasstroom basis banken

BoerZOEKTbuur: Slimme partnerships, integraal aanbod, financiering + zon

SVn:

Lochem Energie:

Leningen met een lage rente (2 tot 3%) die particulieren stimuleren energiebesparende maatregelen te treffen waaronder PV panelen

Helder overzicht financieringmodellen

ABN Amro Lease:

ABN Amro Lease:

Leasefinanciering > bedrijven / instellingen / incl. gemeenten, langlopend, inclusief eventuele (fiscale) voordelen: EIA, groen projecten, beleggen

Voldoende zekerheid financiering: Kwaliteit installatie gehele systeem, Garanties voor output Buffervermogen achter exploitatie Zekerheid regelingen / beleid gedurende looptijd Energy Valley: Slimme financiering voor coöperaties, koop zonnestroom installatie

B

:

ARCADIS

12

B02052.000107 Januari 2011

1.10.3

REKENMODEL Wat heb ik van wie nodig?


Lochem Energie: Overzicht van financieringsmodellen / businessplannen met zelflevering met mix externe financiering, particuliere financiering

BuurZOEKTbuur: Geen terugverdienmodel, maar verdienmodel


SVn:

Cijfers, reële inschattingen gebaseerd op het verleden, fiscale voordelen.

Biedt overzicht gemeenten die duurzaamheidslening verstrekken en rekenmodellen. Energy Valley: Model van Reijnders 1miljoenzonnepanelen.nl Lochem Energie: Uitgebreide analyse wordt nu door Lochem Energie gemaakt. Delen van de resultaten.

1.10.4

OVERHEIDSSTEUN Wat heb ik van wie nodig?


BoerZOEKTbuur:

Lochem Energie:

Consistent beleid, landelijk + in de regio

Uitwerking rol lokale overheid: Faciliteren (financieel / organisatie) Marketing Onderzoek (Cash flow) garanties Daken Early adapter / launching

SVn: SVn wil meer gemeenten die de duurzaamheidslening gaan verstrekken. The Sunshine Company: Duidelijkheid Saldeerregels Energy Valley: Overheden leveren financiële garanties

1.10.5

SAMENWERKING Wat heb ik van wie nodig?


Gemeente Amersfoort:

AZeC:

Samenwerking met producenten / leveranciers om win-win situatie te creëren. Leverancier verkoopt en kan aantrekkelijke financiering aanbieden.

Samenwerking, bijvoorbeeld met Lochem, maar ook andere regionale partijen.

Energy Valley: Financiering grootschalige inkoop

SVn: Biedt overzicht gemeenten die duurzaamheidslening verstrekken en rekenmodellen.


Energy Valley:

Kennis & Producten leveren

Grote markt Noord-Holland, Friesland, Groningen, Drenthe van > 60 MW Open keten model: Inkoop – installatie - beheer

Lochem Energie: Kennis en scholingsbank voor coöperatieve initiatieven.

B

:

ARCADIS

13

B02052.000107 Januari 2011

1.10.6

RISICO’S Wat heb ik van wie nodig?


AZeC: Is er (bijna?) een praktisch overzicht van risico’s?

1.10.7

UITBREIDING Wat heb ik van wie nodig?

Wat heb ik anderen te bieden? Lochem Energie: Opschalingmodel voor doorwerking naar hele bevolking, hele gemeente

1.10.8

KWALITEIT Wat heb ik van wie nodig?

Wat heb ik anderen te bieden? Lochem Energie: Rol overheid in ‘zekeren’ business plan, kwaliteit panelen, installateur The Sunshine Company: Kwaliteit ‘bankable’ panelen Energy Valley: Pilot kwaliteit in de installatie branche. Transparant maken in de installatiebranche.

1.10.9

STROOMAFNAME Wat heb ik van wie nodig?


The Sunshine Company: Macht van energieleveranciers  pieken in netwerk

1.10.10

ROL AGENTSCHAPNL Wat heb ik van AgentschapNL nodig?

Wat heb ik AgentschapNL te bieden?

The Sunshine Company: Kennis & Informeren BuurZOEKTbuur: Afgewezenen mailen over de mogelijkheden AZeC: Kan AgentschapNL marketing ondersteuning leveren om ons ‘lokale’ initiatief verder uit te rollen?

B

:

ARCADIS

14

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

2

Interview: ABN AMRO Lease Datum interview: 17 november 2010

1. Algemeen 1.1 Logo organisatie:

1.2 Contactgegevens Contactpersoon:

Willem Beekman

Functie:

Adviseur Energie & Milieu

Adres hoofdvestiging:

Franz Lisztplantsoen 100, 3533 JG Utrecht

Website:

www.abnamrolease.nl

Telefoonnummer:

030 2 906 498

1.3 In welk gebied is de organisatie actief? ABN AMRO Lease opereert vanuit alle regio’s in Nederland (Midden, Noordoost, Regio Noordwest, Regio Zuid). 1.4 Beschrijf kort de organisatievorm: ABN AMRO Lease is een 100% dochterbedrijf van ABN AMRO. Bij de milieudesk van deze leasemaatschappij, behorend tot het segment zakelijk, zijn 2 fte werkzaam. 1.4 Wat is de fase van ontwikkeling? ABN AMRO Lease (voorheen Amstel Lease) is sinds 1963 actief in de Nederlandse markt. Er zijn leaseproducten neergezet voor bijvoorbeeld WKO, WKK, vergistinginstallaties en ook zonnepanelen. Op het gebied van zonne-energie zijn de volgende drie projecten via een leaseconstructie gefinancierd: Helmond (2003) 

80 MWh/jaar zonnesysteem

 Benutting van EIA Provincie Groningen 

60 MWh/jaar zonnesysteem

 Benutting van EIA en Groen Projecten (en Beleggen ) Scheuten Solar 

99,9 kWp zonnesysteem



Benutting van EIA, groen beleggen en SDE subsidie

B

:

ARCADIS

15

B02052.000107 Januari 2011

1.5 Wat is de huidige en verwachte omvang van de organisatie? De huidige omvang van de milieudesk is 2 fte. In projecten wordt samengewerkt met leveranciers en afnemers, maar ook met financiers zoals ABN AMRO Groenbank.

2. Succesfactoren 2.1 Noem de succesfactoren: Het volledig ontzorgen van klanten  Klanten hoeven niet zelf op zoek naar werkbare financieringsmogelijkheden. De ruime ervaring die hier de afgelopen decennia mee is opgedaan.

3. Motivatie 3.1 Wat is de motivatie voor dit initiatief? ABN AMRO Lease heeft dit jaar (via business partners) 100 aanvragen voor SDE subsidie ingediend waarvan er geen een gehonoreerd is. Met nieuwe initiatieven wil ABN AMRO Lease investeringen in zonnepanelen mogelijk maken. 3.2 In welke behoefte voorziet het initiatief? Ondersteuning bij het realiseren van duurzame investeringen. 3.3 Welke obstakels bent u tegengekomen, of komt u tegen? De grootste obstakels voor ABN AMRO Lease zijn: Veranderingen in beleid en stimuleringsregelingen, zoals: 

Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE)



Energie Investeringsaftrek (EIA)



Groen Beleggen



Groen Projecten

ABN AMRO Lease (AAL) ondersteunt bedrijven bij hun inschrijving voor de SDE regeling, al valt het resultaat hiervan wel flink tegen. In opdracht van verenigingen, stichtingen, gemeenten e.d. zorgt AAL voor: 

Een EIA-voordeel via haar vennootschapsbelastingpositie,



Wordt gebruik gemaakt van de voordelen van “groen beleggen” bij ABN AMRO Groenbank, een goedkopere “funding” van de duurzame investeringskosten (dit laatste is momenteel niet mogelijk voor nieuwe groene beleggers en investeerders)

Diverse technische (risico-) aspecten Het risico bestaat dat zonnesystemen niet functioneren zoals beloofd. Er zijn garanties vanuit leveranciers, maar het is de vraag of deze inderdaad van waarde zijn, indien nodig. Hoe weet je zeker dat een (Chinese) leverancier over 10 jaar nog bestaat? En hoe weet je zeker dat het benodigde type omvormer over 10 jaar nog wel te leveren is, wanneer vervanging nodig blijkt?

B

:

ARCADIS

16

B02052.000107 Januari 2011

(Te) lange planperiodes In vergelijking met conventionele investeringen, zijn de planperiodes erg lang. 4. Werkwijze 4.1 Welk product / dienst biedt u aan? Leasevormen voor Energie & Milieu-investeringen. 4.2 Hoe werkt het? 100% financiering van het zonnestroom object De looptijd is maximaal 85% van de economische levensduur 

Voor een zonnesysteem wordt er uitgegaan van een levensduur van 15 jaar. Om de investering terug te kunnen verdienen dient het breakeven punt in de eerste helft van de levensduur te liggen

 Na 10 jaar kan de klant het systeem kopen of doorhuren; na 15 jaar ook terugleveren. Er wordt een vaste (groene) rente ingebouwd, indien het om een “Groenproject” gaat, en er ook “groen” geld beschikbaar is. Leaseprijs Het vaste maandelijkse leasebedrag is gebaseerd op de levensduur van een zonnesysteem. Verder wordt uitgegaan van een restwaarde van 25% na 10 jaar en 12,5% na 15 jaar. Over een periode van 10 jaar wordt dan 75% van de kostprijs van het zonnesysteem afgelost. De rol van ABN AMRO Lease in dit proces is faciliteren. De werkwijze van de bank is er tevens op gericht om verliezen bij klanten (en ABN AMRO) te voorkomen; daarom wordt ook gewerkt met bescheiden marges. 4.3 Hoe is de rolverdeling tussen aanbieder / afnemer? (eigendomsverhoudingen/aansprakelijkheid) Tijdens de looptijd van het leasecontract is het gefinancierde groene project juridische en fiscaal eigendom van ABN AMRO Lease via het opstalrecht. De klant moet zelf de noodzakelijke verzekeringen afsluiten (dit kan eventueel via ABN AMRO Lease). 5. Type afnemers 5.1 Wat is de doelgroep? 

Groot-, midden- en kleinbedrijven die bedrijfsmiddelen (materiële vaste activa) willen financieren.



Ook “non-profit” instellingen die zelf geen inkomsten- of vennootschapsbelasting betalen en daarom geen gebruik kunnen maken van een regeling zoals de EIA. Maar wel ‘bedrijfsmatig’ investeren.



Voor individuele burgers is een leaseconstructie niet mogelijk (ABN AMRO Lease heeft geen vergunning voor “consumentenkrediet”).

5.2 Wat zijn de voordelen (van lease) voor afnemers? Een investering in een zonnesysteem zo voordelig mogelijk maken, desnoods zonder (SDE) subsidie, alhoewel dit aanvankelijk (behoorlijke) exploitatietekorten kan opleveren.

B

:

ARCADIS

17

B02052.000107 Januari 2011

5.3 Wat zijn de voorwaarden voor deelname? De eerste voorwaarden voor deelname zijn dat de afnemer tot de doelgroep behoort (zie 5.1) en voldoende eigen vermogen heeft, of vrije kasstroom om exploitatietekorten op te kunnen vangen. Ook moet de afnemer bereid en in staat zijn de technische risico’s te dragen. ABN AMRO zorgt voor een leaseconstructie wanneer het gaat om een groene investering die: 

Zelfstandig rendabel inzetbaar is



‘Eenvoudig’ is te installeren/verwijderen tegen lage kosten, of op dezelfde plaats door anderen rendabel te exploiteren is



Een duidelijke restwaarde heeft (marktwaardeverloop)



Voor meerdere klanten nu/later economisch interessant is



Het gaat om een investering vanaf ca 500.000 euro. − Bij investeringen investering vanaf 1.000.000 euro worden de voordelen duidelijker. Het verschil komt door de extra kosten van administratie die de uitvoering van de regeling(en) met zich meebrengt. Het gaat hier om administratieve handelingen zoals aanmelden, aangifte, communicatie over specificaties met instanties, vestiging opstalrechten etc.

6. Afhankelijkheid van subsidies 6.1 In hoeverre opereert het initiatief onafhankelijk van subsidies? ABN AMRO Lease is bereid om duurzaam mee te denken, tegen bescheiden marges. Wel wil ABN AMRO Lease graag zekerheid over het uiteindelijk terug kunnen krijgen van haar (groene) gelden. Deze voorwaarde is noodzakelijk om de gelden weer in te kunnen zetten in opvolgende projecten. Op dit moment is maar voor enkele partijen een leaseconstructie mogelijk voor zonnesystemen zonder enige vorm van subsidie. Zo is ABN AMRO Lease op dit moment met een paar gemeenten en instanties (zoals ziekenhuizen) in gesprek. Dit zijn partijen met een voorbeeldfunctie die in de eerste fase van het project (jaar 1-8) een eventueel verlies willen en kunnen nemen. In de tweede fase van het project (jaar >8) wordt dit verlies hopelijk terugverdiend door besparingen op het eigen stroomverbruik en de stijging van de marktprijs. De bedoeling is dat de bank een groot aantal zonnepanelen gaat leasen. De redenen dat financiering van een zonnesysteem zonder overheidssubsidie maar voor een select aantal partijen mogelijk is: 

Ook groene investeringen moeten uiteindelijk kunnen worden terugverdiend en betaald.



In de huidige situatie zijn zonnepanelen nog niet rendabel; ze verdienen zich zonder (overheids)steun niet terug.



Risico's (zoals technische risico's) moeten adequaat opgevangen kunnen worden.

B

:

ARCADIS

18

B02052.000107 Januari 2011

6.2 Wat is uw visie over de noodzaak van subsidies? In de huidige omstandigheden kunnen zonnestroom projecten helaas niet zonder steun van de Nederlandse overheid. Deze steun hoeft niet perse (een) subsidie te zijn; een overkoepelende (garantie)regeling behoort ook tot de mogelijkheden. Een dergelijke regeling maakt het proces (administratief) veel eenvoudiger. Initiatieven in de vorm van een coöperatie behoren ook tot de mogelijkheden, maar voorwaarde is wel dat de exploitatie gezond is en buffervermogen en/of vrije kasstroom voorhanden is.

7. Financiering 7.1 Welke investeringen dient u als initiatiefnemer (minimaal) te maken? ABN AMRO Lease wil de (gehele) initiële investeringskosten in het systeem in een (milieu)lease opnemen, als aan het bovenstaande (zie 5.3) voldaan kan worden 7.2 Welke investeringen dient de afnemer (minimaal) te maken? De afnemer betaalt iedere maand een vast bedrag aan leasekosten. En de bijkomende kosten voor opstalrecht, bemetering, onderhoud en verzekering. Hierbij is ook een verzekering tegen “bedrijfsschade” gewenst (verlies aan inkomsten door ongeplande stilstand).

8. Uitbreidinsmogelijkheden 8.1 Wat zijn de mogelijkheden voor opschaling of navolging? Denk hierbij ook aan bedrijven of coöperaties die in deze markt zelf business willen starten en aan investeerders of fondsen. Op lokale schaal zijn er diverse mogelijkheden, op grote schaal minder, naarmate aanvangsverliezen (door exploitatietekorten) groter zijn (zie ook 6.2).

9. Risico’s 9.1 Wat zijn de risico’s voor u als initiatiefnemer? Wat gebeurt er bijvoorbeeld bij een eventuele nieuwe eigenaar van de locatie? Leasetermijnen worden niet terugbetaald, mede door technische gebreken en/of tegenvallende marktprijs voor elektriciteit. Een nieuwe eigenaar van de locatie zal een bestaand zonnesysteem onder een lopend opstalrecht moeten respecteren (opstalrecht werkt als “kettingbeding”). 9.2 Wat zijn de risico’s voor de afnemers? Energieprijzen stijgen niet voldoende 

Voor het geven van een indicatie voor de terugverdientijd maakt ABN AMRO Lease de aanname dat de energieprijzen zullen stijgen. ABN AMRO Lease neemt echter niet de verantwoordelijkheid over de hoogte van de marktprijsstijging.

Kwaliteitsrisico 

Er is geen keurmerk voor zonnesystemen (=zonnepanelen+omvormers+installatie)

B

:

ARCADIS

19

B02052.000107 Januari 2011

Technisch risico 

Sterke verbeteringen van zonnetechniek, terwijl de “oude” nog niet zijn terugverdiend



Tussentijdse vervanging van onderdelen (zoals de omvormer). Het kan zijn dat deze onderdelen over een aantal jaar niet meer leverbaar zijn. Eventuele oplossing: bij de aanschaf een set onderdelen extra inkopen. Dit maakt de exploitatiekosten wel weer hoger.



Technische risico’s kunnen deels bij de leverancier neergelegd worden, maar dit wordt complex wanneer de zonnepanelen buiten Europa geïmporteerd moeten worden en de leverancier niet meer actief is, en/of de betreffende techniek niet meer wordt toegepast.

ABN AMRO Lease zal het risico voor afnemers zoveel mogelijk inzichtelijk maken. 9.3 Zijn er verzekeringsmogelijkheden? 

Beschikbaarheidgarantie



Productgarantie



Bedrijfsschadeverzekering



Etc.

10. Gebruikerservaringen 10.1 Hoe zijn de ervaringen van uw klanten (leden)? Wisselend van goed tot slecht (panelen na 6 jaar niet meer bruikbaar, garantie verlopen). 10.2 Is het mogelijk om met enkele van deze (potentiële) klanten in contact te treden? Zo ja, vul dan hier contactgegevens in: Op nader verzoek, na afstemming met de betrokkenen.

11. Andere initiatieven 11.1 Welke soortgelijke initiatieven zouden wat u betreft interessant zijn voor deze inventarisatie? De intentie die de provincies Friesland en Groningen hebben om een subsidieonafhankelijke investering in zonnesystemen mede mogelijk te maken. 11.2 Wat is uw kennis en ervaring met deze initiatieven? Alternatieve financieringsmodellen zonder subsidie vergen veel idealisme van sterke partijen die meerdere jaren exploitatietekorten willen en kunnen dragen. Die zijn er ongetwijfeld, maar niet genoeg om (nationale) doelstellingen voor energiebesparing te halen.

B

:

ARCADIS

20

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

3

Interview: AZeC Datum interview: 9 november2010



August Heij

Functie:

Voorzitter


Wijnbergseweg 5, 7006 AH Doetinchem

Website:

http://www.azec.nl/ (http://www.act-nu.nl/solar/solar.html / http://www.azedc.nl/)

E-mail:

[email protected]

1.3 In welk gebied is de organisatie actief? De Achterhoek inclusief de Liemers. 1.4 Beschrijf kort de organisatievorm: Het gaat hier om een initiatief, aangejaagd door het ACT (Achterhoeks Centrum voor Technologie), in de vorm van een coöperatieve vereniging. De vereniging wordt bestuurd door een Achterhoeks bestuur, waarbij transparantie en zoveel mogelijk inspraak voorop staan. Een coöperatie is een vorm van zelforganisatie, gericht op het vergroten van de economische macht en het behalen van schaalvoordeel. Bij coöperatieve ondernemingen zijn de leden nauw betrokken bij de strategie. De rol van de leden is dan ook om toezicht te houden op de investeringen. Momenteel werkt AZeC niet samen met andere partijen, wel is men in gesprek met potentiële sponsors en woningcorporaties. 1.5 Wat is de fase van ontwikkeling? Om het initiatief verder uit te werken wilde AZeC graag 500 handtekeningen verzamelen van mensen die de intentie hebben om mee te doen. Op dit moment zijn 372 belangstellende geregistreerd door mond-tot-mond reclame met toezeggingen equivalent met 750 belangstellenden.

B

:

ARCADIS

21

B02052.000107 Januari 2011

Oktober 2010 

Het initiatief voor AZeC is ontstaan bij ACT.

