Natuurhistorisch Jaarverslag 2003

Natuurhistorisch Jaarverslag 2003

afdeling Hoorn/West-Friesland

KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland

Index verslag 1

Inleiding

2

Vogels 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11

3

4 5

6 7

Gegevensbronnen Verslag bijzondere waarnemingen in het jaar 2003 Verslag Huiszwaluwproject 1991-2003 Zeevangmonitoring vogels winterhalfjaar 2002-2003 Voorjaarstrek 2003 langs telpost “Het Monument” Najaarstelling bij “De Nek” Avondtelling “De Hulk” voorjaar 2003 Ganzen- en zwanentelling 2003 Goudplevieren in het KNNV waarnemingsgebied Overzicht waarnemingen in "De Vooroever" Overzicht waarnemingen “Lutjebroeker Weel”

pagina 3

4 5 11 14 19 21 23 26 28 32 33

Insecten 3.1 Jaarverslag vlinders 2003 3,2 Jaarverslag Libellen 2003 3.3 Jaarverslag hommels 2003 Overige insecten 2003 3.4

35 37 39 44

Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep 2003

45

Landje van Naber 5.1 Jaarverslag 2003 5.2 Slakken op het “Landje van Naber”

47 49

Egels 6.1

53

Egelproject 2003

Overigen 7.1 Overige waarnemingen 2003 7.2 Het weer van 2003 in Hensbroek 7.3 Organisatie KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland

57 59 60

Colofoon: Eindredactie Samenstelling Bijdragen van Opmaak

: Jan-Pieter de Krijger : Egbert Baars en Jan-Pieter de Krijger : Egbert Baars, Ko van Gent, Henny v.d. Groep, Dick Jong, Jan-Pieter de Krijger, Willy Mantel, Jan en Ina Marbus, Freek Musman, Ben Pronk, Kees Schoon, Eric de Vroome, Cor v.d. Velden en Resi Zabel : Egbert Baars

Uitgave van Datum Nummer

: KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland : februari 2004 : 2004-015HN/01RAP

Website e-mail

: www.knnv.nl/hoorn : [email protected]

© 2004 KNNV afd. Hoorn/West-Friesland De tekst uit deze uitgave mag niet worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de KNNV afd. Hoorn/West-Friesland

2

Natuurhistorisch jaarverslag 2003


1

Inleiding

Voor u ligt het Natuur Historisch Jaarverslag van de KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland. Ook dit jaar zijn we er weer in geslaagd om een jaarverslag te maken van de gegevens die verzameld zijn in het jaar 2003. Net als vorige jaren een verslag met heel veel vogelwaarnemingen maar dat geeft alleen maar aan deze groep van organismen een steeds grotere belangstelling krijgt binnen de afdeling. Wat niet wil zeggen dat de andere groepen aan belangstelling te klagen hebben. Ook de vlinders zijn dit jaar wederom met speciale aandacht bekeken in het vlindermonitoringsproject in onze regio wat geheel door de Vlinder en Libellenwerkgroep van de afdeling is opgezet en dit jaar zijn tweede succesvolle jaar heeft beleefd. Het verslag wat voor u ligt is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken. Hoofdstuk 2 vogels, hoofdstuk 3; vlinders en libellen, hoofdstuk 4; planten, hoofdstuk 5; Landje van Naber, hoofdstuk 6; egelproject en hoofdstuk 7; overigen. Ik hoop dat u het met aandacht leest en denkt u dat u het jaarverslag van 2004 kunt verrijken met uw eigen waarnemingen dat ontvangen wij die graag van u. Jan-Pieter de Krijger

Waarnemingsgebied KNNV afd. Hoorn/West-Friesland


3


2 Vogels 2.1 Gegevensbronnen De KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland beschikt bijna elf jaar over een steeds actiever wordende vogelwerkgroep. Om een beeld te geven waar alle gepresenteerde vogelgegevens vandaan komen is het noodzakelijk om alle activiteiten van deze werkgroep in kaart te brengen. De werkgroep bestaat uit maximaal twintig, min of meer, actieve vogelaars. De gegevens zijn voor een groot deel afkomstig uit deze groep werkgroepleden.

Losse waarnemingen Dit zijn veldwaarnemingen van individuele werkgroepleden die niet geplaatst kunnen worden in het kader van een telactiviteit. Dit type waarnemingen is heel gevarieerd en betreft meestal bijzondere waarnemingen. Tot deze groep waarnemingen behoort ook informatie uit publicaties (dagbladen, vogeltijdschriften) en via-via waarnemingen.

Broedvogelinventarisaties Dit zijn inventarisaties die gecoördineerd worden door de Sovon en waaraan leden van onze werkgroep aan deelnemen. In veel gevallen betreffen dit natuurgebieden in eigendom van Staatsbosbeheer. In alle gevallen betreffen dit monitorgebieden waardoor de inventarisaties in deze gebieden reeds een lange reeks van jaren wordt uitgevoerd. Het is van groot belang dat deze inventarisaties (blijvend) worden voortgezet. ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Zeevang-oost / west Riet-Floris-Oosterkoog Schardammerkoog Bedijkte waal De Hulk Mijzenpolder Kleiputten Nek / Oosterleek Uiterdijken Schellinkhout De Weelen De Ven Vooroever Westerkoog / Koogbraak eo Ursemmerplas

Siem Koops idem idem idem idem Harry Fabitius Cees Schaper idem idem idem idem + Sovon Erik de Vroome / Ko van Gent Ben Pronk

Een andere projectmatige vorm van broedvogelinventarisatie wordt gevormd door: ● Atlasproject Vogelwerkgroep ● Huiszwaluwenonderzoek idem

Gebiedstellingen Dit zijn tellingen van de aantallen per soort in een bepaald gebied. Dit kan een slaapplaats zijn of een Important Bird Area (IBA) of gewoon een leuk gebied. De gebiedstelling kan ook in het kader van een bepaalde soort(en) of item worden uitgevoerd zoals: ● ● ● ● ● ● ● ● ●

4

Maandelijkse IBA-telling Zeevang Midwintertelling Slaapplaatstelling Molenplas Slaapplaatstelling de Hulk Telling Landje van Naber Voorjaarstrektelling Monument Najaarstrektelling De Nek De Vooroever en Lutjebroeker Weel Ganzen- en zwanentellingen

Vogelwerkgroep idem Ben Pronk / Harry Fabritius Freek Musman Jan-Pieter de Krijger / Plantenwerkgroep Freek Musman idem Ad Roobeek Jan en Ina Marbus Dick Jong en Cor van der Velden Natuurhistorisch jaarverslag 2003


2.2 Verslag bijzondere waarnemingen in het jaar 2003 Duikers en Futen Op 6 april zwom een ROODKEELDUIKER nabij het Julianapark in Hoorn. Na een stevige storm worden hier vaker duikers waargenomen. Op 7 november zwom hier ook een ROODHALSFUUT rond. Op 7 maart zijn 750 FUTEN geteld rond de Vooroever. In de Vooroever en de Ven broeden in totaal circa 250 paar FUTEN. Op 3 mei werden maar liefst 10 GEOORDE FUTEN geteld in de Nek bij Schellinkhout. De GEOORDE FUUT voelt zich kennelijk goed thuis in de meeuwen-kolonie van de Nek. In dit kleiputje broeden 4 paartjes. Het lijkt een aardig idee om eens te onderzoeken waarom de schaarse GEOORDE FUUT juist hier zo succesvol broed. In de periode 31 maart tot 23 april werden steeds 1-2 KUIFDUIKERS geteld in de Vooroever. Op 6 april vloog een exemplaar langs het Monument bij Scharwoude. Op 7 september fourageerden maximaal 10 KUIFDUIKERS in het VOP. Reigers Op 28 maart fourageerde een HEILIGE IBIS in het Vooroverproject Onderdijk (VOP). Op 7 juni een melding van een KWAK in het VOP. Op 12 augustus zag een verbaasde boswachter een KWAK in een boom bij het fort Edam. Vanaf 7 augustus meldingen van PURPERREIGERS in de Lutjebroekerweel bij Lutjebriek (LW). Het betrof steeds 1-2 exemplaren. Op 20 en 21 september stapte een GROTE ZILVERREIGER rond in het VOP. Op 16 november een fouragerend exemplaar in de Zeevang. Tussen 7 en 14 december hier ook een KLEINE ZILVERREIGER. Op 16 en 17 maart een OOIEVAAR resp. fouragerend in grasland bij de Nek van Schellinkhout en vliegend boven Hoorn. Op 5 mei een OOIEVAAR in de Zeevang en op 16 mei 2 OOIEVAARS fouragerend achter een grasmaaier in Bobeldijk. ‘s Avonds zaten de vogels op een stolpboerderij ter plaatse. Twee ZWARTE OOIEVAARS vlogen op 10 en 14 augustus resp. boven Hoogkarspel en Venhuizen. Winterwaarnemingen ROERDOMPEN langs de IJsselmeerdijk Wijdenes (15 januari), op 5 januari LW en het VOP, de Nek (25 februari) en 17 januari in de Ven nabij Enkhuizen. In 2003 twee territoria van de ROERDOMP in het Weelengebied. Op 9 december alweer 2 ROERDOMPEN in de Nek. De eerste LEPELAAR wordt op 28 februari waargenomen in het VOP. Uiteindelijk broeden de soort in het VOP met 40 paar.

Ganzen en zwanen Op 3 januari 7 WILDE ZWANEN in het VOP. Op 25 oktober worden de eerste 35 KLEINE ZWANEN gesignaleerd in omgeving van Broekerhaven. Een van de mooiste ganzensoorten is toch wel de KLEINE RIETGANS. Dit jaar werden relatief veel waarnemingen gedaan in ons werkgebied van deze schaarse soort. Begin januari werd tijdens de nieuwjaarswandeling bij Wijdenes een groep gezien van 44 exemplaren en op 4 januari verbleven 12 exemplaren rond de LW. Ook half januari verbleven in de Zeevang op twee plaatsen groepjes KLEINE RIETGANZEN. In februari en maart regelmatig een exemplaar in het VOP. De topdag voor deze soort was op 16 november met maar liefst in totaal 323 exemplaren in de Zeevang.


5


Op 30 november 40 exemplaren in het VOP en op 30 december een kleine aantal nabij Etersheim. Ook de gewone RIETGANS is in ons werkgebied niet algemeen. De kenners onderscheiden binnen de soort twee ondersoorten; TOENDRA- en TAIGA RIETGANS. Op 19 januari en 15 februari zit een klein groepje RIETGANZEN in de Zeevang. Op 11 januari zit een groep van 45 toendra's in het VOP. Op 16 maart 5 TAIGA RIETGANZEN in het VOP. Op 6 april fourageren 2 ROTGANZEN bij Tersluis. In het VOP wordt in 2003 regelmatig een exemplaar waargenomen. De WIBUIKROTGANS is een van de zeldzame ondersoorten van de ROTGANS. Tussen 20 en 25 januari fourageren 9 WITBUIKROTGANZEN in de Koopmanspolder en het VOP. Op 5 en 12 januari wordt een DWERGGANS gemeld in het VOP. Op 25 januari zit hier ook nog een KEIZERGANS. Leuke vermeldingswaardige aantallen ganzen: op 5 januari 88 NIJLGANZEN in omgeving Venhuizen, op 15 februari 514 BRANDGANZEN, 1.017 GRAUWE GANZEN en 6.000 KOLGANZEN in de Zeevang. Op 10 juli 425 CANADESE GANZEN in het VOP.

Eenden Op 16 maart zwemt een CASARCA rond in de Zeevang. In het VOP werden op 28 februari 5000 TOPPEREENDEN geteld. Op 23 februari fourageren 21.000 SMIENTEN in het VOP. Dit is opmerkelijk veel omdat SMIENTEN relatief weinig ten noorden van Enkhuizen voorkomen. In het IJsselmeer ten zuiden van Hoorn is de situatie andersom. Juist hier kunnen enorme aantallen SMIENTEN worden geteld (tot meer dan 50.000 exemplaren). TOPPEREENDEN komen hier echter incidenteel voor. Zoals bekend heeft dit te maken met de voedselvoorkeur van de eenden. Op 18 en 21 april een ROSSE STEKELSTAART in de Nek. Op 17 januari 5 MIDDELSTE ZAAGBEKKEN nabij Medemblik en op 22 april ook nog een exemplaar in het VOP. In de periode 16 maart - 11 mei verbleef een IJSEEND in de omgeving van het VOP. Op 7 december opnieuw een IJSEEND in het VOP. Vanaf 3 januari tot 23 april verbleef minstens een paar EIDEREENDEN rond het VOP. Volgens Ad Roobeek is er niet gebroed. Op 8 november een viertal GROTE ZEE-EENDEN en op 9 november een achttal ZWARTE ZEE-EENDEN in het VOP. Op 2 juni een MUSKUSEEND in het VOP. Op 28 december werden er 157 GROTE ZAAGBEKKEN in de LW geteld. Op 12 januari verbleven 1.000 NONNETJES in een wak op het IJsselmeer bij Andijk. Roofvogels Afgelopen jaar werden er gelukkig weer wat meer BOOMVALKEN waargenomen; In de maand mei onder andere BOOMVALKEN in Berkhout, Wijdenes, Lutjebroek, Edam (fort), Oosterleek, Etersheim, de Nek, Lutjebroekerweel (LW). Tijdens onze maandelijkse Zeevangtellingen komen de tellers veelvuldig roofvogels tegen. Meer dan twintig BUIZERDS in het gebied is een normaal telresultaat. Naast de SLECHTVALK komen wij ook steeds vaker een HAVIK tegen in de Zeevang. RUIGPOOTBUIZERDS op 23 februari en 22 maart in het VOP en juist 13 en 21 september en 7 november in de LW. Een VISAREND werd op 14 april boven het Dwaalpark (Hoorn) gezien en op 29 april in de LW. Op 30 augustus en 6 september een pleisterende juveniele VISAREND in de Zeevang. Tussen 15 en 25 september mogelijk steeds dezelfde VISAREND in de Lutjebroekerweel. Op 23 en 30 september vloog een VISAREND over de Nek. Overtrekkende WESPENDIEVEN op 21 maart (2) LW, 25 april VOP (3), 6 mei Etersheim (1), 17 mei Lutjebroek en op 25 mei VOP. Tenslotte een ZWARTE WOUW op 6 april boven de Nek.

6



Hoenders tot en met steltlopers Zeer fraai was het roepen van een KLEIN WATERHOEN op 18 mei nabij de Nek. Een vijftal vogelaars hebben de soort horen roepen. Helaas zijn geen geluidopnamen gemaakt zodat de waarneming niet formeel wordt erkend. KWARTELS werden gehoord op 17 mei in de polder Oosterkoog! Op 14 juni 4 exemplaren in het VOP en op 14 juli minstens 2 exemplaren in het streekbos. PATRIJZEN werden gemeld op 6 maart in Hoogkarspel,10 mei in de Veenakkers (Grootslag), 25 mei Grosthuizen (2) en op 6 mei in Berkhout. Op 9 mei een karaktrestiek wegschietend BOKJE uit een slootkant in Venhuizen en in oktober rond Fort Edam. Op 30 november een exemplaar in het VOP. Op 12 oktober een GRAUWE FRANJEPOOT rondtollend in de Nek. IJSLANDSE GRUTTO'S tussen 21 maart en 12 april in het VOP maximaal 9 exemplaren. Op 19 oktober nog een groep van 9 IJSLANDSE GRUTTO'S in het VOP. Op 6 april een KANOETSTRANDLOPER in het VOP. Spectaculair was de SPORENKIEVIT die tussen 24 en 26 juli in het VOP was te bewonderen. Op 11 mei twee TEMMINCK STRANDLOPERS in het VOP. Op 4 en 7 mei fourageerde hier ook een STEENLOPER. De KROMBEKSTRANDLOPER liet zich op 30 mei bewonderen in het VOP. Nabij het naviduct Enkhuizen op 14 juli 25 ROSSE GRUTTO'S. Op 30 november een groep van 280 KEMPHANEN in het VOP. Jagers, meeuwen en sterns Op 16 januari zwommen 2 ZEEKOETEN in het spaarbekken (PWN) bij Andijk. Op 25 juli vloog een KLEINE JAGER over Lutjebroek. In het vooroeverproject opnieuw afgelopen jaar broedgevallen van GROTE- en KLEINE MANTELMEEUW (resp. 2 en 4 paar), ZILVERMEEUW (1 paar) en ZWARTKOPMEEUW (1 paar). Op 17 april werden rond het naviduct bij Enkhuizen 17 ZWARTKOPMEEUWEN genoteerd. DWERGMEEUWEN vlogen op 25 januari en 8 februari met resp. 10 en 4 exemplaren rond in het VOP. Op onder ander 3 mei vloog een DWERGMEEUW langs de Nek. Op 19 november fourageerde 4 exemplaren in de Weelen en op 25 november wederom 10 ex. in het VOP. Op 29 juli een exemplaar nabij het naviduct bij Enkhuizen. Deze zandplaat bij het naviduct is een geliefde stek voor onder andere meeuwen en sterns. Op 5 mei zaten er bijvoorbeeld 2000 VISDIEVEN en 25 ZWARTESTERNS. Op 14 juli werden hier nog 200 ZWARTE STERNS geteld. In april tevens maximaal 3 ZWARTE STERNS rond Fort Edam. Op 14 juli rond het naviduct 2 WITVLEUGELSTERNS. Op 13 oktober passeerde twee GROTE STERNS langs de Nek. Duiven toten met Spechten. In de Ven een broedgeval van de bij ons zeldzame ZOMERTORTEL. Op 3 mei 2 ZOMERTORTELS nabij Wijdenes en op 7 september een exemplaar in het VOP. Het lijkt erop dat er steeds meer HOLENDUIVEN worden waargenomen in ons gebied. Op 5 januari bv 20 exemplaren in een weiland in Venhuizen. Heel bijzonder was de roepende BOSUIL in Wijdenes tussen 16 mei en 5 juni. De KERKUIL breidt zich nog steeds uit in onze omgeving. Dit jaar broedgevallen in de Wogmeer, Spierdijk, Ursem, Oosthuizen, Venhuizen en Wijdenes.


7


De VELDUIL was afgelopen winter weer present in de Lekermeer (16 februari 2 exemplaren). Op 8 oktober vloog een VELDUIL langs de Nek. Vanaf half november zijn er opnieuw 1-2 VELDUILEN opgedoken in de Leekermeer. Op 21 en 31 oktober een roepende GROENE SPECHT in resp. het Julianapark en in Blokker. Op 28 december een GROENE SPECHT in Zwaag. Op 25 oktober de enige melding van een DRAAIHALS in Lutjebroek. In 2003 eindelijk een zeker broedgeval van de IJSVOGEL in Andijk. Een foto van twee pas uitgevlogen vogels bevestigen het broedgeval. Onder andere IJSVOGELS gemeld op 9 februari en 17 december in het Julianapark, 13 maart in Blokker, op 31 maart, 3 mei en 27 december in het VOP, 5 september in de LW, op 23 oktober in Hoorn, op 28 oktober in de Nek en op 9 december in Lutjebroek. Op 24 mei vlogen 3 krijzende HALSBANDPARKIETEN rond in Lutjebroek.

