BLAD VOOR DONORS
STICHTING SANQUIN BLOEDVOORZIENING - JAARGANG 9 - NR. 2 - 2010
‘Niemand houdt van naalden’
Prikangst Dit kun je doen! Tips van een ervaren donorassistent
van patiënt tot Filmster Het leven met sikkelcel anemie heeft ook zo zijn voordelen
donor in Beeld
VAN DE REDACTIE
En, lekker geprikt?
Werelds In de vorige Bloedverwant en in de digitale nieuwsbrief
Nederland klapt voor bloeddonors
Donormail deden we een oproep voor de fotowedstrijd ‘Pelle op reis’. Dat hebben we geweten. De mailbox stroomde vol met zonnige, mooie, grappige en verrassende plaatjes van de pluche donorerkenning Pelle. Die Pelle reist wat af, zo veel werd duidelijk: van Bangkok tot Terschelling en van Kaapstad tot Antwerpen.
2.134 klappende Nederlanders. Dat grote applaus viel
Als hoofdredacteur kan ik natuurlijk niet achterblijven.
bloeddonors welverdiend ten deel op Wereld Bloeddonordag,
Daarom dit keer geen portret van mezelf hieronder, maar
14 juni. Sanquin had iedereen die het waardeert dat er mensen
één van Pelle in Egypte, mijn vakantiebestemming van
zijn die belangeloos hun bloed afstaan, gevraagd om via internet
dit jaar.
zijn applaus op te nemen. Daarvoor was een speciale website ingericht. Onder de filmpjes staan geschreven boodschappen als ‘Jullie zijn toppie’ en ‘Bedaaaaaaankt!’. Naast de individuele bedankjes gaven in vier grote steden voorbijgangers een groepsapplaus. Het grote applaus werd bekendgemaakt in een speciale editie
We treffen Corry en Gerrit den Braven (60 en 63) in het winkelcentrum Presikhaaf in Arnhem na het doneren van plasma in Velp.
+ A
+ 0
En, lekker geprikt? Corry: Het was weer heel gezellig. In Velp werken ontzettend leuke prikkers, waar je echt je verhaal kwijt kunt. We gaan regelmatig met z’n tweeën langere tijd weg en als we terugkomen zijn ze altijd benieuwd naar onze ervaringen. Waar gaan jullie dan naartoe? Corry: Toen mijn man met pensioen ging, zeiden we: ‘vanaf nu doen we alleen maar leuke dingen’. Een van die dingen is dat we beheerder of gastheer
van Donormail. Het applaus gemist? Neem het alsnog in
en gastvrouw zijn van een camping voor een organi-
ontvangst op www.hetgrootsteapplausvannederland.nl
satie die tenten verhuurt. Elk jaar zitten we een paar
Aanmelden voor ontvangst van de digitale nieuwsbrief kan via
weken ergens in Europa.
www.sanquin.nl/bloedverwant
Wat is daar leuk aan? Corry: De vrijheid! En je ziet veel en ontmoet heel verschillende mensen.
Nog voor de zomervakantie konden alle donors op Wereld
Jullie vullen elkaar vast goed aan.
Bloeddonordag het Grootste Applaus van Nederland in
Corry: Dat klopt. We zijn een echte twee-eenheid.
ontvangst nemen. Ik ben benieuwd of het applaus jou ook
Al zijn er ook wel eens woorden hoor, als je 24 uur
heeft bereikt. Je hebt het verdiend in ieder geval. En dat
per dag op elkaars lip zit. Dan denk ik: bekijk jij het
vonden de ruim 2.000 mensen die meededen aan het
even! Maar wel altijd ’s avonds samen eten. Gerrit kan
applaus ook.
heel goed luisteren. Hij staat echt open voor anderen.
Waarschijnlijk hebben velen van de applaudisserende
Ja, haha, ik ben meer een prater.
mensen veel bewondering voor wat donors doen, maar
Gerrit: Corry is erg spontaan en je kunt met haar
vooral ook durven. Want menig niet-donor is hartstikke
lachen. Schrijf maar op dat ze gewoon een gek mens
bang voor de naald. In dit nummer lees je hoe diep die
is. Op de bloedbank praat zij honderduit. Ze heeft er
prikangst kan zitten. Maar ook hoe je het voor jezelf zo
ook zo haar vaste contacten. Dat is vaker zo met
comfortabel mogelijk maakt. Want eerlijk is eerlijk, ook als doorgewinterde donor blijft het moment van de prik
Jullie gaan altijd samen naar de bloedbank?
vaak een beetje eng. Karin Zuidema, sinds 1989 donor
Gerrit: Ja, sinds we allebei donor zijn. Corry een jaar
assistente in het donorcentrum in Groningen, verwoordt
of twintig en ik sinds 1965, toen ik in militaire dienst
404.184
het dan ook treffend: ‘Voor mij zijn alle donors echte helden.’ Daar sluit ik me van harte bij aan. Merlijn van Hasselt, hoofdredacteur Bloedverwant
medewerksters van de bloedbank vroegen of we dat wilden en we hebben sinds mijn pensioen meer tijd,
donors stonden vorig jaar bij Sanquin ingeschreven. In 2009
dus waarom niet? Ik blijf geven zolang ik kan en hoop
telde ons land per 1.000 inwoners 23 donors.
dat, als ik het nodig heb, er ook bloed voor mij is.