27 mei 2010 

Na een half jaar voorbereidend werk door de werkgroep zijn op 27 mei 2010 de statuten van de Coöperatie vastgelegd bij de notaris. De volledige officiële naam is: ‘Coöperatieve Vereniging Achterhoekse Zonneenergie Coöperatie u.a.’.

28 mei 2010 

AZeC is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.

Huidige stand van zaken (10 november 2010) 

De website www.azec.nl is zo goed als gereed



Er zijn 372 handtekeningen (toezeggingen) verzameld. Doordat geïnteresseerden meerdere zonnecellen willen ‘adopteren’ is met deze hoeveelheid handtekeningen de minimale hoeveelheid zonnecellen ruimschoots behaald.



Scholen, ziekenhuizen, gemeenten en bedrijven hebben al daken aangeboden. Momenteel worden hier contracten voor opgesteld.

Vervolgstappen 1.

Wanneer de website klaar is, wordt actief promotie gemaakt.

2.

Als er 500 zonnepanelen verkocht zijn, wordt de eerste installatie uitgewerkt en aangeschaft.

3.

Vervolgens volgt de plaatsing van de zonnepanelen op het eerste dak. De verwachting is dat het eerste project in maart 2011 gerealiseerd zal worden.

1.6 Wat is de huidige en verwachte omvang van de organisatie? Huidige omvang AZeC Het bestuur van AZeC bestaat uit 3 personen, waaronder August Heij (voorzitter). Sinds het ontstaan van het initiatief bestaat de werkgroep voor deze coöperatie steeds uit zo’n 8 vrijwilligers, maar niet dezelfde samenstelling. De verwachting is dat dit aantal van 8 vrijwilligers steeds nodig blijft. Er is veel werk te doen. Ambities: 

21.000 kWh aan zonne-energie per jaar realiseren



Duurzame energie promoten met als resultaat de doorbraak in toepassing van duurzame zonne-energie in de Achterhoek & Liemers.



Zoveel mogelijk mensen bij dit initiatief betrekken. De ambitie is: 100.000 leden in de Achterhoek (1/3 van de achterhoekers).

2. Succesfactoren 2.1 Noem de succesfactoren: 

AZeC heeft geen winstoogmerk



AZeC is niet commercieel, reclame gebeurt voornamelijk via mond-tot-mond reclame.



AZeC is volledig transparant voor haar leden, wat het vertrouwen om deel te nemen kan vergroten

B

:

ARCADIS

22

B02052.000107 Januari 2011



AZeC is laagdrempelig. Er is geen aanschaf van een dure installatie nodig; iedereen kan al vanaf 100 Euro deelnemen.



Schaalvoordeel door gebundelde inkoop; AZeC zorgt voor de aanschaf.



Zeer lage kosten doordat bestuur en eventuele werkgroepen uit vrijwilligers bestaat.

3. Motivatie 3.1 Wat is de motivatie voor dit initiatief? De drijfveer voor dit initiatief: de doorbraak van de toepassing van zonne-energie in de Achterhoek. De opzet en het beheer van dit initiatief is zonder winstoogmerk. Het gaat bij dit initiatief dan ook niet om een snelle economische terugverdientijd, maar om de toepassing van zonne-energie in de Achterhoek te stimuleren. Het gaat dus niet om het geld en de korte economische terugverdientijden. 3.2 In welke behoefte voorziet het initiatief? De behoefte van particulieren en bedrijven om daadwerkelijk een bijdrage te kunnen leveren aan een duurzame wereld en een onafhankelijke energievoorziening. 3.3 Welke obstakels bent u tegengekomen, of komt u tegen? De grootste obstakels die AZeC tegenkomt: 

Doordat het bestuur en eventuele werkgroepen uit vrijwilligers bestaat, kan de beschikbare tijd van deze vrijwilligers (te) beperkt zijn. Ook is het verloop van betrokkenen groter in vergelijking met een commerciële organisatie.



Technisch gezien kan op afstand gesaldeerd worden, maar wettelijk zijn er op moment geen mogelijkheden. Dit maakt het terugbetalen van de investering van 100 Euro ingewikkeld. De verwachting is dat dit wel zal kunnen en op termijn via de rechter zal worden toegestaan.



Verder is het onduidelijk welk BTW tarief gehanteerd dient te worden. Wanneer er energie wordt geleverd gaat het om een hoog BTW tarief, maar wanneer men als een intermediair optreedt gaat het om een laag BTW tarief.

Voor de afnemers zijn geen obstakels te noemen.

4. Werkwijze 4.1 Welk product / dienst biedt u aan? De mogelijkheid om zonnepanelen te adopteren. 4.2 Hoe werkt het? AZeC: Realiseert het budget voor de initiële investering door de investeringen van haar leden. Zorgt voor plaatsing van de zonnepanelen in de Achterhoek: 

De zonnepanelen worden geplaatst op de daken van grotere instellingen of bedrijven.



Voor de aanleg en levering van de zonnepanelen worden Achterhoekse bedrijven ingeschakeld. Welke Achterhoeks bedrijf de zonnecellen mag leveren wordt met een open inschrijving bepaald. De kosten van de installatie zullen ook laag moeten zijn.



De zonne-energie zal direct in de Achterhoek worden gebruikt. B

:

ARCADIS

23

B02052.000107 Januari 2011

Heeft geen winstoogmerk: 

Alle opbrengsten worden jaarlijks verdeeld over de leden van de coöperatie minus de onderhoudskosten die nodig zijn voor de installaties.

Afnemers (dakeigenaar): Met 100 euro aan zonnecellen kan een zonnepaneel worden ‘geadopteerd’ 

Afhankelijk van prijs en rendement, wordt voor 100 Euro een oppervlakte van ca 0,75 m 2 verkregen. Het exacte oppervlak is daardoor pas bekend als er cellen geplaatst worden.

Kunnen in de toekomst op de internetsite: 

Zien waar de ‘geadopteerde’ zonnecel zijn werk doet



Zien hoeveel energie de zonnecel op dat moment produceert

 Inzicht krijgen in het financiële statusbeheer van de coöperatie Dit staat nog niet op de website omdat dit technisch moeilijk te realiseren is, 

Ontvangen vanaf het 2e jaar na investering jaarlijks de opbrengsten van de zonnecellen op hun rekening.

De terugverdientijd is geschat tussen de 12 en 14 jaar (mogelijk langer) 

In hoeveel jaar het geld is terugverdiend is sterk afhankelijk van de ontwikkeling van de elektriciteitsprijs.

4.3 Hoe is de rolverdeling tussen aanbieder / afnemer? (eigendomsverhoudingen/aansprakelijkheid) De afnemer adopteert een groep zonnecellen. De eigenaar van de zonnecellen is AZeC. AZeC geeft geen garanties voor de geschatte terugverdientijd.

5. Type afnemers 5.1 Wat is de doelgroep? Iedere particulier, bedrijf en overheid: 

Zonnepanelen worden geplaatst op daken van grotere instellingen of bedrijven in de Achterhoek en Liemers



Iedere particulier of bedrijf (ook buiten de Achterhoek en Liemers) kan een zonnecel adopteren.

5.2 Wat zijn de voordelen voor afnemers? 

Er is geen aanschaf van een dure installatie nodig, iedereen kan vanaf 100 euro deelnemen.



De afnemer hoeft niet in het bezit te zijn van een geschikt dak; de aanbieder zorgt voor de locaties voor installatie van een zonnesysteem.



De afnemer hoeft zich niet te verdiepen in de techniek van zonnesystemen.



De bedrijven en grote instellingen die hun dak ter beschikking stellen kunnen op deze manier bijdragen aan hun groene imago en MVO.

5.3 Wat zijn de voorwaarden voor deelname? Er zijn voor leden geen voorwaarden voor deelname te noemen. Voor bedrijven die hun dak ter beschikking stellen is de voorwaarde dat het bedrijf stabiel is en akkoord gaat met de door AZeC nog vast te leggen voorwaarden.

B

:

ARCADIS

24

B02052.000107 Januari 2011

6. Afhankelijkheid van subsidies 6.1 In hoeverre opereert het initiatief onafhankelijk van subsidies? Momenteel opereert het initiatief onafhankelijk van subsidies. Wanneer subsidie wordt toegekend, AZeC verzorgt zelf de subsidieaanvragen, zal zeker gebruik worden gemaakt van subsidie. 6.2 Wat is uw visie over de noodzaak van subsidies? AZeC is er niet van weerhouden om door te gaan met dit initiatief, ondanks dat er tot nu toe geen enkele subsidie is toegekend. Wanneer er wel subsidie wordt toegekend, zal dit zeker gebruikt worden, omdat het initiatief er wel aantrekkelijker van wordt. 7. Financiering 7.1 Welke investeringen dient u als initiatiefnemer (minimaal) te maken? De leden betalen middels de investering van 100 Euro voor zonnepanelen (inclusief de plaatsing en installatie). Het onderhoud (met name vervanging van de omvormers) zal zoveel mogelijk via sponsors worden gefinancierd. 7.2 Welke investeringen dient de afnemer (minimaal) te maken? De afnemer dient minimaal voor 100 euro aan zonnecellen te adopteren. De afnemer kan deze investering ophogen in veelvouden van 100 Euro, dus ook 200 Euro, 300 Euro, enz. Terugverdientijd De terugverdientijd van 12-14 jaar is berekend met gebruikmaking van de volgende aannames: 

2% Rentekosten / jaar



Circa 0,215 Euro kWh opbrengst per zonnecel (de energieprijs zal naar verwachting stijgen)



Kosten paneel: circa 2,50 euro per m2 (deze prijs zal naar verwachting dalen)

8. Uitbreidingsmogelijkheden 8.1 Wat zijn de mogelijkheden voor opschaling of navolging? Denk hierbij ook aan bedrijven of coöperaties die in deze markt zelf business willen starten en aan investeerders of fondsen. De statuten van AZeC sluiten andere vormen van duurzame energie niet uit. Uitbreiding van dit initiatief door gebruik te maken van bijvoorbeeld windenergie is mogelijk. Ook is opschaling mogelijk door samen te werken met organisaties zoals woningcorporaties. Verder is navolging in andere Nederlandse gebieden mogelijk. Waar mogelijk wordt samengewerkt.

B

:

ARCADIS

25

B02052.000107 Januari 2011

9. Risico’s 9.1 Wat zijn de risico’s voor u als initiatiefnemer? Zie de obstakels genoemd in paragraaf 3.3 . 9.2 Wat zijn de risico’s voor de afnemers? De inleg van 100 Euro wordt niet terugbetaald. 9.3 Zijn er verzekeringsmogelijkheden? De mogelijkheden tot verzekering worden momenteel uitgezocht.

10. Gebruikerservaringen 10.1 Hoe zijn de ervaringen van uw klanten (leden)? Echte leden zijn er nog niet, maar de reacties van de mensen die de intentie hebben om mee te doen is zeer positief te noemen. 10.2 Is het mogelijk om met enkele van deze (potentiële) klanten in contact te treden? Zo ja, vul dan hier contactgegevens in: Nog niet van toepassing.

11. ANDERE initiatieven 11.1 Welke soortgelijke initiatieven zouden wat u betreft interessant zijn voor deze inventarisatie? Er zijn geen andere initiatieven bekend die onafhankelijk zijn van subsidies. In Lochem is ook een dergelijk initiatief ontstaan. 11.2 Wat is uw kennis en ervaring met deze initiatieven? Niet van toepassing. Met Lochem gaan we binnenkort in gesprek over samenwerking.

B

:

ARCADIS

26

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

4

Interview: Bloom Energy Datum interview: 10 november 2010



Willem le Conge Kleyn

Functie:

Managing Director/ Project Developer

E-mail:

[email protected]


Keizersgracht 253, 1016 EB Amsterdam

Website:

www.bloomenergy.nl

Telefoonnummer:

020 7550 000

1.3 In welk gebied is de organisatie actief? Bloom Energy is momenteel actief in: 

Nederland



België (Vlaanderen)

In de nabije toekomst wil Bloom Energy ook projecten realiseren in Engeland. 1.4 Beschrijf kort de organisatievorm: Bloom Energy is een projectontwikkelaar. Projectontwikkelaar Bloom Energy treedt op als projectontwikkelaar op het gebied van (grootschalige) fotovoltaïsche (PV) zonne-energie, ofwel zonnestroom. Door partijen zoals financiële specialisten, leveranciers, installateurs en verzekeraars te koppelen beoogt Bloom Energy om de projectfinanciering en de exploitatie op een gestructureerde wijze te realiseren. Hierbij worden inkoop, installatie, verzekering, onderhoud en beheer allen uitbesteed. Kerntaken De kerntaken van de onderneming zijn het ontwikkelen, financieren, realiseren, exploiteren en onderhouden van zonne-energie projecten. Bloom Energy kan gezien worden als een soort matchmaker tussen partijen met specifieke expertises en het te realiseren project.

B

:

ARCADIS

27

B02052.000107 Januari 2011

1.5 Wat is de fase van ontwikkeling? Bloom Energy is in oktober 2009 opgericht. Sinds de oprichting is het bedrijf met 5 projecten in Nederland bezig en 1 project in België. Deze projecten zijn nog niet gerealiseerd. De meeste projecten in Nederland maken gebruik van subsidie. Voorafgaand aan deze subsidietoekenning heeft Bloom Energy in mei 2010 circa 500 subsidieaanvragen ingediend. Deze projecten vertegenwoordigden een totaal vermogen van ongeveer 25 MW. Van deze aanvraag zijn 2 projecten toegekend. Sinds maart 2010 heeft Bloom Energy haar kennis en ervaring met zonnestroom en haar kennis van financiering en ontwikkeling van subsidieonafhankelijke projecten gecombineerd in het Pure Solar concept. De financieringsstructuur van dit concept heeft Bloom Energy in samenwerking met een juridisch kantoor ontwikkeld. In het ontwikkelde Pure Solar concept is het de bedoeling dat telkens minimaal 20 projectsystemen in een fonds worden ondergebracht. Hierdoor wordt schaalgrootte gecreëerd. Per project gaat het daarbij minimaal om 10 kWp (opbrengst: 8.500 kWh/jaar). Huidige stand van zaken Pure Solar: Het concept is gereed, maar er is niet voldoende mankracht, geld en energie om het concept grootschalig in de markt te zetten. Dat wil zeggen: het is moeilijk om minimaal 20 projectsystemen tegelijkertijd in de markt te zetten. Een tiental bedrijven heeft interesse getoond, veelal vanuit het ‘groene’-imago oogpunt. Het is niet bekend of deze bedrijven nog steeds geïnteresseerd zijn. Het eerste zonne-energie fonds zonder overheidssubsidie dat gerealiseerd wordt, zal getracht worden landelijk onder de aandacht te brengen. Onbekend is of dit gaat gebeuren en wanneer dit gaat gebeuren. Op dit moment is het Pure Solar initiatief op een lager pitje gezet. 1.6 Wat is de huidige en verwachte omvang van de organisatie/ het concept/ constructie? Omdat het concept Pure Solar nog niet op de markt is, is de verwachte omvang moeilijk in te schatten voor Bloom Energy. Vanwege schaalvoordelen is het streven om zoveel mogelijk projecten tegelijk te realiseren. Uitbreiding van het personeelsbestand behoort hierbij tot de mogelijkheden. Bij de daadwerkelijke realisatie van het Pure Solar concept zullen de volgende partijen betrokken zijn: 

Banken



Particuliere investeerders



Juridische adviseurs



Installateurs (verantwoordelijk voor inkoop, installatie, beheer en onderhoud)



Verzekeringsmaatschappijen (in dit geval bijvoorbeeld de maatschappij ‘Solar Insurance and Finance’, http://www.solarif.com/).

B

:

ARCADIS

28

B02052.000107 Januari 2011

2. Succesfactoren 2.1 Noem de succesfactoren: De succesfactoren van het product Pure Solar van Bloom Energy zijn: 

Het is gericht op de middellange en lange termijn, waarbij stroomkosten worden vastgezet.



Voor relatief kleinschalige projecten wordt de toetredingsdrempel verlaagd: − Via een lease constructie worden de hoge initiële investeringskosten verspreid over een periode van 10-15 jaar

3. Motivatie 3.1 Wat is de motivatie voor dit initiatief? De hoofdmotivatie voor dit initiatief: het aanpakken van milieuproblemen. Daarnaast bemerkt Bloom Energy dat de markt graag wil investeren in duurzame energie. Omdat de subsidiemogelijkheden in Nederland moeilijk toegankelijk zijn zag Bloom Energy hierbij de noodzaak voor een subsidie onafhankelijk initiatief. 3.2 In welke behoefte voorziet het initiatief? Bloom Energy wil inspelen op de behoefte om zonne-energie projecten en daarmee de opwekking van groene stroom toegankelijk te maken. 3.3 Welke obstakels bent u tegengekomen, of komt u tegen? Beleid Willem le Conge Kleyn, medeoprichter van Bloom Energy, geeft aan dat het inconsistente beleid in Nederland het moeilijk maakt om garanties te verkrijgen en om een lange termijn toepassing te implementeren. Deelname afnemers Voor Bloom Energy is het een obstakel om minimaal 20 bedrijven te vinden die tegelijkertijd deel willen uitmaken van dit initiatief. “Het kost teveel tijd en mankracht om het financieringsconcept uit te leggen ”, aldus Willem le Conge Kleyn. Verder moet het voor bedrijven direct duidelijk zijn wat het oplevert. De administratieve procedure maakt dit lastig. Dit zijn volgens hem dan ook de redenen dat het Pure Solar project (tijdelijk) is stilgelegd. Fiscale obstakels Het heeft enige inspanning gekost om vanuit de belastingdienst vrijstelling te verkrijgen voor het de ontwikkelde financieringsstructuur (over de fiscale structuur die Bloom Energy toepast , het benutten van de EIA door investeerders, moet goedkeuring van de Belastingdienst, d.m.v. een ruling, worden verkregen). Daarnaast het verkrijgen van vrijstelling van energiebelasting over de duurzaam opgewerkte stroom. Dit is enige tijd een obstakel geweest. Een ‘dakhuurconstructie’ is nieuw (hier zij dus geen strikte regels voor vastgelegd in de energiewet). In deze constructie is de eigenaar niet dezelfde persoon is als de dakeigenaar. Daarom zou hij niet in aanmerking komen voor vrijstelling van energiebelasting. Dit zou betekenen dan de duurzaam opgewekte stroom nog eens 0,12 cent per kWh extra belast zou worden + BTW (dubbele heffing). Dit betekent dat het in sommige B

:

ARCADIS

29

B02052.000107 Januari 2011

gevallen duurder voor de eindverbruiker zou uitvallen. Vrijstelling is verkregen na veel beraad van de betreffende overheidsinstanties: door een opgestelde casus door Bloom Energy aan het Ministerie van Economische Zaken en team energiebelastingen Arnhem is deze goedkeuring/vrijstelling uiteindelijk verkregen. 4. Werkwijze 4.1 Welk product / dienst biedt u aan? Kort gezegd ligt de focus van Bloom Energy op de benutting van dakoppervlaktes voor zonne-energie (PV) systemen. Bloom Energy huurt deze dakoppervlaktes voor de montage van zonne-energie systemen, waarbij ze alle partijen zo profijtelijk mogelijk tegemoet wilt komen. Pure Solar Een van de producten die Bloom Energy levert is Pure Solar, waarbij zonnestroom geleverd kan worden onafhankelijk van overheidssubsidie. Bloom Energy zorgt hierbij met name voor de projectontwikkeling en financiering. Diensten Bloom Energy biedt diensten aan die gericht zijn op een succesvolle afronding van alle fasen in een zonnestroom project. Bloom Energy is dus betrokken bij elke specifieke fase van het duurzame energie project. In het voortraject treedt Bloom Energy op als adviseur, waarbij ook geassisteerd kan worden bij de levering van de desbetreffende zonnestroom producten. Hierbij wordt proactief gezocht naar geschikte locaties. Bloom Energy voorziet de eigenaar van de locatie hierbij van hernieuwbare zonne-energie, een afnamecontract en een lange vaste, lage energieprijs. Er worden experts op het gebied van hernieuwbare energie ingeschakeld wanneer het project hierom vraagt. 4.2 Hoe werkt het? Op basis van een technische analyse van het dak, de specificatie van de bestaande energierekening en de locatie van een bedrijfspand geeft Bloom Energy een eerste indruk van de mogelijkheden. Samen met de gebouweigenaar wordt een voorstel uitgewerkt waarbij Bloom Energy het dak huurt en groene energie levert. Bloom Energy: 

Heeft het recht om het dak van de klant 10 jaar te gebruiken



Plaatst een compleet zonne-energiesysteem



Zorgt voor de financiering van de installatie − Initiële investering van circa 35.000 euro per systeem. Van deze investering wordt 70% middels een groene lening en 30% middels particuliere investeerders verkregen − Tijdens de duur van het project ontvangt Bloom Energy van iedere deelnemer circa 3.500 euro/jaar (afhankelijk van de systeemgrootte = [10 kWp]).