Leeuweriken tot Pestvogel Op 9 november fourageerde 2 BOOMLEEUWERIKEN in het VOP. Op 18 januari telde men 230 VELDLEEUWERIKEN in de LW. Op 14 april fourageerde 15 OEVERZWALUWEN boven de LW. Een dag later 45 ex. in het VOP. Op 19 september passeerde een DUINPIEPER langs de Nek. Op 16 januari de eerste twee ROUWKWIKSTAARTEN in Grootebroek. Op 16 maart 2 exemplaren in het VOP en op 30 maart 3 exemplaren in de LW. Op 5 april 9 ex in de LW. Op 5 januari en 23 maart fourageerde een GROTE GELE KWIKSTAART in het VOP. De eerste GELE KWIKSTAART werd op 28 maart in de VOP waargenomen. Begin 2003 was er nog een staartje van de Pestvogelinvasie; 12 januari in Hoorn (3), 15 januari in Enkhuizen (8), Wijdenes vanaf 19 januari (max. 5), Blokker 8 februari (max. 20), 19 februari in Hoogkarspel (2), 3 maart in Zwaag (2). Op 26 oktober de eerste PESTVOGELS in Wijdenes (2) en later in Twisk op 1 november (1) en Wervershoof op 7 november (4). Nachtegaal tot Grote Lijsters Heel aardig waren de broedgevallen van NACHTEGALEN in de Weelen en de Vooroever. Op 22 april een zingende NACHTEGAAL in Grootebroek. Op 19 mei een mogelijke zingende NOORDSE NACHTEGAAL nabij het viaduct van Berkhout. BLAUWBORST broeden in 2003 alleen in het VOP en de Weelen met resp. 10 en 1 territoria. In juli een GEKRAAGDE ROODSTAART rond Fort Edam. Op 22 april een PAAPJE in het VOP en op 25 augustus een exemplaar in de LW. ROODBORSTTAPUITEN op 12 maart in de LW onder ander op 16 maart in het VOP en ook vanaf 21 oktober tot eind december een exemplaren in het VOP. Op 17 november vloog een exemplaar langs de Nek. Op 5 januari een overwinterende een BEFLIJSTER in het VOP. Tussen 21 en 27 april BEFLIJSTERS in Hoogkarspel (1), in het VOP (2) en Andijk (1). Op 18 april een BEFLIJSTER in een fruittuin te Wijdenes. GROTE LIJSTERS werden onder andere gezien in de Koopmanpolder op 20 februari (1) en in de LW (1) op 4 januari. Nabij Fort Edam in maart en oktober resp. max 1 en 2. In omgeving Andijk minstens 8 territoria van de GROTE LIJSTER vastgesteld.

8



Snor tot en met Wielewaal In de Lutjebroekerweel broedde een GROTE KAREKIET voor het tweede jaar achtereen. Op 13 november een SCANDINAVISCHE TJIFTJAF in Lutjebroek. VUURGOUDHAANTJES zijn gemeld 27 januari in Hoogkarspel, 6 februari en 8 maart Julianapark (resp 1 en 4 ex), 9 februari Blokker en in Zwaag 13 maart en 12 november. Tevens in het VOP op 31 januari met maximaal 2 exemplaren. In juni een BONTE VLIEGENVANGER rond Fort Edam. BAARDMANNETJES broeden in de VOP, LW en in de Ven (resp. 11, 1 en 3 territoria). De BUIDELMEES was op 3 mei in de LW aanwezig en op 12 mei in het VOP. Op 26 september en 1 oktober passeerde een KLAPEKSTER trektelpost de Nek. Op 7 mei een zingende WIELEWAAL in Middellie en op 16 mei een exemplaar in Hoorn. Op 23 november een groep STAARTMEZEN waaronder een drietal WITKOPSTAARTMEZEN (A.c.caudatus). Binnen de staartmezen worden geografische ondersoorten onderscheiden waaronder de noord-oost europese WITKOPSTAARTMEZEN. Volgens Lars Jonsson (Tirion vogelgids) kunnen WITKOPSTAARTMEZEN soms invasieachtig voorkomen. In ons archief is nauwelijks iets bekend over waarnemingen van de WITKOPSTAARTMEZEN. Dus voortaan bij ieder staartmees even kijken of het een witkop betreft. Roek tot en met Rietgors Een zestal Roeken op 18 april in Grosthuizen en op 3 mei nog een tweetal in Hoorn. Is er een verschuiving uit Hoorn gaande? KEPEN werden gemeld op 8 oktober in Wognum(3), 26 oktober in het VOP(5) en nabij Fort Edam november en december resp. 2 en 15. Tijdens de Zeevangtelling op 16 november werden in het gehele gebied KEPEN waargenomen; in totaal maar liefst 83 exemplaren. Een APPELVINK op 6 en 20 februari in het Julianapark. SIJSJES op 18 januari in het VOP (80), op 8 februari LW (90) en in februari max 34 nabij Fort Edam. In november werden hier max 40 geteld. Op 17 september 30 SIJSJES in het VOP en op 20 september 10 exemplaren in de LW. Op 8 februari ook nog 15 BARMSIJSJES rond in de LW. Op 4 december fourageerde 10 BARMSIJSJES in Hoogkarspel. Op 8 februari en 13 februari twee GOUDVINKEN in de LW. Op 7 juni een 1e zomer mannetje ROODMUS in het VOP. Op 20 juli vlogen 10 KRUISBEKKEN in het VOP en op 11 augustus een exemplaren in Lutjebroek. Op 6 november vlogen drie GEELGORZEN langs de Nek. Tenslotte op 17 en 25 januari een FRATER in het VOP en op 10 november passeerde 3 FRATERS de trektelpost Nek. Ko van Gent


9


10



2.3 Verslag Huiszwaluwproject 1991-2003 Oostelijk West-Friesland en de Zeevang

Totaal Index Percentage t.o.v. voorgaande jaar

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

o o o o o o o + o o o o + + o + + + o o + + o o + o o + + o o o o o + -

Jaartal Plaats Aartswoud Abbekerk Andijk Avenhorn Baarsdorpermeer Beets Benningbroek Berkhout Bobeldijk Bovenkarspel De Goorn De Weere Enkhuizen Gouwe Grootebroek Grosth. / Scharwoude Hauwert Hem Hensbroek Hobrede Hoogkarspel / Lutjebroek Hoogwoud Hoorn Kwadijk Lambertschaag Medemblik Middelie Midwoud Nibbixwoud Obdam Onderdijk Oosterblokker Oosterdijk Oosterleek Oosthuizen Oostwoud Opmeer / Spanbroek Opperdoes Oudendijk Schardam Schellinkhout Sijberkarspel Spierdijk Twisk Ursem Venhuizen Wadway Warder Wervershoof Westerblokker Westwoud / Oudijk Wijdenes Wogmeer Wognum Zandwerven Zuidermeer Zwaag Zwaagdijk-Oost Zwaagdijk-West

1991

2003

In 2003 hebben dertig tellers de plaatsen waar de Huiszwaluwen in ons gebied nestelen bezocht. Er zijn 700 Huiszwaluwnesten in 67 kolonies geteld. Met de telling van dit jaar brengen we het aantal onderzoeksjaren op twaalf. Door deze reeks ontstaat er een bijzonder goed beeld van deze kolonievogels in ons gebied. De gegevens van dit jaar zijn wederom aan de SOVON doorgegeven ten behoeve van het landelijke kolonievogel onderzoek. Dit onderzoek vindt in een aantal gebieden over een groot aantal jaren plaats. De gegevens van 1991 tot en met 2003

7

9 10 162 24 0 0

8 11 209 19 0 0 0 18 0 18 15 19 189 5 13 16 21 18 11 0

6 3 164 15 0 0 0 12 0 21 12 19 179 3 23 19 20 29 5 0 1 20 25 15 6 50 3 16 10 30 20

7 2 180 15 0 0 0 14 0 23 16 13 144 0 15 14 22 29 0 0 4 26 29 37 8 50 3 0 10 27 25 1 0 2 20

3 3 228 9 0 0 0 18 0 28 12 18 156 0 9 22 15 29 0 0 0 17 34 39 5 53 1 16 7 20 31 5 2 1 21 9 34 12 0 15 12 12 7 10 10 81

4 0 239 8 0 0 0 17 0 26 22 11 160 0 11 19 13 30 0 0 3 17 21 34 3 69 1 12 12 18 37 4

8 1 239 8 0 0 0 19 0 48 25 19 193 0 16 12 11 35 0 1 3 20 28 30 5 68 10 2 5 12 36 4

4 3 254 5 0 0 0 25 0 30 26 22 197 0 26 42 6 15 0 0 12 8 22 23 10 48 20 0 5 12 40 0 0 5 16 4 32 8 3 18 0 11 6 9 6 100 0 29 23 0 1 75 0 0 0 0 6 16 15

3 3 275 3 0 0 0 14 0 39 35 22 235 1 19 25 14 15 0 0 25 6 20 20 14 48 23 0 6 7 33 0 0 6 37 4 32 6 4 31 0 13 3 13 5 93 0 30 23 0 0 74 0 2 0 0 4 6 11

0 8 177 3 0 0 0 16 0 31 35 29 179 0 13 41 24 12 0 0 22 20 18 14 7 44 28 0 5 8 24 0 0 4 17 5 25 5 4 9 0 14 4 6 1 119 0 20 16 0 0 49 0 1 0 0 8 9 16

0 9 135 1 0 0 0 11 0 30 29 31 92 0 7 24 15 7 0 0 6 20 6 7 5 24 11 0 5 8 11 0 0 2 19 5 17 4 13 15 0 12 2 2 0 92 0 15 14 0 1 23 0 4 0 0 5 9 15

0 7 87 1 0 0 0 11 0 27 25 24 112 0 5 19 15 6 0 0 4 8 3 5 3 25 17 0 10 9 19 0 0 1 13 8 28 4 11 13 0 16 1 1 0 73 0 24 16 0 0 20 0 3 0 0 5 15 6

14 0 0 12 0

0

16 0 26 12 35 173 6 3 15 24 26 8 1 0 7 48 16 9 55 2 0 9 21 11 0

16

11

16

50 4 0 11 16 8 14

43 4 0 13 10 8 20

28

19 0

18

0

9 59 0 5 36

23 69

40 0 19 6

10

14 34

0

29 30 54 9 3 18

7 15 21

4

4 46 9 9 52 4 10 36 20

3 16 42 4 0 27 13 5 13 7 18 7

35 6 0 17 11 4 11

2 27

16 60 15 1 39

20 0

17 0

12 0

20 55 0 3 35 0 6 0

28

31

11

5

23

10

12 0

19 29 5

18 44 2 2 35 0 12 0 0 13

1 28 14 41 14 0 23 5 15 5 13 5 84 0 10 38 0 0 54 0 8 0 0 10 13 2

6 15 5 23 7 0 30 8 14 8 14 2 66 0 21 34 3 0 64 0 10 0 0 10 21 13

383 1023 1104 1045 1004 1130 1174 1232 1238 1302 1090 100 108 102 98 110 115 120 121 127 107 0 8 -5 -4 13 4 5 0 5 -16

763 75 -30

700 68 -8

Kwartblok 14-56-1 14-57-3 15-51-1, 15-51-2 19-36-1 19-16-4 19-36-3 25-41-3 19-26-4 19-26-2 20-12-1 19-26-3 14-56-4 20-12-2 14-56-3 20-11-2 19-36-2 19-18-1 20-21-1 19-25-1 19-46-3 20-11-1 14-55-4 19-27-4 19-56-2 14-57-1 14-48-3 19-45-4 19-17-2 19-17-2 19-15-3 14-58-2 19-18-3 15-52-1 20-21-2 19-46-2 14-57-4 19-16-1 14-47-3 19-36-3 19-36-4 19-28-3 19-16-2 19-26-1 14-57-2 19-25-3 20-11-4, 20-21-2 19-16-1 19-47-1 14-58-4 19-28-1 19-18-4 19-28-4 19-25-2 19-17-3 19-16-3 19-26-1 19-27-2 19-18-2 19-17-4

Aan de linkerzijde is de voor- dan wel achteruitgang van het aantal nesten t.o.v. het voorgaande jaar weergegeven. + = meer huiszwaluwnesten, = minder huiszwaluwnesten, o = hetzelfde aantal huiszwaluwnesten


11


Op de bovenstaande kaart zijn de locaties van de kolonies aangegeven. Enkhuizen

Opmeer / Spanbroek 90

300 250

30

200

20 150

aantal

aantal 10

100

50

50 0 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

12

0 5441 5442 5443 5449 5446 5447 5448 5444 1000 1005 1001 1002



Kust Binnenland

Huiszwaluwen 1500 1250 1000 750 500

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

0

1992

250

Jaar

In de bovenstaande grafiek zijn de totaal over de jaren 1992 tot en met 2003 weergegeven, tevens zijn de nesten die in het binnenland en langs de kust zijn geteld zichtbaar gemaakt. In het onderstaande figuur is het percentage nesten in het binnenland en langs de kust weergegeven. Binnenland Kust 37%

63%

In 2003 zijn er 63 nesten minder geteld dan in 2002. Dit is wederom een nieuw record in negatieve zin. De Huiszwaluwen stand is nog nooit zo laag geweest in ons gebied. De toe- en afname van huiszwaluwnesten over de verschillende plaatsen is weer erg wisselend. Er valt te vermelden dat er in Andijk 87 (afname 48), De Weere 24 (afname 7), Grosthuizen / Scharwoude 19 (afname 5), Hoogwoud 8 (afname 12), Venhuizen 73 (afname 19), ZwaagdijkWest 6 (afname 9), Enkhuizen 112 (toename 20), Middelie 17 (toename 6), Nibbixwoud 10 (toename 5), Onderdijk 19 (toename 8), Opmeer / Spanbroek 28 (toename 11), Warder 24 (toename 9) en Zwaagdijk-Oost 15 (toename 6) nesten zijn geteld. Helaas zijn er in Westwoud / Oudijk geen nesten meer aangetroffen. Egbert Baars Andijk

Warder 90

300 250

30

200 20 aantal

150

aantal

10

100 50

50 0

0 5441 5442 5443 5449 5446 5447 5448 5444 1000 1005 1001 1002


1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

13


2.4 Zeevangmonitoring vogels winterhalfjaar 2001-2003 Herinrichtinggebied De Zeevang In de herfst van 2000 is een aanvang gemaakt met het maandelijks tellen van vogels in het open poldergebied van De Zeevang. Aanleiding hiervoor was de vraag van vogelbescherming Nederland om, ten behoeve van de aanwijzing van het gebied tot Vogelrichtlijngebied, gegevens over het voorkomen van vogels te verzamelen. Het is al lang bekend dat het Zeevang gebied in zowel het zomer- als winterhalfjaar veel vogels herbergt. Er was echter niet voldoende informatie over het gebied aanwezig. De KNNV vogelwerkgroep Hoorn/West-Friesland heeft de coördinatie van het telwerk en de verwerking van de gegevens verzorgd. De Zeevang telling is daarmee een onderdeel van de watervogeltellingen die landelijk door SOVON worden gecoördineerd. Na het lopende seizoen 2003/2004 zijn er over vier winterhalfjaren gegevens vergaard. De aantallen vogels die, tot nu toe, werden aangetroffen staan in tabel 1. Het gebied waarin geteld wordt omvat de Polder Zeevang, Polder Beetskoog, Grote en Kleine Koogpolder, Schardammerkoog, Rietkoog Floris en Oosterkoog, net een totaal van 4.300 hectare. De komende herinrichting van het Zeevanggebied maakt het hebben van informatie over de vogels van groot belang. Met behulp van deze informatie is het mogelijk om een goede afweging tussen natuur en landbouw te maken. De enorme vogelrijkdom van het gebied mag worden toegeschreven aan het daar aanwezige landschap. Het huidige agrarische grondgebruik heeft in De Zeevang er toe bijgedragen dat het open polderlandschap nog aanwezig is. Een combinatie van open veenweidelandschap met het historische slotenpatroon, bestaande uit honderden kleine en vooral bredere tot zeer brede sloten, maken het gebied aantrekkelijk voor de vogels. Vogels ervaren water als plaats waar bij gevaar een vluchtweg is. Met name de vele SMIENTEN gebruiken hierom het Zeevang gebied. Ook het voorkomen van de juiste grassoorten op de weilanden die het menu voor de SMIENTEN vormen draagt bij aan de hoge aantallen van deze soort. Een hoge grondwaterstand door een gunstig slootpeil beheer maakt dat bodemleven als regenwormen en emelten dicht aan de oppervlakte van het land leven. Hierdoor komen duizenden GOUDPLEVIEREN en KIEVITEN naar De Zeevang. Een hoge grondwaterstand is ook van groot belang van de weidevogels in het zomerhalfjaar. Ganzen en zwanen komen naar het Zeevang gebied door zijn gunstige ligging aan het grote open water Markermeer. Dit biedt aan vogelsoorten als deze, bij gevaar een vlucht en een slaapplaats nabij. Een groot aantal boeren in het Zeevang gebied zijn door de wat intensievere manier van agrarische bedrijfsvoering, door o.a. inzaaien van eiwitrijke grassoorten en verlagen van de waterstand in de sloten door onderbemaling, een optimaal voedselgebied voor ganzen en zwanen gaan creëren. In 2003 is de Zeevang telling in de maanden januari, februari, maart, oktober, november en december uitgevoerd. Er werkten maandelijks gemiddeld 16 mensen mee. De aanvang van de telling was half tien 's morgens. De deelnemers verzamelden om 9 uur in het Tolhuus in Warder. Hier werden de telgroepjes ingedeeld en de veldkaarten en tellijsten uitgedeeld. Het telgebied is opgedeeld in vijf deelgebieden. In groepjes van twee tot drie mensen nam ieder een deelgebied om te tellen. Het tellen werd voor het grootste deel vanuit auto's uitgevoerd. Gemiddeld werd gebied in 5 uur geteld. De telgegegevens zijn doorgegeven aan SOVON. Na de maandelijkse telronde zijn de telresultaten ingevoerd in het KNNV archief. Deelnemers werden door nieuwsbrieven maandelijks geïnformeerd over de totaal aantallen vogels die in het gebied waren aangetroffen.

14



Presentatie naar belanghebbenden van het gebied is in 2003 door middel van een verslag van de telling van november uitgevoerd. Doel van deze verslaggeving is informeren over de vogelrijkdom in het gebied. De website master van de KNNV is ook van actuele informatie voorzien. Een persbericht naar de regionale kranten die de record aantallen vogels van november belichte, werd afgedrukt in de waterland editie van het Noord-Hollands dagblad en De Polderexpres. In dit verslag is de tekst opgenomen van de novembertelling 2003 zo die is verstuurd naar de pers. Eveneens is de verspreidingskaart van de SMIENT in november 2003 en de aantallen per deelgebied van november in dit verslag verwerkt.