Deze en meer cijfers vind je in het jaaroverzicht ‘Dichter bij de donor’, dat klaarligt op de bloedbank.
2
zat. Sinds een aantal jaren geven we plasma. De
Foto Joost Grol
Omslagfoto Stijntje de Olde
vrouwen, hè? Ik luister en kijk wat om me heen.
Foto Marco de Swart
En wat schaft de pot vanavond? Gerrit: Van de groente maken we vanavond in de tuin een heerlijk roerbakgerecht. 3
Prikangst
Christina met een neparm:
‘Ik hoop me ooit aan te melden als donor’
Als het kleinste prikje te veel is...
Christina Kingma (19) sloeg op tilt bij het kleinste prikje. Ze besloot hulp te zoeken. Met als hoogste doel: bloeddonor worden. ‘Het begon een jaar of twee geleden’, vertelt Christina
de therapeut had geleend van de bloedbank in
thuis op de bank in haar flat in het Groningse Haren.
Groningen. Haar therapeut prikte in de neparm ter-
‘Ik was flauwgevallen in de douche en moest voor
wijl Christina haar eigen arm ernaast legde. Ze leerde
onderzoek bloed laten prikken. De medewerkster van
onder meer haar angst te accepteren. ‘Niemand
het laboratorium treuzelde een beetje en voor het
houdt van naalden en ik ben de extreme variant daar-
eerst van mijn leven blokkeerde ik. Ik had heus vaker
van, zo weet ik nu. Zodra ik dat accepteerde, blok-
een prik gehad, maar nu sloeg ik helemaal op tilt.
keerde ik niet meer. Natuurlijk is het makkelijker
Ik begreep er niets van, herkende mezelf niet meer.
gezegd dan gedaan, maar het werkt echt zo! Ik vond
Toen ik weer thuis was, ging ik malen. Stel dat ik ziek
mezelf een aansteller en dacht dat ik anderen tot last
werd en ik zou spuiten nodig hebben. Wat zou er dan
was. Ik heb geleerd dat niet meer te denken.’
gebeuren? Het gevolg van dat gepieker was dat ik op een gegeven moment mijn bed niet meer uit kwam.
Mijlpaal
Mijn benen waren loodzwaar, het ging gewoon niet.
Een mijlpaal was een vingerprik zonder dat haar maag
Na een week hyperventileren wist ik zeker dat ik ern-
omdraaide en haar hart tekeerging. Het doel van de
stig ziek was. Toen ik opnieuw voor een prik naar het
therapie was om bloeddonor te worden. Maar tussen
lab moest, waren er twee personen nodig om me vast
de vingerprik en de naald in de arm gaapt voor
te houden voor een paar buisjes bloed. Een heel nare
Christina een grote kloof. ‘Die overbrug ik jammer
ervaring. En ik mankeerde eigenlijk niets, behalve dat
genoeg op dit moment niet. Ik zal voorlopig angst
ik letterlijk ziek was van angst. Eenmaal thuis voelde
blijven houden, maar de blokkade is verdwenen. Ik
ik me als een leeggelopen ballonnetje.’
kan er nu mee leven. Angst heeft voor iedereen een
Foto Stijntje de Olde
andere oorzaak. Bij mij speelt mee dat ik een situatie Extreme angst
onder controle wil hebben. Ik ben een controlfreak.’
Vanaf dat moment was elke prik, ook bij de tandarts,
Ze hoopt dat ze zich ooit toch kan aanmelden als
voor de mbo-studente een niet te nemen horde.
bloeddonor. ‘Met een klein gebaar iets groots doen.
Ze besloot het er niet bij te laten zitten en meldde
Dat lijkt me nog altijd mooi.’
zich aan voor een cursus voor mensen met angst-
Wat haar bloedgroep is? De vraag verrast haar en
stoornissen. Stap voor stap boekte ze vooruitgang.
even denkt ze na. ‘Haha, die weet ik niet. Daar moet
Een van de hulpmiddelen was een neparm die
je zeker bloed voor laten prikken hè?’
5
KORT NIEUWS
helden
Tips tegen prikangst Niet bang voor de naald? Een op de tien vrouwelijke donors en een op de zeven mannelijke donors wél! Dat blijkt uit onderzoek van Sanquin. Karin Zuidema, meer dan twintig jaar donorassistente in Groningen, vertelt hoe zij en haar collega’s omgaan met prikangst en wat je zelf kunt doen.
IN
NL
Wat gebeurt er in het land rondom het bloeddonorschap
Badhoevedorp, Mijdrecht
Nijmegen
‘Het aanprikken van donors gebeurt heel zorg
Scouting doneert 100 liter
vuldig en deskundig. Alle donorassistenten krijgen
Honderd liter bloed! Zoveel doneerde Scouting Nederland
Jonge donors richten Dutch Youth Committee op
een interne opleiding. Ze leren hoe een ader loopt.
symbolisch op Wereld Bloeddonordag (14 juni) aan Sanquin.