Zorgt voor instandhouding van de installatie − Bloom Energy onderhoudt het systeem indien nodig



Realiseert een representatief beeldscherm voor in de ontvangsthal van het gebouw om de actuele opbrengst van de opwekking van zonne-energie inzichtelijk te maken

B

:

ARCADIS

30

B02052.000107 Januari 2011

Afnemer (dakeigenaar): 

Stelt het dak kosteloos ter beschikking voor een periode van 10 jaar



Ontvangt duurzaam opgewekte stroom (en creëert besparing op huidige inkoop elektriciteit, welke elk jaar groter wordt) voor een vaste prijs



Betaalt gedurende een looptijd van 10 jaar een jaarlijkse vaste vergoeding van circa 3500 euro (afhankelijk van de systeemgrootte). Deze vergoeding is inclusief de onderhouden verzekeringskosten. De netto uitgave is dan 3500 euro minus een besparing van (8500 kWhx€0,22 =) 1870 euro op de energiekosten.



Na 10 jaar mogelijkheid tot overname systeem. Vanaf dit punt zal het systeem nog 15-25 jaar operationeel zijn.



De garantie op het systeem is 25 jaar. Deze garantie verkrijgt Bloom Energy via de leverancier. De garantie op de panelen houdt in dat er de eerste 12 jaar 95% van het rendement gegarandeerd wordt. Op jaar 25 wordt 80% van het rendement van de panelen gegarandeerd.



Pure Solar is modulair, het is mogelijk op in een later stadium het systeem uit te breiden met extra panelen

In het kort: het fonds wordt gevuld door particuliere investeerders. De motivatie van deze partijen om deel te nemen zijn een aantrekkelijk exploitatierendement en de mogelijkheid tot het creëren van een belastingvoordeel (dit verlaagd de investeringssom). 4.3 Hoe is de rolverdeling tussen aanbieder / afnemer? (eigendomsverhoudingen/aansprakelijkheid) Algemeen kan gesteld worden dat Bloom Energy verantwoordelijk is voor de structurering, financiering en het beheer. Contracten: Er worden tussen de aanbieder en afnemer drie contracten afgesloten: 1. Een contract voor de huur van het dak, 2. Een contract voor de levering van de opgewekte elektriciteit 3. Een contract waarbij algemene voorwaarden tussen de betrokken partijen geregeld worden zoals toegang tot het dak, verzekering, onderhoud etc. Verder zal met de installateur een EPC (Engineering, Procurement and Construction) contract, en een onderhoud en beheer (O&M) contract worden afgesloten. Aansprakelijkheid: De aansprakelijkheid wordt geregeld via recht van opstal (opstalrecht). Jaar

1-10:

Bloom Energy is aansprakelijk voor het systeem (inclusief de garantie voor een goede werking van het systeem)

Jaar

>10:

Bij overname is de afnemer aansprakelijk voor het systeem

Het gaat hier om aansprakelijkheid als verzekeringen (opstalverzekering afnemer) en onderhoud (exclusief inspectie en reiniging). Eigendom:

Jaar

1-10:

Bloom Energy is eigenaar van het systeem en B

:

ARCADIS

31

B02052.000107 Januari 2011

zal ervoor zorgen dat het systeem in stand wordt houden. Jaar

>10:

Afnemer heeft mogelijkheid tot overname systeem.

5. Type afnemers 5.1 Wat is de doelgroep? Bloom Energy is actief met haar projecten in de volgende sectoren: 

Agrarische sector



Residentiële sector (woningbouwcorporaties),



Commerciële sector



Industriële sector

Daarbij is Bloom Energy op zoek naar geschikte dakoppervlaktes in Nederland, België (Vlaanderen) en Engeland. Het gaat hier om dakoppervlaktes van: 

Gemeenten



Provincies



Scholen



Woningcorporaties



Bedrijven



Zorginstellingen



Universiteiten

Particulieren behoren niet tot de doelgroep. 5.2 Wat zijn de voordelen voor afnemers? 

Hoge investeringskosten die gepaard gaan met de investering in een zonnesysteem liggen bij de aanbieder.



Er kan gebruik gemaakt worden van een decentrale duurzaam opgewekte energie vanaf uw eigen dak



Een positieve bijdrage aan het 'groene' imago van de desbetreffende organisaties − Het groene imago wordt direct zichtbaar in de ontvangsthal van de desbetreffende organisatie middels het beeldscherm die de actuele opbrengst van de opwekking van zonne-energie inzichtelijk maakt



Onafhankelijk van overheidssteun en lastige administratieve procedures



Bloom Energy zorgt voor de instandhouding en garandeert een goede werking van de installatie



Geen technische risico's



Een gegarandeerde lange termijn vaste lage energieprijs, wat op termijn resulteert in aanzienlijk lagere elektriciteitskosten.



Alle risico's en verantwoordelijkheden worden overgenomen door Bloom Energy



Eenvoudig, transparant (1 soort systeem, vaste kosten en duidelijkheid) en toegankelijk

B

:

ARCADIS

32

B02052.000107 Januari 2011

5.3 Wat zijn de voorwaarden voor deelname? 

Bereid om zonder steun van de overheid een duurzame bijdrage te leveren



Organisaties dienen in het bezit te zijn van grootschalige commerciële en industriële daken die geschikt zijn voor geavanceerde zonne-energie PV-systemen. De minimale eisen aan het dak zijn: − 200 m2 plat dak schaduwvrij − 100 m2 schuin dak gericht op het zuiden en schaduwvrij



Een nulmeting met betrekking tot de conditie van het dak (levensduur en draagkracht) wordt uitgevoerd als voorwaarde voor definitieve contractvorming



AC aansluiting: voldoende aansluitcapaciteit op de bestaande laagspanningsinstallatie (3x25 Ampère)



Kredietwaardige afnemer



Recht op opstal wordt afgesloten om Bloom Energy toegang tot en gebruik van het dak te geven (altijd in overleg) gedurende de exploitatiefase van het systeem (10 jaar).

6. Afhankelijkheid van subsidies 6.1 In hoeverre opereert het initiatief onafhankelijk van subsidies? Grootschalige commerciële en industriële locaties waar geavanceerde zonne-energie systemen worden geplaatst, worden niet onafhankelijk van subsidie gerealiseerd. Kleinschalige projecten daarentegen kunnen wel zonder subsidie gerealiseerd worden, omdat de kosten van deze projecten lager zijn. Door Jaarlijks een relatief laag en acceptabel bedrag te betalen kan meteen van een zonnestroom genoten worden. Wel maken deze kleinschalige projecten gebruik van de Energie Investeringsaftrek (EIA) en de WA (Willekeurige Afschrijving) . De huidige projecten van Bloom Energy in het buitenland worden allen met behulp van subsidies gerealiseerd. Het gaat hier om grootschalige projecten. Door de hoge investeringskosten en de lage opbrengsten moet de onrendabele top worden gesubsidieerd. (Grote) projecten kunnen simpelweg niet zonder (overheids)subsidie worden gerealiseerd. 6.2 Wat is uw visie over de noodzaak van subsidies? Willem le Conge Kleyn, medeoprichter van Bloom Energy, stelt voorop dat de duurzame markt de komende tijd enorm zal groeien. Investeren in deze markt is zowel vanuit milieu als economisch oogpunt van belang. Volgens Willem le Conge Kleyn is overheidssteun in de vorm van subsidies noodzakelijk om een acceptabele terugverdientijd te verkrijgen voor een duurzaam energieproject. Verder is een zonnestroom project zonder subsidie gewoonweg niet rendabel. “Om het verschil tussen een kWh die normaal betaald wordt en een kWh aan duurzaam opgewerkte energie te overbruggen en om een stimulans te geven om in duurzame energie te investeren, zijn subsidies noodzakelijk”, aldus Willem le Conge Kleyn. Er moet een level playing field komen tussen de kostprijs van een KWh opgewekt door fossiele brandstoffen (welke enorme subsidies ontvangen) en een kWh opgewekt door een duurzame bron (fossiele brandstoffen zijn in het jaar 2009 naar rato 10x meer gesubsidieerd dan duurzame bronnen) Een andere manier volgens Willem le Conge Kleyn is om fiscaal voordeel te bieden over de investeringen die bedrijven en particulieren maken. Hierbij is een garantiefonds opgezet B

:

ARCADIS

33

B02052.000107 Januari 2011

door gemeenten of de provincie van belang. Een dergelijk garantiefonds geeft garanties richting banken en bedrijven waardoor het makkelijker is om meer te lenen met een lager rente percentage. Dit komt de financiering van de zonnestroom projecten ten goede. Voor een voorbeeld wijst Willem le Conge Kleyn naar de website van de provincie Utrecht: www.provincie-utrecht.nl/garantiefonds.

7. Financiering De cijfers betreft de financiering zijn gebaseerd op de volgende aannames: 

Leverage ratio (vreemd vermogen vs. Eigen vermogen)



Rente bankfinanciering



Een bepaalde terugverdientijd (deze zal die nader gespecificeerd worden)



Verder kan je in je berekeningen voor de toekomstige besparing rekening houden met een jaarlijks stijgende energieprijs

7.1 Welke investeringen dient u als initiatiefnemer (minimaal) te maken? 

Bloom Energy maakt de initiële investering voor de financiering van het zonnestroom systeem: − Via een groenlening financiert Bloom Energy circa 70% van de initiële projectkosten. Het gaat hier om een lening met een looptijd van 10-15 jaar. − De overige 30% van de investering wordt gefinancierd door particuliere investeerders.



Verder zorgt Bloom Energy voor de noodzakelijke verzekeringen.

7.2 Welke investeringen dient de afnemer (minimaal) te maken? Over een periode van 10 jaar een jaarlijkse vaste vergoeding van circa 3500 euro, exclusief BTW (afhankelijk van de schaalgrootte van het project). 8. Uitbreidinsmogelijkheden 8.1 Wat zijn de mogelijkheden voor opschaling of navolging? Denk hierbij ook aan bedrijven of coöperaties die in deze markt zelf business willen starten en aan investeerders of fondsen. Onder voorwaarde dat er voldoende deelnemers zijn, is het mogelijk om het initiatief uit te breiden. Deze schaalgrootte is van belang voor de structurering van het project daarnaast ook om tegen zo aantrekkelijk mogelijke prijzen te kunnen inkopen.

9. Risico’s 9.1 Wat zijn de risico’s voor u als initiatiefnemer? De risico’s voor Bloom Energy zijn de volgende: 

Debiteuren die niet betalen (debiteurenrisico)



De wet- en regelgeving kan veranderen (inclusief subsidieregelingen en fiscale regelingen)



Contract gaat over op nieuwe eigenaar

B

:

ARCADIS

34

B02052.000107 Januari 2011

9.2 Wat zijn de risico’s voor de afnemers? Op het moment dat er in Nederland een gunstig subsidiebeleid wordt ingevoerd, is de afgenomen dienst van Bloom Energy niet meer een rendabele manier om het project te financieren. 9.3 Zijn er verzekeringsmogelijkheden? Bloom Energy verzekert het PV systeem, waarbij bijvoorbeeld Solar Insurance & Finance wordt ingeschakeld.

10. Gebruikerservaringen 10.1 Hoe zijn de ervaringen van uw klanten (leden)? Betreft de subsidieonafhankelijke dienst: niet van toepassing. 10.2 Is het mogelijk om met enkele van deze (potentiële) klanten in contact te treden? Betreft de subsidieonafhankelijke dienst: niet van toepassing.

11. Andere initiatieven 11.1 Welke soortgelijke initiatieven zouden wat u betreft interessant zijn voor deze inventarisatie? Een van de soortgelijke initiatieven die bij Willem le Conge Kleyn bekend is, is het project bij de gemeente Lochem. 11.2 Wat is uw kennis en ervaring met deze initiatieven? Willem le Conge Kleyn weet dat de gemeente Lochem voor haar Zonnestroom project onafhankelijk van subsidie opereert.

B

:

ARCADIS

35

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

5

Interview: BoerZOEKTbuur Datum interview: 12 november 2010



Anne Stijkel

Functie:

Initiator en Projectleider

Telefoon:

020-6972999

E-mail:

[email protected]


Maldenhof 477, 1106 EN Amsterdam

Websites:

www.inclusivescience.org www.boerenbuur.nl www.boerzoektbuur.nl

1.3 In welk gebied is de organisatie actief? In heel Nederland. Al wordt een internationale aanpak niet uitgesloten. Zo heeft Stichting Triple I-S al diverse internationale conferenties georganiseerd. 1.4 Beschrijf kort de organisatievorm: De projecten BoerZOEKTbuur en boerENbuur zijn onder meer een initiatief van Stichting Triple I-S2, met ondersteuning en sponsoring van: 

100% groene energieleverancier,



Energieleverancier Greenchoice (administratieve rol en sponsoring),



VSBfonds,



Taskforce Multifunctionele Landbouw,



LIB



Ecostream

De samenwerking met ondersteunende partijen dient om consumenten met duurzame boeren te verbinden. Geïnteresseerde investeerders kunnen inmiddels rechtstreeks bij elke deelnemende boer terecht voor vragen en aanmelding. De boer is hierbij zelf verantwoordelijk voor het proces, waarbij Stichting Triple I-S enkel zorgt voor de noodzakelijke begeleiding. Op deze manier zijn de projecten deels zelforganiserend. Om

De Stichting Triple I-S (International Institute for Inclusive Science) komt voort uit stichting milieu bewustzijn.

2

B

:

ARCADIS

36

B02052.000107 Januari 2011

nog meer zelfontwikkeling te stimuleren zal de Stichting Triple I-S eind dit jaar een nog ‘passievere’ rol gaan vervullen. De organisatievorm kan hierbij worden gezien als een franchisemodel waarbij Stichting Triple I-S de franchisegever is en de boer de franchisenemer. 1.5 Wat is de fase van ontwikkeling? Achtergrond BoerENbuur is een project dat in 2006 en 2007 is vormgegeven door de organisaties CLM, Triple I-S en Schepjeleven, om een duurzame verbinding tot stand te brengen tussen boeren en buren. Dat werd gedaan middels trainingen, begeleiding, conceptontwikkeling, en netwerkondersteuning voor boerENbuurbedrijven (zie www.boerENbuur.nl). Het Zonnepanelen project, bedacht door Henk Hoefnagel van de Henricushoeve in 2007, is een praktisch voorbeeld van een boerENbuurproject. Fase 1 (Pilot project) In 2008 is BoerZOEKTbuur begonnen met 'BoerZOEKTbuur voor zonnepanelen'. De aftrap vond plaats op 14 september 2008 op Stadsboerderij Almere. Dankzij de SDE-regeling (Subsidie Duurzame Energie) werd opschaling mogelijk naar nog 14 andere boerENbuurbedrijven verspreid over Nederland. Verder is er inmiddels 1 boer die dit zonder gebruikmaking van de SDE-regeling aan wilt gaan bieden. Om dit subsidieonafhankelijke initiatief tot een succes te maken zal klantenbinding zeer belangrijk zijn. Met voorfinanciering door burgers middels aandelen van 250 euro konden boeren zonnepanelen aanschaffen voor op hun schuur (ruwweg een investering van 25.000 euro). De boer levert de groene energie aan het energiebedrijf Greenchoice (www.greenchoice.nl). De investeerders ontvangen in ruil voor de investering producten en diensten van de boerderij. Deze producten en diensten, in de vorm van 6 waardebonnen die 1 keer per jaar zijn te besteden, hebben in totaal een waarde van 300 euro per aandeel. Het geld wordt zo terugverkregen binnen een periode van 6 jaar. Wanneer de investeerder klant wordt bij Greenchoice, dan betaalt dit energiebedrijf 20 euro mee aan het eerste aandeel. Inmiddels is het project uit de pilotfase en doen er inmiddels 27 boeren mee. Ze betalen een klein bedrag voor pr materiaal en begeleiding, maar de meesten hebben wel SDE subsidie. Fase 2 > Subsidieonafhankelijk Met 'ʹENERGIE van boerENbuur!’ zal met aandelen van 3000 euro geld geïnvesteerd worden in zonnepanelen bij de boer. Met deze zonnepanelen wordt op 1 plek energie geproduceerd (de boerderij), wat vervolgens decentraal geconsumeerd wordt (in eigen huis). Na 25 jaar worden de panelen eigendom van de boer. Na deze 25 jaar verkrijgt de boer dan misschien nog 5-7 jaar stroom van deze zonnepanelen. De boer kan zelf ook aandelen nemen in de installatie, maar niet meer dan 49% van het totaal. Stichting Triple I-S spreekt hierbij liever niet van een aanbieder en gebruiker, maar eerder van een prosumer (of consument). Beide partijen (de boer en de andere aandeelhouders) zijn namelijk zowel producent én consument van zonne-energie. Op 21 september 2010 Op 21 september 2010 is er in deze subsidieonafhankelijke fase één project ‘belegd’. Het gaat hier om de installatie van een zonnesysteem op het dak van een boer. De kosten, circa 30.000 B

:

ARCADIS

37

B02052.000107 Januari 2011

euro, zijn opgedeeld in 10 aandelen van ieder 3.000 euro. De boer waar de installatie is geplaatst heeft vier aandelen gekocht, 6 andere participanten hebben de overige aandelen gekocht. De Stichting Triple I-S heeft de initiële investering voor de conceptontwikkeling deels met subsidie- en sponsorgeld, en deels met eigen geld gefinancierd. Het systeem zelf is met geld van de participanten gefinancierd. Gedurende een periode van 25 jaar zullen de participanten stroom ontvangen van dit systeem. Voor ieder aandeel ontvangt een participant jaarlijks tussen de 1000 en 800 kWh aan stroom. Wanneer wordt uitgegaan van een opbrengst van 800 kWh per jaar, dan zijn de kosten [(3000/25)/800= ] 0,15 Euro per kWh. De participanten zullen de toekomstige onderhoudskosten samen dragen. Dit zal gebeuren door de kostenpost eenmaal per jaar onder elkaar te verdelen. Volgens Anne Stijkel gaat het hierbij om een minimaal bedrag per participant. Het gaat dus om een werkend initiatief. Wel laat Stichting Triple I-S het even bij bovenstaand project. De reden: met dit project wordt aan de rand van de wet- en regelgeving geopereerd. Stichting Triple I-S is in afwachting van de uitkomst van de politieke en beleidsmatige discussie over de vorm van zelflevering die hierbij wordt toegepast. Het nieuwe regeerakkoord geeft hierbij mogelijkheden om politieke ondersteuning te verkrijgen. Fase 2 kan ter zijner tijd eventueel verder groeien. Dit wil zeggen dat aandeelhouders per dak kunnen intekenen. Zodra er voldoende aandelen van een dak zijn verkocht wordt er in een ander dak belegd. 1.6 Wat is de huidige en verwachte omvang van de organisatie? Bij de stichting I-S zijn 3 mensen werkzaam (niet in dienst). Momenteel is met de fase 1 en fase 2 projecten een totaal aan 200 kWp aan zonne-energie gerealiseerd. De stichting beoogt een omvang waarbij het verlies van stroom door transport van het zonnesysteem naar de afnemer minimaal is. Fase 1: In de beginfase stapten 15 boeren in en 750 burgers schoven aan. Inmiddels bedraagt het aantal deelnemende bedrijven 27. Fase 2: Er is 1 boer ingestapt en 6 burgers schoven aan. Voor Anne Stijkel is de omvang van dit initiatief totaal niet interessant. Het gaat de Stichting Triple I-S om kwaliteit, niet om kwantiteit; Triple I-S is sterk in conceptontwikkeling, wat vervolgens door andere partijen gekopieerd danwel uitgerold kan worden. Het zelforganiserend vermogen van de projecten is een belangrijk onderdeel van deze kwaliteit. Een zo groot mogelijke toepassing van deze projecten is daarbij een logisch gevolg.