Verslag Zeevang monitoring vogels 16 november 2003 Op de onderstaande kaart zijn de Smienten die geteld zijn op 16 november weergegeven. Elke stip vertegenwoordigd 100 SMIENTEN


15


De KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland heeft tijdens de vogeltelling op zondag 16 november 2003 een record aantal vogels aangetroffen. In het gebied De Zeevang tussen Oudendijk en Purmerend werden totaal 84.000 vogels geteld onderverdeeld in 60 verschillende soorten. Zo verbleven die zondag 55.000 SMIENTEN, 7.500 GOUDPLEVIEREN en ruim 10.000 KIEVITEN in het gebied. Maar liefst 35 Buizerds, één SLECHTVALK, 19 TORENVALKJES en twee SPERWERS vertegenwoordigden de roofvogels. In de Oosterkoogpolder bij Schardam stapte een GROTE ZILVERREIGER rond. Ganzen waren die zondag ook volop aanwezig in het veenweidegebied. Naast de GRAUWE GANZEN die het hele jaar in het Zeevang gebied te bewonderen zijn, waren nu ook grote groepen KOLGANZEN vanuit het hoge noorden naar de Zeevang gekomen. Er werden 3.700 “kollen” geteld. Twee groepen van 150 KLEINE RIETGANZEN, eveneens uit het hoge noorden, verrasten de vogeltellers. Deze ganzen soort komt in het winterhalfjaar maar zeer zelden buiten zijn normale overwinteringgebied in Friesland bij het plaatsje Blauwhuis. 50 KLEINE ZWANEN verbleven op hun vertouwde stek de Oosterweeren langs de Kooiweg nabij Edam. Ben Pronk

16



Zeevangtelling 16 november 2003 Zeevang oost naam: Fuut Aalscholver Blauwe reiger Knobbelzwaan Kleine zwaan Kleine rietgans Kolgans Grauwe gans Nijlgans Casarca Bergeend Smient Krakeend Wintertaling Wilde eend Pijlstaart Slobeend Tafeleend Kuifeend Nonnetje Sperwer Slechtvalk Buizerd Torenvalk Fazant Waterhoen Meerkoet Goudplevier Kievit Watersnip Wulp Kokmeeuw Stormmeeuw Zilvermeeuw Houtduif Veldleeuwerik Winterkoning Roodborst Merel Koperwiek Koolmees Ekster Kauw Zwarte kraai Spreeuw Ringmus Vink Keep Soepeend Soepgans Zeevang noord naam: Blauwe reiger Knobbelzwaan Bergeend Smient Wilde eend Slobeend Sperwer Buizerd Torenvalk Waterhoen Meerkoet Kievit Kokmeeuw Stormmeeuw Zilvermeeuw Houtduif Turkse tortel Graspieper Winterkoning Roodborst Merel Pimpelmees Koolmees Kauw Zwarte kraai Spreeuw Huismus Vink Soepeend

aantal: 2 17 48 162 52 185 3.514 288 3 1 5 25.590 21 70 300 2 11 20 40 1 1 1 14 6 1 15 815 5.000 5.178 4 49 248 139 4 6 12 1 1 5 1 5 17 23 34 450 10 29 7 24 32 aantal: 5 59 1 192 53 1 1 4 1 2 41 5 210 22 1 32 19 2 1 2 9 1 13 64 4 4 13 2 11


Zeevang midden naam: Aalscholver Blauwe reiger Knobbelzwaan Kleine rietgans Grauwe gans Smient Krakeend Wintertaling Wilde eend Slobeend Buizerd Torenvalk Waterhoen Meerkoet Kievit Wulp Kokmeeuw Stormmeeuw Zilvermeeuw Holenduif Houtduif Grote bonte specht Merel Zanglijster Ekster Ekster Kauw Zwarte kraai Spreeuw Keep Soepeend Soepgans

aantal: 12 34 60 19 199 5.835 2 25 137 1 8 6 16 60 675 11 155 7 4 1 1 3 5 1 1 32 20 52 245 26 11 4

Rietkoog naam: Grauwe Gans Buizerd Soepgans

aantal: 16 1 11

Schardammerkoog naam: Blauwe Reiger Smient Buizerd Goudplevier Kievit Watersnip Kokmeeuw Stormmeeuw Waterpieper Ekster Kauw Spreeuw Soepeend

aantal: 1 225 1 30 100 2 4 2 1 2 7 3 5

Kl/Gr koogpolder naam: Fuut Blauwe reiger Knobbelzwaan Kleine zwaan Kleine rietgans Grauwe Gans Nijlgans Smient Krakeend Wintertaling Wilde eend Kuifeend Grote zaagbek Sperwer Buizerd Meerkoet Kievit Kokmeeuw Stormmeeuw Stormmeeuw Kauw Zwarte kraai Soepgans

aantal: 3 3 70 8 119 3 2 230 8 4 38 10 3 1 1 46 40 20 10 30 10 3 10

Zeevang west naam: Aalscholver Blauwe reiger Knobbelzwaan Grauwe gans Nijlgans Bergeend Smient Krakeend Wintertaling Wilde eend Slobeend Kuifeend Nonnetje Grote zaagbek Buizerd Torenvalk Waterhoen Meerkoet Goudplevier Kievit Watersnip Wulp Kokmeeuw Stormmeeuw Grote mantelmeeuw Holenduif Kramsvogel Ekster Kauw Zwarte kraai Spreeuw Ringmus Vink Keep Soepeend Soepgans

aantal: 30 23 75 170 4 5 22.365 1 18 152 8 2 2 1 5 5 2 150 780 1.530 2 30 100 35 2 1 40 5 6 23 320 10 15 50 20 6

Oosterkoogpolder naam: Grote zilverreiger Blauwe reiger Kleine zwaan Kolgans Krakeend Tafeleend Kuifeend Brilduiker Grote zaagbek Grote mantelmeeuw

aantal: 1 1 4 200 5 5 10 7 5 1

Floriskoog naam: Blauwe reiger Wilde eend Waterhoen Meerkoet Ekster Soepgans

aantal: 1 1 1 100 2 2

Beetskoogpolder naam: Aalscholver Blauwe reiger Knobbelzwaan Wilde zwaan Grauwe gans Smient Wilde eend Slobeend Buizerd Torenvalk Waterhoen Meerkoet Goudplevier Kievit Watersnip Kokmeeuw Stormmeeuw Zwarte kraai Spreeuw Soepeend Soepgans

aantal: 5 4 84 4 280 1.090 64 2 1 1 2 30 1.560 2.484 20 40 40 12 200 20 12

17


Oktober

naam

Dodaar Fuut Dikbekfuut Aalscholver Koereiger Kleine zilverreiger Grote zilverreiger Blauwe Reiger Lepelaar Knobbelzwaan Zwarte zwaan Kleine zwaan Wilde zwaan Rietgans Kleine rietgans Kolgans Grauwe gans Soepgans Indische gans Canadese gans (kl) Brandgans Rotgans Nijlgans Casarca Bergeend Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Soepeend Pijlstaart Zomertaling Slobeend Tafeleend Kuifeend Brilduiker Nonnetje Grote zaagbek Middelste zaagbek Bruine kiekendief Blauwe kiekendief Havik Sperwer Buizerd Ruigpootbuizerd Torenvalk Smeleken Slechtvalk Fazant Waterral Waterhoen Meerkoet Scholekster Bontbekplevier Goudplevier Kievit Kleine strandloper Bonte strandloper Kemphaan Watersnip Grutto IJslandse grutto Wulp Zwarte ruiter Tureluur Groenpootruiter Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine mantelmeeuw Zilvermeeuw Grote mantelmeeuw Holenduif Houtduif Turkse tortel IJsvogel Grote bonte specht Veldleeuwerik Boerenzwaluw Graspieper Waterpieper Gele Kwikstaart Witte Kwikstaart Rouwkwikstaart Merel Kramsvogel Koperwiek Grote lijster Baardmannetje Spreeuw Ekster Kauw Zwarte Kraai Roek Keep Vink Putter Huismus Ringmus Rietgors Totaal Aantal Soorten

18

November

December

Januari

Februari

Maart

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

2000

2001

2002

2003

2000

2001

2002

2003

2000

2001

2002

2003

2001

2002

2003

2001

2002

2003

2001

Totaal

2002

2003

Niet get aantal

14-okt aantal

12-okt aantal

19-okt aantal

17-nov aantal

17-nov aantal

15-nov aantal

16-nov aantal

16-dec aantal

15-dec aantal

14-dec aantal

14-dec aantal

13-jan aantal

12-jan aantal

19-jan aantal

17-feb aantal

17-feb aantal

15-feb aantal

17-mrt aantal

16-mrt aantal

Totaal 16-mrt aantal

2 17 1 70

17

14

14

6

5

9

10

98

46

13

54

35

64

1

94

130

82

68

98

89

1 120

44 1 1 1 82

544

464 5 42

429

485 1 24

669

424 2 81

150

510 64 4

495 2 138

7 5

1

28

7

253 1.392 71

630 884 121

280 1 23

29

386 1 5

564 1.180 66

1.629 208 146

323 3.714 956 71

125

27.051 28 155 987 42

7 25.449 44 155 961 63 3

12

22

3 16 84 19 22.610 26.143 36.009 27.333 10 26 15 80 41 344 299 705 1.084 1.857 905 127 4 137 190 1

52

18

11

4

23 4 32

26 8 20

25 10 58

2

1 15

13

1

9

23

4

46 1 343

36 9 410

55 11 240

90

57

46

49

58

68

24

576

516

471

336

98

54

194

180

310 2 134 1

466

234

465 2 293

161

113

6

5

2

6

550 504 61

8.050 591 76

6.660 1.312 105

1.023 210 66

1.500 278 50

4.606 328 97

5 20

1 243

564

6 15

2 15

6 110

4 4.794 786 118

1.501 78 106

1.314 780 75

2 556 514 88

96

50

1 15

5

4 165

4

27

8 17

18

167

34

25 2.376 276 98

1 20 82

38

5

399

9 14 12 1 11 70 35 55.527 25.901 26.330 37 4 117 243 24 745 890 1.319 71 37 151 2 4 23 25 62 7 3 9

11

47

56

4

28

4

6

623

11 18 734 79

10

7 1 1.769

875 171

14 19 32.495 39.695 4 11 19 2 1.167 1.176 92 85 2

8 14 2

2

1

6 32

4 14 46

530 566 85

21 8 6

8 10 4.074 754 96 5 256

4

11 14 18 20 14 5 10 1 2 16 109 172 62 122 175 214 1.760 34.820 41.346 38.440 13.861 28.475 26.687 24.736 8 11 20 4 72 24 51 1 84 90 5 129 81 98 1.956 929 784 1.273 1.069 1.023 828 905 245 196 68 30 96 31 34 30 1 1 4 2 1 1 6 1 6 6 59 33 17 20 11 3 60 18 25 34 2 80 208 127 264 238 180 402

9 22 4

3 13

24 51

3 36

2 1 22

1

2

1

3 15

13

1 16

18

17

5

7

15 50

13 23

17 19

7

4 17

2 1 2 9 14 1 1 5

1 2 10

1 3 24

1 1 8

2 4 12

18

16

7

6

1 6

2 4

1

1 1

18 648 4

42 714

2.861 7.133

250 2.511 2 8 11 19

41 183

10 3 1.445 664 6 10 1 21 53 3

99 4

13 363

1 7 1.090 9

79 1.264

1 30

3 35

3 2 13

16 1 3 9 1 33 650 8

19

19

8

1 1

1

1

331 7.218 6.670 13.443 4.135 10.312 18.170 19.985

17

181 5

21 60

425

532

34 1.220

7.370 2.765 10.012 15.160

28

69 4 1

90

647 158

777 275

10 1 34 17 8

9 3 2 39 19

2

692

9 1

1 1 60 42 1

33 1.109 5

1.926 3.079

1.418 1.026

8 168

8

17 6 43

1

2

11

268 1

196

661

5

7

12

1

80

7

1

6 1

2 1

3

3

1 14

30

281 127

1

16 13 5

3.295 39 169 80

2.479 39 107 114

744 36 231 171

2.249 66 208 139

1

1 13 25 15 1

119 19 2.883 30 140 133

1

3.766 1.690 10 24 23 14 4

1

6 136 104

349 44

394 121

16 3

19 40 1

1.041 59 112 127

1 826 32 59 68

2.600 23 126 96

1.717 33 159 111

5.293 52 48 130

1.222 58 130 128

17

6

10 1

1.008 697

56 81

54 1 3 16 6 1

3 1 4 11

46.448 35.319 46 58

2

1 17

4

11

14

2

10

7

1 8

1

7 1 1 1

34 1.102 341

24 730 12

46 556 512

26 543 389

950 7.655

1.086 7.549

2

509 1.617

62 1.094

12 560 434 1 850 1.366

9 58 2 1.258 1 490 152

6 41 25 1.009

192 12 1.115

4.908 1.573 1 87

2.662 1.603

2 19

243

256

169

572

1.259

344

742 519 1 54

1.038 628 1 44 1

335 451

1.130 1.956 4 137 2 20 41

573 1.494

135 132

185 2 15 244 3

10 25 7

22 9

27 49

81 9 14 48

3

100 172

84.167 60.335 46.131 75 51 52

6.727 36

209 10

16

21

17

7

12

3

19

25 2 6 241 2

12

1.341 25 130 97

1.826 28 126 121

1

7

7

73

1

30

3

1

546 239

31 509 18

13 1

666 30

16 445 56

66 24

454

1.266 61 210 158

186 42 137 119

6.160 70 152 88

3.135 71 162 148

241 37 106 122

6.760 39 88 111

25

95 1

473 114 2 1 1.038 966 66 3 20 147 6

1 173

14

6 2.629 62 227 137 1

3 3

29 903 101

2

13 20 32.823 54.836 74.871 72.433 48 51 48 54

2.031 1.901 1 6 7 52 12 40 1 14 4

33 44

2

22 896

1 2 16 1 5 1 5

1

7

7

29 758

4 1

42 25 28

8 25 1

20 1 12 1

1

28 682

231 247

57

2.432 1.689 2 43 2

22 180 37

13 1.524 65

13

351 178 1 12 1 7 243 2

43 6 7 79 64

3.156 587 1 7 3 20 6

59

38 1.242

1 11

1

25

2

60 5 1 47.490 50.131 11.077 44.618 65.079 67.940 26.661 51.601 40.401 41.561 57 53 40 43 50 45 43 54 59 59



2.5 Voorjaarstrek 2003 langs telpost "Het Monument" Zoals vele jaren heeft Freek ook weer dit jaar weer zijn trektelpost bij Het Monument bezet. In 206,5 teluuren heeft hij daar 101.202 vogels lang zien vliegen verdeeld over 120 soorten. Daarmee heeft hij wederom de teltijd van vorig jaar ruim overschreden wat te zien is in het aantal vogels wat Freek geteld heeft en in het aantal soorten.

jaar 1998 1999 2000 2001 2002 2003

aantal aantal vogels soorten 82.191 113 61.152 111 61.709 115 40.347 112 42.863 113 101.202 120

De afgelopen jaren zijn weer naast elkaar gezet om een goede vergelijking te kunnen maken.. Het aantal soorten is hoger dan de voorgaande jaren toen het schommelde tussen de 111 en 115 soorten. De aantallen van 2003 zijn hoger dan van de jaren daarvoor.

De toppers van 2003 De onbetwiste winnaar van dit jaar is de GRASPIEPER die met 33.600 exemplaren langs is komen vliegen, gevolgd door de SPREEUW met een aantal van 32.030 en als derde de KOLGANS met 9.396 individuen. Een paar opmerkelijkheden op een rij: ● Het aantal KOLGANZEN is met bijna 5.500 exemplaren toegenomen en de GRAUWE GANS met bijna 900; ● BRILDUIKERS lieten zich bijna 100 keer vaker zien dan in 2002; ● GOUDPLEVIEREN namen met ruim 550 individuen toe en ook de KIEVIT liet zich 2410 keer vaker zien; ● KEMPHANEN namen met bijna 400 vogels af; ● KOKMEEUWEN namen daarin tegen weer met ruim 6.500 vogels toe en ook bij de ZILVERMEEUW en KLEINE MANTELMEEUW stegen de aantallen; ● Bij de STORMMEEUW nemen de aantallen juist af vergeleken met 2002 van 1.140 naar 279 in 2003; ● GRASPIEPERS en SPREEUWEN namen zeer fors in aantal toe en kwamen meer dan 3.000 keer langsvliegen; ● Ook de KAUW liet een stijging zien van 869 in 2002 naar 1.717 in 2003; ● De KNEU is ook vaker langs komen vliegen en noteerde uiteindelijk een eindstand van 275 en dat is een toename van 97 vogels. Zomaar weer een greep uit de vele waarnemingen die Freek tijdens de voorjaarstrek heeft gedaan. Voor de volledige lijst met gegevens kunt u in de tabel kijken die hiernaast te vinden is. Jan-Pieter de Krijger


19


soort Fuut Kuifduiker Aalscholver Blauwe reiger Lepelaar Wilde zwaan Kleine zwaan Knobbelzwaan Rietgans Kolgans Grauwe gans Indische gans Canadese gans Rotgans Brandgans Gans spec. Bergeend Casarca Nijlgans Smient Wilde eend Krakeend Pijlstaart Slobeend Wintertaling Zomertaling Tafeleend Kuifeend Brilduiker Nonnetje Grote zaagbek Zeearend Visarend Rode wouw Bruine kiekendief Sperwer Havik Wespendief Buizerd Torenvalk Boomvalk Slechtvalk Smelleken Scholekster Kluut Bontbekplevier Kleine plevier Morinelplevier Goudplevier Zilverplevier Kievit Steenloper Kanoetstrandloper Bonte strandloper Kleine strandloper Temmink strandloper Kemphaan Wulp Regenwulp Grutto Rosse grutto

aantal 1 1 424 25 14 17 18 8 433 9.396 1.048 4 5 10 1.188 3.316 20 1 27 907 43 8 37 41 7 2 7 43 229 6 70 1 1 1 9 8 2 1 3 4 5 4 5 133 23 23 1 4 1.347 4 3.419 2 2 66 1 3 642 259 147 707 9

soort Tureluur Zwarte ruiter Groenpootruiter Bosruiter Oeverloper Witgatje Watersnip Zwartkopmeeuw Dwergmeeuw Kokmeeuw Stormmeeuw Zilvermeeuw Grote mantelmeeuw Kleine mantelmeeuw Visdief Zwarte stern Houtduif Holenduif Turkse tortel Koekoek Velduil Gierzwaluw Draaihals Grote bonte specht Veldleeuwerik Boomleeuwerik Oeverzwaluw Boerenzwaluw Huiszwaluw Oeverpieper Boompieper Graspieper Witte kwikstaart Grote gele kwikstaart Gele kwikstaart Noordse gele kwikstaart Tapuit Beflijster Merel Kramsvogel Koperwiek Zanglijster Grote lijster Spreeuw Tjiftjaf Koolmees Vlaamse gaai Ekster Kauw Zwarte kraai Roek Ringmus Vink Keep Sijs Groenling Putter Kneu Rietgors Sneeuwgors

aantal 50 39 88 7 12 67 24 8 40 3.272 579 1.368 25 207 115 17 583 45 4 6 1 78 1 1 696 3 30 262 5 4 25 33.600 318 6 150 5 1 5 1 1.090 3 1 1 32.030 1 1 1 6 1.717 65 5 1 1 1 7 7 11 275 23 12