Dat is heel belangrijk. Is de ader zichtbaar, is hij
De scouting bestaat honderd jaar en groepen door het hele
voelbaar, kun je er goed bij, is hij dik genoeg?
land organiseren daarom acties rondom het getal honderd.
Prikken wordt nooit routine, ook niet na jaren
Vier scouts van groepen in Badhoevedorp en Mijdrecht
ervaring.
bedachten de donoractie. Een van hen had ooit zelf bloed
We zijn elke keer heel geconcentreerd en nemen
gekregen. In bijzijn van ex-scout Rita Verdonk gaven de drie
minimale risico’s. Als het aanprikken om de een
anderen in Amsterdam eind vorig jaar de eerste liters. Mar-
of andere manier niet goed lukt, houden we op.
cella van Dijk: ‘Wij waren overtuigd van het nut van bloed
Deskundig personeel is ons visitekaartje. We zijn
geven en wilden in dit jubileumjaar ook iets voor anderen
immers afhankelijk van tevreden donors. Heel
betekenen.’
soms gaat er iets mis. Dan heeft bijvoorbeeld de
Via de scouting meldden zich 65 nieuwe donors aan (vaak
Afkomstig uit het hele land togen 35 jonge donors op 12 juni
punt van de naald de achterkant van de vaatwand
familie van de jeugdleden) en 73 bestaande donors lieten
naar Nijmegen. Ze bezochten de startbijeenkomst van het
geraakt en ontstaat er een blauwe plek van onder-
hun donatie bij de scouting noteren.
Dutch Youth Committee. De jongeren, vooral afkomstig uit de grote studentensteden, willen zich inzetten voor het bloeddo-
FotoHollandse Hoogte
huids bloed. Dat is niet gevaarlijk, maar voelt
Foto Joost Grol
‘Ik vind alle donors echte helden’
-
alsof de arm beurs is. Soms kan een ader ook “wegspringen” als hij wordt aangeraakt door de naald. Ik weet dat een groot aantal donors zich niet voor
norschap. Met de onthulling van de vlag met het logo was de oprichting een feit. Op een oproep in Donormail, het digitale zusje van Bloedverwant, kwamen meer dan honderd enthousiaste reacties. De jongeren maakten bij de startbijeenkomst in
zijn plezier laat prikken. De meesten zeggen:
werkgroepjes de eerste plannen. Het jongerencomité gaat deel
“Ik vind dat ik het moet doen, maar een hobby
uitmaken van de FIODS, een internationale organisatie voor
wordt het nooit.” Ik heb groot respect voor ze en
bloeddonors, waarmee Sanquin goed contact onderhoudt.
vind daarom alle bloeddonors echte helden.’ Roosendaal
Foto Stijntje de Olde
Gezondheidscheck bij de bloedbank Dit kun je doen
Geen plasma geven en morgen naar de huisarts: Koosje
• Deel je angst met de donorassistente. Ze zal daar rekening mee houden.
Schrauwen-Moerings (55) schrok zich een hoedje toen bij de
• Neem iemand mee om mee te praten als er bloed wordt afgenomen.
• Accepteer je angst. Het is geen schande. • Bang om flauw te vallen? Je kunt ook liggend bloed geven.
•
Prijs jezelf: je bent een held!
keuring op de bloedbank in Roosendaal bleek dat er iets niet Amsterdam, Groningen, Leiden, Nijmegen
in orde was met haar hart. Lees haar verhaal in Donormail, het
Een kijkje achter de schermen
digitale zusje van Bloedverwant en meld je meteen aan voor
Bij bloeddonatie komt meer kijken dan je denkt. Nieuws
een gratis abonnement: www.sanquin.nl/donormail
gierig? Kom op 30 oktober naar de open dag op de lokaties in Amsterdam, Nijmegen, Groningen en Leiden. Je kunt onder andere zien hoe een bloedgroep bepaald wordt, zelf prikken in een neparm en je kennis over bloed testen. Kijk voor meer informatie op www.sanquin.nl/opendag
6
7
onmisbaar bloed
Bijzonder zonder dat je het weet
Bloedplaatjes: een stelpende hand
Tetanus: tegen infectie
Gordelroos: tegen waterpokken
Jos Knippenberg (53), werkzaam als schrijver van technische
Ho Lian Kwee (50), werkzaam bij de Immigratie- en
Ronald Willems (53), werkzaam in de elektronicabranche:
handleidingen bij een bedrijf dat achtbanen bouwt: ‘Ik werd
Naturalisatie Dienst: ‘Nadat ik was gevallen met de brommer
‘Ik had gordelroos toen er een oproep in de bus viel om bloed
bloeddonor omdat het zoontje van vrienden leukemie had en
had ik een tetanusinjectie gekregen. Toen ik enige tijd later
te geven. Ik belde de bloedbank om me af te melden omdat ik
ik zag hoezeer hij bloed nodig had. Toen de bloedbank vroeg
op de bloedbank kwam en de vragenlijst invulde, kwam dat
ziek was. Tot mijn verbazing was ik meer dan welkom, juist
of ik bloedplaatjes wilde geven, dacht ik: waarom niet? De
naar voren. Ze vroegen me of ik tetanusdonor wilde worden.
omdat ik gordelroos had. Ik heb toen in zes weken tijd drie
afname duurt wat langer, maar ik vind het niet belastender.