B

:

ARCADIS

38

B02052.000107 Januari 2011


Subsidieonafhankelijk (zelfredzaam)



Stichting Triple I-S heeft geen winstoogmerk en is niet commercieel ingesteld



Er wordt geen energiebelasting en BTW over de duurzaam opgewekte stroom betaald (=salderen)



Zelforganisatie vanuit de individu (vraaggestuurd) − Participanten hebben het heft in eigen handen − Participanten kunnen zelf op zoek gaan naar geschikte daken (i.p.v. dat ze afhankelijk zijn van een organisatie)

3. Motivatie 3.1 Wat is de motivatie voor dit initiatief? Burgers betrokkenheid geven in de basisbehoeften (voedsel, energie, recreatie en vervoer). 3.2 In welke behoefte voorziet het initiatief? De behoefte om samen het verschil te maken. Dit door het geven van simpele handreikingen op het gebied van sociale duurzaamheid. 3.3 Welke obstakels bent u tegengekomen, of komt u tegen? 

De wet- en regelgeving ten aanzien van salderen is ontoereikend − De energiewet (incl. energiebelasting en BTW) zijn op het principe ‘je bent producent of consument’ gebaseerd. Het initiatief vanuit Stichting Triple I-S wilt dit principe tackelen door samen met Greenchoice op de rand van de wet te gaan opereren. Je bent dan consument en producent in 1.



Het gaat om een initiële investering van 3000 euro. − Veel mensen vinden het ‘eng’ om een dergelijk bedrag te investeren − Volgens Anne Stijkel zou in de toekomst een particulier de hypotheek moeten kunnen verhogen om aan deze vorm van duurzaamheid deel te kunnen nemen. We moeten meer leren denken in woonlasten.

4. Werkwijze 4.1 Welk product / dienst biedt u aan? Een constructie waarbij twee diensten worden aangeboden. 

Participanten kunnen één van de 27 biologische boeren ondersteunen om klimaatneutraal te worden door te investeren in zonnepanelen op boerenschuren. - Het gaat hier om een leenconstructie waarbij er geen enkele garantie is dat het geld in de vorm van producten of diensten wordt teruggekregen. Het betreft dus ‘warm’ leengeld, wat draait op ‘vertrouwen’. Als de boer failliet gaat of geen lekker producten meer maakt heb je als investeerder het nakijken.



Participanten kunnen door het kopen van een aandeel à 3000 euro gezamenlijk met andere participanten eigenaar worden van een zonnesysteem op een boerenschuur. Hierbij krijgen ze in ruil voor hun investering gedurende 25 jaar kilowatturen ‘thuis’ geleverd.

B

:

ARCADIS

39

B02052.000107 Januari 2011

4.2 Hoe werkt het? Aandelen 

Op basis van de kosten van een zonnesysteem en het aantal aandeelhouders zijn de kosten per aandeel berekend. Om het zelforganiserend vermogen te bevorderen worden de aandelen bij voorkeur niet teveel opgesplitst.



Bij de start van het project kopen de participanten een aantal aandelen à 3000 euro. Het aantal aandelen zal in verhouding staan tot het gemiddelde energieverbruik op dat moment. Het is niet de bedoeling dat een participant energieproducent wordt. Mocht het gemiddeld energieverbruik veranderen, dan heeft met de participant de mogelijkheid om aandelen door te geven of aandelen bij te kopen. − Het totaal aantal aandelen die de boer en participanten koopt zorgt voor het verkrijgen van de initiële investering. − Met het komen van een aandeel wordt eigenlijk (een deel van) de energierekening voor de komende 25 jaar betaald.

Energierekening 

De opgewekte energie per aandeel wordt verrekend met het eigen stroomgebruik thuis via de energierekening alsof de panelen op het eigen dak liggen.



De leverancier van zonnepanelen geeft de garantie dat de afnemer 25 jaar lang verzekerd is van minimaal 800 kWh per aandeel.



Greenchoice, die een administratieve rol heeft in dit proces, gaat er bij het opstellen van de energierekening vanuit dat (alsof) het zonnepaneel op het eigen dak van de participant ligt (ook al ligt het paneel in werkelijkheid op het dak van de boer). − In deze constructieve aanpak wordt wel voor het energietransport betaald. − Wanneer het energieverbruik minder is dan de opgewekte stroom die in verhouding staat met het aantal aandelen, dan zal Greenchoice het verschil uitbetalen. Rekenmodel BoerZOEKTbuur Kosten per aandeel

3000 euro

Minimale opbrengst installatie waarin wordt

800 kWh / aandeel

geïnvesteerd:

(verwachting)

Levensduur installatie

25 jaar

(Daarna heeft de boer nog circa 5-7 jaar stroom uit dit systeem) Totale opbrengst installatie waarin wordt

20.000 kWh

geïnvesteerd: Energiekosten (prijspijl 2010: ~23 cent per kWh)

0,15 Euro per kWh

Er wordt geen gebruik gemaakt van subsidies, wel van fiscale voordelen. De boeren (en andere bedrijven) die deelnemen hebben het voordeel dat voor de investering gebruik kan worden gemaakt van de EIA regeling. Verder betalen deze partijen geen BTW. Particulieren hebben deze voordelen niet.

B

:

ARCADIS

40

B02052.000107 Januari 2011

4.3 Hoe is de rolverdeling tussen aanbieder / afnemer? (eigendomsverhoudingen/aansprakelijkheid) 

De participanten zijn gezamenlijk eigenaar − Omdat het zonnesysteem op het dak van de boer ligt moet deze het systeem opnemen in de (brand)verzekering.



Een PV systeem is een roerend goed waar het opstalrecht op van toepassing is. − Een recht van opstal wordt door een notariële akte ingeschreven in het kadaster. − Zonder recht van opstal zou bij een faillissement van een boer de andere participanten het eigendom van de zonnepanelen verliezen. − Omdat de kosten circa 300 euro bedragen is het opstellen van deze overeenkomst voor het eerste project in fase 2 voorlopig uitgesteld.



De participanten hebben zelf financiële verantwoordelijkheid

5. Type afnemers 5.1 Wat is de doelgroep? Iedereen die de rekeninghouder is van een energierekening kan aandelen kopen. Op dit moment worden de zonnesystemen geïnstalleerd bij boeren, maar het concept zou ook toegepast kunnen worden op scholen, in de zorg etc. 5.2 Wat zijn de voordelen voor participanten? Op een financieel aantrekkelijke en ‘gezellige’ manier kunnen milieuwinsten worden behaald. 5.3 Wat zijn de voorwaarden voor deelname? 

De participant is rekeninghouder van een energierekening



De participant heeft de beschikking over geld voor de aandelen (eventueel middels een lening)



Het gaat om deelname in een project van minimaal 10 kWp − Een kleinere installatie is niet rendabel voor deze constructie. Zo kan het uit zonder subsidie.



Het is niet mogelijk om meer aandelen in een project te nemen dan het eigen energieverbruik. − Het is voor de participanten dus niet mogelijk om energieproducent te worden. Dit is ook niet de intentie van BoerZOEKTbuur.

6. Afhankelijkheid van subsidies 6.1 In hoeverre opereert het initiatief onafhankelijk van subsidies? 

Het concept Boerzoektbuur (fase 1) is bijna rendabel zonder SDE



Het concept ENERGIE van BoerENbuur (fase 2) is rendabel zonder SDE.

6.2 Wat is uw visie over de noodzaak van subsidies? Anne Stijkel vind subsidies bureaucratisch en tijdrovend. Daarbij is het moeilijk om SDE subsidie te verkrijgen. Liever ziet ze dat subsidies worden vervangen door belastingvoordelen. Daarbij vind ze het niet terecht dat er energiebelasting over duurzame energie wordt betaald. Dit zou dan ook moeten veranderen.

B

:

ARCADIS

41

B02052.000107 Januari 2011

7. Financiering 7.1 Welke investeringen dient u als initiatiefnemer (minimaal) te maken? Stichting Triple I-S geeft de voorzet om dit initiatief tot een succes te maken. Wanneer de weg vrij is om fase 2 groot uit te rollen wil de stichting van harte meewerken aan een grote campagne, mits financiering hiertoe voorhanden is. Kortom, de Stichting Triple I-S investeert voornamelijk in de opstartkosten van conceptontwikkeling, daarna is het aan andere partijen. 7.2 Welke investeringen dient de afnemer (minimaal) te maken? De boer (dakeigenaar) en afnemers kopen minimaal 1 aandeel à 3000 euro. Bijkomende kosten zoals notariskosten voor de opstalverzekering en de aanschaf van een nieuwe omvormer worden onder de participanten verdeeld. 8. Uitbreidingsmogelijkheden 8.1 Wat zijn de mogelijkheden voor opschaling of navolging? Denk hierbij ook aan bedrijven of coöperaties die in deze markt zelf business willen starten en aan investeerders of fondsen. Het concept beperkt zich niet tot boeren. Het kan ook toegepast worden voor andere doeleinden, zoals scholen (schoolENbuur) in in de zorg (zorgENbuur) etc. Stichting Triple I-S gaat uit van het open source aanpak voor de hiervoor beschreven systeeminnovatie. Dit wil zeggen dat alles uit dit project gekopieerd mag worden door derden. 9. Risico’s 9.1 Wat zijn de risico’s voor u als initiatiefnemer? De risico’s voor het slagen van het ‘fase 2’ initiatief liggen voor de Stichting Triple I-S vooral op het gebied van wet- en regelgeving. 9.2 Wat zijn de risico’s voor de afnemers? 

Bedrijven: wijziging herstelwet belastingdienst waardoor er geen fiscale voordelen meer zijn.



Participanten: faillissement boer (dakeigenaar)



Boer (dakeigenaar): niet voldoende participanten die willen deelnemen

9.3 Zijn er verzekeringsmogelijkheden? Er kunnen (brand)verzekeringen voor de zonnestroom installatie worden afgesloten. Deze kosten zullen door de participanten gezamenlijk worden gedragen.

10. Gebruikerservaringen 10.1 Hoe zijn de ervaringen van uw klanten (leden)? Boeren zien direct het voordeel van dit initiatief. Wel is het moeilijk om burgers te laten participeren in BoerZOEKtbuur. Ofwel, het kost veel inspanning om de boeren dit enthousiasme over te laten brengen op (potentiële) medeparticipanten. Voor ENERGIE van B

:

ARCADIS

42

B02052.000107 Januari 2011

boerENbuur is de inschatting dat dit anders ligt, mede omdat er sprake is van ‘ontzorgen’ (wel de lusten niet de lasten). 10.2 Is het mogelijk om met enkele van deze (potentiële) klanten in contact te treden? Op de website www.boerzoektbuur.nl zijn de leerervaringen uit de fase 1 projecten te lezen. Ook is de zien welke boeren deelnemen in deze projecten.

11. Andere initiatieven 11.1 Welke soortgelijke initiatieven zouden wat u betreft interessant zijn voor deze inventarisatie? Het project ‘Co-operatie (Amsterdam-)Zuid: “Wij krijgen kippen!” is een voorbeeld van een soortgelijk initiatief. Dit project is mede opgezet door Anne Stijkel. Doel van dit project is om 50 lokale energiebedrijven neer te zetten, waarbij na 2 jaar een uitrol over de rest van Nederland plaatsvindt. 11.2 Wat is uw kennis en ervaring met deze initiatieven? Het project genoemd onder 11.1 zal worden uitgevoerd in Amsterdam-Zuid. Het project is niet neergezet door de gemeente, maar is bottum-up (vanuit de burgers) ontstaan. Er is een IKS subsidie voor dit project verkregen.

B

:

ARCADIS

43

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

6

Interview: Energy Valley Datum interview: 16 november2010



Pieter Bergmeijer

Functie:

Projectleiding PV-Groeiversneller:

E-mail:

[email protected]

Hoofdvestiging:

Groningen

Adres:

Laan Corpus den Hoorn 300, 9728 JT Groningen

Telefoon:

050-7890010

E-mail:

[email protected]

Website:

www.energyvalley.nl

1.3 In welk gebied is de organisatie actief? Energy Valley, een platform voor samenwerkingsvormen, is actief in Noord-Holland Noord, Friesland, Groningen en Drenthe. 1.4 Beschrijf kort de organisatievorm: Energy Valley is een publiek privaat samenwerkingsverband. Het organisatiemodel wordt gekenmerkt door een regionaal samenwerkingsverband van installateurs (zoals EnergieService en HR Woonconfort) die: 

De communicatie naar de klant regelt; marketing en klantafhandeling



Verantwoordelijk is voor centrale inkoop (direct en/of via tussenhandel)



De kwaliteit kan waarborgen (in samenwerking met Holland Solar en ISSO)

Het verdient hierbij de voorkeur dat de bij het samenwerkingsverband aangesloten installateurs overeengekomen transparante prijzen hanteren op basis van (centraal ingekochte) materialen, uren en reële marge. Energy Valley is een procesmanager die initiatieven bij bedrijven en overheden (zoals provincies en gemeenten) probeert los te trekken. Hierbij brengt Energy Valley partijen op het gebied van inkoop, financiën, marketing etc. bij elkaar. Energy Valley richt zich hierbij

B

:

ARCADIS

44

B02052.000107 Januari 2011

op een economisch samenwerkingsverband tussen bedrijven en overheden in de vier noordelijke provincies. 1.5 Wat is de fase van ontwikkeling? Wat zijn de toekomstige fasen? Energy Valley heeft al platforms voor samenwerkingsvormen gerealiseerd op het gebied van groen gas en smart grids. Het project ‘PV-Groeiversneller’ van Energy Valley is een nieuw initiatief voor samenwerking. Energy Valley heeft hierbij een initiërende rol. Dit wil zeggen dat Energy Valley zich terug zal trekken op het moment dat de samenwerking tussen bedrijven en overheden in een project resulteert. Het initiatief ‘PV Groeiversneller'ʹ bestaat sinds het voorjaar van 2010. Inmiddels heeft Energy Valley goed zicht gekregen op de markt. Ook zijn er al een aantal partijen die samenwerken. Momenteel richt Energy Valley zich met name op het creëren van schaalgrootte op het gebied van geld, inkoop en het toepassen van fiscale voordelen (zoals EIA). Door schaalgrootte is schaalvoordeel te verkrijgen. Bijvoorbeeld: grootschalige inkoop zal resulteren in prijsvoordeel. Nu Energy Valley al een aardig zicht heeft op de markt zullen zij zich de komende tijd richten op het interesseren van marktpartijen om samen een consortium te sluiten. 1.6 Wat is de huidige en verwachte omvang van de organisatie/ het concept/ constructie? Naar verwachting zullen vanuit het op te richten consortium de eerste panelen medio 2011 worden geplaatst. Op dit moment zal Energy Valley zich terugtrekken. Ambities 

De ambitie van Energy Valley is om met het project ‘PV Groeiversneller'ʹ de werkgelegenheid in Noord Nederland te stimuleren. Hiertoe zal het project ‘PV groeiversneller’ in het jaar 2015 in totaal 500 extra banen moeten opleveren in de 4 noordelijke provincies.



De ambitie is om in 2011 voor 60 MW aan zonne-energie te realiseren en in het jaar 2015 200 MW aan zonne-energie.


Energy Valley is een stichting en heeft geen winstoogmerk. − Hierdoor is Energy Valley een betrouwbare partner voor diverse marktpartijen.



Uitstekende informatieve website − De klant kan zich optimaal oriënteren op aspecten als technische vereisten, energie opbrengst, prijzen en subsidies.



Transparantie door het hanteren van uniforme prijzen



Kwaliteitsborging − In samenwerkgin met Holland Solar en ISSO wil Energy Valley een kwaliteitskeurmerk oprichten



Energy Valley heeft de kennis en beschikking over slimme financieringsvormen − Bijvoorbeeld: Texel Energy en Zoneco.

B

:

ARCADIS

45

B02052.000107 Januari 2011

3. Motivatie 3.1 Wat is de motivatie voor dit initiatief? Met het project ‘PV groeiversneller’ wil Energy Valley een zelfdragende markt voor zonnestroom realiseren waarbij bedrijven en consumenten zonnestroom installaties kunnen aanschaffen zonder subsidie. Dit project is voor Energy Valley een middel om haar missie, de werkgelegenheid in de 4 noordelijke provincies te vergroten, te verwezenlijken. 3.2 In welke behoefte voorziet het initiatief? Algemeen: Een markt voor zonnestroom installaties die ook zonder subsidies aantrekkelijk is. Gemeenten en Provincies: Realiseren van een energieakkoord 

Een zelfdragende markt voor zonnestroom realiseren kan alleen wanneer er afspraken met de publieke sector worden gemaakt.

Private sector en bedrijven: Continuïteit in de stroom van zonne-installaties die worden gerealiseerd. 3.3 Welke obstakels bent u tegengekomen, of komt u tegen? 

Energy Valley is actief met het initiatief ‘PV groeiversneller’ in een markt waar ontzettend veel gebeurd. Geen van de partijen in deze markt kan het alleen. Het is hierbij een obstakel om partijen daadwerkelijk met elkaar te laten samenwerken en afspraken te laten maken.



Afnemers: er is veel onzekerheid over de prijzen van de PV systemen.

4. Werkwijze 4.1 Welk product / dienst bied u aan? Procesmanagement, waarbij Energy Valley als een intermediaire partij kan worden gezien. 4.2 Hoe werkt het? Energy Valley wil een zelfdragende markt voor zonnestroom realiseren door: 

Het organiseren van inkooporganisatie voor (Noord)Nederland − Onder andere voor concrete projecten van gemeenten, provincies − Doel: systeemcomponenten tegen zo laag mogelijke kosten inkopen



Het terugdringen van (kosten) tussenhandel − Door middel van uitschakelen / minimaliseren tussenhandel



Financieel ontzorgen van de klant / energiedienst



Samenwerking met installatiebranche



Verbeterde klantcommunicatie / marketing − Zowel voor consumenten en bedrijven



Onderscheidende kwaliteitscriteria



Nieuwe initiatieven benutten − Zoals lokale duurzame energiebedrijven (LDEB).