Aantal getelde vogels: 101.199 Aantal soorten: 121

20



2.6 Najaarstrek 2003 bij "De Nek" Dit jaar telde Freek bij “De Nek” wat minder vogels dan in 2002 het aantal individuen daalde met ongeveer 49.000. Het aantal waargenomen soorten bleef steken op 156 wat 9 minder is dan het jaar ervoor. Voor het grote overzicht zetten we alle afgelopen jaren weer op een rij.

jaar 1998 1999 2000 2001 2002 2003

aantal aantal vogels soorten 182.768 204.268 155 264.500 158 279.842 162 266.947 165 217.948 156

Dat de aantallen vogels en getelde soorten niet kan blijven stijgen is dit jaar wel duidelijk geworden. Ondanks dat Freek dit jaar 50 uur meer op zijn telpost is geweest kon hij de records niet verbreken. Nets als in 2002 was ook dit jaar de nummer een de SPREEUWEN met 90.745 exemplaren. De tweede plaats wordt ingenomen door de GRASPIEPERS met 18.321 individuen en de derde plaats word ingenomen door de KOPERWIEKEN met een totaal stand van 11.158 exemplaren. De opvallenste zaken van 2003: Het aantal zomertalingen daalde dit jaar van 20 in 2002 naar 3 in 2003; ● Ook het aantal KIEVITTEN daalde van 12.351 in 2002 naar 9.575 in 2003; ● Het aantal KOKMEEUWEN en STORMMEEUWEN liet een lichte stijging zien terwijl de ZILVERMEEUW, GROTE MANTELMEEUW en de KLEINE MANTELMEEUW juist een lichte daling weer gaven; ● VELDLEEUWERIKKEN lieten zich dit jaar meer zien dan in 2002. Een stijging van 697 exemplaren; ● Ook de BOERENZWALUW stijgt in aantal. Werden er in 2002 6312 geteld in 2003 is dit aantal toegenomen tot 7.600; ● Ondanks het dalende aantal broedende HUISZWALUWEN telde Freek in 2003, 886 langs vliegende vogels terwijl dat er in 2002, 649 waren; ● Het aantal GELE KWIKSTAARTEN steeg van 1.163 in 2002 naar 2332 in het afgelopen jaar; ● De KRAMSVOGELS laten een daling zien van meer dan 1.000 in vergelijking met vorig jaar terwijl de KOPERWIEKEN juist een stijging laten zien van bijna 6.000 exemplaren; ● De SPREEUWEN dalen met bijna 58.000 vogels in vergelijking met 2002; ● Het aantal RINGMUSSEN daalt ook met bijna 450 individuen; ● Het aantal VINKEN steeg met bijna 900 vogels. ●

Net als ieder jaar is dit maar een kleine greep uit de grote aantallen die Freek waarneemt. Het totale overzicht staat in de tabel. Jan-Pieter de Krijger


21


soort Fuut Aalscholver Kleine zilverreiger Grote zilverreiger Blauwe reiger Purperreiger Ooievaar Lepelaar Wilde zwaan Kleine zwaan Knobbelzwaan Zwarte zwaan Kleine rietgans Rietgans Dwerggans Kolgans Grauwe gans Canadese gans Rotgans Brandgans Gans spec. Casarca Bergeend Nijlgans Smient Wilde eend Krakeend Pijlstaarteend Slobeend Wintertaling Zomertaling Tafeleend Kuifeend Toppereend Muskuseend Brilduiker Nonnetje Middelste zaagbek Grote zaagbek Blauwe kiekendief Bruine kiekendief Sperwer Havik Wespendief Buizerd Visarend Roodpootvalk Torenvalk Boomvalk Slechtvalk Smelleken Meerkoet Scholekster

22

aantal 116 2.262 4 2 237 1 1 45 4 235 124 5 50 1.173 3.462 2.794 72 7 578 5.564 9 238 129 387 365 146 80 405 57 3 908 1.040 5 1 57 161 6 66 3 32 31 6 3 32 7 1 25 16 2 9 2 309

soort Kluut Bontbekplevier Kleine plevier Strandplevier Goudplevier Zilverplevier Kievit Steenloper Drieteenstrandloper Kanoetstrandloper Krombekstrandloper Bonte strandloper Paarse strandloper Temminks strandloper Kleine strandloper Kemphaan Wulp Regenwulp Grutto Rosse Grutto Tureluur Zwarte ruiter Groenpootruiter Bosruiter Oeverloper Witgatje Houtsnip Watersnip Grauwe franjepoot Grote jager Kleine jager Dwergmeeuw Kokmeeuw Stormmeeuw Zilvermeeuw Grote mantelmeeuw Kleine mantelmeeuw Grote Stern Visdief Noordse Stern Dwergstern Reuzestern Zwarte Stern Houtduif Holenduif Turkese Tortel Koekoek Velduil Gierzwaluw IJsvogel Grote bonte specht Veldleeuwerik Boomleeuwerik

aantal 117 35 7 1 11.042 4 9.575 17 1 5 1 50 1 2 5 1.627 208 40 1.153 4 101 20 23 14 12 119 1 455 1 1 1 14 3.967 2.942 288 484 246 2 255 1 1 3 65 14.201 131 19 5 1 783 3 5 3.356 1

soort Strandleeuwerik Oeverzwaluw Boerenzwaluw Huiszwaluw Waterpieper Oeverpieper Boompieper Graspieper Duinpieper Witte kwikstaart Rouwkwikstaart Grote gele kwikstaart Gele kwikstaart Noordse gele kwikstaart Heggemus Roodborst Roodborsttapuit Paapje Tapuit Merel Kramsvogel Koperwiek Zanglijster Grote Lijster Rietzanger Fitis Tjiftjaf Baardmannetje Pimpelmees Koolmees Klapekster Spreeuw Vlaamse gaai Kauw Zwarte kraai Bonte kraai Roek Ringmus Vink Keep Sijs Groenling Putter Kneu Geelgors Rietgors IJsgors Sneeuwgors Valkparkiet Maskerwever

aantal 1 242 7.600 886 1 6 45 18.321 1 661 1 43 2.332 1 1 1 1 1 7 4 4.105 11.158 131 17 2 1 2 7 93 2 2 90.745 24 584 23 1 30 638 3.469 814 99 109 205 2.107 4 641 2 52 1 1

Aantal getelde vogels: 217.948 Aantal soorten: 156



2.7 Avondtelling ”De Hulk” voorjaar 2003 Op 17 januari 2003 begon Freek weer zijn jaarlijkse slaaptelling op De Hulk. Hij heeft dat vol gehouden 27 april te stoppen. Freek telde dit jaar 22 soorten en dat is 3 minder dan het jaar er voor. Het totaal aantal vogels van 29.419 wat 21.764 minder is dan het jaar er voor. Het grote verschil zit hem vooral in de aantallen. Freek telde in vergelijking met het jaar 2002 ongeveer de helft minder GRUTTO'S (van 31.978 in 2002 naar 16.887 in 2003), WINTERTALINGEN (van 927 in 2002 naar 577 in 2003), SCHOLEKSTERS (van 12.205 in 2002 naar 5.061 in 2003), WATERSNIP (van 696 in 2002 naar 185 in 2003) en SLOBEENDEN (van 224 in 2002 naar 108 in 2003). Maar er waren niet alleen maar dalende aantallen. De WULP werd juist meer waargenomen en liet een stijging zien van 81 in 2002 naar 488 in 2003, ook de KLUUT nam in aantal toe tijdens de telling (van 232 in 2002 naar 945 in 2003) en de KEMPHAAN liet een stijging zien van 434 in 2002 naar 2.341 in 2003). In 2003 had Freek wel weer een nieuwe soort tijdens deze telling. Op 26 januari zaten er 4 SNEEUWGORZEN bij De Hulk. Ook waren er dit afgelopen jaar 5 REGENWULPEN gezien. Als u een totaal beeld wilt zien van de slaaptelgegevens van Freek dan verwijs ik u naar de bijgevoegde tabel. Jan-Pieter de Krijger


23


soort Lepelaar Bergeend Slobeend Wintertaling Pijlstaart Scholekster Kievit Kluut Grutto Tureluur Zwarte ruiter Groenpootruiter Kemphaan Wulp Regenwulp Oeverloper Witgatje Bontbekplevier Kleine plevier Bonte strandloper Kleine strandloper Watersnip Sneeuwgors soort Lepelaar Bergeend Slobeend Wintertaling Pijlstaart Scholekster Kievit Kluut Grutto Tureluur Zwarte ruiter Groenpootruiter Kemphaan Wulp Regenwulp Oeverloper Witgatje Bontbekplevier Kleine plevier Bonte strandloper Kleine strandloper Watersnip Sneeuwgors

1

2 1

4

4

78

4

60

1 9 3 14

4

2

8

13 13

18

5 6

5

31

38

2

2

35 37

27

4

3

7

38

3

10

66

3

11 6

4

4 1

7 4

5

2 6

6

7 2 153 15

21

2

2 2 143 24

128 1

47

4

12

103

5

28

1 4

5

13

7 5

1

14

1 3

2

2

3

1

15 15

4

5

8

2

4

17-jan 18-jan 21-jan 22-jan 23-jan 24-jan 25-jan 26-jan 27-jan 29-jan 30-jan 31-jan 03-feb 04-feb 05-feb 06-feb 07-feb 08-feb 09-feb

3

13

8

1

5 2 25

1 10

3 1 78 7

1

82

6 2 130 9

3

108 12

2

9

2

2

23 88 15 1 103

396

36 4 336

30 3 162 42 12 462

12

6

7

11

22 3 137 21 2 271

3

36 4 254 40 1 311 1

2

26 3 125 28 5 340

1

16 1 236 31 21 396 2

19

2

16 1 227 32

498 8

1

4

1

21 2 114 32 16 506 5

2

1

13 2 108 28 16 832 1

10-feb 13-feb 22-feb 23-feb 24-feb 25-feb 26-feb 27-feb 28-feb 01-mrt 02-mrt 03-mrt 04-mrt 05-mrt 06-mrt 09-mrt 10-mrt 11-mrt 12-mrt 1 3 9 4 4 6 12 9 3 4 2

24 41

1

5


24


soort Lepelaar Bergeend Slobeend Wintertaling Pijlstaart Scholekster Kievit Kluut Grutto Tureluur Zwarte ruiter Groenpootruiter Kemphaan Wulp Regenwulp Oeverloper Witgatje Bontbekplevier Kleine plevier Bonte strandloper Kleine strandloper Watersnip Sneeuwgors

soort Lepelaar Bergeend Slobeend Wintertaling Pijlstaart Scholekster Kievit Kluut Grutto Tureluur Zwarte ruiter Groenpootruiter Kemphaan Wulp Regenwulp Oeverloper Witgatje Bontbekplevier Kleine plevier Bonte strandloper Kleine strandloper Watersnip Sneeuwgors 1

2

12

1

1 1

6 3

15 3

2 4

1 7

1

2 4

1

2

5

2

1

2

2 4

05-apr 07-apr 09-apr 10-apr 11-apr 12-apr 13-apr 14-apr 15-apr 16-apr 17-apr 18-apr 20-apr 21-apr 22-apr 23-apr 24-apr 25-apr 26-apr 27-apr totaal 2 1 2 27 2 4 12 3 14 21 8 1 5 6 2 4 2 2 241 2 5 6 4 3 7 7 9 9 6 4 2 6 3 2 108 2 6 7 7 14 12 8 12 5 2 10 2 3 2 2 6 577 2 2 2 2 3 2 2 2 2 2 2 75 21 43 15 25 12 14 25 14 12 10 4 5.061 31 2.119 26 37 35 35 27 32 29 28 21 35 23 19 34 15 21 33 25 25 25 33 945 366 370 260 227 68 69 4 16.887 11 278 1 1 1 2 3 2 1 1 2 15 3 1 1 7 69 118 226 98 202 56 158 106 38 231 215 118 13 26 49 21 23 14 37 57 2.341 1 484 5 5 1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 10 8 46 1 1 4 3 6 2 5 1 3 2 2 3 1 3 6 185 4 29.419

4

2

13-mrt 14-mrt 15-mrt 16-mrt 18-mrt 19-mrt 20-mrt 21-mrt 22-mrt 24-mrt 25-mrt 26-mrt 28-mrt 29-mrt 30-mrt 31-mrt 02-apr 03-apr 04-apr 4 1 4 1 2 2 2 2 2 2 7 3 5 3 2 2 4 3 2 7 1 6 2 4 4 4 4 4 4 4 5 10 12 5 14 7 13 14 6 12 10 11 10 6 14 8 10 2 1 1 2 2 2 2 2 2 2 4 2 102 175 134 127 160 147 180 245 162 83 74 73 166 82 57 100 65 81 63 32 32 64 83 250 120 250 160 200 75 75 32 32 29 31 29 31 28 30 16 17 16 13 19 32 22 12 12 12 15 20 14 12 23 7 27 24 658 473 413 454 714 1125 1370 731 682 506 525 216 266 410 741 623 342 454 358 7 8 9 11 10 5 7 9 10 15 12 20 37 19 21 11 12 12 14 1 1 1 1 1 32 33 20 4 4 16 6 9 18 48 88 36 44 82 24


25


2.8 Ganzen / Zwanen tellingen 2003 Zeevang Voor het 21ste seizoen telden we maandelijks de ganzen en zwanen in de polder Zeevang tussen Scharwoude en Edam. Deze tellingen maken deel uit van de landelijke ganzen/ zwanentellingen die al vele jaren in belangrijke pleisterplaatsen worden uitgevoerd. SOVON coördineert deze en verwerkt de gegevens. Sinds onze Vogelwerkgroep integrale vogeltellingen doet in de Zeevang (synchroon aan de ganzen/zwanentelling) fungeert deze laatste als een soort backup voor de afzonderlijke telploegen. De telgegevens zijn ook doorgegeven aan de agrarische natuurvereniging Waterland. Tijdens de telling worden zo mogelijk ook halsringen bij ganzen en zwanen afgelezen en aan de betreffende onderzoeker doorgegeven. Het blijft een afwisselende bezigheid waarbij het soms zulk mooi weer is dat de telling per fiets uitgevoerd wordt. Op een grijze dag in december is de daglichtperiode soms te kort om de route helemaal goed af te zien. Vaak is het genieten van de enorme aantallen vogels, meestal SMIENTEN of ganzen, maar ook wel GOUDPLEVIEREN, KIEVITEN en WULPEN. Opvallend is de toename van roofvogels. De SLECHTVALK is een vaste verschijning. De BUIZERD is met meerdere exemplaren aanwezig en een HAVIK zien is niet echt bijzonder meer.

Knobbelzwaan Kleine zwaan Kleine rietgans Kolgans Grauwe gans Soepgans Canadese gans Brandgans Nijlgans

jan 410 22 8 3.888 420 0 0 32 7

febr 329 55 16 6.550 1.307 15 0 848 12

maart 199 0 0 1.860 307

sept 191 0 0 0 620

0 100 10

0 0 0

okt 433 0 0 630 475 26 0 1 33

nov 406 60 323 2.766 386 3 0 0 4

dec 393 32 0 1.314 375 1 0 5 0

Jan en Ina Marbus

26



Schellinkhouterpolder en Driebanpolder Wij tellen de ganzen en zwanen in het bevengenoemde gebied inmiddels voor het 5de achtereenvolgende seizoen. De telling van januari wordt meestal gecombineerd met de midwintertelling. Opvallend is de constante aanwezigheid van een gemengde groep KECKLING- en BRANDGANZEN. Deze groep is waarschijnlijk afkomstig van de Hulk en werd in 2003 tijdens de telling altijd gezien in het stukje buitendijks land ter hoogte van industrieterrein Hoorn 80. Wij hebben de groep over de laatste jaren gestaag zien groeien. Ook voor ons blijven de teldagen altijd weer een verrassing. Uiteraard worden naast de zwanen en ganzen ook andere vogelwaarnemingen gedaan. Ook in ons gebied zijn in het najaar de enorme groepen GOUDPLEVIEREN en SMIENTEN heel indrukwekkend. Bij de kleiputten van de Neck staan we meestal wat langer stil. Hier is altijd wel wat bijzonders waar te nemen. Ook dit jaar hebben wij de stellige indruk, dat het waarnemingsgebied steeds voller wordt. Er wordt steeds meer grasland ingeruild voor bouwland, kassengebieden en bloembollenvelden.

Knobbelzwaan Kleine zwaan Kleine rietgans Kolgans Grauwe gans Soepgans Canadese gans Brandgans Nijlgans Kecklinggans

jan 154 0 0 145 330 20 4 100 4 250

febr 156 0 0 42 557 17 0 100 86 200

maart 163 0 0 300 179 27 0 120 2 250

sept -

okt 98 72 0 0 305 34 0 1 4 250

nov 127 0 0 20 530 30 0 500 16 200

dec 79 0 0 1.314 35 14 0 250 0 250

Cor van der Velden & Dick Jong


27


2.9 Goudplevieren in het KNNV waarnemingsgebied In oktober en november 2003 is op initiatief van Noord-Duitsland en Denemarken een internationale GOUDPLEVIEREN telling opgezet. ● Met de telresultaten zou onder meer kunnen worden vastgesteld dat GOUDPLEVIEREN de laatste jaren langer in noordelijk gelegen landen blijven in de herfst. ● Met de telgegevens uit de jaren zeventig en tachtig uit de vorige eeuw, is het mogelijk voor ons KNNV waarnemingsgebied een vergelijk te maken met de aantallen en verspreiding over het gebied. In dit verslag wordt alleen op het tweede onderzoeks punt ingegaan. De coördinatie van de Nederlandse telling is door SOVON uitgevoerd. In Noord-Holland heeft Dirk Tanger de tellers gemotiveerd om mee te werken. Er is voor gekozen om de zogenaamde landelijke watervogeltellingen in de weekenden van 19 oktober en 16 november uit te voeren. In beide weekenden is in het gehele KNNV waarnemingsgebied gekeken naar de hoeveelheid GOUDPLEVIEREN die zich er op dat moment in ophielden. Het weer in de telweekenden was niet optimaal. Wisselvallig weer met nu en dan veel wind (oktober schrale oostenwind) en tijdens de novembertelling nu en dan regen, dit maakte het lastig om alle gebiedsdelen goed te kunnen overzien. Door de ervaring van de tellers en gedegen inspanning mogen we ervan uitgaan dat alle beesten zijn geteld. De maanden oktober en november 2003 waren een vervolg op maandenlange droogte in Nederland. In het KNNV telgebied is zo ook sprake van grote droogte (zie tabel). Het is mogelijk dat de aantallen GOUDPLEVIEREN hierdoor beïnvloed zijn. De voornaamste voedselbron van GOUDPLEVIEREN zijn regenwormen. Door de langdurige droogte waren zij niet optimaal bereikbaar voor de vogels. Neerslag per maand of gedeelte van maand in mm te Hensbroek jaar juli augustus september tot 18 oktober totaal 2000 72 41 89 85 287 2001 56 180 187 40 463 2002 92 146 68 27 333 2003 57 19 63 59 198

Het tellen, binnen het KNNV werkgebied, werd verricht door 20 personen. Voor twee derde van het gebied werd dit uitgevoerd door de KNNV (vogelwerkgroepleden). In “De Zeevang” zijn de GOUDPLEVIEREN tegelijkertijd met de maandelijkse vogeltellingen in het gebied meegenomen. De aangetroffen aantallen werden op telformulieren ingevuld en naar SOVON verstuurd. De begrenzing van de telgebieden ging uit van de indeling die SOVON hanteert. Ben Pronk heeft voor het KNNV waarnemingsarchief de aantallen GOUDPLEVIEREN verzaeld. Dit in samenwerking met Dirk Tanger, die de gegevens beschikbaar stelde nadat wij als KNNV vogelwerkgroep ons voor het telwerk hadden ingezet.