Ik had er nooit bij stilgestaan dat de injectie die ik zelf heb
keer plasma gegeven. Normaal ben ik vol bloeddonor dus die
Ik kan er mensen mee helpen die chemotherapie krijgen bij
gekregen, uit bloed wordt gemaakt. Het is heel leuk dat ik
afnametechniek was nieuw voor mij. Maar het ging heel
voorbeeld. Dat is de moeite waard.’
daar nu zelf aan kan bijdragen.’
goed. Inmiddels ben ik weer gewoon vol bloeddonor.’
Een grote hobby van Jos Knippenberg is het opknappen van een Unimog vrachtauto uit 1968
AB
Foto Joost Grol
B
+
Foto Wim Bos
+
Foto Joost Grol
Maar weinig mensen weten dat donorbloed ook onmisbaar is voor het maken van medicijnen. Bepaalde bestanddelen van plasma vormen de basis van bijvoorbeeld vaccins. Voor sommige producten zijn speciale donors nodig. Dat ben je soms zonder dat je het weet. Wil je meer weten over bijzonder donorschap? Vraag informatie op de bloedbank!
Ho Lian Kwee is een fanatieke handboogschutter
Ronald Willems verzamelt alles wat met Formule 1 te maken heeft
A
De donors op deze pagina’s geven allemaal
Bloedplaatjes_ zorgen er samen met de stollingseiwitten
Tetanus_ wordt veroorzaakt door een bacterie die na een
Gordelroos_ is een infectie die wordt veroorzaakt door
plasma. Tijdens de donatie wordt het bloed
voor dat het bloed stolt.
verwonding in het lichaam terecht kan komen, bijvoorbeeld
hetzelfde virus dat waterpokken veroorzaakt. Bij gordelroos
gescheiden in plasma en bloedcellen. De
De ziekenhuizen geven bloedplaatjes aan patiënten die een
door straatvuil.
heb je vooral op je rug, borst, schouder en arm hevig
donor krijgt de bloedcellen weer terug.
tekort hebben of van wie de bloedplaatjes niet goed werken,
Alle kinderen krijgen een inenting met het vaccin tegen
jeukende blaasjes die indrogen tot korsten.
Daarom is plasmaferese minder belastend voor
waardoor spontaan bloedingen kunnen ontstaan. Dat kan
tetanus. Ook iemand die ernstig gewond is, krijgt soms
Uit de afweerstoffen voor gordelroos maakt Sanquin een
het lichaam. De donatie duurt wel langer.
een gevolg zijn van sommige ziekten, zoals leukemie, of
meteen een injectie met afweerstoffen. De bloedbank maakt
vaccin om waterpokken bij kwetsbare kinderen te voor
behandelingen met bijvoorbeeld een antikankermedicijn.
het tetanusvaccin uit menselijk plasma. Daarvoor is veel
komen. Waterpokken kan levensbedreigend zijn voor kinde
Patiënten hebben regelmatig transfusies nodig. Bovendien
plasma nodig dat ook nog eens een hoog gehalte aan afweer
ren die bijvoorbeeld kanker hebben of te vroeg zijn geboren.
moet het bloed zo veel mogelijk op dat van de patiënt lijken.
stoffen tegen tetanus bevat. Omdat maar heel weinig
Donors die voor gordelroos behandeld worden of kort geleden
De kans dat Sanquin de juiste donor vindt, groeit naarmate
Nederlanders genoeg afweerstoffen in het bloed hebben,
gordelroos hebben gehad, kunnen heel veel afweerstoffen
er meer donors zijn.
zoekt de bloedbank ook donors die zich willen laten inenten
in het bloed hebben. De bloedbank neemt eerst bloed af om
tegen tetanus. Dan groeit de hoeveelheid afweerstoffen.
de hoeveelheid afweerstoffen te testen.
8
9
De halve maantjes van ‘filmster’ Chris Al twee keer op tv en nu ook te zien in De wereld van bloed & zo, een lespakket voor scholieren op dvd dat in samenwerking met Sanquin werd ontwikkeld. De ernstig zieke Chris Pati (13) staat vaak en graag in de belangstelling. ‘Mijn ziekte heeft voor- en nadelen.’ Chris mag dan wat verlegen de wereld in kijken, hij maakt graag de
Ziekte wegmaken
blits. Met zijn guitige ogen, oorringen en gekleurde glitters in zijn
Aan de beenmergtransplantatie die hij een paar jaar terug onder-
beugel valt hij absoluut op. Of het nu op straat is als hij met zijn
ging, maakt Chris niet te veel woorden vuil. ‘Ze wilden proberen
vrienden aan het jerken is, een mengvorm van hiphop en soul, of
mijn ziekte weg te maken, maar dat is niet gelukt.’ Het werd hem
als hij poseert voor een fotograaf of cameraman.