B

:

ARCADIS

46

B02052.000107 Januari 2011

Een veelheid aan initiatieven zal hiertoe worden gebundeld, waardoor een groot aantal partijen een rol zal spelen in dit proces. Initiële investering Er zijn voor de initiële investering een tweetal bronnen nodig: 

Private equity



Garantiefondsen uit de publieke sector

Wanneer de initiële investering is verkregen is de volgende stap voor Energy Valley om een formule te ontwikkelen waarbij een huurkoop/leaseconstructie aan de afnemers wordt aangeboden. 4.3 Hoe is de rolverdeling tussen aanbieder / afnemer? (eigendomsverhoudingen/aansprakelijkheid) De eigendomsverhoudingen en aansprakelijkheid zullen afhangen van de financiële constructie die gehanteerd wordt. Voorbeeld: huurconstructie De geplaatste zonne-energie installaties zijn eigendom van een beheersorganisatie, die deze vervolgens verhuurt aan de klant. Het onderhoud van de installatie zou kunnen worden uitbesteed aan regionale samenwerkingsverbanden. Na een overeengekomen huurperiode komt de installatie in eigendom van de klant.

5. Type afnemers 5.1 Doelgroep(en)? 

Early adopters op de (noord) Nederlandse markt.



Het gaat hier zowel om consumenten, bedrijven en de publieke sector in deze ‘launching sector’ van zonne-energie.

5.2 Voordelen voor afnemers? 

Mogelijkheid tot een meer duurzame aanpak. − Lokale opwekking



Een vaste energieprijs voor de komende 25 jaar

5.3 Voorwaarden voor deelname? 

De deelnemer is bereid om samen te werken



De deelnemer is in staat zijn rekeningen te betalen



De deelnemer heeft de beschikking over een dak die technisch geschikt is voor de installatie van zonnepanelen.

B

:

ARCADIS

47

B02052.000107 Januari 2011

6. Afhankelijkheid van subsidies 6.1 Opereert het initiatief afhankelijk van subsidies? Met het initiatief ‘PV groeiversneller’ is het mogelijk om subsidieloos aan de slag te gaan. Op de website van Energy Valley kan de klant zich wel oriënteren subsidies. In eerste instantie is het project ‘PV groeiversneller’ een subsidieonafhankelijk initiatief. Energy Valley geeft toch informatie over subsidies omdat zij van mening zijn dat (lokale) subsidies die verkregen kunnen worden wél gebruikt moeten worden. Het is echter geen doel op zich. 6.2 Wat is uw visie over de noodzaak van subsidies? Pieter Bergmeijer vind subsidies nodig. Zelfs bij saldering zal volgens hem toch gesubsidieerd worden omdat de afnemer dan vrij is van energiebelasting. Wel is Pieter Bergmeijer van mening dat bij subsidies de maatschappelijke kosten niet worden meegerekend. Een level playing field is voor subsidies daarom een vereiste; op deze manier zullen voor alle partijen dezelfde regels gelden.

7. Financiering 7.1 Welke investeringen dient u als initiatiefnemer (minimaal) te maken? De investeringen die Energy Valley maakt variëren van contractkosten tot degradatie van zonnecellen. Deelname van overheden, financiers (zoals banken en financiële fondsen) en bedrijven zal de financiering van de projecten mogelijk moeten maken. Energy Valley zal zelf geen eigen geld in deze projecten investeren. 7.2 Welke investeringen dient de afnemer (minimaal) te maken? De investeringen die gemaakt moeten worden zullen afhangen van het model dat wordt toegepast. Om de kapitaalkosten zo laag mogelijk te houden zullen fiscale voordelen (bijvoorbeeld EIA) gebruikt gaan worden. Rekenmodel Er wordt momenteel door Energy Valley een rekenmodel ontwikkeld. Dit is een rekenmodel waarbij schaalgrootte centraal staat. Er wordt nu voor partijen uitgerekend wat het oplevert in kWp. Verder zijn er vele andere factoren die in dit rekenmodel een rol spelen, zoals: gaat de consument direct salderen, wat zijn de kapitaallasten, welke garanties worden gegeven etc. Dit rekenmodel is vertrouwelijk. 8. Uitbreidingsmogelijkheden 8.1 Wat zijn de mogelijkheden voor opschaling of navolging? Denk hierbij ook aan bedrijven of coöperaties die in deze markt zelf business willen starten en aan investeerders of fondsen. 

Het proces kan in heen Nederland worden toegepast



Het proces is geschikt voor andere vormen van duurzame energie − Zo heeft Energy Valley een soortgelijk proces toegepast voor groen gas



Energy Valley staat open voor samenwerking elders in Nederland. B

:

ARCADIS

48

B02052.000107 Januari 2011

9. Risico’s 9.1 Wat zijn de risico’s voor u als initiatiefnemer? (bijvoorbeeld bij een nieuwe eigenaar?) Energy Valley zegt zelf geen risico’s te hebben. De risico’s liggen bij de ondernemers. 9.2 Wat zijn de risico’s voor de afnemers? 

De overheid werkt niet mee om salderen mogelijk te maken



Afbreukrisico: het consortium valt uit elkaar

9.3 Zijn er verzekeringsmogelijkheden? De deelnemers zullen zelf de noodzakelijke verzekeringen moeten afsluiten.

10. Gebruikerservaringen 10.1 Hoe zijn de ervaringen van uw klanten (leden)? De deelnemers die nog niet zijn afgehaakt zijn positief. Het gaat hier voornamelijk om bedrijven met een duurzaamheidvisie (géén quick wins) en oog voor kwaliteit. De bedrijven ontdekken door deze manier van samenwerken dat ze samen sterk staan. 10.2 Is het mogelijk om met enkele van deze (potentiële) klanten in contact te treden? < Zo ja, noteer hier de contactgegevens > 11. ‘Concurrerende’ initiatieven 11.1 Bent u bekend met soortgelijke initiatieven? (alsmede andere sleutelfiguren op dit gebied) 

Zoneco.



1miljoenzonnepanelen.nl



Texel energie

11.2 Wat is uw kennis en ervaring met deze initiatieven? Het business model van Zoneco is interessant te noemen. Dit business model bestaat uit een combinatie van LDEB en zonnestroomopwekking. Texel energie heeft een interessante financieringsconstructie.

B

:

ARCADIS

49

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

7

Interview: Gemeente Amersfoort Datum interview: 16 november2010



Pauline Sparenburg

Functie:

Senior adviseur Milieu


Postbus 4000, 3800 EA Amersfoort

Website:

www.energiebesparingindewijk.nl/Duurzaamheidslening.asp

Telefoonnummer:

033-4695111 (gemeente Amersfoort)

1.3 In welk gebied is de organisatie actief? Gemeente Amersfoort 1.4 Beschrijf kort de organisatievorm: Voor de campagne Energiebesparing in de Wijk werken de gemeente Amersfoort, wijkbewoners en andere partijen in 2010 en 2011 samen aan het realiseren van energiebesparende maatregelen in de wijken Soesterkwartier, Berg-,Vermeer-, Leusderkwartier, Binnenstad, Liendert/Rustenburg en Hoogland. Voor het project werkt de gemeente Amersfoort samen met partijen, waaronder de Salecogroep, Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederland (SVn) en Banken. Als onderdeel van de campagne Energiebesparing in de Wijk wordt een duurzaamheidslening voor energiebesparingsmaatregelen aangeboden. 1.5 Wat is de fase van ontwikkeling? Na enkele maanden administratieve en procedurele voorbereiding (waaronder goedkeuring door het college en de raad) is in maart 2009 de duurzaamheidslening in werking gesteld. Sinds de inwerkingstelling van de duurzaamheidslening is het fonds, ter grootte van 140.000 euro, momenteel (november 2010) al helemaal toebedeeld. 1.6 Wat is de huidige en verwachte omvang van de organisatie? De meeste leningen zijn aangevraagd voor isolatie van de woning. Van het totaal aantal leningen van 30 zijn er 3 aangevraagd voor het plaatsen van zonnepanelen. Het hogere doel waar deze duurzaamheidsleningen aan bijdragen is in 2030 een energie neutrale gemeente

B

:

ARCADIS

50

B02052.000107 Januari 2011

te zijn. Hoeveel duurzaamheidsleningen in de toekomst hiertoe afgesloten zullen worden is niet bekend. 2. Succesfactoren 2.1 Noem de succesfactoren: Woningeigenaren in de gemeente Amersfoort kunnen goedkoop geld lenen om de woning écht energiezuinig te maken. 3. Motivatie 3.1 Wat is de motivatie voor dit initiatief? In 2007 heeft gemeente Amersfoort de nul situatie van de carbon footprint van de gemeente Amersfoort vastgelegd. Hierbij is als doel gesteld om in 2030 een energie neutrale gemeente te zijn. Uit de nul meting bleek dat er veel energiebesparingen gehaald kunnen worden uit de bestaande woningbouw. 3.2 In welke behoefte voorziet het initiatief? Energiebesparingen toegankelijk maken. 3.3 Welke obstakels bent u tegengekomen, of komt u tegen? Beperkte capaciteit Het grootste obstakel voor de gemeente Amersfoort is dat het fonds maar een beperkte capaciteit heeft. De gelden uit het fonds komen door middel van rente en aflossing uiteindelijk weer terug in het revolverend fonds. Het geld komt echter maar mondjesmaat terug. De gemeente Amersfoort is daarom op zoek naar andere financieringsmogelijkheden. Omdat het nu om een lening met een rentepercentage van maar 2% gaat, is het moeilijk om deze lening om een andere manier te realiseren. Wel is er door Pauline Sparenburg de nationale aanpak van energiebesparing, ‘Meer Met Minder’ (www.meermetminder.nl) als alternatief genoemd. Op deze manier kunnen afnemers diverse subsidiemaatregelen stapelen. Kredietwaardigheid Een voorwaarde voor deelname is de kredietwaardigheid van de lener (huiseigenaren); leningen worden alleen verstrekt na positieve financiële krediettoets. Dit is ook meteen een discussiepunt, want met de energiebesparende maatregelen die met de lening mogelijk worden zal de hoogte van de energierekening van de lener verminderen. Op deze manier zullen uiteindelijk ook de vaste lasten dalen. 4. Werkwijze De formele regeling staat in de Verordening van de gemeente Amersfoort: www.amersfoort.nl/docs/Nieuwe_structuur/_wonen_wijken/_milieu/Verordening_duurzaa mheidslening.pdf 4.1 Welk product / dienst biedt u aan? Een gemeentelijke stimuleringsregeling ten behoeve van de financiering van duurzaamheidsmaatregelen die worden getroffen in de eigen woning (waaronder het gebruik van zonne-energie). De duurzaamheidslening wordt door het college aan aanvrager B

:

ARCADIS

51

B02052.000107 Januari 2011

toegekend waarna SVn (de Stichting Stimuleringsfonds Volkshuisvesting) de financiële uitvoering ter hand neemt; Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederland (SVn) Met het instrument ‘De Duurzaamheidslening’ kunnen inwoners tegen gunstige voorwaarden energiebesparende maatregelen treffen in hun huis. Voor deze lening werkt de gemeente Amersfoort samen met het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederland (SVn). Ook andere Nederlandse gemeenten bieden een duurzaamheidslening aan via dit stimuleringsfonds3. De gemeente Amersfoort heeft bij SVn een eigen revolverend fonds. Hieruit worden duurzaamheidleningen verstrekt aan particulieren. De gemeente heeft zelf de leningvoorwaarden bepaald, waaronder een laagrentepercentage van 2% (zie ook: www.svn.nl). Met deze 'zachte' duurzaamheidslening stimuleert de gemeente energiebesparende maatregelen binnen de volkshuisvesting die anders niet of slechts moeizaam van de grond komen. 4.2 Hoe werkt het? Huiseigenaren kunnen bij de gemeente een duurzaamheidslening afsluiten voor energiebesparende maatregelen zoals zonnepanelen en een zonneboiler. Het geld voor de duurzaamheidslening komt bij de portefeuillehouder Wonen van de gemeente Amersfoort vandaan. 

Aanbieder (gemeente): − De gemeente beoordeelt de aanvraag op juistheid en volledigheid. − Kan de uitvoering van de werkzaamheden controleren. Dit gebeurt steekproefsgewijs. − Ontvangt de gelden uit het revolverend fonds door middel van rente en aflossing uiteindelijk weer terug, waarna ze opnieuw ingezet kunnen worden voor duurzaamheidsprojecten.



Afnemers (huiseigenaar): − Controleert bij de afdeling vergunningen of men vergunning nodig heeft voor de energiebesparende maatregelen die worden uitgevoerd in de woning. − Vraagt offertes aan bij bedrijven die de maatregelen kunnen uitvoeren. − Vult het aanvraagformulier op de website volledig in en stuurt dit in tweevoud op naar de gemeente Amersfoort. − Ontvangt van de gemeente een toewijzingsbrief en een aanvraagformulier van stichting Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederland (SVn). Deze stichting regelt de financiële afhandeling van de leningen. Of de huiseigenaar ontvangt een afwijzingsbrief. − Vult het aanvraagformulier van SVn volledig in en stuur dit op naar SVn. Bij positieve toetsing ontvangt de huiseigenaar een offerte voor een lening met een rente van 2%. Bij negatieve toetsing ontvangt u een afwijzingsbrief − Als de huiseigenaar akkoord gaat met de offerte kan deze aan de slag.

3

www.svn.nl/site/nl-

nl/Consument+Zakelijk/Duurzaamheidslening/Gemeenten+met+Duurzaamheidslening/Gemeenten+met+Duurzaamheidslening.htm B

:

ARCADIS

52

B02052.000107 Januari 2011

4.3 Hoe is de rolverdeling tussen aanbieder / afnemer? (eigendomsverhoudingen/aansprakelijkheid) Anders dan de standaardvoorwaarden van de Duurzaamheidslening SVn waarbij het leningsbedrag wordt ondergebracht in een Bouwkrediet van de Hypotheek, worden leningen onderhands verstrekt. De lener is daarbij eigendom van het zonnesysteem dat wordt aangeschaft. Daarbij is de lener ook volledig aansprakelijk voor dit systeem.

5. Type afnemers 5.1 Wat is de doelgroep? Huiseigenaren Gemeente Amersfoort (geen bedrijven) 5.2 Wat zijn de voordelen voor afnemers? 

Onafhankelijk van subsidie kan een lening voor een zonnesysteem worden aangevraagd



De hoge initiële investering wordt weggenomen bij afnemers



Energiebesparende maatregelen in en aan het huis verlagen de energierekening

5.3 Wat zijn de voorwaarden voor deelname? Voor voorwaarden als Zonnepanelen en een Zonneboiler geld: 

De WOZ-waarde van de woning mag niet hoger zijn dan €350.000 − Deze eis wordt gesteld om te voorkomen dat mensen met voldoende eigen vermogen onnodig gebruikmaken van de duurzaamheidslening.



Het minimumbedrag van de lening is €2.500 en het maximum €7.000.



Het rentepercentage bedraagt 2%



Duur van de lening is maximaal 10 jaar



Er kan tussentijds boetevrij worden afgelost

6. Afhankelijkheid van subsidies 6.1 In hoeverre opereert het initiatief onafhankelijk van subsidies? Een lening is mogelijk zonder dat iemand subsidie heeft. Dit is in de praktijk ook diverse malen gebeurd, voornamelijk omdat maar weinig mensen subsidie krijgen toegekend. Volgens Pauline Sparenburg kunnen veel zonnestroom projecten makkelijk uit zonder subsidie omdat het breakeven-punt door dalende prijzen en een stijgend rendement al is bereikt. 6.2 Wat is uw visie over de noodzaak van subsidies? Volgens Pauline Sparenburg is SDE meer een ad hoc maatregel. De SDE subsidieregeling is altijd vele malen overtekend. Het Duitse feed-in-tariff met een goed tarief voor terugleveren zou in Nederland meer op zijn plaats zijn.

B

:

ARCADIS

53

B02052.000107 Januari 2011

7. Financiering De gemeente Amersfoort is op zoek naar andere financieringsvormen dan de huidige duurzaamheidlening. 7.1 Welke investeringen dient u als initiatiefnemer (minimaal) te maken? Het geld voor de duurzaamheidslening komt bij portefeuillehouder Wonen van de gemeente Amersfoort vandaan. 7.2 Welke investeringen dient de afnemer (minimaal) te maken? De afnemer betaald de lening door middel van rente en aflossing terug over een periode van maximaal 10 jaar. Verder dient de afnemer zelf de benodigde verzekeringen af te sluiten.

8. Uitbreidingsmogelijkheden 8.1 Wat zijn de mogelijkheden voor opschaling of navolging? Denk hierbij ook aan bedrijven of coöperaties die in deze markt zelf business willen starten en aan investeerders of fondsen. De duurzaamheidslening wordt in het project Energiebesparing in de Wijk wel gepromoot maar kan volgens Pauline Sparenburg ook buiten de campagne ‘Energiebesparing in de Wijk’ worden toegepast. Het gaat dan niet meer om toepassing op wijkniveau, maar de mogelijkheid voor individuen om een duurzaamheidslening aan te vragen. Verder behoort navolging in andere gemeenten, wat momenteel al gebeurd, ook tot de mogelijkheden. Het fonds voor dit initiatief, ter grootte van 140.000 euro is momenteel (november 2010) al helemaal toebedeeld. De gemeente Amersfoort is daarom benieuwd naar andere financieringsvormen waardoor opschaling of navolging wel mogelijk zal worden. Naast het aanbieden van een duurzaamheidslening, bied de gemeente Amersfoort ondersteuning aan burgerinitiatieven voor lokale collectieve PV. Het gaat hier om het project duurzaamheid in het Soesterkwartier en collectieve investeringen voor zonnepanelen in het Bergkwartier. Een externe deskundige bereid hiertoe een financieel haalbaar concept voor in samenwerking met de initiatiefnemers. Tevens worden geschikte daken geïnventariseerd.

9. Risico’s 9.1 Wat zijn de risico’s voor u als initiatiefnemer? Wat gebeurt er bijvoorbeeld bij een eventuele nieuwe eigenaar van de locatie? Risico tot het niet terugbetalen van de lening. 9.2 Wat zijn de risico’s voor de afnemers? De investering wordt niet terugverdiend. 9.3 Zijn er verzekeringsmogelijkheden? De lener is zelf verantwoordelijk voor het afsluiten van de noodzakelijke verzekeringen.

B

:

ARCADIS

54

B02052.000107 Januari 2011

10. Gebruikerservaringen 10.1 Hoe zijn de ervaringen van uw inwoners? Inwoners van de gemeente Amersfoort die gebruik hebben gemaakt van de duurzaamheidslening zijn veelal positief. Ook zijn ze te spreken over de adviserende rol van de betrokkenen binnen de campagne ‘energiebesparing in de wijk’.

11. Andere initiatieven 11.1 Welke soortgelijke initiatieven zouden wat u betreft interessant zijn voor deze inventarisatie? De gemeente Amersfoort bied ondersteuning aan burgerinitiatieven voor lokale collectieve PV. Hiertoe bereid een externe deskundige op dit moment een financieel haalbaar concept voor, dit in samenwerking met de initiatiefnemers. Een voorbeeld van een ander initiatief is de Zonvogel. 11.2 Wat is uw kennis en ervaring met deze initiatieven? De kennis binnen soortgelijke initiatieven is voor de gemeente Amersfoort zeer bruikbaar. Zo wordt de voorzitter, Peter van Vliet, van de Zonvogel ingehuurd door de gemeente Amersfoort.