28



De aantallen In de onderstaande tabel zijn de aantallen aangetroffen groepen GOUDPLEVIEREN aangegeven. In de eerste kolom staan de namen van de locaties, waar in ons waarnemingsgebied GOUDPLEVIEREN zijn geteld. Het gebied rond Westwoud kan bij het Grootslag en de Drieban worden opgeteld. De nummers van de locaties zijn, indien er in 2003 Goudplevieren zijn aangetroffen, op de gebiedskaartjes terug te vinden. In de kollommen drie en vier staan de aantallen van 2003. De locaties hebben de naam van de polders waar zich wel of geen GOUDPLEVIEREN ophielden. Het totaal aantal getelde GOUDPLEVIEREN van het gehele waarnemingsgebied staat onderaan. Het onderste getal is het aantal van geheel Noord-Holland. Deze zijn helaas nog niet beschikbaar van 2003. Voor de jaren 1976, 1977, 1978 en 1989 zijn wel totaal aantallen van Noord-Holland gegeven. De aantallen per locatie van deze jaren staan in de kollommen 4, 5, 6 en 7. De voorgaande GOUDPLEVIEREN tellingen werden ook door Dirk Tanger gecoördineerd. De gegevens zijn overgenomen uit De Pieper jaargang 17 en De Graspieper. 13de jaargang no. 3 en 12de jaargang no. 1. maand en jaar okt 2003 nov 2003 nov 1976 nov 1977 nov 1978 nov 1989 locatie De Hooge Weere 1.460 Polder de Achterkogge 750 20 Polder De Kaag 575 50 1.000 Polder Obdam 5 Hoge Landen 250 500 6 Westeinderlanden 1.650 30 7 Langereis 400 70 8 Polder de Lage Hoek 1.200 800 4.555 7.780 9 Polder Beetskoog 75 1.590 4.000 700 1.790 820 Kleine- en Grote Koogpolder Oosterkoog Floriskoog Rietkoog Zeevang Noord 14 Zeevang Midden 175 2.990 6.470 350 1.245 15 Zeevang Oost 65 5.000 16 Zeevang West 60 780 17 Mijzenpolder 440 3.140 3.060 1.650 4.500 1.410 18 Polder Beschoot 140 200 650 19 Westerkogge Zuid 190 40 300 12.120 1.228 20 Westerkogge West 440 200 Polder Ursem Polder Hensbroek 23 Polder Schellinkhout 1.850 24 Drieban 1.670 4.300 25 Twisk / Midwoud 140 150 3.970 4.350 6.690 26 Omgeving Opperdoes 600 4.000 27 Grootslag 1 28 Grootslag 330 300 320 735 113 29 Grootslag 1.034 1.401 totaal waarnemingsgebied 13.495 17.471 15.120 15.090 28.400 19.286 totaal Noord-Holland 106.852 84.111 114.466 60.960 nr. 1 2 3


29


De verspreiding Om een beeld te geven hoe de GOUDPLEVIEREN zich over het waarnemingsgebied tijdens de telling hadden verspreid, zijn twee kaartjes weergegeven. De kaartjes geven de verspreiding weer van oktober 2003 en november 2003. Op de kaartjes is met een dikke zwarte lijn de grens van het KNNV waarnemingsgebied aan de landzijde is aangegeven. Met behulp van stippen concentraties is geprobeerd de grote van de groepen GOUDPLEVIEREN ten opzichte van elkaar aan te geven. Iedere stip staat voor 100 GOUDPLEVIEREN. Het onderstreepte getal bij de stippen, geeft de locatie aan. Bespreking De oktober en novembertelling 2003 geven wisselende aantallen per locatie. In oktober zien we aanzienlijke aantallen in het Westfriese deel. In november zijn het de veenweide gebieden in het zuidelijke deel. Daar werden in november grote aantallen vastgesteld. De drie jaren voorafgaand aan 2003 zijn in het Zeevang gebied de GOUDPLEVIEREN tijdens de maandelijkse watervogeltellingen geteld (zie verslag zeevang). De aantallen die daarbij werden aangetroffen in november komen overeen met die van november 2003 (2000: 7.218 / 2001: 6.670 / 2002: 13.443 / 2003: 7370). Het totaal in 2003 aangetroffen aantal GOUDPLEVIEREN is lager dan in de voorafgaande jaren. De aantallen zijn echter niet zoveel lager dat dit gebied niet belangrijk is voor GOUDPLEVIEREN.

30



Kaartjes verspreiding GOUDPLEVIEREN oktober en november 2003 In oktober en november 2003 zijn in het waarnemingsgebied van de KNNV Hoorn / WestFriesland de GOUDPLEVIEREN geteld. Op 14 oktober verbleven er 13.500 GOUDPLEVIEREN in het gebied. Op 14 november werden er 17.300 GOUDPLEVIEREN aangetroffen. De verspreiding over het gebied is weergegeven op de kaartjes door middel van zwarte stippen. Ieder stipje in de stipjes clusters staat voor 100 GOUDPLEVIEREN.

Het verspreidingspatroon van oktober verschilt sterk van dat van november. In oktober zijn grote aantallen in de kleipolders van WestFriesland. In november vinden we de grootste concentraties in de veenweidpolders.

Ben Pronk


31


2.10 Overzicht waarnemingen in “De Vooroever” De Vooroever is het gebied dat zich uitstrekt voor de kust van Andijk tot aan Medemblik in het IJsselmeer. Het centrale deel is een natuurgebied. Dit gebied heb ik in 2003 weer redelijk vaak bezocht. De bezoekdata waren alsvolgt verdeeld over de maanden: januari: 9, februari: 9, maart: 13, april: 7, mei: 8, juni: 8, juli: 9, augustus: 7, september: 6, oktober: 3, november: 8, december: 6 In totaal zijn er 93 bezoekdagen geweest, waarin ik in totaal 169 vogelsoorten heb vastgesteld. In onderstaande tabel staat een beknopt overzicht van de vogelwaarnemingen in dit gebied. soort

Dodaars Fuut* Kuifduiker Aalscholver* Roerdomp Blauwe reiger* Kleine zilverreiger Grote zilverreiger Lepelaar Knobbelzwaan* Kleine zwaan Wilde zwaan Zwaangans Rietgans Kleine rietgans Kolgans Grauwe gans* Brandgans Zwartbuikrotgans Witbuikrotgans Kolgans x Grauwe gans Dwerggans Canadese gans groot* Canadese x Brandgans Canadese x Grauwe gans Nijlgans* Keizergans Boerengans* Bergeend Smient* Krakeend* Wintertaling* Wilde eend* Soepeend* Pijlstaart Zomertaling Slobeend* Tafeleend* Kuifeend* Toppereend* IJseend Eidereend Brilduiker Nonnetje Middelste zaagbek Grote zaagbek Grote zee-eend Zwarte zee-eend Muskuseend Bruine Kiekendief Blauwe Kiekendief Sperwer Buizerd Ruigpootbuizerd Torenvalk** Smelleken

aantal broedparen 1 300 0 14 0 0 0 0 40 0 0 0 0 0 0 4 50 9 0 0 2 0 30 1 1 25 0 4 40 1 30 5 100 10 0 3 1 30 60 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 1 0

maximum

10 2.000 3 1.500 2 22 1 1 127 225 94 7 1 160 40 80 850 150 2 9 4 1 425 6 3 300 1 25 230 21.700 750 450 2.500 20 175 6 500 250 2.000 5.000 1 5 650 45 5 18 4 8 2 8 8 2 3 1 3 1

maand van maximum 09 03 09 01 01 01 12 09 06 05 12 01 07 12 11 03 11 11 01, 02 01, 02 05 01 07 08 03, 04, 12 09 01, 03, 12 01 03 02 02 03 02 02 02 05 11 11 02, 03 02 02-05, 12 02 02 01 01 01 11 11 06 05, 06 12 02, 03, 12 02, 11 02, 03 03 11

soort

Boomvalk** Slechtvalk Fazant Waterral Waterhoen* Meerkoet* Scholekster* Kluut Kleine plevier Bontbekplevier Goudplevier Kievit* Sporenkievit Kanoetstrandloper Kleine strandloper Temmincks strandloper Krombekstrandloper Bonte strandloper Kemphaan Bokje Watersnip Houtsnip Grutto* IJslandse grutto Regenwulp* Wulp Zwarte ruiter Tureluur* Groenpootruiter Witgatje Bosruiter Oeverloper Steenloper Dwergmeeuw Zwartkopmeeuw Kokmeeuw* Zilvermeeuw* Stormmeeuw*** Kleine mantelmeeuw*** Grote mantelmeeuw* Visdiefje* Zwarte stern Stadsduif Turkse tortel Zomertortel Holenduif** Houtduif Koekoek Ransuil Gierzwaluw*** IJsvogel Grote bonte specht** Boomleeuwerik Veldleeuwerik* Oeverzwaluw Boerenzwaluw**

aantal broedparen 0 0 3 2 1 1 1 4 2 3 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 10 0 0 0 0 0 0 700 1 0 1 2 90 0 0 0 0 1 1 2 0 1 0 2 0 1 0 1

maximum

2 1 12 9 35 450 1.000 180 4 10 93 6.500 1 1 1 2 1 115 280 1 200 1 1.900 9 20 190 2 75 2 9 2 45 1 27 3 7.000 150 500 9 68 180 35 2 6 1 22 25 3 1 100 1 4 2 100 45 40

maand van maximum 06 02, 03, 12 08, 09 01 01 12 03 11 04 10 04 11 07 04 06, 07, 10 05 05 03 11 03, 11 10 01-03, 12 03 04, 01 07 12 06 07 04, 06 08 05 07 05 08 03-06 11 11 11, 12 03 01 05 07 05 08 09 12 12 06 04 05-07 03, 05, 12 06 11 11 04 04

soort

Huiszwaluw Graspieper* Waterpieper Oeverpieper Gele kwikstaart* Grote gele kwikstaart Witte kwikstaart* Rouwkwikstaart Winterkoning* Heggemus* Roodborstje*** Nachtegaal Blauwborst Roodborsttapuit Tapuit Beflijster Merel* Kramsvogel Zanglijster Koperwiek* Grote lijster** Sprinkhaanrietzanger Snor Rietzanger* Bosrietzanger* Kleine karkiet* Spotvogel Braamsluiper Grasmus* Tuinfluiter* Zwartkop* Tjiftjaf* Fitis* Goudhaantje* Vuurgoudhaantje Baardmannetje Staartmees Pimpelmees*** Koolmees*** Boomkruiper** Vlaamse gaai** Ekster Kauw*** Zwarte kraai*** Spreeuw*** Huismus*** Ringmus*** Vink* Keep Groenling* Putter* Sijs Kneu*** Frater Kruisbek Roodmus Rietgors*

aantal broedparen 0 1 0 0 1 0 1 1 1 1 1 2 8 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 0 10 2 1 1 1 2 2 1 1 1 1 4 1 0 1 1 0 1 0 0 0 1

maximum

14 150 4 2 6 1

maand van maximum 05 04 11 01, 02 03 01, 03

3

06

4 2

12 05

2 1 1

03 05, 06 01

540

01

60 2 1 1

10 11 04, 07 05-07

2

06

2 4 20 4 11

12 12 05 03, 05 01

5 30 1.100 9 10.000 15 25

04 12 03 02 11 08 11

15

11

30 4 2 10 1

09 08, 11 12 07 06

De met een * gemarkeerde soorten zijn bij de meeste bezoeken niet geteld. De eventueel aangegeven aantallen kunnen in werkelijkheid veel hoger zijn. Het aantal broedparen moet gezien worden als minimale aantallen. In de vele gevallen waar een 1 staat is het werkelijke aantal vele malen hoger, maar daar heb ik dit jaar geen gerichte schatting voor kunnen maken. De met ** gemarkeerde soorten broeden binnendijks tegen De Vooroever aan. De met *** aangemerkte soorten is een combinatie van de markering * en **. Ad Roobeek 32



2.11 Overzicht waarnemingen “Lutjebroeker Weel” De Lutjebroeker Weel heb ik in het jaar 2003 frequent bezocht. Door de weeks betreft het meestal avondbezoeken (na 19.00 uur). In het weekend soms een late ochtend (na half 9) of een middagbezoek. De bezoekdata waren alsvolgt verdeeld over de maanden: januari: 11, februari: 12, maart: 17, april: 13, mei: 7, juni: 15, juli: 10, augustus: 14, september: 14, oktober: 7, november: 5, december: 8 In totaal zijn er 133 bezoeken aan dit gebied gebracht waarmee ik in totaal 144 vogelsoorten heb vastgesteld. Het resultaat qua vastgestelde aanwezige vogelwereld is te zien in volgende tabel: soort Dodaars Fuut* Aalscholver* Roerdomp Blauwe reiger Purperreiger Lepelaar Knobbelzwaan* Kleine zwaan Rietgans Kleine rietgans Kolgans Grauwe gans* Brandgans Canadese gans* Boerengans Nijlgans* Keizergans Canadese x Grauwe gans Canadese x Brandgans Indische gans Bergeend Smient* Krakeend* Wintertaling Soepeend* Wilde eend* Pijlstaart Zomertaling Slobeend Tafeleend* Kuifeend* Brilduiker Nonnetje Grote zaagbek Wespendief Bruine kiekendief Blauwe kiekendief Havik Sperwer Buizerd Ruigpootbuizerd Visarend Torenvalk Smelleken Boomvalk Slechtvalk Patrijs

aantal broedparen 1 25 0 2 0 0 0 5 0 0 0 0 20 1 20 1 20 0 0 0 0 3 2 100 2 10 100 0 2 15 20 40 0 0 0 0 2 0 1 1 3 0 0 1 0 1 0 3

maximum

maand van maximum

5

08, 01

250 2 7 2 4 68 80 8 12 38 400 60 400 50 310 1 3 10 3 6 2000 350 150 50 1800 4 4 50 70 115 2 25 157 2 6 1 4 2 8 1 1 4 2 5 1 6

04 03, 06 06 08 06 02 12 01 01 01 12 02 12 10 11 01-03, 06, 10-12 06, 07 10 12 05 03, 12 07 12 12 02, 12 12 04 02, 12 01, 12 01 01 02 12 04 04 01, 02 ,04 12 02, 01 04 09, 11 09 07 04 08 01, 02, 04, 09 03

soort Fazant Waterral Waterhoen* Meerkoet* Scholekster* Kluut Bontbekplevier Goudplevier Kievit* Bonte strandloper Kemphaan Houtsnip Watersnip* Grutto* Regenwulp Wulp Tureluur* Groenpootruiter Witgatje Bosruiter Oeverloper Dwergmeeuw Kokmeeuw* Stormmeeuw* Kleine mantelmeeuw Grote mantelmeeuw* Zilvermeeuw* Visdief* Zwarte Stern Holenduif Stadsduif* Houtduif* Turkse tortel Koekoek Steenuil Ransuil Gierzwaluw* IJsvogel Grote bonte specht Veldleeuwerik* Oeverzwaluw Boerenzwaluw* Huiszwaluw* Boompieper Graspieper* Waterpieper Gele kwikstaart** Rouwkwikstaart


maximum

maand van maximum

3 4

05 09

182

01

2 5 500 140 1 8 1 40 37 12 2 12 3 7 2 6 4 40 18 5 2 4 6 2 40 2 250 2 2 2 1 150 1 6 230 45 450 20 1 60 1

03 03 03 03 08 03 01 09 08 05 01 06 08 08 04 08 10 08 03 04 01, 08, 12 01, 02 05, 06 07 02 07 11, 12 11 05, 06 07 05, 09 07 09 04 01 08 08 08 04-06 04 01, 05

9

04

soort Witte kwikstaart** Winterkoning** Heggemus** Roodborstje* Blauwborst Paapje Tapuit Merel** Kramsvogel* Zanglijster** Koperwiek* Grote lijster Snor Rietzanger* Bosrietzanger* Kleine karekiet** Grote karekiet Spotvogel** Grasmus* Tuinfluiter** Zwartkop** Tjiftjaf** Fitis** Goudhaantje* Vuurgoudhaantje* Grauwe vliegenvanger Baardmannetje Buidelmees Staartmees* Pimpelmees** Koolmees** Boomkruiper Vlaamse gaai* Ekster** Kauw* Zwarte kraai* Spreeuw* Huismus** Ringmus** Vink** Keep* Groenling** Putter** Sijs* Kneu** Barmsijs Goudvink Rietgors**


maximum

maand van maximum

2 1 2

06 08 09

140

01

100 4 3

04 06 06

1

06

1 4 1

06 04 05

3 15

02 03

15 32000

11 12

5

10

90

02

15 2

02 02

De met een * of ** gemarkeerde soorten zijn bij de meeste bezoeken niet geteld. De eventueel aangegeven aantallen kunnen in werkelijkheid veel hoger zijn. Het aantal broedparen moet gezien worden als minimale aantallen. Van de met een ** gemarkeerde soorten zijn wel broedgevallen vastgesteld maar daar heb ik geen gerichte schatting voor kunnen maken. Ad Roobeek


33


34



3 Insecten 3.1 Jaarverslag vlinders 2003 Dit is een verslag van het tweede jaar van het 5 jarige vlinderproject. In deze periode zijn de bekende 17 vlindersoorten in onze regio onderzocht en geregistreerd. Evenals vorig jaar verliep het onderzoek van februari t/m november.