bijna fataal. Chris verloor een deel van zijn zicht en hield er
De opnames voor De wereld van bloed & zo (zie kader) vond Chris
geheugenproblemen aan over. De rest van zijn leven blijft Chris
‘superleuk’. De hele dag volgde de cameraploeg hem in het
afhankelijk van bloed. ‘Hotel AMC’ noemt hij zijn maandelijkse
Academisch Medisch Centrum. Giechelend beaamt hij dat hij wel
uitstapje gekscherend. Hij vindt de mensen op de kinderafdeling
een echte filmster lijkt. Hij was in januari al te zien in het tv-
zo aardig dat hij met plezier elke maand een dagje erheen gaat.
programma De Taart van Abel en hij deed mee aan het programma
‘Ik ben nu al bang voor de dag dat ik 18 wordt en naar een andere
De Kinderpoli.
afdeling moet.’ Dat Chris bloed van andere mensen krijgt, vond hij vroeger ‘een
‘Ik ga het gewoon proberen’
Sikkelcel
vies idee’. Nu niet meer. ‘Ik ben blij dat er mensen zijn van wie ik
Chris is geboren met de zwaarste variant van de bloedziekte
bloed mag hebben. Anders zou ik nu nog veel zieker zijn.’
sikkelcelanemie. Deze erfelijke ziekte is in Nederland vrij zeldzaam
Na de zomervakantie begint hij op de Koksschool in Amsterdam.
en komt vooral voor in gebieden waar malaria heerst. De oudere
Spannend, want op zijn speciale basisschool zaten allemaal
broer van Chris heeft het ook. Die raakte door een hersenbloeding
chronisch zieke kinderen. Chris hoopt maar dat ze op zijn nieuwe
half verlamd.
school niet denken dat hij zich aanstelt. Moeder Barrie is ook wel
De rode bloedcellen van sikkelcelpatiënten zijn niet rond maar
bang dat het te vermoeiend gaat worden. Schouderophalend:
hebben de vorm van een half maantje. Daardoor ontstaat ernstige
‘Ik ga het gewoon proberen.’
chronische bloedarmoede. Bij aanvallen gaan de cellen klonteren en ontstaan er verstoppingen in de bloedvaten. Daarvan word je erg ziek en ook kunnen je botten vreselijk pijn gaan doen. Met veel medicijnen enbloedtransfusies blijft de ziekte onder controle. Over zijn ziekte praat Chris aan de keukentafel het liefst in bijzinnen,
De wereld van bloed & zo
alsof het er niet toe doet. Hij vertelt dat hij snel moe is en een
Leerlingen in de hoogste klassen van het
pijnaanval kan krijgen als hij niet genoeg drinkt of als zijn lichaam
basisonderwijs kunnen spelenderwijs alles
bijvoorbeeld te koud wordt. Zomaar in een zwembad springen is er
leren over bloed. Dat gebeurt via het speciale
voor hem niet bij. ‘Ik ben altijd dik gekleed.’ Op vakantie gaat het
lesprogramma ‘De wereld van bloed & zo’,
gezin niet verder weg dan op een halfuur rijden van het AMC. Zijn
onderdeel van het project ‘Ik van binnen’.
moeder Barrie kan aan de kleur van zijn ogen al zien hoe het gaat.
Maar liefst vierduizend scholen hebben het
‘Worden die knalgeel, dan is het foute boel.’
leuke, nieuwe interactieve lesprogramma al
Foto Harry Meijer
aangevraagd. Neem ook eens kijkje via www.
10
bloedverwant.nl/bloedlinks‘
11
KORT NIEUWS reportage
Nieuwe bloedtest foetus Ouders die om medische redenen willen weten of hun onge boren kind een jongetje of meisje is, kunnen dat voortaan al vanaf de zevende week laten bepalen met een door Sanquin ontwikkelde bloedtest. Er waren al langer bloedtesten die het geslacht bepaalden, maar deze bleken niet altijd betrouwbaar. De test die Sanquin nu gebruikt, is dat wel.
zoals hemofilie of de spierziekte Duchenne, gaat van moeder
Bliksemactie Sanquin redt Sloveens bloed
op zoon.
Dankzij een snelle actie van Sanquin werd voorkomen dat
Een vruchtwaterpunctie moet uitwijzen of het ongeboren
patiënten in Slovenië zonder bloed kwamen te zitten.
kindje inderdaad belast is met de ziekte. Maar een vruchtwater-
Zaterdagochtend 29 mei riep de Sloveense bloedbank de
punctie brengt altijd risico’s met zich mee. Als de bloedtest uit-
hulp in van Sanquin, omdat de testapparatuur in Slovenië
wijst dat de foetus een meisje is, is een punctie
het had begeven. Als de bloedbank het bloed van donors
niet nodig omdat meisjes niet ziek worden ook al zijn ze drager.
niet op infecties kan testen, mag het niet aan patiënten
De test is alleen bedoeld voor medische toepassing.
worden gegeven.