B

:

ARCADIS

55

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

8

Interview: International Solar Datum interview: 22 november2010



Frank Heijckmann

Functie:

Managing Partner


Stationsplein 91, 5811 BM 's-Hertogenbosch

Website:

www.international-solar.com/website_NL

E-mail:

[email protected]

Telefoonnummer:

073-7040376

1.3 In welk gebied is de organisatie actief? Nederland, Duitsland, Spanje en Frankrijk 1.4 Beschrijf kort de organisatievorm: International Solar is een volle zuster organisatie van International Hydro, welke zich in Nederland bezighoudt met het ontwikkelen van nieuwe en bestaande waterkrachtcentrales in Duitsland en Frankrijk (www.internationalhydro.com). International Solar werkt voor de realisatie van waterkracht- en zonnestroomprojecten nauw samen met de energieleverancier Greenchoice. Greenchoice zorgt voor de administratieve afwerking en heeft samen met International Solar een risicodragend aandeel in het project. 1.5 Wat is de fase van ontwikkeling? International Solar heeft een aantal investeringen gedaan in grote zonnestroom parken in Duitsland, en Spanje. Daarnaast worden er (kleinschalige) dakprojecten ontwikkeld in Nederland. Medio augustus 2009 is International Solar actief met projecten bezig op het gebied van zonne-energie. Scholenproject Momenteel is International Solar betrokken bij een scholenproject in Amsterdam. Hiertoe worden in 2011 op verschillende schoolgebouwen zonnesystemen geïnstalleerd. Installatie van een zonnesysteem zal niet mogelijk zijn op ieder schoolgebouw, aangezien er veel verouderde schoolgebouwen zijn waarop de installatie van een zonnesysteem lastig is. Dit project is een samenwerking van de 4 Amsterdamse stadsdelen en 4 stichtingen (waaronder de AWBR: http://cms.qlictonline.nl/users/awbr/?pid=10). Het project wordt deels met een SDE subsidie gefinancierd. Het gaat hier om een SDE subsidie die in 2000 is toegekend. Op maandag 29 november zullen de diverse partijen het contract ondertekenen.

B

:

ARCADIS

56

B02052.000107 Januari 2011

Verder is International Solar met een tiental projecten bezig. De verwachting is dat er in 2011 voor 1-2 mWp aan zonne-energie gerealiseerd wordt. 1.6 Wat is de huidige en verwachte omvang van de organisatie? 

Er zijn momenteel 2 fte werkzaam bij International Solar. Het aantal fte zal in de toekomst naar verwachting worden uitgebreid.



International Solar concentreert zich nu met name op projecten in Nederland. De projecten in het buitenland (Duitsland, Frankrijk en Spanje) worden op afstand gehouden.



Het doel is om 1-5 mWp aan zonne-energie per jaar te realiseren.



De ambities van International Solar liggen zijn niet het realiseren van snelle winsten. Dit hoeft ook niet, want International Solar blijft zo’n 20 jaar eigenaar van het project. Daarbij zijn de projecten gebaseerd op het principe van duurzaam opwekken van energie.


Intensieve samenwerking met dakeigenaren en energieleverancier Greenchoice ter realisatie van een zonnestroom dakproject. Hierbij is International Solar: − Een partij die maatwerk levert (ook bij het toepassen van de Nederlandse wetgeving) − Een partij die gemotiveerd is om het project óók zonder subsidie te realiseren

3. Motivatie 3.1 Wat is de motivatie voor dit initiatief? In Nederland zoveel mogelijk kansen te benutten om zonne-energie te ontwikkelen. Daarbij is het initiatief ontstaan uit het inzicht dat duurzame energie belangrijk is voor de toekomst. 3.2 In welke behoefte voorziet het initiatief? De behoefte bij (semi-)overheden en bedrijven: 

Om duurzame energie op te wekken.



Om niet afhankelijk te zijn van grote partijen in de energiemarkt.



Om duurzame energie een onderdeel te maken van hun marketingactiviteiten.

Daarbij hebben met name gemeenten de behoefte om niet 20 jaar vast te zitten aan een project. International Solar voorziet in deze behoefte en ontzorgt de gemeente op financieel, operationeel en economisch gebied. 3.3 Welke obstakels bent u tegengekomen, of komt u tegen? Frank Heijckmann komt de volgende obstakels tegen: 

Tekort aan subsidie: − In de andere Europese landen is dit beter geregeld met het feed-in-tariff, waardoor de ontwikkeling op het gebied van zonne-energie veel verder is dan in Nederland.



Onzekerheden in regelgeving betreft duurzame energie − De obstakels die hierdoor in Nederland zijn ontstaan:  Energiemeters in gebouwen zijn niet geschikt voor teruglevering B

:

ARCADIS

57

B02052.000107 Januari 2011

− Voor International Solar is het hierdoor moeilijk om met variabel gebruik om te gaan  Teruglevering aan het net geeft veel problemen: − Bij teruglevering is er geen vast bedrag per kWh  Dit is verschillend per energieleverancier  Hier heeft niemand zeggenschap over − Bij teruglevering wordt iemand voor de wet tevens energieleverancier, waardoor er energiebelasting betaald moet worden De ontwikkeling en de groei op het gebied van zonne-energie komen door bovenstaande punten traag van de grond, aldus Frank Heijckmann.

4. Werkwijze 4.1 Welk product / dienst biedt u aan? Het (ver)huren van daken met een maximum geïnstalleerd vermogen van 100kWp. Het ontzorgen van de klant op financieel, operationeel en economisch niveau staat hierbij centraal. 4.2 Hoe werkt het? 

International Solar: − Huurt dak afnemers voor 15-20 jaar tegen een variabel tarief, afhankelijk van de productie van energie door de zonnepanelen.  International Solar is 15-20 jaar eigenaar van het project en het zonnesysteem − Financiert, installeert en onderhoud de zonnepanelen  International Solar werft zelf geen daken  International Solar maakt altijd gebruik van fiscale voordelen − Initiële investering:  Hiervoor wordt gebruik gemaakt van subsidies  Hiervoor gebruikt International Solar: − Eigen geld − Geld van Greenchoice − Geleend geld van de bank − Installatie:  Voor de installatie heeft International Solar al een aantal partijen op het oog. Panelen kunnen via de leverancier of een groothandel worden ingekocht. Bij voorkeur gaat het om Europese producten. − Opbrengsten:  Via de dakeigenaar − Verkregen subsidies of − Verkoop stroom indien geen subsidies verkregen.  Daarbij wordt verdient aan de verkoop van stroom die wordt teruggeleverd aan het net.



Afnemers (dakeigenaar): − Verhuurt dak − Winst door: B

:

ARCADIS

58

B02052.000107 Januari 2011

 Huuropbrengst of  Ontvangen van gratis stroom van de zonnestroom installatie. Voorwaarde is wel dat er subsidie wordt ontvangen die wordt overgedragen aan International Solar. − De vergoeding is afhankelijk van de systeemgrootte − Na de looptijd van 15-20 jaar gaan de panelen over in handen van de afnemer. Afnemers zullen (administratief en economisch) voordeel hebben wanneer ze overstappen naar energieleverancier Greenchoice, maar zullen hiertoe niet worden verplicht. 4.3 Hoe is de rolverdeling tussen aanbieder / afnemer? (eigendomsverhoudingen/aansprakelijkheid) 

Beide partijen ondertekenen een contract waarin vastgelegd wordt dat International Solar binnen een vooraf vastgestelde periode (meestal 4-5 jaar) de kans heeft om het zonne-energie project te verwezenlijken.



De afnemer is niet verantwoordelijk voor enige kosten en er wordt dus geen enkele budgettaire besteding vereist.



Panelen en overige hardware blijven eigendom van International Solar. Aan het einde van de contractperiode kan de dakeigenaar er voor kiezen de panelen (gratis) over te nemen.

5. Type afnemers 5.1 Wat is de doelgroep? Gemeenten, provincies, woningcorporaties, bedrijven, vastgoedeigenaren in Nederland, Duitsland, Frankrijk en Spanje. Ofwel, International Solar richt zich op bedrijven, overheid en semi-overheid. International Solar bewoog zicht eerst met name op de zonnestroom markt in Spanje en Duitsland, maar richt zich nu met name op de Nederlandse markt. Particulieren behoren niet tot de doelgroep, omdat het hier om té kleinschalige projecten gaat. 5.2 Wat zijn de voordelen voor afnemers? 

Er is geen enkele investering benodigd in de hardware, kennisvergaring, installatie of onderhoud.



De afnemer hoeft niets te investeren in de hardware (panelen) noch in de software (kennis)



De afnemer hoeft zich niet druk te maken over het onderhoud van de panelen; daarvoor wordt gezorgd.



De afnemer heeft de volledige ‘PR waarde’ over het zonnesysteem en de (deels) duurzaam opgewekte stroom.



Geen risico’s: International Solar geeft garanties over de duur van het project, waarbij in sommige gevallen ook garanties worden gegeven over het aantal kWh geleverde energie per jaar.

B

:

ARCADIS

59

B02052.000107 Januari 2011

5.3 Wat zijn de voorwaarden voor deelname? De afnemer is in het bezit van gebouwen met: 

Platte daken van minimaal 300 m2;



Schuine daken met een hellingshoek van maximaal 40 graden op het zuiden; zonder zonbelemmerende bomen of andere gebouwen naast het dak;



De daken moeten stevig zijn en het liefste niet al te oud;



Gebouwen die zicht hebben op een minimaal bestaan van nog 25 jaar.

6. Afhankelijkheid van subsidies 6.1 In hoeverre opereert het initiatief onafhankelijk van subsidies? Niet alle initiatieven opereren helemaal onafhankelijk van overheidssteun (bijvoorbeeld http://www.international-solar.com/website_NL/downloads/ED_28mei_2010.pdf). Wel zijn 40% van de projecten waar International Solar nu mee bezig is onafhankelijk van subsidie. Al kan het bij deze 40% wel zijn dat er kleine subsidies van gemeenten en provincies worden ontvangen. Frank Heijckmann stelt wel dat deze subsidieonafhankelijke projecten zonder subsidie nooit rendabel zullen zijn. Iemand zal bij deze projecten het verlies moeten nemen. International Solar neemt daarom zelf al genoegen met kleine marges. Deze subsidieonafhankelijke projecten zijn dan ook een principiële kwestie. 6.2 Wat is uw visie over de noodzaak van subsidies? In tegenstelling tot het antwoord op 6.1; in de visie van International Solar staat dat men projecten wilt ontwikkelen, financieren en installeren waarin overheidshulp helemaal niet meer nodig is (bron: http://www.international-solar.com/website_NL/insights.html). Frank Heijckmann vind de SDE subsidie in principe een goede regeling om het verschil in de energieprijs tussen grijze en groene energie te overbruggen. Hiermee doelt Frank Heijckmann op de koppeling tussen de energieprijs en de hoogte van de subsidie; wanneer de energieprijs omhoog gaat, gaat de subsidie omlaag. Wel is de onzekerheid een groot nadeel. De onzekerheid wordt nog verder versterkt door de energieleveranciers die geen eenduidig beleid voeren.

7. Financiering 7.1 Welke investeringen dient u als initiatiefnemer (minimaal) te maken? International Solar financiert, verzekert, installeert en onderhoud de zonnepanelen. Daarbij zorgt International Solar voor de contracten (inclusief het recht van opstal en de daarbij behorende notariskosten). 7.2 Welke investeringen dient de afnemer (minimaal) te maken? De afnemer hoeft geen enkele investering te maken in de hardware, kennisvergaring, installatie of onderhoud etc.

B

:

ARCADIS

60

B02052.000107 Januari 2011

8. Uitbreidingsmogelijkheden 8.1 Wat zijn de mogelijkheden voor opschaling of navolging? Denk hierbij ook aan bedrijven of coöperaties die in deze markt zelf business willen starten en aan investeerders of fondsen. Opschaling met zonne-energie is mogelijk, er zijn hier geen beperkingen voor te noemen. Het is Frank Heijckmann niet bekend of navolging met andere vormen van duurzame energie mogelijk is; hij heeft hier namelijk geen ervaring mee.

9. Risico’s 9.1 Wat zijn de risico’s voor u als initiatiefnemer? Risico’s die Frank Heijckmann noemt: 

Weinig zon



Diefstal, natuurschade



Debiteuren risico: − Dakeigenaren betalen niet



Technische risico’s − Het zonnesysteem functioneert niet naar behoren



Juridische problemen: − Het recht van opstal, die International Solar vereist, vinden veel dakeigenaren niet prettig



Banken verhogen de rente: − Nu is er nog groenfinanciering mogelijk, maar in de toekomst valt dit waarschijnlijk weg, waardoor de rente zal fluctueren

9.2 Wat zijn de risico’s voor de afnemers? Er zijn geen risico’s voor de afnemers, de risico’s zijn allemaal op International Solar van toepassing. 9.3 Zijn er verzekeringsmogelijkheden? Er zijn verzekeringsmogelijkheden, al zijn de vergoedingen (bijvoorbeeld i.v.m. vandalisme) niet onbeperkt.

10. Gebruikerservaringen 10.1 Hoe zijn de ervaringen van uw klanten (leden)? De reacties van de potentiële Nederlandse klanten zijn tot nu toe allemaal positief. Ze zijn enthousiast en willen graag. Al is Frank Heijckmann hier wel sceptisch over; eerst zullen deze klanten het contract moeten tekenen. 10.2 Is het mogelijk om met enkele van deze (potentiële) klanten in contact te treden? Zo ja, vul dan hier contactgegevens in: Niet van toepassing.

B

:

ARCADIS

61

B02052.000107 Januari 2011

11. Andere initiatieven 11.1 Welke soortgelijke initiatieven zouden wat u betreft interessant zijn voor deze inventarisatie? Niet bekend. 11.2 Wat is uw kennis en ervaring met deze initiatieven? Niet van toepassing.

B

:

ARCADIS

62

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

9

Interview: Lochem Energie Datum interview: 12 november 2010



Thijs de la Court

Functie:

Wethouder Gemeente Lochem (GroenLinks)

Adres Gemeentehuis:

Markt 3, 7241 AA Lochem

Website:


E-mail:

[email protected]

Telefoonnummer:

0573-28 92 22

1.3 In welk gebied is de organisatie actief? Gemeente Lochem 1.4 Beschrijf kort de organisatievorm: Lochem Energie is een burgerinitiatief voor het oprichten van een coöperatieve vereniging met als doel om snel in de eigen energiebehoefte van Lochem te voorzien. Lochem Energie werkt hierbij samen met andere organisaties die waarde toevoegen aan de vereniging: 

Zo hebben zij Greenchoice (www.greenchoice.nl) op het oog als partner in de ledenadministratie, het opnemen van de meterstanden, het facturen en verzorgen van betalingen.



Zoneco is voor de vereniging op dit moment één van de kandidaten om zaken op het facilitair en technisch vlak (inclusief de business case) voor de vereniging uit te voeren. Het model van Zoneco (www.zoneco.eu) is een van de modellen waar door Lochem Energie naar wordt gekeken.



De gemeente Lochem heeft een belangrijke rol als het gaat over het gebruiken van daken van openbare gebouwen en garantstellingen op het financiële vlak. Verder ondersteunt de gemeente door te helpen met speciale onderzoeksvragen.



Een van de leveranciers waar Lochem Energie mee samenwerkt is Pfixx (www.pfixx.nl).



Voor de financiering werkt Lochem Energie niet met een vaste partij samen. Wel zijn er gesprekken met financiers en (particuliere) investeerders zoals de Firma Tauw, Banken B

:

ARCADIS

63

B02052.000107 Januari 2011

(Rabobank, Triodos Bank) en Pensioenfondsen. Deze partijen zijn van belang om een rendabel model neer te kunnen zetten. 

In het kader van het programma ‘Leren voor Duurzaamheid’ van Agentschap NL krijgt Lochem Energie ondersteuning van twee deskundigen van de organisatie Greenwish (www.greenwish.nl).

Met bovenstaande en andere partijen zullen binnenkort de besprekingen worden voortgezet om te komen tot samenwerkingsafspraken. Uitgangspunt hierbij is dat coöperatieve samenwerking tussen burgers en bedrijven lokaal wordt georganiseerd (voor burgers én met burgers). 1.5 Wat is de fase van ontwikkeling? Als bundeling van initiatieven voor de opwekking van duurzame energie van zowel particulieren en bedrijven in de gemeente Lochem, is een coöperatieve vereniging opgericht. Een voorbeeld van deze initiatieven is ‘Almen klimaatneutraal’ waarbij de dorpskern Almen zich in 2006 tot doel heeft gesteld om in 2018 energieneutraal te zijn. Dat wil zeggen; de voor Almen benodigde energie (zowel bedrijfsmatig als voor huishoudens) zal door de inwoners zelf duurzaam op worden gewekt. Dag van de duurzaamheid Gemeente Lochem zit nog in de 'initiatieffase' van het project. Om als coöperatieve energievereniging officieel van start te gaan, was het doel gesteld om 500 aspirant-leden te hebben op de Dag van de Duurzaamheid (11 november 2010). Op de Dag van de Duurzaamheid bleken maar liefst 652 mensen zich te hebben opgegeven als aspirant-lid. Ook waren er op dit punt 50 vrijwilligers actief. Coöperatie LochemStroom Momenteel is Lochem Energie druk om de business case in samenwerking met de partijen genoemd onder punt 1.4 rond te krijgen. Eind januari 2011 hoopt men de coöperatie 'Lochem Stroom' rond te hebben. Op dit moment zal de vereniging officieel worden opgericht met statuten, een bestuur, een eerste ledenvergadering en dergelijke. In de huidige onderzoeksfase wordt een tweetal projecten nader onderzocht: 1) Project: zonnepanelen op gemeentelijke daken Het project om zonnepanelen op gemeentelijke daken te realiseren is deels met SDE subsidie gefinancierd en deels zonder deze subsidie. 2) Project: Armhoede Duurzaam Energie Landschap (ADEL) Bewoners en agrarische bedrijven (ongeveer veertig huishoudens, waaronder tien agrarische bedrijven) laten rond de voormalige stortplaats Armhoede (nabij Lochem) onderzoeken welke mogelijkheden er zijn voor het opwekken van duurzame energie in hun gebied. Het gaat hier om een gebied waar 2-3 ha aan oppervlakte beschikbaar is. Verder gaat het om een project waar er geen gebruik wordt gemaakt van subsidieregelingen voor de feitelijke investeringen. Via het IKS programma is een subsidie voor onderzoek en proces ontvangen van ruim 500.000 Euro.

B

:

ARCADIS

64

B02052.000107 Januari 2011

1.6 Wat is de huidige en verwachte omvang van de organisatie? Lochem Energie is een coöperatieve vereniging met een onafhankelijk bestuur. Het bestuur zal in eerste instantie uit vrijwilligers bestaan, maar dit zal in de toekomst geprofessionaliseerd worden. Ambities Het streven is om binnen vier tot vijf jaar vijfduizend (van in totaal dertienduizend) Lochemse huishoudens van zonnepanelen te voorzien. Er zijn geen exacte ideeën over hoeveel MW aan zonne-energie er gerealiseerd gaat worden, het marktplan heeft meer prioriteit. Uitgangspunt is dat voor 5.000 huishoudens ieder zo’n 3500 kWh aan energie benodigd is. Wel zijn er ruwe schattingen gemaakt over de hoeveelheid dakoppervlak dat er in de gemeente beschikbaar is, namelijk: 560.000m2 (gemeentelijk dak: 20.000m2, fabrieken: 5.000m2, kantoren: 4.000m2, Twente kanaal 60.000m2, weilanden: 25.000m2). Voor 4.000 leden zal naar schatting zo’n 495.000m2 aan dakoppervlak benodigd zijn. De eerste inschatting laat dus zien dat er voldoende dakpotentieel in de gemeente Lochem aanwezig is.

2. Succesfactoren 2.1 Noem de succesfactoren: Een succes en tevens faalfactor is: saldering. 

Succes: Wanneer saldering mogelijk wordt gemaakt door de overheid, kunnen de Lochem Energie projecten worden gekenmerkt door de toepassing van een zelflevermodel



Falen: Wanneer saldering vanuit een andere locatie onmogelijk wordt gemaakt zal het beoogde zelflevermodel niet toegepast kunnen worden, waardoor de projecten niet meer rendabel zullen zijn.