Inleiding Er zijn 10.000 kaarten en formulieren gedrukt. Hiervan zijn er volgens afspraak ongeveer 4.000 in ons werkgebied gedistribueerd. De overige vlinderformulieren zijn voor de komende jaren. Deze kaarten zijn voor het grootste gedeelte verspreid via de bibliotheken. De lokale pers heeft gezorgd voor regelmatige publicaties in de krant. Dit jaar is er voor het eerst een vlinderworkshop te Suyderbraeck gehouden, waarop men positief heeft gereageerd, en daarom komend jaar wordt herhaald. Zoals gewoonlijk staat het project aangekondigd op onze eigen website. Reacties en waarnemingen Er zijn uiteindelijk 120 mensen die hebben deelgenomen en hun waarnemingen via het formulier en e-mail hebben ingestuurd. Vorig jaar waren dit er 170. Door het aanhoudende warme weer heeft iedereen regelmatig de vlinderstand nauwkeurig van maand tot maand kunnen bijhouden. Dit resulteerde in 44.983 waarnemingen tegen de 17.133 van vorig jaar.

september

285 2.280 224 55 998 2.186 259 1.102 36 99 152 2.833 2.388 79 128

530 1.298 77 26 365 1.052 104 905 45 207 354 6.017 3.530 90 74

667 263 9 10 59 85 110 671 4 517 44 3.535 1.810 71 28

1 3 2

7

3 47 123

13

285

1 43 499 141 2 10 4 1.192

15 1.212 363 4.211 14.316 15.037

7.883

111 35 1 14 7 7 29

1 1 1

8 100 65

1

377

4

totaal

augustus

24 56

36 1.152 16 14 13 1.000 59 283 36 7 54 894 611 12 9

november

juli

47 2

49 167 124 33 65 84 10 200 1 5 90 727 45 3 58 3 1 1.665

2 8

oktober

juni

17 36

3 36 145 46 182

maart

mei

Argusvlinder Atalanta Boomblauwtje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje totaal

april

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

februari

soort

Telgegevens 17 vlindersoorten In onderstaande tabel staan de waarnemingen van de 17 vlindersoorten van maand tot maand weergegeven. Gestaag loopt het aantal vlinders van juni tot en met september op. Het verwachte juni-dipje in onze regio is bij sommige vlinders zoals het KLEINE KOOLWITJE uitgebleven. In 2003 waren het

1.683 5.239 596 206 1.735 4.414 621 3.248 122 844 740 14.652 8.721 257 307 7 1.591 44.983

er 894, en in 2002 slechts 131. Wanneer we globaal de resultaten van vorig jaar met 2003 vergelijken dan zien we dat dit ijzersterke Kleine koolwitje topresultaten laat zien van 14.652 tegen 4.794 in 2002. En dat de KLEINE VOS weer terug van weggeweest is met 8.721 tegen 1.608 in 2002. De resultaten van ATALANTA en DISTELVLINDER beide de toppers van 2002 mogen ook niet onvermeld blijven.


35


Conclusies zijn uit twee jaar niet te trekken, het blijft bij vergelijkingen. Het buitengewone mooie weer zorgde ongetwijfeld voor een uitstekend resultaat waarvan we alleen maar mogen hopen dat dit de komende jaren doorzet. Opnieuw zijn we blij met onze trouwe waarnemers, die regelmatig de vlinderstand hebben bijgehouden. Maar vooral dank aan Egbert Baars voor het vele werk dat hij zo vanzelfsprekend voor de KNNV doet. Hieronder zijn de 17 verschillende soorten in een grafiek weergegeven.

16.000

Argusvlinder Atalanta Boomblauwtje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje

14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 Vlindersoorten Aantallen per soort (de van boven naar beneden genoemde soorten zijn van links naar rechts weergegeven)

36

21-10-2003 04-11-2003 17-09-2003 04-11-2003 04-11-2003 18-10-2003 05-11-2003 06-10-2003 05-09-2003 02-10-2003 27-09-2003 21-10-2003 13-11-2003 26-09-2003 15-09-2003 02-05-2003 23-08-2003

aantal

26-03-2003 15-03-2003 28-02-2003 14-02-2003 15-02-2003 05-05-2003 10-03-2003 16-03-2003 28-05-2003 18-04-2003 17-03-2003 15-03-2003 16-02-2003 15-04-2003 15-04-2003 20-04-2003 25-05-2003

hoogste

laatste

Argusvlinder Atalanta Boomblauwtje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde aurelia Groot koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd witje Klein koolwitje Kleine vos Kleine vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje

vroegste

soort

In de onderstaande tabel staat de eerste en de laatste datum waarop de 17 vlindersoorten zijn waargenomen. Daarnaast staat de datum waarop de meeste vlinders van een soort zijn gezien en het aantal op die dag.

20-09-2003 198 19-07-2003 290 04-05-2003 26 15-07-2003 12 19-07-2003 153 26-07-2003 381 19-07-2003 75 27-07-2003 144 22-06-2003 35 20-09-2003 100 23-08-2003 51 11-08-2003 1.600 11-08-2003 544 05-09-2003 23 19-07-2003 38 02-05-2003 3 26-07-2003 292



Overige soorten

Bont zandoogje 7 Bruin blauwtje 48 Bruin zandoogje 5 Geelsprietdikkopje 1 Gele luzernevlinder 23 Groentje 2 Groot dikkopje 3 Grote parelmoervlinder 1 Keizersmantel 1 Kleine ijsvogelvlinder 2 Kleine parelmoervlinder 16 Koninginnepage 3 Oranje luzernevlinder 143 Resedawitje 6 261

Dagvlinders Verder zijn er naast de bekende 17 soorten dagvlinders nog 14 andere soorten gemeld, waaronder voor onze regio tamelijk bijzondere zoals de GELE LUZERNEVLINDER, ORANJE LUZERNE VLINDER, het RESEDAWITJE, Koninginnenpage, BRUIN ZANDOOGJE en BONTZANDOOGJE. In totaal zijn er 261 doorgegeven.

Nachtvlinders Er zijn veel nachtvlinders waargenomen. Onder de 9,870 nachtvlinders zitten weliswaar 7.001 GAMMA-UILEN maar ook 848 MUNTVLINDERTJES, 790 STIPPELMOTJES, 277 Chrysoteuchia culmella en een verheugend aantal MEEKRAPVLINDERS (ook wel KOLIBRIEVLINDER genoemd), namelijk 179. Andere bijzondere waarnemingen onder de 78 soorten Nachtvlinders waren de AGAATVLINDER, BRUINE SNUITUIL, GLASVLEUGELPIJLSTAART, WINDEen LINDEPIJLSTAART, om maar eens een paar hiervan te noemen. Henny van der Groep


Agaatvlinder 9 Agriphila tristella 4 Alsophila aescularia 1 Anjermot 5 Appelwespvlinder 1 Aspitates Gilvaria 3 Bastaardhoornrups 7 Bontebessespanner 20 Brandnetelmot 19 Bruine snuituil 4 Cabera pusaria 11 Camptogramma bilineata 4 Chloroclysta truncata 1 Chrysoteuchia culmella 277 Crambus pratella 55 Dromedaris 1 Earias clorana 1 Eilema griseola 2 Elignodonta ziczac 1 Elophila nymphaeata 1 Eulithis mellinata 1 Eupithecia centaureata 5 Eupithecia succentaurea 1 Eurrhypara coronata 1 Eurrhypara coronata 9 Gamma-uil 7.001 Glasvleugelpijlstaart 2 Grasuil 2 Grote appelbladroller 1 Grote beervlinder 4 Hagedoornvlinder 4 Harlekijn 6 Huismoeder 36 Hypena proboscidalis 1 Kameeltje 1 Kleine beer 2 Kleine hermelijn 1 Kleine wintervlinder 1 Kleine zomervlinder 3 Kleverspanner 25 Koevinkje 3 Koper vlinder, glansuil 3 Koperuil 1 Kroosvlindertje 3 Lieveling 81 Ligusterpijlstaart 1 Lindepijlstaart 1 Lomaspilis marginata 2 Lycia zonaria 1 Meekrapvlinder 179 Muntvlinder 848 Mythimna 1 Nomophila noctuella 42 Piramidevlinder 10 Plakker 2 Platyptilla gonodactyla 3 Pleuroptya ruralis 99 Pyrausta aurata 16 Pyrausta purpuralis 44 Roesje 6 Rood weeskind 17 Roodbandbeervlinder 12 Scoparia arundinata 8 Semiothisa clathrata 47 Spinselmotjes 50 Stippelmot 790 Tauvlinder 23 Taxusmeter 1 Tienuursvlinder 3 Tijgervlinder 1 Waldstrobandspanner 1 Waterleliemot 4 Windepijlstaart 1 Witvlakvlinder 1 Xanthorhoe fluctuata 12 Xanthorhoe montanata 13 Zomervlinder 2 Zwarte c-uil 4 9.870

37


3.2 Jaarverslag libellen 2003 Mede dankzij het vlinderproject en het mooie weer hebben we dit jaar ook weer vele libellemeldingen binnen gekregen. Nederlandse naam Azuurwaterjuffer

Blauwe glazenmaker

Bloedrode heidelibel Breedscheenjuffer Bruine glazenmaker

Bruinrode heidelibel Gewone oevelibel

Grote keizerlibel

Grote roodoogjuffer

Houtpanserjuffer

Kleine roodoogjuffer Lantaarntje

38

Aantal 1 2 11 39 1 1 1 1 4 1 1 6 1 1 1 1 14 2 1 5 7 36 3 4 3 5 12 21 10 16 35 49 31 32 42 36 11 45 14 90 30 2 46 1 1 2 1 19 27 6 2 2 1 45 16 112 2 1 2 1 39 1 38 1

Datum X-coord. Y-coord. 26-05-2003 145,7 524,6 29-05-2003 145,0 525,0 29-05-2003 145,7 524,6 01-06-2003 145,0 525.0 01-06-2003 143,8 528,8 10-06-2003 143,8 528,8 11-06-2003 143,1 529,4 11-06-2003 143,1 529,4 14-06-2003 143,1 529,4 14-06-2003 143,8 528,8 14-06-2003 143,1 529,4 04-05-2003 145,7 524,6 04-05-2003 143,1 529,4 06-05-2003 143,8 528,8 07-05-2003 143,8 528,8 07-05-2003 143,1 529,4 08-05-2003 145,7 524,6 08-05-2003 143,8 528,8 09-05-2003 143,8 528,8 10-05-2003 143,8 528,8 11-05-2003 145,0 525,0 11-05-2003 145,7 524,6 11-05-2003 143,8 528,8 13-05-2003 143,8 528,8 15-05-2003 143,8 528,8 16-05-2003 143,8 528,8 18-05-2003 143,8 528,8 21-05-2003 143,8 528,8 22-05-2003 143,8 528,8 23-05-2003 143,8 528,8 24-05-2003 143,8 528,8 25-05-2003 143,8 528,8 26-05-2003 143,8 528,8 26-05-2003 145,7 524,6 27-05-2003 143,8 528,8 28-05-2003 143,8 528,8 28-05-2003 143,1 529,4 29-05-2003 143,8 528,8 29-05-2003 145,0 525,0 29-05-2003 145,7 524,6 30-05-2003 143,8 528,8 30-05-2003 143,1 529,4 01-06-2003 143,8 528,8 04-05-2003 143,1 529,4 04-05-2003 145,0 525,0 04-05-2003 145,7 524,6 04-05-2003 145,7 524,6 08-05-2003 145,7 524,6 11-05-2003 145,7 524,6 11-05-2003 145,0 525,0 11-05-2003 145,7 524,6 11-05-2003 145,7 524,6 18-05-2003 134,0 518,0 26-05-2003 145,7 524,6 29-05-2003 145,0 525,0 29-05-2003 145,7 524,6 01-06-2003 143,1 529,4 01-06-2003 142,3 518,4 02-06-2003 142,3 518,4 04-06-2003 142,3 518,4 07-06-2003 143,8 528,8 07-06-2003 134,6 519,4 08-06-2003 143,8 528,8 08-06-2003 135,5 520,5

Plaats Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Hoorn Andijk Andijk Andijk Andijk Hem Hem Hem Andijk Blokker Andijk Blokker



Nederlandse naam Lantaarntje

Paardenbijter

Steenrode heidelibel Variabele waterjuffer

Viervlek Vroege glazenmaker

Vuurjuffer Watersnuffel


Aantal 20 4 2 1 45 1 41 13 9 42 6 5 10 50 10 10 200 10 1 1 1 50 2 1 1 1 1 1 1 1 3 2 10 60 8 2 4 52 5 2 1 1 3 1 1 1 6 1 65 210 2 280 105 3 235 55 1 1 11 1 1 2 1 1

Datum X-coord. Y-coord. 09-06-2003 135,7 520,5 09-06-2003 134,5 520,5 09-06-2003 134,5 520,5 09-06-2003 134,4 519,6 09-06-2003 135,7 520,5 09-06-2003 142,3 518,4 10-06-2003 143,8 528,8 10-06-2003 143,1 529,4 11-06-2003 143,1 529,4 14-06-2003 143,8 528,8 15-06-2003 142,3 518,4 15-06-2003 142,3 518,4 15-06-2003 145,6 525,7 15-06-2003 145,6 525,7 22-06-2003 137,0 528,0 22-06-2003 137,0 528,0 22-06-2003 137,0 528,0 22-06-2003 137,0 528,0 22-06-2003 137,0 528,0 29-06-2003 124,0 524,0 29-06-2003 124,0 524,0 29-06-2003 124,0 524,0 07-07-2003 130,0 516,0 12-07-2003 130,0 516,0 12-07-2003 130,0 516,0 19-07-2003 130,0 516,0 25-07-2003 130,0 516,0 30-07-2003 134,6 519,4 31-07-2003 134,6 519,4 02-08-2003 130,0 516,0 04-08-2003 136,0 526,0 04-08-2003 136,0 526,0 04-08-2003 136,0 526,0 04-08-2003 136,0 526,0 06-08-2003 143,8 528,8 10-09-2003 136,0 526,0 10-09-2003 136,0 526,0 10-09-2003 136,0 526,0 10-09-2003 136,0 526,0 14-06-2003 130,0 521,0 14-06-2003 130,0 521,0 14-06-2003 130,0 521,0 14-06-2003 130,0 521,0 19-07-2003 130,0 521,0 10-08-2003 130,0 521,0 10-08-2003 130,0 521,0 19-07-2003 130,0 521,0 21-05-2003 130,0 521,0 14-06-2003 130,0 521,0 14-06-2003 130,0 521,0 15-06-2003 145,6 525,7 19-07-2003 130,0 521,0 19-07-2003 130,0 521,0 10-08-2003 130,0 521,0 10-08-2003 130,0 521,0 10-08-2003 130,0 521,0 23-08-2003 130,0 522,0 19-07-2003 130,0 521,0 10-08-2003 130,0 521,0 03-09-2003 130,0 521,0 20-09-2003 130,0 521,0 14-06-2003 130,0 521,0 23-07-2003 130,0 521,0 15-06-2003 145,6 525,7

Plaats Blokker Blokker Blokker Blokker Blokker Hem Andijk Andijk Andijk Andijk Hem Hem Het Streekbos Het Streekbos Groote Vliet Groote Vliet Groote Vliet Groote Vliet Groote Vliet Opmeer Opmeer Opmeer Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Blokker Blokker Hoorn Egboetswater Egboetswater Egboetswater Egboetswater Andijk Egboetswater Egboetswater Egboetswater Egboetswater Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum Wognum

39


3.3 Jaarverslag hommels 2003 Door het landelijk hommelproject hebben we nu ook inzicht gekregen in de in ons werkgebied voorkomende hommels. Nederlandse naam Aardhommel

40

Aantal 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 4 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 3 1 1 1 1 3 1 6 2 6 1

Datum X-coord. Y-coord. 13-03-2003 132,0 519,0 15-03-2003 135,0 524,0 16-03-2003 142,0 518,0 24-03-2003 142,0 518,0 25-03-2003 139,1 527,3 26-03-2003 139,1 527,3 29-03-2003 135,0 524,0 30-03-2003 143,8 528,8 31-03-2003 143,8 528,8 31-03-2003 132,0 518,5 03-04-2003 139,1 527,4 04-04-2003 139,1 527,3 05-04-2003 143,8 528,8 06-04-2003 143,8 528,8 07-04-2003 143,8 528,8 08-04-2003 143,8 528,8 10-04-2003 142,0 518,0 11-04-2003 143,8 528,8 12-04-2003 142,0 518,0 13-04-2003 142,3 518,4 14-04-2003 143,8 528,8 14-04-2003 132,0 518,3 14-04-2003 142,3 518,4 15-04-2003 143,8 528,8 16-04-2003 143,8 528,8 17-04-2003 143,8 528,8 18-04-2003 143,8 528,8 19-04-2003 143,8 528,8 20-04-2003 143,8 528,8 21-04-2003 143,8 528,8 21-04-2003 143,1 529,4 21-04-2003 143,8 528,8 21-04-2003 143,8 528,8 22-04-2003 143,8 528,8 23-04-2003 143,8 528,8 23-04-2003 143,8 528,8 24-04-2003 143,8 528,8 25-04-2003 143,8 528,8 28-04-2003 143,8 528,8 29-04-2003 143,8 528,8 30-04-2003 143,8 528,8 30-04-2003 143,8 528,8 25-05-2003 132,0 519,0 08-07-2003 133,6 517,2 09-07-2003 133,6 517,2 10-07-2003 133,6 517,2 11-07-2003 133,6 517,2 12-07-2003 146,0 522,0 12-07-2003 144,0 518,0 12-07-2003 145,0 521,0 12-07-2003 130,0 516,0 12-07-2003 133,6 517,2 13-07-2003 133,6 517,2 14-07-2003 133,6 517,2 15-07-2003 133,6 517,2 16-07-2003 133,6 517,2 16-07-2003 130,0 516,0

Plaats Hoorn Hauwert Venhuizen Venhuizen Wervershoof Wervershoof Hauwert Andijk Andijk Hoorn Wervershoof Wervershoof Andijk Andijk Andijk Andijk Venhuizen Andijk Venhuizen Venhuizen Andijk Hoorn Venhuizen Andijk Andijk Andijk Andijk Bovenkarspel Andijk Andijk Andijk Andijk Enkhuizen Andijk Andijk Bovenkarspel Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Bovenkarspel Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Bovenkarspel Bovenkarspel Bovenkarspel Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn



Nederlandse naam Aardhommel

Akkerhommel


Aantal 1 12 9 1 10 8 6 1 4 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 3


Plaats Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Wervershoof Wervershoof Hauwert Andijk Andijk Andijk Venhuizen Hoorn Hoorn Hauwert Bovenkarspel Hoorn Hoorn Hoorn 80, ind. Terrein Hoorn 80, ind. Terrein Hoorn 80, ind. Terrein Hoorn 80, ind. Terrein Wijdenes Wijdenes Hoorn Hauwert Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn

41


Nederlandse naam Akkerhommel

Boomhommel

Steenhommel

42

Aantal 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5 1 2 2 2 3 3 1 1 1 2 1 1 2 2 1 1 1


Plaats Hoorn Hoorn Hoorn Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Venhuizen Venhuizen Venhuizen Wervershoof Wervershoof Hauwert Hoorn Hoorn Andijk Hoorn Andijk Enkhuizen Andijk Andijk Bovenkarspel Venhuizen Blokker Bovenkarspel Hoorn Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Hoorn Hauwert Hoorn