Dat is belangrijk nieuws voor ouders die bang zijn dat ze een erfelijke ziekte aan hun kindje doorgeven. Een aantal ziekten,
Marbella16_6.jpg
Inis Meáin (Aran-eiland),Ierland_Marion Ketting
Gran Canaria, Spanje _ Eva de Jong
Parijs, Frankrijk _ Eva Donker
Gelukkig was het niet nodig gedoneerd bloed weg te gooien. Na telefonisch overleg werden nog diezelfde zaterdag
Prijs voor kankeronderzoek
zevenhonderd buisjes Sloveens bloed overgevlogen naar
Onderzoekers van Sanquin en het Nederlands Kankerinstituut
bloedplaatjes in Slovenië konden daardoor gewoon doorgaan.
(NKI) hebben een manier gevonden om infectieziekten en
Het duurde twaalf dagen voordat de apparatuur gerepareerd
bepaalde vormen van kanker beter vast te stellen, te behande-
was. Die hele periode werd elke dag testbloed ingevlogen
len en te voorkomen. Voor deze nieuwe technologie ontvingen
en voerde Sanquin dagelijks drie- tot zevenhonderd testen
ze vlak voor de zomer de Amsterdam Inventor Award. De jury
uit voor Slovenië. Het lab van Sanquin onderzoekt op drukke
noemde het onderzoek ‘kwalitatief hoogstaand’ en prees de
dagen zo’n 17.000 buisjes – deze honderden extra buisjes
Van Moskou tot Hindelopen, van Bali tot Gran Canaria.
samenwerking tussen Sanquin en het NKI.
waren geen probleem.
Pelle, de pelikaan die donors kunnen kiezen na een bepaald
Amsterdam. Vijftien uur later gaf het Sanquin-laboratorium
Dieulefit, Frankrijk _ Inge en Marc
Stonehenge, Engeland_M. Uittenbogaard-Leferink
de resultaten vrij. Geplande operaties en de behandeling met
Pelle op reis aantal donaties, reist over de hele wereld. Donors zonden na een oproep in de vorige Bloedverwant hun foto’s in. Op deze
Wandelen voor het donorschap
pagina een selectie. Meer foto’s op www.bloedverwant.nl/ bloedlinks
f
1.400 deelnemers aan de Nijmeegse Vierdaagse grepen het evenement dit jaar aan om de aandacht te vestigen op het bloeddonorschap. “Het is rood en redt levens”, stond er op het oranje T-shirt dat ze hadden aangevraagd bij Sanquin. De reacties waren soms hartverwarmend. ‘Dank u wel voor het mooie rood dat ik gekregen heb. Ben u alle erg dankbaar’, zo zei een toeschouwster tegen Jan van der Meer en zijn vriendin uit Foto Joost Grol
Hoorn. ‘De woorden staan in mijn geheugen gegrift’, aldus de plasmadonor. Toeschouwers en wandelaars die donor wilden worden konden zich aanmelden bij een kraam van Sanquin. Meer foto’s en reacties op www.bloedverwant.nl/bloedlinks Kremlin, Moskou _ Margot Clasener
12
oep
opr oto-
Noorwegen_ Roos de Ruijter
Bali, Indonesië _ Sandra Caniels
Van Stavoren naar Hindelopen, Nederland_Marise van Luyck
13
vraag het onze Artsen
Wat beweegt je om bloed te gaan geven? Dit keer de pelgrimsdaad van Kim Klemann.
Daarom!
www.sanquin.nl/contact Regel hier op eenvoudige wijze:
Pelgrimsdaad Ik heb suikerziekte, kan ik donor worden?
Dokter, hoe zit dat?
Ook als je suikerziekte hebt, kun je donor zijn. Er zijn wel een aantal voorwaarden aan verbonden. Iemand met suikerziekte die daarvoor een dieet of tabletten gebruikt en bij wie de suikerziekte goed gereguleerd is, mag gewoon komen doneren. Suikerziekte geeft een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Wanneer er tekenen zijn van schade
Als je bloedgroep zeldzaam is, word je dan ook weinig opgeroepen?
aan hart of bloedvaten (zoals een verminderd gevoel aan handen/voeten, eiwitverlies via de urine of netvliesbeschadiging) mag je helaas geen bloed meer geven. Dat geldt ook als je insuline
De bloedgroepen B en AB komen in Nederland
• aanvragen extra exemplaren van Bloedverwant
‘Twee jaar geleden was ik te voet op weg naar Santiago de Compostela, een mooie tocht van 3,5 maand. In het Spaanse plaatsje Azofra zag ik een oproep hangen om in een bus bloed te geven. Samen met een wandelaarster uit Frankrijk heb ik dat gedaan. Het leek me leuk en nuttig. Het was nog een heel gedoe om met handen en voeten de Spaanse vragenlijst uitgelegd te krijgen, want ze spraken geen Engels. Na het doneren kregen we in het plaatselijke café een bord pruimen en cola. De volgende dag liep ik gewoon de gebruikelijke 30 à 35 kilometer. Alleen bergop was iets zwaarder dan op andere dagen. Ik nam me voor in Nederland ook bloed te gaan geven. Een wandeltocht naar Rome en een kindje later ben ik inderdaad donor geworden. Ik heb inmiddels een keer of drie gegeven.’
gebruikt.
niet zo vaak voor (respectievelijk 8 en 3 procent
• opzeggen Bloedverwant • aanvragen informatiepakket om nieuwe donors te werven • donatieafspraak uitstellen of afzeggen • gegevens wijzigen • vraag stellen • opmerking maken of klacht doorgeven • spreekbeurtpakket aanvragen (te downloaden via www.sanquin.nl) Een briefje sturen kan ook: Sanquin Bloedvoorziening t.a.v. Afdeling Communicatie, Antwoordnummer 7866, 1000 SE Amsterdam.