Succesfactoren: 

De coöperatieve organisatievorm maakt het mogelijk om van de kennis, kunde en kracht binnen de leden van Lochem Energie gebruik te maken. − Deze kennis, kunde en kracht stellen de leden (vrijwilligers) kosteloos ter beschikking



De coöperatie is een sociale entiteit zonder winstoogmerk: − Eventuele winsten blijven in de lokale gemeenschap − Eventuele winsten kunnen worden geherinvesteerd in nieuwe duurzame initiatieven (denk aan initiatieven op het gebied van educatie over energiebesparing). − Voordelen zijn direct voor de leden (inwoners van de gemeente Lochem)



Er hoeft geen hoge initiële investering in een zonnesysteem te worden gemaakt



De energierekening van de leden zal lager zijn

B

:

ARCADIS

65

B02052.000107 Januari 2011

3. Motivatie 3.1 Wat is de motivatie voor dit initiatief? Lochem Energie wil alle inwoners de mogelijkheid geven om zonnepanelen te verkrijgen via een leaseconstructie of huurkoop. Wie geen zonnepanelen kan aanbrengen op het dak, kan panelen leasen die geplaatst worden op gebouwen van de gemeente. 3.2 In welke behoefte voorziet het initiatief? Zonne-energie toegankelijk maken voor iedereen gevestigd in de gemeente Lochem, waarbij het initiatief voorziet in de behoefte van particulieren en bedrijven uit de gemeente Lochem om ook wat met duurzame energie te kunnen doen. 3.3 Welke obstakels bent u tegengekomen, of komt u tegen? 

Het neerzetten van een goede programmering voor duurzame energie is een grote uitdaging. Het gaat hier om een programmering waarbij ook geleverd kan worden als de zon niet schijnt of de wind niet waait.



De (on)mogelijkheden met betrekking tot salderen zijn niet duidelijk.



Er dient energiebelasting over duurzaam opgewekte energie te worden betaald.



Financieel juridische constructies zijn veelal complex te noemen Het is moeilijk om deze constructies inzichtelijk te maken. Verder zijn combinaties met SDE subsidies complex te noemen.

4. Werkwijze 4.1 Welk product / dienst biedt u aan? Een constructie voor de aanschaf van een zonnesysteem waarbij gebruik wordt gemaakt van huurkoop of een leasemodel. De constructie die uiteindelijk wordt aangeboden hangt af van de afschrijftermijn, economische afschrijving of technische afschrijving, die gehanteerd gaat worden. Wanneer van een langere technische afschrijftermijn van 25 jaar gebruik wordt gemaakt, dan zijn de rentelasten hoger. Wanneer van een economisch kortere afschrijftermijn van 15 jaar gebruik wordt gemaakt, dan is de afschrijving hoger. 4.2 Hoe werkt het? 

Lochem Energie (aanbieder): − Installatie van een coöperatieve zonne-energievereniging − Zorgt voor een garantie dat de prijs voor duurzame energie structureel lager is dan de prijs voor grijze energie



Inwoners Gemeente Lochem: − Betalen zo’n 75 euro per maand gedurende vijftien jaar − Wekken eigen (gratis) energie op − Worden na enkele jaren eigenaar van hun zonnepaneel

B

:

ARCADIS

66

B02052.000107 Januari 2011



Bedrijven Gemeente Lochem: − Betalen al een lager energie tarief in vergelijking tot de burgers, maar kunnen door het stapelen van maatregelen zoals financieel juridische constructies en fiscale regelingen (zoals de EIA) voordeel verkrijgen.

Discussiepunt: Het is nog onduidelijk of Lochem Energie de kapitaalverantwoordelijke zal zijn, of dat dit een externe partij zal zijn (zoals de energieleverancier Greenchoice of een pensioenfonds). 4.3 Hoe is de rolverdeling tussen aanbieder / afnemer? De rolverdeling tussen aanbieder/afnemer ten aanzien van eigendom en aansprakelijkheid dient Lochem Energie nog nader uit te zoeken. Het uitgangspunt zal in ieder geval zijn dat 1 eigenaar verantwoordelijk is. Of deze verantwoordelijke dan de coöperatie of de eigenaar (beheerder) van de grond of het gebouw is, is nog niet bekend. Gedetailleerde studies zijn hiervoor van belang; het gaat in de toekomst dan ook om een totaal eigendom van vele miljoenen euro’s. Verwacht wordt dat hier eind januari 2011 een antwoord op komt.

5. Type afnemers 5.1 Wat is de doelgroep? De focus voor zonnestroom projecten zijn grote oppervlakten (denk aan gemeentelijke gebouwen). Hierbij kan iedereen die duurzame energie een warm hart toedraagt, zowel particulieren als bedrijven, lid worden. Het is nog de vraag of meerdere leden van een gezin lid kunnen worden. Die wens bestaat bij afnemers, maar de feitelijke afname gaat per huishouden. 5.2 Wat zijn de voordelen voor afnemers? Voordelen voor afnemers: 

Eigen duurzame energie wordt opgewekt: − Men is niet meer afhankelijk van de grote(re) energieleveranciers



De vereniging heeft geen winstoogmerk − De leden beslissen waar het geld aan besteed wordt als er wat overblijft − Een deel van de winst wordt maatschappelijk herinvesteert − Een deel van de winst wordt teruggestort op de rekening van de leden



Collectief voordeel: Lochem Energie is in staat om grootschalig zonnepanelen in te kopen − Hierdoor kan de aanschafprijs fors terugdringen − Hierdoor zal de rente laag zijn − Onderhoud en installatie wordt door de coöperatie geregeld



De gemeente Lochem en bedrijven zijn bereid grote daken ter beschikking te stellen: − Panelen hoeven daarom niet eens op het eigen dak te liggen. − Hierdoor worden de installatiekosten veel geringer en onderhoud makkelijker.



Lagere energierekening voor leden − Daarbij wordt een deel van de winst teruggestort op de rekening van de leden

B

:

ARCADIS

67

B02052.000107 Januari 2011

5.3 Wat zijn de voorwaarden voor deelname? Onder de volgende voorwaarden kan iemand deelnemen: 

Iemand is woonachtig in de gemeente Lochem − Lochem Energie is er voor leden die zelf in de gemeente Lochem energie willen produceren en verbruiken. − Voor leden buiten de gemeente wordt salderen erg lastig. Verder komt een deel van de herinvestering niet ten goede aan de directe omgeving van deze leden, aangezien herinvestering zal plaatsvinden in de gemeente Lochem.



Op basis van de elektriciteitsaansluiting in een huis of bedrijfspand kan iemand lid worden − Het zelf produceren, leveren en verbruiken van stroom vind plaats op basis van een stroommeter.

Betreft bovenstaande voorwaarden: de gemeente Lochem zal ook lid worden. 6. Afhankelijkheid van subsidies 6.1 In hoeverre opereert het initiatief onafhankelijk van subsidies? De projecten van Lochem Energie zijn deels subsidieonafhankelijk. Wanneer er gebruik gemaakt kan worden van subsidieregelingen zal Lochem Energie deze kans zeker benutten. Zo wordt er voor onderzoek naar de business case gebruik gemaakt van gemeentelijke subsidies. Daarbij wordt in ditzelfde onderzoek eigen geld geïnvesteerd door de Firma Tauw. 6.2 Wat is uw visie over de noodzaak van subsidies? Volgens Thijs de la Court, wethouder van de gemeente Lochem, is subsidie niet noodzakelijk op het moment dat saldering mogelijk. Het gaat hier om saldering zonder dat hier energiebelasting over wordt betaald. Wanneer er wel gebruik wordt gemaakt van fossiele energie, zou hier naar rato energiebelasting over betaald moeten worden. Op deze manier wordt het gebruik van fossiele energie fors duurder in verhouding tot het gebruik van duurzame energie.

7. Financiering De winsten zullen de maatschappij ten goede komen middels het fonds duurzaamheid en het sociale fonds. Verder zal een deel van de opbrengsten aan de leden (=aandeelhouders) ten goede komen. 7.1 Welke investeringen dient u als initiatiefnemer (minimaal) te maken? Het is niet bekend welke investering Lochem Energie minimaal moet maken. Wel worden de investeringkosten voor onderzoek die tot dit moment zijn gemaakt geschat op 10.000 Euro. Naar verwachting zullen deze kosten nog oplopen tot 30.000 Euro. Het gaat hier om onderzoek naar onder andere de bouw van de business case. 7.2 Welke investeringen dient de afnemer (minimaal) te maken? 

Betaald lidmaatschap (richtprijs: 25 Euro per jaar)



De afnemer betaald niet meer dan de gemiddelde energieprijs B

:

ARCADIS

68

B02052.000107 Januari 2011



De afnemer kan vrijwillig kapitaal inleggen, maar de afnemer is niet verplicht om een kapitaalinvestering te maken

8. Uitbreidingsmogelijkheden 8.1 Wat zijn de mogelijkheden voor opschaling of navolging? Denk hierbij ook aan bedrijven of coöperaties die in deze markt zelf business willen starten en aan investeerders of fondsen. Navolging 1. Lochem Energie is ervan overtuigd dat dit model ook in andere gemeentes kan werken. Zij stimuleren en ondersteunen dan ook navolging. In deze context kan het initiatief als een ‘open source’ project worden gezien. 2. Parallel aan het proces van navolging in een andere gemeente is samenwerking tussen deze gemeenten noodzakelijk. Deze samenwerking is van belang voor het verkrijgen van voldoende: − Kapitaal − Wattpiek aan duurzame energie − Schaalgrootte (Lochem Energie is al in gesprek met Energy Valley voor grootschalige inkoop) 3. Op basis van hun ervaringen en kennis willen zij andere coöperatieve verenigingen in de toekomst helpen in de startfase. − Een van de grotere drempels tot navolging zal naar alle waarschijnlijkheid het proces zijn waarbij draagvlak onder vrijwilligers wordt verkregen. In de gemeente Lochem ging hier een jarenlang proces van aan vooraf. Opschaling 4. Opschaling met andere energiebronnen is mogelijk: − Het gaat hier om energiebronnen zoals windenergie, waterkracht en biomassa

9. Risico’s 9.1 Wat zijn de risico’s voor u als initiatiefnemer? Wat gebeurt er bijvoorbeeld bij een eventuele nieuwe eigenaar van de locatie? 

Wanneer saldering vanuit de overheid onmogelijk wordt gemaakt, dan zal het beoogde zelflevermodel niet toegepast kunnen worden. Hierdoor zullen de beoogde projecten maar net rendabel kunnen zijn, waardoor het risico op deelname zal stijgen. − Momenteel is Lochem Energie in onderhandeling met EZ voor het uitvoeren van experimenten met betrekking tot salderen. Er worden door EZ een aantal voorwaarden gesteld, waaronder een grens van het aantal kWh dan mag worden opgewekt.



Leden zeggen lidmaatschap massaal op (lage waarschijnlijkheid)

9.2 Wat zijn de risico’s voor de afnemers? 

De energieprijs stijgt niet voldoende. Dit is een marktrisico dat niet is af te dekken.

B

:

ARCADIS

69

B02052.000107 Januari 2011

9.3 Zijn er verzekeringsmogelijkheden? De verzekeringsmogelijkheden hangen af van de juridische eigendomsconstructie. Wel zijn de verzekeringsmogelijkheden (zoals voor de kwaliteit) deels gekoppeld aan de leverancier. Verder heeft gemeente Lochem de intentie om garant te staan op het financiële vlak. 10. Gebruikerservaringen 10.1 Hoe zijn de ervaringen van uw klanten (leden)? Klanten zijn veelal optimistisch. 10.2 Is het mogelijk om met enkele van deze (potentiële) klanten in contact te treden? Zo ja, vul dan hier contactgegevens in: Zie het onderdeel klantvragen op www.lochemenergie.net.

11. Andere initiatieven 11.1 Welke soortgelijke initiatieven zouden wat u betreft interessant zijn voor deze inventarisatie? 

Zonvogel



Energy Valley



Tessel Energie (www.texelenergie.nl) − Niet subsidieonafhankelijk − Het model en de werkwijze zijn interessant − Leveren gegarandeerd duurzame energie, zoveel mogelijk uit Tessel − Greenchoice zorgt voor de administratie zorgt. In ruil hiervoor ontvangt Tessel Energie een fee. − Groeimodel

11.2 Wat is uw kennis en ervaring met deze initiatieven? Lochem Energie staat open voor samenwerking met deze soortgelijke initiatieven om kennis en ervaring uit te kunnen wisselen.

B

:

ARCADIS

70

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

10

Interview: The Sunshine Company Datum interview: 9 november 2010



Luuk van Dorth

Functie:

Oprichter / Eigenaar Verantwoordelijk voor het management, (after)sales en inkoop


Gildenweg 8c, 7641 AZ Wierden

Website:


E-mail:

[email protected]

Telefoonnummer:

0546 - 57 87 94

1.3 In welk gebied is de organisatie actief? Geheel Nederland 1.4 Beschrijf kort de organisatievorm: The Sunshine Company: 

is een eenmansbedrijf waarbij Luuk van Dorth samenwerkt met zijn partner;



wordt fiscaal geadviseerd door Kees van Dorth (vader van de eigenaar).



werkt samen met een vaste leverancier van zonnesystemen (onderaannemer), welke tevens voor de installatie zorgt.



treedt op als projectontwikkelaar

1.5 Wat is de fase van ontwikkeling? Het initiatief om een zonnesysteem mogelijk te maken zonder dat subsidie noodzakelijk is bestaat sinds mei 2010. Sinds de oprichting heeft The Sunshine Company bij het bedrijf Duplicase (http://www.duplicase.nl) een dergelijk systeem met succes gerealiseerd. Het gaat hier om 14 kWp (68 panelen). “Door de slimme constructie worden zonnepanelen zeer rendabel, hierdoor hebben we tientallen nieuwe geïnteresseerden”, aldus Luuk van Dorth. 1.6 Wat is de huidige en verwachte omvang van de organisatie? Afhankelijk van de ontwikkeling van de Nederlandse markt voor zonnestroom, wil The Sunshine Company zich op termijn ontwikkelen naar een BV die enkele eigen installateurs in dienst heeft. De ambitie hierbij is om in 2011 geheel zonder subsidie voor 1 MW aan zonne-energie te realiseren.

B

:

ARCADIS

71

B02052.000107 Januari 2011


Er is geen subsidie noodzakelijk



In sommige uitzonderlijke gevallen is de terugverdientijd slechts 3 of 4 jaar (zie 4.2) (de terugverdientijd kan niet gegarandeerd worden).



Er is een rendement te halen van 5-8% per jaar over een periode van minimaal 20 jaar (het rendement kan niet gegarandeerd worden).



Het is een veilige investering (onder voorwaarde dat de aannames genoemd onder 4.2 juist zijn)

3. Motivatie 3.1 Wat is de motivatie voor dit initiatief? Luuk van Dorth, oprichter van The Sunshine Company, ondervond dat ondernemers vaak denken dat een zonnesysteem zonder subsidie niet op een rendabele manier gerealiseerd kan worden. Met de strategie van The Sunshine Company laat hij zien dat dit wel mogelijk is. 3.2 In welke behoefte voorziet het initiatief? Het initiatief voorziet in de behoefte om op een veilige manier in een zonnesysteem te investeren. Verder voorziet het initiatief in de behoefte om duurzaam te ondernemen op een manier die geld oplevert. 3.3 Welke obstakels bent u tegengekomen, of komt u tegen? Boekhouders Het grootste obstakel voor The Sunshine Company zijn boekhouders van kleine ondernemingen die de belastingregels op het gebied van de investeringsaftrek niet goed kennen. Het kost The Sunshine Company de nodige inspanning om deze partijen de toegepaste belastingmaatregelen uit te leggen, en te overtuigen dat deze constructie mogelijk is. Vanuit de afnemer gezien is het dus ingewikkeld om de door The Sunshine Company toegepaste belastingmaatregel te begrijpen. Energieleveranciers Het terugleveren van energie is voor veel energieleveranciers een probleem (o.a. op het gebied van administratie). Een leverancier als Greenchoice (www.greenchoice.nl) is volgens Luuk van Dorth een van de weinige energieleveranciers die hier wel mee om kan gaan.

4. Werkwijze Uit concurrentieoogpunt zijn de rekenmodellen van The Sunshine Company vertrouwelijk. 4.1 Welk product / dienst biedt u aan? The Sunshine Company bied de volgende dienst aan: een constructie waarbij door middel van belastingvoordeel (fiscaal voordeel) voor investeringen een zonnesysteem gerealiseerd kan worden zonder dat gebruik wordt gemaakt van (SDE) subsidie. De constructie van The

B

:

ARCADIS

72

B02052.000107 Januari 2011

Sunshine Company maakt het mogelijk dat het zonnesysteem altijd wordt terugverdiend, waardoor het een interessante investering wordt. 4.2 Hoe werkt het? Aanbieder: 

Stuurt een offerte met een richtprijs naar de afnemer. Na akkoord door de klant en de vereiste aanbetaling zorgt The Sunshine Company dat de zonnepanelen worden geïnstalleerd.



Geeft garantie:  1 jaar garantie op het installatie van het zonnesysteem  5 jaar garantie op de omvormer en de zonnepanelen  25 jaar garantie op het rendement van de zonnepanelen (80%)



Verzorgt de monitoring door het systeem online te volgen



Kan in opdracht van de afnemer zorgen voor:  Een onderhoudscontract  De noodzakelijke verzekeringen  Heeft een adviserende rol om het voor de afnemer mogelijk te maken dat de constructie:  Geen gebruik maakt van (SDE) subsidie.  Gebruik maakt van de (kleinschaligheids) InvesteringsAftrek (IA)  Gebruik maakt van de Energie Investeringsaftrek (EIA)

Afnemers (dakeigenaar): 

Investeert in het zonnesysteem:  Betaalt de investering in 1 keer  Betaalt de investering verspreid over 2 jaar



Betaalt door de verschillende belastingtechnische regelingen uiteindelijk zelf maar een gering deel van de daadwerkelijke investering.

Terugverdientijd De terugverdientijd is afhankelijk van de rechtsvorm, de hoeveelheid belasting die wordt betaald en het stroomverbruik: Terugverdientijden Rechtsvorm

Stroomverbruik (kWh)

Terugverdientijd (jaar)

VOF, eenmanszaak

<50

3-6

VOF, eenmanszaak

>50

5-8

BV

>50

8-12

BV

<50

8-10

Voor de terugverdientijd is de systeemgrootte niet interessant. Wel is van belang of het specifieke bedrijf de initiële investering van circa 20.000 tot 80.000 euro kan maken. De grootte van het systeem kan afgestemd worden op de investeringswensen van het bedrijf. Ook is het van belang of voor het bedrijf de terugverdientijd acceptabel is.

B

:

ARCADIS

73

B02052.000107 Januari 2011

Aannames door The Sunshine Company: 

De bankrente is de komende 20 jaar gemiddeld 3%



De energieprijzen zullen de komende 20 jaar jaarlijks 5-7% stijgen, net zoals de afgelopen 10 jaar is gebeurd.

Het gaat hier dus om een initiatief die de hoge initiële investering bij gebruikers niet wegnemen. Wel kan de initiële investering verspreid worden over een periode van 2 jaar. De terugverdientijd en het rendement kunnen niet gegarandeerd worden. 4.3 Hoe is de rolverdeling tussen aanbieder / afnemer? (eigendomsverhoudingen/aansprakelijkheid) De aanbieder monitort op afstand. De afnemer is eigenaar van het systeem en verantwoordelijk om de noodzakelijke verzekeringen af te sluiten. De aanbieder is enkel aansprakelijk wanneer een onderhoudscontract en de verzekeringen tussen met de afnemer is afgesloten, of in geval van fabrieksgarantie.