Nederlandse naam Steenhommel

Tuinhommel

Weidehommel


Aantal 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2 2 1 1 2 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Datum X-coord. Y-coord. 13-07-2003 133,6 517,2 15-07-2003 133,6 517,2 16-07-2003 133,6 517,2 19-07-2003 133,6 517,2 21-07-2003 133,6 517,2 25-07-2003 133,6 517,2 26-07-2003 133,6 517,2 28-07-2003 131,0 519,0 28-07-2003 131,0 519,0 28-07-2003 131,0 519,0 29-07-2003 133,6 517,2 30-07-2003 133,6 517,2 02-08-2003 133,6 517,2 05-08-2003 133,6 517,2 08-08-2003 133,6 517,2 10-08-2003 133,6 517,2 12-08-2003 133,6 517,2 13-08-2002 133,6 517,2 29-03-2003 139,1 527,3 29-03-2003 139,1 527,4 31-03-2003 139,1 527,4 31-03-2003 139,1 527,3 01-04-2003 139,1 527,3 01-04-2003 139,1 527,4 02-04-2003 139,1 527,3 02-04-2003 139,1 527,4 03-04-2003 139,1 527,3 03-04-2003 139,1 527,4 05-04-2003 139,1 527,3 05-04-2003 139,1 527,4 05-04-2003 139,1 527,3 09-04-2003 139,1 527,3 09-04-2003 139,1 527,4 08-07-2003 133,6 517,2 09-07-2003 133,6 517,2 12-07-2003 133,6 517,2 12-07-2003 135,0 516,0 12-07-2003 135,0 516,0 12-07-2003 135,0 516,0 15-07-2003 133,6 517,2 19-07-2003 133,6 517,2 24-07-2003 133,6 517,2 26-07-2003 133,6 517,2 25-03-2003 132,0 519,0 31-03-2003 143,8 528,8 15-04-2003 143,8 528,8 15-04-2003 143,8 528,8 20-04-2003 143,8 528,8 28-04-2003 143,8 528,8 25-05-2003 132,0 519,0 13-07-2003 133,6 517,2 19-07-2003 130,0 516,0 20-07-2003 133,6 517,2 28-07-2003 131,0 519,0 28-07-2003 131,0 519,0 28-07-2003 131,0 519,0 28-07-2003 131,0 519,0 28-07-2003 131,0 519,0

Plaats Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Zwaag Zwaag Zwaag Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Wervershoof Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn 80, ind. Terrein Hoorn 80, ind. Terrein Hoorn 80, ind. Terrein Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Andijk Andijk Andijk Andijk Andijk Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag Zwaag

43


3.4 Overige insecten 2003 Naast de vlinders, libellen en hommels zijn er ook nog een aantal andere insecten doorgegeven. Nederlandse naam Bessenzweefvlieg Bladwesp Blinde bij Dambordvlieg Dubbelbandzweefvlieg Goudoogdaas Groene struiksnuittor Hazelnootboorder Honingbij Hoornaar Horenaarzweefvlieg Kleine rode weekschild

Langpootmug Pendelzweefvlieg Rietsprinkhaan Rode Smalbok Runderdaas Tabanus sudenticus Zeebraspin

44

Aantal 2 1 1 1 1 1 1 3 1 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1

Datum X-coord. Y-coord. 15-06-2003 142,3 518,4 15-06-2003 142,3 518,4 04-06-2003 142,3 518,4 15-06-2003 142,3 518,4 15-06-2003 142,3 518,4 14-06-2003 142,3 518,4 15-06-2003 142,3 518,4 09-06-2003 142,3 518,4 20-05-2003 142,3 518,4 28-02-2003 142,3 518,4 03-03-2003 142,3 518,4 26-07-2003 126,8 516,8 11-08-2003 126,8 516,8 05-08-2003 134,6 519,4 08-06-2003 142,3 518,4 09-06-2003 142,3 518,4 16-06-2003 142,3 518,4 09-06-2003 142,3 518,4 08-07-2003 130,0 516,0 28-07-2003 130,0 516,0 06-07-2003 130,0 516,0 02-07-2003 130,0 516,0 15-06-2003 142,3 518,4 11-06-2203 130,0 516,0 16-06-2003 142,3 518,4

Plaats Hem Hem Hem Hem Hem Hem Hem Hem Hem Hem Hem Berkhout Berkhout Blokker Hem Hem Hem Hem Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hem Hoorn Hem



4 Planten 4.1 Jaarverslag Plantenwerkgroep 2003 De plantenwerkgroep bestaat uit een vaste groep enthousiastelingen, die meestal op een woensdagmiddag of avond bij elkaar komt. De rondwandeling op 18 januari op de landgoederen in 's Gravenland was de eerste buiten excursie voor de meeste planten mensen. Deze wandeling was in één woord schitterend. De majesteuze bomen, juist zonder blad, gaven een geweldige aanblik tegen de grijze lucht. Ook de vele mossen trokken onze aandacht evenals de paddestoelen. De eerste middag bijeenkomst in 2003 werd er van alles besproken en bekeken. Het is wel eens moeilijk levend materiaal te bekijken. Toch wordt dat altijd geprobeerd. De botanische dag op 8 februari in de Boshoek te Schiedam werd door een flink aantal van de plantenwerkgroep bezocht. De duinen en vooral De Kerf werden goed besproken en gaven weer allerlei nieuwe inzichten wat betreft structuur en klimaat invloeden op de begroeiing. Een boeiende uiteenzettingen. De varens werden als groep op 19 februari uitvoerig behandeld door de Heer Aart Swolfs uit Schoorl. Hij is medewerker van Floristisch Onderzoek Nederland (FLORON). Helaas is de door hem beloofde uitdraai van zijn uitleg door familie omstandigheden nog niet ontvangen. Het stralende koude weer op 15 maart gaf de bomen excursie in de binnenstad van Hoorn een goed beeld van de verschillen in vorm en schors van de stammen en (bloeiende) knoppen. Deze wandeling stond tevens in het kader van de binnenkort te verschijnen uitgave “KIJK EENS NAAR BOMEN IN HOORN” (het boekje is in augustus verschenen). Op 19 maart werden o.a. mossen onder de loep genomen. Op 23 april werd het “Dwaalpark” in de “Grote Waal”, met de coördinaten 127-517, bezocht. Omdat we in de herfst 2002 dit park reeds bezochten, wilden we dit nu eens in het voorjaar doen. Nu bloeiden er een andere vegetatie zoals: Bosanemoon, BLAUWE DRUIFJES, DOTTERBLOEM, DRAAD EREPRIJS, FLUITENKRUID, KONINGINNENKRUID, PINKSTERBLOEM, SPEENKRUID, BITTERE VELDKERS, VOGELKERS, KNIKKEND VOGELMELK. GELE WATERKERS, AMANDELWILG, SCHIETWILG, ZWARTE ELS en OEVERZEGGE. Op 11 mei hielden we een planten excursie in het “WILDRIJK”, dit bood zoals van oudsher de blauwe gloed van de BOSHYACINTJES met daartussen de ROSE WINTERPOSTELEIN, ADELAARSVAREN, VOORJAARS ZONNEBLOEM (Doronicum), EIKVAREN en HOP langs de bomen. Het prachtig zwart goud glanzende vliegende insect bleek de GLANZENDE LANGSPRIET MOT (Adela reannurella) te zijn. De HEEMTUIN in Wognum op 14 mei bezocht, is altijd een opsteker om de kennis van planten weer eens op te frissen. Hier zijn soorten te vinden die niet zo algemeen in onze contreien voorkomen. DONKERE- en BERM OOIEVAARSBEK, ALANT, MARJOLEIN, RATELAAR, HEELBLAADJE, HEEMST, DOLLE KERVEL, HARTGESPAN, AKELEI RUIT, MOERAS MELKDISTEL, LELIETJE VAN DALEN, KNOL STEENBREEK, ADDERWORTEL, MOERAS WOLFSMELK, KRABBESCHEER en DASLOOK kom je niet in gewone bermen of slootkanten zo maar tegen. De pas aangelegde heemtuin “DE REIGERSBEK” in Hoogkarspel werd met een avondexcursie op 11 juni verkend. In de avondzon stond een veldje GELE ROLKLAVER en prachtig, veel KAMGRAS.


45


Een spontaan opgekomen BREDE- of MEI-ORCHIS, familie van de RIETORCHIS, stond even buiten de tuin langs de waterkant. De ene RIETORCHIS was aangeplant. Bij het ziekenhuis “DE HEEL” in Zaandam ligt de “ZAANSE HEEMTUIM” die we op 15 juni bezochten. Deze tuin is niet te vergelijken met die van Wognum of Hoogkarspel. Veel groter en bomen rijker. Er is hier geen streeplijst van gemaakt. Er is daar veel ingezaaid en aangeplant. Door het vele werken en herinrichten van het LANDJE VAN NABER is door de plantenwerkgroep geen monitoring op het Landje gedaan. Volgend jaar zal dit wel moeten gebeuren om de eventuele veranderingen te constateren in de plantengroei. De tuin van Ank Mondeel aan de Grote Zomerdijk 3 te Wognum werd op 13 augustus bezocht. Dit gaf niet veel echt bijzondere soorten. In de sloot de beschermde ZWANEBLOEM en een bloeiende GROTE WATERWEEGBREE, HEELBLAADJE aangeplant en het Koninginnekruid met veel vlinders. Op de heenweg een ORANJE LUZERNEVLINDER (man) gezien. Een week daarna op 20 augustus de wilde plantentuin van de heer P. Groot, Dijkweg 199, Andijk. Deze tuin (coördinaten 143-530) ligt achter een prachtige cultuur tuin, waarin vele vlinders oa de beroemde Kolibrievlinder rondvloog. In de wilde planten tuin stond een schitterend met BRUIDSSLUIER en KLIMOP begroeide vogel uitkijktoren, die helaas in opdracht van de gemeente Andijk is verwijderd. De wilde planten, die wij aantroffen waren onder andere: PAPEGAAIKRUID, DUBBELKELK, ORANJE- en SCHERMHAVIKSKRUID, KATTEDOORN, KROONKRUID, KNOOPKRUID, KONINGSKAARS, AKKER-EREPRIJS, STALKAARS en PASTINAAK. In totaal zijn er 50 soorten aangestreept. Daar zijn nog geen grassen, bomen en struiken bij. Op 17 september werden in de tuin van de Hoornbloem, onder de brandende zon, foto's en planten bekeken. Er werd besloten in oktober nog een excursie buiten te houden. Op 8 oktober de muur begroeiing langs de Hoornse havenkaden vanaf de Oosterpoort bekeken. De poort heeft aan de schaduw zijde 3 en aan de zon zijde ± 24 MUURVARENS. De brug Kleine Oost / Grote Oost aan oostkant van de kade 18 MUURVARENS en 2 WOLFSPOOT planten. De sluisdeur Vollerswaal HONDSDRAF en MUURLEEUWENBEK. Kade aan de Vollerswaal stond STINKENDE GOUWE, WOLFSPOOT en ELZEN SPEC. Slapershaven MUURLEEUWENBEK. Oude Doelenkade ZWART TANDZAAD, VLIER, STEENBREEKVAREN, GEWONE EIKVAREN, TONGVAREN, MANNETJES- en WIJFJESVAREN zijn nog vastgesteld. We zijn toen gestopt door hevige regenval. Op 12 november hebben we dia's met botanische termen uitgelegd en bekeken. De plantenfamilie van Composieten werd op 10 december besproken. Uitleg d.m.v. tekeningen de onderdelen van deze asterachtige benoemd. Tot deze groep behoren vooral de lastig te determineren gele bloemen zoals de PAARDEBLOEM, HAVIKSKRUID, MELKDISTEL, STREEPZAAD enz. Besloten is deze soorten toch beter in het veld echt goed te determineren. Tijdens een vergadering van Leefbaar Risdam-Zuid in september kreeg de KNNV het verzoek van de gemeente Hoorn om daadwerkelijk mee te doen met de herinrichting en aanleg van een heemtuin in de Risdammerhout. Door mij is, in overleg met Jan-Pieter de Krijger (die ook aanwezig was) dit verzoek in zoverre afgedaan dat de plantenwerkgroep wel advies voor inrichting en beplanting wil geven, maar geen aanleg en onderhoud wil plegen. Dit jaar zijn er 2 streeplijsten naar Floron opgestuurt. Willy Mantel

46



5 Landje van Naber 5.1 Het wel en wee op het Landje van Naber In het afgelopen jaar is er veel gebeurt op het Landje van Naber. Onder andere door subsidie van de provincie en geld wat we via de postcode loterij hebben gekregen is het mogelijk geweest om eens grondig en grootschalig onderhoud te plegen op het Landje. Deze werkzaamheden vonden plaats na het broedseizoen dus alle Meerkoeten, Waterhoentjes, WILDE EENDEN en KIEVITEN hebben in alle rust kunnen broeden en hun jongen groot kunnen brengen. Aannemers bedrijf De Wit heeft voor ons de volgende werkzaamheden uitgevoerd. ● ● ● ● ● ● ● ● ●

De rietschoot teruggebracht tot een rietschootje zodat we weer meer open water overhouden voor de steltlopers, De andere rietplekken aangepakt zodat het riet niet overal meer vrij spel heeft, Het schelpenstrandje opgehoogd om daarna door worteldoek af te dekken en te bedelven onder nieuwe schelpen zodat misschien de kluten weer broeden op het Landje, De bestaande dammen hersteld of verplaatst richting de Westerdijk, Nieuwe dammen aangelegd om bijvoorbeeld het orchideeën eilandje beter begaanbaar te maken, Een rijpad aangelegd om alle hoekjes en gaatjes van het Landje beter bereikbaar te maken voor de tractor, Om de greppels, die over het landje lopen, open te houden onder het rijpad afwateringspijpen aanleggen. De greppels uitvrezen De slootkanten afvlakken om een natuurlijker verloop te krijgen.

Tijdens de hete zomer die zich ondertussen had ontwikkeld heeft het Ben, Michel en mij vervolgens 2 dagen gekost om het worteldoek iets terug te slaan, te stutten met paaltjes en om de "zandzakjes" met schelpen te vullen om ze vervolgens tegen de paaltjes aan te knopen met ijzerdraad. En dat was, geloof mij, een hele klus zeker als je midden in een hittegolf zit en er geen cm2 schaduw te vinden is. Maar het resultaat mag er zijn. Een schelpenstrand van zeker 25 m2 wat de eerst komende tijd niet overgroeit zal worden en wat op zijn plaats blijft liggen als er weer water in de plassen komt. Als toegift hebben we er nog een klein eilandje bij gemaakt om het grote strandje beter bereikbaar te maken. Tijdens onze werkzaamheden was ook meteen duidelijk dat het gebied aantrekkelijker werd voor voorbij komende vogels. Geregeld streek er een WITGATJE neer in de plassen die er nog stonden en ook de KLEINE PLEVIER maakte van de gelegenheid gebruik om voedsel te gaan zoeken. Dat allemaal op kleine afstand van de plek waar we aan het werk waren. Omdat de machines toch op het Landje waren is meteen de rondsloot uitgebaggerd en dat leverde meteen een aantal leuke waarnemingen op. De machinist heeft geregeld SNOEKEN terug moeten gooien in de sloot en eenmaal zelfs een PALING. De laatste is een nieuwe soort voor Naber. Als laatste zijn de plekken waar grond op gekomen is gevreesd tot in de oude grond zodat in het komende jaar de begroeiing een gespreid bedje krijgt.


47


Op de natuurwerkdag van 1 november werd de laatste hand gelegd aan het Landje van Naber. Het hout dat Ben Pronk thuis al had voorbewerkt werd op het fietspad omgetoverd in prachtige zwarte hekken die op deze dag aan de hekpalen werden bevestigd. Ook de zijschoren waren al op maat en hoefden alleen nog maar bevestigd te worden. Het resultaat is een mooie rij zwarte hekken die het Landje na de verbouwing echt “afmaken”. Het orchideeëneilandje van eerder al gemaaid en werd op deze dag compleet leeggehaald. Al het gemaaide goed werd op 2 hopen gegooid op aanliggende weilandjes. Zo is het weer een stapje schraler geworden. Ons werk was hiermee af voor 2003. Een ieder die daarna bij het Landje is geweest heeft kunnen vaststellen dat er een kleine 100 soepganzen lopen die af en toe vergezeld worden door BRANDGANZEN, KLEINE CANADESE GANZEN, INDISCHE GANZEN en de DWERGGANS. Deze groep eet en slaapt op het Landje en hebben de voorkeur voor de verstoorde plekken. Ze zijn daar hard bezig om de laatste resten levensvatbaar riet weg te eten en zo hebben we er goedkoop een paar natuurwerkers bij. Het werk is gedaan en nu is het in 2004 afwachten hoe het een en ander zich gaat ontwikkelen. Daarna zal worden bekeken of er nog veranderingen moeten worden toegepast. Jan-Pieter de Krijger

48



5.2 Slakken op het “Landje van Naber” Inleiding Onlangs heb ik een overzicht gepubliceerd van de mollusken fauna van een klein, maar interessant natuurgebied in Noord-Holland: het “Landje van Naber” (Mienis, 2003). De gegevens waren gebaseerd op een vluchtig onderzoek uitgevoerd in de herfst van 2002. In het afgelopen jaar heb ik, opnieuw in de herfst, dit gebied nogmaals twee keer kunnen bemonsteren. Dit heeft diverse aanvullende gegevens opgeleverd, die in dit tweede rapport verwerkt zijn. Van de gelegenheid maak ik gebruik om diverse verkeerde gegevens (bijv. de grootte van het gebied: 4 ha in plaats van 40 ha!) te corrigeren. De ligging van het "Landje van Naber" Het "Landje van Naber" is een stuk binnendijks land gelegen aan de voet van de IJsselmeerdijk, net ten zuiden van Hoorn. Dit natuurgebied, dat in de richting van Hoorn in een punt uitloopt, wordt begrensd in het zuidoosten door de Westerdijk, in het noordwesten door een restant van de Hoornse Trekvaart en het daaraan parallel lopende fietspad (zij vormen tevens de grens tussen het “Landje” en de wijk “Grote Waal”), terwijl de zuidwest-grens gevormd wordt door de Hulkerweg. Het gebied is eigendom van de gemeente Hoorn, maar wordt verpacht aan een veeboer in Grosthuizen. De pachters eerst Klaas Wijnker en daarna zijn zoon Jacob hebben in 1991 de KNNV. afd. Hoorn/West-Friesland gevraagd om hen te helpen de natuurwaarden van het gebied te bewaren en te beschermen. Ruim 10 jaar vindt nu deze samenwerking plaats tussen deze drie groepen. Beschrijving van het “Landje van Naber” Het “Landje van Naber” is ongeveer 4 ha groot en bestaat uit vier delen (van noord-oost naar zuid-west): een plas-dras gebied met in het midden een permanente poel, een hooiland en twee extensief begraasde weilanden. De diverse delen zijn van elkaar gescheiden door sloten, terwijl het gehele gebied tevens overlangs doorsnede wordt door enkele opnieuw gegraven greppels. Het “Landje” is niet vrij toegankelijk, maar is uitstekend te overzien vanaf de dijk. Ondanks het feit dat het een binnendijks gebied is, wordt het “Landje van Naber” gekarakteriseerd door een brak milieu. Dit wordt veroorzaakt door druk van de zoetwaterkolom op het grondwater aanwezig in de bodem van het Markermeer. Zowel de bodem als dat grond water bevat nog veel zout van de voormalige Zuiderzee en dit zoute water komt als kwelwater naar boven in het “Landje van Naber”. Het chloride gehalte van de sloot aan de voet van de Westerdijk is tamelijk hoog en bedraagt 940 mg/l; de sloot langs het fietspad bevat licht brakwater: 620 mg chloor/liter. Deze toestand staat in schril contrast met het gemiddelde chloride gehalte van het polderwater in de omgeving dat namelijk 200 mg/l bedraagt.