Gratis telefoonnummer Bel gratis 0800-bloedbank (256 332 265) en kom vanzelf terecht bij de donorinformatielijn van je eigen regio. Handig en snel!
Online donortest Oproep gekregen? Doe daags tevoren eerst de donortest op
van de bevolking). Er zijn dus minder patiënten met deze bloedgroepen en de vraag vanuit de
Waarom mogen mijn kinderen niet mee in de keuringskamer?
ziekenhuizen is dan ook evenredig minder. Zo bezien zou het dus niet uitmaken of je een zeld zame of vaak voorkomende bloedgroep hebt.
Marjo de Boom
Trudy van den Berg
Willem Verhagen
Blijf op de hoogte van het actuele nieuws. Meld je aan voor een gratis abonnement op ‘Donormail’ en ontvang via de e-mail zes keer per jaar
Toch ontvangen donors met de bloedgroep B en
Het is de bedoeling dat de donor alle vragen op de
AB iets minder vaak een oproep.
vragenlijst eerlijk beantwoordt. In de vragenlijst
Bloedcellen zijn beperkt houdbaar en het streven is
staat een aantal privacygevoelige vragen over sek
om al het bloed voor het verstrijken van de houd
suele contacten. Het kan voorkomen dat de donor
baarheidsdatum een goede bestemming te geven.
zich pas tijdens het invullen van het formulier rea
Daarom heeft Sanquin van de bloedgroepen die
liseert dat hij of zij een ‘risicovraag’ met ‘ja’ moet
niet vaak voorkomen geen grote voorraad.
beantwoorden, maar dit vanwege het bijzijn van
In bijzondere situaties kan een tekort dreigen.
een ander (gezinslid of kennis) niet durft. Dit kan
Bijvoorbeeld als twee patiënten met bloedgroep
tot een vervelende situatie leiden en bovendien
AB ieder meer dan tien zakjes bloed nodig hebben.
voor de ontvanger van het bloed een groot risico
Dan is het heel belangrijk dat we extra donors
inhouden. Sanquin wil te allen tijde voorkomen
kunnen oproepen. Een donor die graag regelmati
dat dit gebeurt. Daarom geldt de regel dat kinderen
ger wil geven, kan zich altijd aanmelden als plas
ouder dan vier jaar niet meer mee mogen in de
madonor (plasma is lang houdbaar).
keuringskamer. Ook partners en ouders mogen om dezelfde reden niet mee in de keuringskamer, ook
Henriëtte Weekamp
Donormail
Een panel van donorartsen beantwoordt vragen van donors.
niet als zij zeggen geen geheimen te hebben voor
Ook een vraag? Schrijf naar Redactie Bloedverwant, Postbus
elkaar.
9892, 1006 AN Amsterdam of
[email protected] 14
de digitale nieuwsbrief van Sanquin. www.sanquin.nl/donormail
Donorraden
A
+
Fotografie Wim Bos, Joost Grol en Erno Wientjens
Karin van der Hilst
www.sanquin.nl/donortest om te weten of je mag geven.
Via www.bloedverwant.nl/bloedlinks kun je naar de webpagina’s over de vier regionale donorraden en de landelijke donorraad.
Colofon Bloedverwant is een uitgave van Stichting Sanquin Bloedvoorziening en verschijnt drie keer per jaar.
Kim Klemann (24) woont samen met haar Portugese
Redactie Merlijn van Hasselt (hoofdredacteur), Hezeke Hoefnagel, Frans Jehee, Lysbert Schuitema Tekst en eindredactie Annemarie Geleijnse, Rineke van Houten Vormgeving Total Identity, Jeannette Kaptein Druk en distributie Roto Smeets, Utrecht Redactieadres Sanquin, Redactie Bloedverwant, Postbus 9892, 1006 AN Amsterdam 0800-BLOEDBANK (256 332 265),
[email protected], www.bloedverwant.nl
vriend (die ze op de tocht naar Santiago leerde kennen) en hun inmiddels tweejarige dochter Leonor in Zutphen. Ze studeert Pedagogiek en werkt twee dagen per week in een café-restaurant voor mensen met een
© 2010 Sanquin. Artikelen uit Bloedverwant mogen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen, onder vermelding van de bron en de uitgever. De redactie van Bloedverwant heeft zijn best gedaan om de rechthebbenden van het in dit blad getoonde materiaal op te sporen en hun toestemming te vragen voor openbaarmaking in dit blad. Dat is niet in alle gevallen gelukt. Hebt u klachten of bezwaren in verband met auteursrecht, portretrecht, andere rechten, persoons gegevens of privacy neem dan contact op met de redactie.
verstandelijke beperking. Ook een bijzondere reden? Laat het ons weten:
Bij de productie en verbranding van de folie waarin Bloedverwant is verpakt, komen geen schadelijke stoffen vrij. ISSN: 1570-7288
[email protected] o.v.v. Daarom! 15
DONOR
POST
Ook een leuke of ontroerende ervaring rondom het donorschap? Schrijf naar
[email protected] of Redactie Bloedverwant, postbus 9892, 1006 AN Amsterdam. Graag naam en woonplaats vermelden. De redactie maakt een keuze uit de brieven en kort deze waar nodig in. Hartelijk dank!