5. Type afnemers 5.1 Wat is de doelgroep? Nederlandse ondernemers, bij voorkeur: 

Kleinere ondernemers



Rechtsvorm: VOF, Eenmanszaak of BV.

Andere ondernemingen zijn niet uitgesloten, maar bovenstaande bedrijven hebben de voorkeur omdat de terugverdientijd dan korter is. 5.2 Wat zijn de voordelen voor afnemers? 

Een ondernemer hoeft niet te wachten tot SDE wel of niet wordt toegekend



Een investering in zonnepanelen is goed voor het imago van een onderneming



Een ondernemer kan in een zonnesysteem investeren en daarmee belastingvoordeel behalen

5.3 Wat zijn de voorwaarden voor deelname? 

Het gaat om een zonne-energiesysteem die op een dak wordt geïnstalleerd.



Installatie op bijvoorbeeld de grond is mogelijk, maar geeft problemen op het gebied van te betalen belastingen over dit stuk grond. Hierdoor is het (nog) niet rendabel.



De opgewekte stroom wordt niet teruggeleverd aan het net: − Volgens Luuk van Dorth, oprichter van The Sunshine Company, is deze voorwaarde er: “omdat het Nederlandse systeem dat tegen gaat; Nederland loopt achter!”. − Het daksysteem is daarom ook zelden van een omvang dat deze het gehele bedrijf in alle omstandigheden van stroom kan voorzien.



Er is voldoende eigen vermogen in de onderneming aanwezig: − Geplande investeringen zijn vanaf 20.000 euro (voor een systeem van 25 zonnepanelen).



Rechtsvorm van de onderneming: − Bij voorkeur een Eenmanszaak, VOF of BV (zie ook 5.1)

B

:

ARCADIS

74

B02052.000107 Januari 2011

6. Afhankelijkheid van subsidies 6.1 In hoeverre opereert het initiatief onafhankelijk van subsidies? Het initiatief is volledig onafhankelijk van SDE subsidies. Wel wordt er gebruik gemaakt van belastingvoordeel (IA, EIA). 6.2 Wat is uw visie over de noodzaak van subsidies? Volgens Luuk van Dorth, oprichter van The Sunshine Company, zijn subsidies niet noodzakelijk voor ondernemingen zolang er mogelijkheden tot belastingvoordeel zijn (en andersom). Als zowel subsidies en belastingvoordeel ontbreken, dan is zonne-energie in de huidige situatie in Nederland niet meer interessant.

7. Financiering 7.1 Welke investeringen dient u als initiatiefnemer (minimaal) te maken? Volgens Luuk van Dorth dient er minimaal in tijd en kennis te worden geïnvesteerd. 7.2 Welke investeringen dient de afnemer (minimaal) te maken? De afnemer dient te investeren in een zonnesysteem van minimaal 20.000 euro (het gaat hier om een systeem van 25 panelen). Een verzekering is niet noodzakelijk volgens Luuk van Dorth.

8. Uitbreidingsmogelijkheden 8.1 Wat zijn de mogelijkheden voor opschaling of navolging? Denk hierbij ook aan bedrijven of coöperaties die in deze markt zelf business willen starten en aan investeerders of fondsen. Er zijn mogelijkheden tot opschaling en navolging. Zo is Luuk van Dorth (The Sunshine Company) in gesprek met woningcorporaties voor een grootschalige toepassing op daken.

9. Risico’s 9.1 Wat zijn de risico’s voor u als initiatiefnemer? Wat gebeurt er bijvoorbeeld bij een eventuele nieuwe eigenaar van de locatie? Het grootste risico voor de The Sunshine Company is dat de belastingregels kunnen wijzigen, waardoor het gehele subsidieonafhankelijke concept niet meer rendabel is aan te bieden. 9.2 Wat zijn de risico’s voor de afnemers? De terugverdientijd en het rendement kunnen niet gegarandeerd worden (zo kunnen in theorie de stroomprijzen dalen). 9.3 Zijn er verzekeringsmogelijkheden? De afnemers kunnen het systeem verzekeren tegen bijvoorbeeld schade, diefstal en vandalisme. Ook kan er een onderhoudscontract worden afgesloten.

B

:

ARCADIS

75

B02052.000107 Januari 2011

10. Gebruikerservaringen 10.1 Hoe zijn de ervaringen van uw klanten? De reacties die is Luuk van Dorth (The Sunshine Company) van (potentiële) klanten ontvangt: 

Het voldoet aan de verwachtingen



Het is toegankelijk

10.2 Is het mogelijk om met enkele van deze (potentiële) klanten in contact te treden? Zo ja, vul dan hier contactgegevens in: De contactgegevens van de huidige klant van The Sunshine Company zijn op de volgende website te vinden: www.duplicase.nl. 11. Andere initiatieven 11.1 Welke soortgelijke initiatieven zouden wat u betreft interessant zijn voor deze inventarisatie? Luuk van Dorth (The Sunshine Company) is niet bekend met soortgelijke initiatieven. 11.2 Wat is uw kennis en ervaring met deze initiatieven? Niet van toepassing.

B

:

ARCADIS

76

B02052.000107 Januari 2011

BIJLAGE

11

Interview: Zonvogel Datum interview: 11 november2010


1.2 Contactgegevens Contactpersoon 1:

Peter van Vliet

Functie:

Voorzitter

Contactpersoon 2:

Peer de Rijk

Functie:

Secretaris

Contactpersoon 2:

Fred Muller

Functie:

Penningmeester


Distelweg 80e, 1031 HH Amsterdam

Website:

www.zonvogel.nl

E-mail:

[email protected]

1.3 In welk gebied is de organisatie actief? Geheel Nederland. 1.4 Beschrijf kort de organisatievorm: De Zonvogel is een coöperatieve vereniging, waarin mensen en bedrijven samen kunnen werken aan zonne-energie projecten. Een coöperatieve vereniging is een vorm van zelforganisatie van producenten of verbruikers, gericht op het vergroten van de economische macht en het behalen van schaalvoordeel. De leden van de coöperatie hebben de rol om toezicht te houden en zijn ook nauw betrokken bij de strategie. In dit geval kunnen de leden participeren in zonne-energie projecten (zie 4.2). Bestuur Het bestuur van de Zonvogel bestaat uit 7 personen: Peter van Vliet, Peer de Rijk, Jose Chung, Guy de Sevaux, Stephen van den Berg, Frits Verhoef, Sigrid Bollwerk.

B

:

ARCADIS

77

B02052.000107 Januari 2011

1.5 Wat is de fase van ontwikkeling? De Zonvogel is opgericht door stichting iNSnet en ODE (Organisatie voor Duurzame Energie) in augustus 2009. Voortkomend uit een uitgebreide inventarisatie zijn sinds januari 2010 twee pilot projecten in voorbereiding: 1) Zeist De beoogde omvang van het project in Zeist is circa 100 kWp. Bij dit project zal gebruik gemaakt worden van SDE subsidie. Het project wordt voor 30% uit eigen vermogen van de coöperatie gefinancierd. De minimale participatie is 250 euro per lid. 2) Zeewolde De beoogde omvang van het project in Zeewolde is eveneens circa 100 kWp. Het project in Zeewolde maakt geen gebruik van SDE subsidie. Voor dit project wordt samengewerkt met de netbeheerder Liander (www.liander.nl). Daarbij heeft EZ voor dit project goedkeuring gegeven om te salderen. Het project zal volledig uit eigen vermogen worden gefinancierd. De minimale participatie is 1000 euro per lid. Beide projecten zullen van start gaan wanneer 50% participatie is bereikt. Dit zal naar verwachting in het eerste kwartaal van 2011 gebeuren. Commissies De Zonvogel is voor de uitvoering van de pilot projecten een aantal commissies aan het samenstellen. Leden Momenteel (november 2010) heeft de Zonvogel zo’n 500 leden. Van deze leden hebben er 300 toegezegd om in minimaal een van bovenstaande twee projecten te participeren. De leden hebben voornamelijk een bestuurstaak, waarbij ze het recht hebben om deel te nemen in projecten. Samenwerking De Zonvogel staat open voor samenwerking met andere partijen. De Zonvogel is in gesprek met een aantal banken (zoals de Triodos Bank en de ABN Amro). Men is in dit stadium niet afhankelijk van een bank, maar samenwerking daarmee zou de processen kunnen versnellen. 1.6 Wat is de huidige en verwachte omvang van de organisatie? Wanneer de pilot projecten een succes zijn, worden grootschalige projecten opgezet. Daarbij is de Zonvogel van plan om te salderen. Leden worden pas actief geworven wanneer er meer zekerheid kan worden gegeven over de hiervoor beschreven projecten. Organisatie Momenteel werken alle bestuursleden op een vrijwillige basis. Wanneer de projecten van de Zonvogel grootschaliger worden kan dit veranderen. In de toekomst wil de Zonvogel als een faciliterende coöperatie en netwerkorganisatie optreden, waarbij lokale afdelingen met B

:

ARCADIS

78

B02052.000107 Januari 2011

een eigen identiteit voor de realisatie van lokale projecten verantwoordelijk zijn. “De Zonvogel wil de ANWB van de zonne- energie worden”, aldus Peter van Vliet (voorzitter van de Zonvogel). Ofwel, de Zonvogel is voornemens om met een combinatie van beïnvloedende en dienstverlenende activiteiten de belangen van haar leden te behartigen op het gebied van zonne-energie. Zo kan een faciliterende coöperatie kwaliteitseisen opstellen voor leveranciers van zonnesystemen. Ook kan centraal een open inschrijving voor leveranciers worden geregeld. Volgens Peter van Vliet is samenwerking met vaste leveranciers niet toegestaan.

2. Succesfactoren 2.1 Noem de succesfactoren: Personen en organisaties kunnen samenwerken aan zonne-energie; − ook wanneer zij niet zelf een systeem kunnen plaatsen. − zonder dat men zelf een expert hoeft te zijn Stabiele(re) energieprijzen worden mogelijk.

3. Motivatie 3.1 Wat is de motivatie voor dit initiatief? De beweegreden voor dit initiatief is de maatschappij handelingsperspectief geven voor de benutting van zonne-energie. 3.2 In welke behoefte voorziet het initiatief? De Zonvogel speelt in op de behoefte voor schone energievoorzieningen. 3.3 Welke obstakels bent u tegengekomen, of komt u tegen? Het grootste obstakel voor de Zonvogel is de Nederlandse regelgeving. Hiertoe benoemt Peter van Vliet, voorzitter van de Zonvogel, de volgende obstakels: 

Wisselvallig beleid en wisselende contactpersonen



Bureaucratie



Gebrekkige mogelijkheden voor salderen

4. Werkwijze 4.1 Welk product / dienst biedt u aan? Het toegankelijk maken van zonne-energie voor iedereen. 4.2 Hoe werkt het? De gezamenlijke inleg van de leden van de Zonvogel vormen het risicodragend kapitaal voor zonne-energie projecten. De Zonvogel: 

De gezamenlijke inleg van de leden vormt het risicodragend kapitaal.



Met het geld van de leden wordt de organisatie opgebouwd en projecten opgezet.

 De coöperatie regelt de financiering, aanleg, exploitatie, het onderhoud en verzekering. Bovenstaande werkwijze is gericht op het volledig ontzorgen van de leden van de Zonvogel. B

:

ARCADIS

79

B02052.000107 Januari 2011

Leden: 

Leden kunnen zelf zonnestroom opwekken, ook als men geen eigen dak beschikbaar heeft.



Ze betalen een jaarlijkse contributie van 29,75 euro.



Met een inleg van 100 euro hebben leden een aandeel in de coöperatie.  Het aandeel geeft recht op winstuitkering  Het aandeel kan bij beëindiging van het lidmaatschap worden terugbetaald.  Het aandeel geeft recht op andere vormen van compensatie zoals ledenaanbiedingen in samenwerking met leveranciers, bijvoorbeeld (korting op) producten als LED lampen.



Leden kunnen leningen verstrekken aan de coöperatie



Leden kunnen deelnemen in zonne-energie projecten.

Rekenmodel voor 1 kavel te Zeewolde 

Opbrengst: 300 kWh/jaar x 0,24 euro/kWh = 72 euro/jaar = 1.800 euro in 25 jaar



Kosten: 1.000 euro investering + 20 euro/jaar * 25 jaar = 1.500 euro in 25 jaar

 Winst = 300 euro in 25 jaar Let wel: hierin is de inleg (100 euro) en contributie (29.95 euro/jaar) voor lidmaatschap van de coöperatie niet meegenomen. 4.3 Hoe is de rolverdeling tussen aanbieder / afnemer? (eigendomsverhoudingen/aansprakelijkheid) De coöperatie de Zonvogel die opdracht geeft tot de projecten is op dat moment tevens eigenaar en hoofdaansprakelijke voor deze projecten. De leden nemen die rol vervolgens deels over door participatie in de projecten. In de toekomst wil de Zonvogel mogelijk ook zonder participatie elektriciteit gaan leveren.

5. Type afnemers 5.1 Wat is de doelgroep? Iedereen, zoals personen en organisaties, kunnen lid worden van de Zonvogel. In het bijzonder zijn grote partijen zoals woningcorporaties (“over 5 à 6 jaar zijn de energiekosten mogelijk net zo hoog als de huur”) en vervoersbedrijven een interessante doelgroep. 5.2 Wat zijn de voordelen voor leden? Leden krijgen alle voordelen van eigen zonnestroom zonder dat de panelen op het eigen dak hoeven te liggen. Leden krijgen toegang tot de jaarlijkse ledenvergadering Leden ontvangen een maandelijkse nieuwsbrief Op termijn kunnen de volgende voordelen hier aan toegevoegd worden: Leden krijgen korting op producten en diensten van diverse leveranciers Leden krijgen toegang tot (educatieve) evenementen en korting op (educatieve) evenementen

B

:

ARCADIS

80

B02052.000107 Januari 2011

5.3 Wat zijn de voorwaarden voor deelname? Zowel personen als organisaties kunnen lid worden van de Zonvogel. Het overdragen van een lidmaatschap is niet mogelijk. Voorwaarden voor deelname aan het pilot project in Zeewolde; Leden wonen in het werkgebied van netbeheerder Liander (www.liander.nl).

6. Afhankelijkheid van subsidies 6.1 In hoeverre opereert het initiatief onafhankelijk van subsidies? Momenteel is de Zonvogel zo onafhankelijk mogelijk van subsidies. Wel wordt gebruik gemaakt van subsidies zoals SDE wanneer deze wordt toegekend. 6.2 Wat is uw visie over de noodzaak van subsidies? Wanneer salderen in Nederland mogelijk wordt zouden vergelijkbare initiatieven volledig onafhankelijk van subsidies kunnen opereren. Verder zou een feed-in tarief zoals in Duitsland het proces voor een grootschalige toepassing van zonne-energie versnellen.

7. Financiering Uitgangspunt voor de financieringsconstructie in een terugverdientijd van 10 tot 12 jaar, inclusief SDE subsidie. Wanneer er geen gebruik wordt gemaakt van SDE subsidie is de terugverdientijd 17-18 jaar. Daarbij wordt aangenomen dat de energieprijzen de komende jaren tussen de 3 en 4% zal stijgen. 7.1 Welke investeringen dient u als initiatiefnemer (minimaal) te maken? De Zonvogel projecten worden geheel of gedeeltelijk met eigen vermogen gefinancierd. Daarnaast zullen worden (particuliere) investeerders worden aangetrokken. De investeringen die de Zonvogel momenteel voornamelijk maakt zijn tijdsinvesteringen en publicatiekosten. 7.2 Welke investeringen dient de afnemer (minimaal) te maken? De bijdrage voor leden bestaat uit een inleg van 100 euro en een jaarlijkse contributie van 29,75 euro. De inleg van 100 euro is tevens het aandeel in de coöperatie. Bijkomende projectgebonden investeringen, zoals verzekeringen en notariskosten, worden gezamenlijk gedragen door de leden van de Zonvogel.

8. Uitbreidingsmogelijkheden 8.1 Wat zijn de mogelijkheden voor opschaling of navolging? Denk hierbij ook aan bedrijven of coöperaties die in deze markt zelf business willen starten en aan investeerders of fondsen. Door het oprichten van autonome lokale afdelingen wordt opschaling mogelijk. De statuten van de Zonvogel sluiten navolging met andere soorten duurzame energie niet uit.

B

:

ARCADIS

81

B02052.000107 Januari 2011

Momenteel zijn gesprekken gaande met andere netbeheerders dan alleen Liander om ook uitbreiding op andere netten mogelijk te maken.

9. Risico’s 9.1 Wat zijn de risico’s voor u als initiatiefnemer? Wat gebeurt er bijvoorbeeld bij een eventuele nieuwe eigenaar van de locatie? Risico op daling elektriciteitsrijs Risico op naheffing van energiebelasting door de Belastingdienst. Als de elektriciteitsprijs de komende jaren met 4-5% stijgt, dan is de omvang van de mogelijke naheffing uiteindelijk net zo groot als de winst. In het slechtste geval spelen de leden dus quitte. De risico’s zouden een stuk kleiner zijn wanneer bijvoorbeeld gemeenten of provincies garant zouden staan. De leverancier staat garant voor alle technische risico’s. Voor de Zonvogel zijn deze risico’s nul. 9.2 Wat zijn de risico’s voor de afnemers? Als je wilt stoppen, bijvoorbeeld omdat je verhuist naar een gebied dat niet onder Liander valt, dan moet je je participatie weer aanbieden aan de coöperatie. Op dat moment zal een deal gesloten moeten worden over de prijs. Waarschijnlijk zal de Zonvogel een minimumprijs garanderen, maar hierover zijn nog gesprekken gaande. 9.3 Zijn er verzekeringsmogelijkheden? De Zonvogel zorgt voor de noodzakelijk verzekeringen. De kosten zullen gezamenlijk gedragen worden door de leden van de Zonvogel. 10. Gebruikerservaringen 10.1 Hoe zijn de ervaringen van uw klanten (leden)? Leden van de Zonvogel vinden over het algemeen dat de eerste projecten té langzaam van de grond komen. 10.2 Is het mogelijk om met enkele van deze (potentiële) klanten in contact te treden? Zo ja, vul dan hier contactgegevens in: Niet van toepassing in deze fase van ontwikkeling.

11. Andere initiatieven 11.1 Welke soortgelijke initiatieven zouden wat u betreft interessant zijn voor deze inventarisatie? Peter van Vliet, voorzitter van de Zonvogel, noemt de volgende soortgelijke initiatieven: Inflow, AZeC (Achterhoek), Lochem, Zoneco 11.2 Wat is uw kennis en ervaring met deze initiatieven? Soortgelijke initiatieven lopen tegen dezelfde soort problemen op als de Zonvogel. B

:

ARCADIS

82

B02052.000107 Januari 2011

Heeft u vragen of opmerkingen over dit overzicht? Neemt u dan contact op met: Karin Keijzer, Programma adviseur Innovatieprogramma Zonnestroom Agentschap NL Telefoon: 088 602 2464, Email: [email protected] Opdrachtgever: Agentschap NL

Colofon

Auteurs: ARCADIS NEDERLAND BV, Adviesgroep Energie & Duurzaamheid, Mark Meijer (projectleider), Sylvia Laurensse, Tristan Simon. Vrijgegeven door: Jolt Oostra ©ARCADIS 2011 B

:

ARCADIS

83

Nieuwe organisatievormen en financieringsconstructies in de Nederlandse zonnestroommarkt

Recommend Documents