@ Geven in Sierra Leone Vorig jaar was ik voor een stage in Sierra
negatief ingevuld! Het bloed afnemen ging
Leone. Ik werkte daar samen met een vriendin
keurig, op een doorgezakte bank en met een
in een groot vrouwenziekenhuis in de hoofd-
infuusslang als stuwband. Normaal gesproken
stad. Mijn vriendin ontmoette een vrouw die al
gaat mijn bloed vrij langzaam, maar door de
een aantal dagen bloed verloor, maar geen
warmte was het zakje zo vol. De patiënt kreeg
keizersnede kon krijgen omdat ze geen geld
de keizersnede en overleefde het gelukkig. Ook
@
had. Ze heeft zich hard gemaakt om een kei-
al mag ik door deze actie een jaar geen bloed
Wat was het spannend vroeger als mijn vader bloed
zersnede te regelen en dat lukte. Voorwaarde
geven, ik ben blij dat ik dit ene zakje toch heb
ging geven en ik mocht mee. Ik keek dan echt mijn
was dat wij bloed zouden geven...
kunnen doneren.
ogen uit. En standaard vroeg ik dan altijd: ‘Doet
Nou dat wilden we wel! Een hele ervaring, we
Reina Oudijk, Goudswaard
het geen pijn als ze je prikken?’ Het antwoord was
Goed voorbeeld doet volgen
hebben wel gecontroleerd of alles steriel was.
altijd: ‘Nee hoor, dat doet helemaal geen pijn!’ Op
De bloedbank daar heeft een bijzonder
dat moment was mijn vader echt een superheld.
systeem. Familie en vrienden van mensen die
Niet omdat ik toen wist dat het bloed mensenlevens
bloed nodig hebben geven bloed, dit gaat in
kon redden, maar gewoon om de prik en al dat
de voorraad. De patiënt zelf krijgt uit de voor-
bloed en een heleboel mensen in witte jassen.
raad het bloed met de juiste bloedgroep.
Ik ben intussen zelf moeder van twee prachtige
Mijn bloed ging dus in de voorraad en niet
kinderen. En ik geef bloed omdat ik nu wel
rechtstreeks naar de patiënt. Vooraf werd mijn
weet wie daar allemaal mee geholpen kunnen
bloedgroep gecontroleerd en moest ik mijn
worden. Nu gaat mijn zoontje met me mee en kijkt
naam invullen in een groot boek. Daarachter
zijn ogen uit. Ook hij vraagt altijd: ‘Mama doet het
stond een lijstje met ziektes, zoals hiv en
geen pijn dat prikken?’ Mijn antwoord: ‘Nee hoor,
hepatitis B. Zonder verder ook maar iets te
dat doet helemaal geen pijn!’ Dit laat zien dat een
controleren werd achter mijn naam overal
goed voorbeeld doet volgen. Ik ben megatrots op mijn vader dat hij al jaren bloed geeft. En ik hoop dat ik net als mijn vader het goeie voorbeeld ben
@
Dankzij het donorschap
voor mijn zoon en dochter.
Ik heb mijn leven te danken aan het donor-
Marjolein van der Laan, Leiden
schap. Op de bloedbank is ontdekt dat ik te weinig ijzer in mijn bloed had. Verdere
Vies drankje
onderzoeken brachten aan het licht dat
Vijftig jaar geleden gaf ik voor het eerst bloed
Dit beaamde ik. Lekker was het bepaald niet,
ik telkens maagbloedingen had. Mijn bloed-
in het ziekenhuis van Kerkrade. Best span-
maar ik dacht dat het een soort medicijn was
waarde was op een gegeven moment nog
nend natuurlijk, die eerste keer. Alles verliep
om de lever te activeren om nieuw bloed aan te
maar 3,6. Ik heb toen zelf vijf zakken bloed
voorspoedig. Ter afsluiting bracht de zuster
maken. Het bleek koffiemelk te zijn. Thuis op de
gekregen. Dus bloedbank: bedankt! Als jullie
een stuk vlaai en een kannetje koffie en nog
boerderij met melkvee of op de kostschool waar
niet zo alert hadden gereageerd, was ik er
een tweede kannetje.
alleen poedermelk werd gebruikt, had ik dat
nu niet meer geweest.
Na afloop vroeg de zuster of ik dat laatste
nog nooit gezien.
kannetje helemaal had leeggedronken.
D. Eijssen, Maastricht
Lily Meertens, Heerlen