De vegetatie Het hoge chloride gehalte in de sloten heeft ook zijn invloed op de vegetatie van het “Landje”, hetgeen resulteert in de aanwezigheid van diverse zoutminnende planten: MELKKRUID (Glaux maritima), ZILTE SCHIJNSPURRIE (Spergularia marina), ZULTE of ZEEASTER (Aster tripolium) en HEEN of ZEEBIES (Scirpus maritimus). Ook komt er veel VELDGERST (Hordeum secalinum) voor, een zeldzaam plantje dat karakteristiek is voor oude, onbemeste weilanden. Onlangs is ook de RIETORCHIS (Dactylorhiza praetermissa) aangetroffen. Het plas-dras gebied werd tot voor kort gekenmerkt door een zich steeds meer uitbreidende rietvegetatie. Het afgelopen jaar (2003) is daarin een grote verandering gekomen: veel van het riet is machinaal verwijderd en een deel van het terrein is veranderd in een grote poel met daarin een verhoogd schelpeneiland. Op het hooiland wordt het hooi met de hand afgevoerd.


49


Het dierleven Het plas-dras gedeelte van het “Landje”, de aanwezigheid van het Markermeer aan de oostkant van de Westerdijk en de werking van deze IJsselmeerdijk als een stuw tijdens de vogeltrek, heeft er toegeleid dat dit natuurgebied druk bezocht wordt door vogels. De vogelrijkdom kan het best bekeken worden vanaf de dijk zonder dat dit een storend effect heeft op het gedrag van de vogels. Gedurende het gehele jaar kan men bijna dagelijks algemene soorten aantreffen als BLAUWE REIGER (Ardea cinerea), KNOBBELZWAAN (Cygnus olor), WILDE EEND (Anas platyrhynchos), WATERHOEN (Gallinula chloropus), MEERKOET (Fulica atra), KOKMEEUW (Larus ridibundus), SPREEUW (Sturnus vulgaris), ZWARTE KRAAI (Corvus corone) en KAUW (Corvus monedula). Een deel van de watervogels broedt ook meestal in het gebied. Daarnaast slagen minder algemene vogels er geregeld in om hun kroost groot te brengen in dit gebied: KLUUT (Recurvirostra avosetta), GRUTTO (Limosa limosa), TURELUUR (Tringa totanus), SCHOLEKSTER (Haematopus ostralegus) en SLOBEEND (Spatula clypeata). Door de aanleg van het verhoogde schelpeneilandje in de permanente poel, hoopt in de toekomst meer broedvogels aan te trekken. Tijdens de voorjaars- en najaarstrek wordt het gebied regelmatig bezocht door trekkers als KEMPHAAN (Philomachus pugnax), KLEINE STRANDLOPER (Calidris minuta), TEMMINCK'S STRANDLOPER (Calidris temminckii), BONTE STRANDLOPER (Calidris alpina), KANOETSTRANDLOPER (Calidris canutus), KROMBEKSTRANDLOPER (Calidris ferruginea), WATERSNIP (Gallinago gallinago), ZWARTE RUITER (Tringa erythropus), GROENPOOT RUITER (Tringa nebularia), BOSRUITER (Tringa glareola), KLEINE PLEVIER (Charadrius dubius), BONTBEKPLEVIER (Charadrius hiaticula), GELE KWIKSTAARTEN (Motacilla flava) (waaronder ook de Noordse en Engelse), REGENWULPEN (Numenius phaeopus), ZOMERTALINGEN (Anas querquedula) en diverse soorten roofvogels (van Gent, 1994). Door het brakkige water komt de DRIEDOORNIGE STEKELBAARS (Gasterosteus aculeatus) heel algemeen in de sloten voor, iets dat ook door LEPELAARS (Platalea leucorodia), waarschijnlijk afkomstig uit het Zwanenwater of het Naardermeer, ontdekt is, zodat ook deze statige witte vogels met hun lepelvormige snavels daar geregeld fourageren. In de laatste jaren zijn er inventarisaties uitgevoerd naar het voor komen van loopkevers (Carabidae) en kleine zoogdieren, maar zover als mij bekend is, zijn de resultaten nooit gepubliceerd.

Mollusken Elke keer wanneer ik over de Westerdijk fietste op weg naar Hoorn of op de terugweg naar Purmerend en het “Landje van Naber” in de “diepte” zag liggen, kwam steevast de gedachte naar boven dat ik dat stukje natuur toch eens op zijn molluskenrijkdom moest inventariseren. Tot onlangs was daar echter nooit iets van gekomen. In de herfst van 2002 en 2003 heb ik het gebied respectievelijk een en twee maal kort kunnen bezoeken. Hierbij had ik aan de ene kant geluk, want in het kader van de jaarlijks schouw waren de sloten steeds net geschoond en zodoende kon ik de vers uitziende zoetwatermollusken, die in de bagger aanwezig waren, heel gemakkelijk en op een snelle manier noteren. Aan de andere kant was het schonen van de sloten in het najaar van 2003 zo “goed” uitgevoerd, dat er bijna geen enkele waterplant meer aanwezig was. Hierdoor liep het bemonsteren van de sloten zelf op een teleurstelling uit. Wel werden alle soorten aangetroffen, die reeds uit de bagger bekend waren, maar het aantal levende exemplaren per soort bleek heel erg laag te liggen.

50



Landslakken werden vooral gezocht door het keren van stukken hout, stenen, stukken plastic of zwerfvuil, dat voornamelijk in de omgeving van het toegangshek of in de bagger aanwezig was. Dit heeft echter vooral in 2003 heel weinig resultaat opgeleverd. Zo goed als zeker moet hier de schuld gezocht worden in de uitzonderlijk hete en vooral droge zomer. Wat de naamgeving betreft, heb ik de nieuwste opvattingen gevolgd (Falkner et al., 2001, Falkner et al., 2002 en Taylor, 2003). Waar een naam duidelijk afwijkt van de tot nog toe in Nederland gehanteerde namen (Gittenberger et al. 1998), heb ik de oude naam tussen haakjes aangegeven. Voor de Nederlandse namen wordt de Bruyne et al. (1994) gevolgd. De volgende soorten werden waargenomen in het “Landje van Naber” op 1 october 2002 (A), 26 september 2003 (B) en 16 october 2003 (C). Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

Nederlandse naam Kleine diepslak Grote diepslak Leverbotslak Moeraspoelslak Oorvormige poelslak Ovale poelslak Begroeide poelslak Gewone poelslak Puntige blaashoren Bron-blaashoren Posthorenslak Gekielde schijfhoren Gewone schijfhoren Draaikolkschijfhoren Riempje Traktorwieltje Witte schijfhoren Plompe dwergslak Slanke barnsteenslak Glanzende agaathoren Fraaie jachthorenslak Boerenknoopje Grauwe wegslak Donkere glimslak Kleine akkerslak Gevlekte akkerslak Brede zwanenmossel Moeras-hoornschaal

Wetenschappelijke naam Bithynia (Bithynia) leachii (Sheppard, 1823) (C) Bithynia (Bithynia) tentaculata (Linnaeus, 1758) (A,B,C) Galba truncatula (Müller, 1774) (A) Stagnicola palustris (Müller, 1774) (A,B,C) Radix auricularia auricularia (Linnaeus, 1758) (A) Radix balthica (Linnaeus, 1758) [oud: Radix ovata (Draparnaud, 1805)] (A,C) Radix labiata (Rossmässler, 1835) [oud: Radix peregra auct. (not Müller, 1774)] (B,C) Lymnaea stagnalis (Linnaeus, 1758) (A,B,C) Haitia acuta (Draparnaud, 1805) [oud: Physella acuta] (C) Physa fontinalis (Linnaeus, 1758) (A, B,C) Planorbarius corneus (Linnaeus, 1758) (C) Planorbis (Planorbis) carinatus Müller, 174 (B,C) Planorbis (Planorbis) planorbis (Linnaeus, 1758) (A, B,C) Anisus (Disculifer) vortex (Linnaeus, 1758) (A,C) Bathyomphalus contortus (Linnaeus, 1758) (B,C) Gyraulus (Armiger) crista (Linnaeus, 1758) (C) Gyraulus (Gyraulus) albus (Müller, 1774) (A,B,C) Carychium (Carychium) minimum (Müller, 1774) (A) Oxyloma (Oxyloma) elegans elegans (Risso, 1826) (A) Cochlicopa lubrica (Müller, 1774) (A) Vallonia pulchella (Müller, 1774) (A,B) Discus (Gonyodiscus) rotundatus rotundatus (Müller, 1774) (A) Arion (Carinarion) circumscriptus Johnston, 1828 (B) Zonitoides (Zonitoides) nitidus (Müller, 1774) (A) Deroceras (Deroceras) laeve (Müller, 1774) (A) Deroceras (Deroceras) reticulatum (Müller, 1774) (A) Anodonta (Anodonta) cygnea cygnea (Linnaeus, 1758) (A,B,C) Musculium (Musculium) lacustre (Müller, 1774) (A)

In totaal werden dus 28 soorten aangetroffen, acht meer dan in het eerste rapport (Mienis, 2003). Zo goed als zeker vormt dit nog steeds slechts een gedeeltelijke afspiegeling van wat er werkelijk aan mollusken in het “Landje van Naber” voorkomt. Opvallend is dat slechts twee kieuwslakken: de KLEINE- en de GROTE DIEPSLAK, werden aangetroffen. Mocht dit inderdaad zo de situatie zijn dan ligt dat waarschijnlijk aan een te laag zuurstof gehalte van het water, dat veroorzaakt wordt door een algenbloei. In het najaar van 2003 was ondanks de schoning een deel van de bodem bedekt met een laag draadalgen. Het kleine aantal landslakken, dat tot nu toe werd aangetroffen, bestaat uit typische vertegenwoordigers van een vochtig tot zeer vochtig biotoop. In Noord-Holland komen onder dergelijke omstandigheden elders echter veel meer soorten voor, zodat bij een volgend bezoek aan dit natuurgebied meer aandacht geschonken moet worden aan de op het land levende mollusken. In elk geval zijn de eerste stappen gezet wat betreft onze kennis van de mollusken van het “Landje van Naber”.


51


Geciteerde literatuur en websites ● Bruyne, R.H. de, Bank, R.A., Adema, J.P.H.M. & Perk, F.A., 1994. Nederlandse naanlijst van de weekdieren (Mollusca) van Nederland en België. 149 pp. Backhuys Publishers, Leiden. ● Falkner, G., Bank, R.A. & Proschwitz, T. Von, 2001. Check-list of the non-marine Molluscan species-group taxa of the States of Northern, Atlantic and Central Europe (CLECOM I). Heldia, 4 (1-2): 1-76. ● Falkner, G., Ripken, T.E.J. & Falkner, M., 2002. Mollusques continentaux de France - Liste de référence annotée et bibliographie. Patrimoines naturels, 52: 350 p. ● Gent, K. van, 1994. Derde vogelmarathon Landje van Naber 1994. Het Hoornblad, voorjaar/zomer 1994: 24. ● Gittenberger, E., Backhuys, W. & Ripken, T.E.J., 1984. De landslakken van Nederland. Bibliotheek K.N.N.V., 37: 184 p. ● Mienis, H.K., 2003. Een eerste malacologische verkenning van het "Landje van Naber". De Kreukel, 39 (2): 37-39. ● Taylor, D.W., 2003. Introduction to Physidae (Gastropoda: Hygrophila). Biogeography, classification, morphology. Revista de Biología Tropical, 51 (Suppl. 1): 1-287. Websites betreffende het “Landje van Naber”: http://www.knnv.nl/hoorn/15-projecten/naber/naber.html ● http://www.hoorn.nl/site/co/com/stad/Cultuurrecreatieentoerisme/natuur/488.shtml ●

Adres van de schrijver: Henk K. Mienis, National Mollusc Collection, Dept. Evolution, Systematics & Ecology, Hebrew University, IL-91904 Jerusalem, Israel en National Mollusc Collection, Zoological Museum, Tel Aviv University, IL-69978 Tel Aviv, Israel. e-mail: [email protected]

52



6 Egels 6.1 Egelproject 2003 De EGEL (Erinaceus europaeus). Kopromp 200-310 mm; staart 20-45 mm; achtervoet 40-50 mm; gewicht 300-1.100 gr. (tot 1.500 gr. vlak voor de winterslaap). Onmiskenbaar door de stekels op de rug en bovenzijde van de kop. Een volwassen Egel heeft ongeveer 8.400 stekels van 1 cm lang. Waar stekels ontbreken is de huid bedekt met vrij stugge haren die op de buikzijde geelwit tot bruin zijn. Rond de ogen zijn de haren donkerbruin en vormen zij een masker. Het is op het eerste gezicht niet mogelijk om mannetjes, vrouwtjes en jonge dieren van elkaar te onderscheiden. Zeer bijzonder is het bezit van een kringspier die het de EGELS mogelijk maakt zich bij gevaar tot een bal op te rollen en de stekels overeind te zetten. Deze houding kan lang worden volgehouden. Dit is de beschrijving zoals die gevonden kan worden in “Zoogdieren van West-Europa” van de auteurs R. Lange, P. Twisk, A. van Winden en A. van Diepenbeek. Een beschrijving die je kan lezen en waar je informatie uit kan halen maar het beest zien is een ander verhaal. Helaas is het nog steeds zo dat er vaak veel platgereden EGELS worden waargenomen maar gelukkig zien we ook regelmatig een levend exemplaar. Waarnemingen van deze soort komen maar mondjesmaat binnen tot dit afgelopen jaar. 2003 was, binnen onze afdeling, uitgeroepen tot Egelwaarnemingsjaar en dat heeft effect gehad. Maar liefst 133 egels werden doorgegeven waarvan er 54 dood werden aangetroffen. Blijkbaar zijn EGELS onvoorzichtig bij het oversteken of rijden de auto's te hard en onvoorzichtig. Alle waarnemingen staan nu in ons bestand. In het verslag vind u ook een stippenkaart waarop alle waarnemingen staan weergegeven en ook een tabel met alle waarnemingen is opgenomen. Ik hoop dat 2003 u een zetje in de goede richting heeft gegeven en dat u zal blijven kijken naar EGELS maar laten we alstublieft ook de andere zoogdieren niet vergeten want ook daarvan hebben we bijzonder weinig waarnemingen in het bestand. Om u een idee te geven van onze gegevens. Er staan nu, naast de 133 Egelwaanemingen, maar 34 andere waarnemingen in het bestand van andere soorten zoogdieren en dat is bedroevend weinig. Bij deze wil ik u oproepen om ook in 2004 al uw zoogdierwaarnemingen door te gaan geven.

525

Jan-Pieter de Krijger 500


140

53


Nederlandse naam Egel

54

Aantal 1 2 1 1 1 2 1 2 1 1 4 1 1 1 1 1 10 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1

Datum X-coord. Y-coord. 05-03-2003 122,0 520,0 10-03-2003 132,0 518,0 03-04-2003 132,0 519,0 05-04-2003 131,0 517,0 11-04-2003 122,0 520,0 15-04-2003 131,0 519,0 10-05-2003 129,0 518,0 15-05-2003 131,0 519,0 27-05-2003 137,0 522,0 31-05-2003 137,0 522,0 01-06-2003 141,0 528,0 02-06-2003 143,0 528,0 02-06-2003 137,0 526,0 05-06-2003 145,0 524,0 07-06-2003 145,0 524,0 14-06-2003 142,0 528,0 15-06-2003 128,0 516,0 25-06-2003 134,6 519,4 26-06-2003 132,0 519,0 27-06-2003 142,0 519,0 02-07-2003 142,0 519,0 02-07-2003 142,0 520,0 04-07-2003 130,0 516,0 05-07-2003 131,0 518,0 06-07-2003 130,0 516,0 13-07-2003 143,0 528,0 15-07-2003 142,0 519,0 19-07-2003 143,0 528,0 21-07-2003 143,0 528,0 21-07-2003 125,0 514,0 23-07-2003 130,0 516,0 24-07-2003 130,0 516,0 24-07-2003 141,0 517,0 28-07-2003 134,0 517,0 29-07-2003 140,0 518,0 29-07-2003 130,0 516,0 30-07-2003 138,0 518,0 30-07-2003 145,0 525,0 31-07-2003 129,0 515,0 01-08-2003 145,0 523,0 02-08-2003 134,0 519,0 03-08-2003 133,0 518,0 06-08-2003 143,0 527,0 10-08-2003 128,0 517,0 10-08-2003 134,0 519,0 12-08-2003 131,0 519,0 14-08-2003 130,0 518,0 15-08-2003 134,0 526,0 20-08-2003 148,0 524,0 21-08-2003 145,0 523,0 23-08-2003 131,0 517,0 25-08-2003 143,0 528,0 25-08-2003 145,0 522,0

Plaats Obdam Blokker Hoorn Hoorn Obdam Hoorn Bobbeldijk Hoorn Zwaag Andijk Andijk Andijk Wervershoof Bovenkarspel Bovenkarspel Andijk Bobbeldijk Blokker Hoorn Hem Hem Hem Hoorn Hoorn Hoorn Andijk Venhuizen Andijk Andijk Avenhorn Hoorn Hoorn Wijdenes Hem Hem Hoorn Hem Het Streekbos Avenhorn Bovenkarspel Blokker Hoorn Andijk Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Oostwoud Enkhuizen Bovenkarspel Hoorn Andijk Bovenkarspel



Nederlandse naam Egel


Aantal 1 1 3 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Datum X-coord. Y-coord. 25-08-2003 148,0 524,0 30-08-2003 132,0 519,0 06-09-2003 128,0 517,0 07-09-2003 135,0 518,0 08-09-2003 135,0 519,0 09-09-2003 136,0 518,0 17-09-2003 132,0 518,0 18-09-2003 132,0 519,0 24-09-2003 134,0 519,0 29-09-2003 122,0 520,0 02-10-2003 135,0 519,0 02-10-2003 135,0 519,0 02-10-2003 133,0 519,0 04-10-2003 134,0 519,0 13-10-2003 140,0 518,0 15-10-2003 134,0 519,0 15-10-2003 140,0 518,0 15-10-2003 132,0 519,0 16-10-2003 132,0 517,0 20-10-2003 134,0 519,0 20-10-2003 128,0 518,0 20-10-2003 132,0 518,0 21-10-2003 135,0 519,0 23-10-2003 135,0 519,0 23-10-2003 136,0 519,0 24-10-2003 132,0 519,0 24-10-2003 122,0 520,0 25-10-2003 124,0 518,0 25-10-2003 134,0 519,0 25-10-2003 125,0 519,0 25-10-2003 122,0 520,0 25-10-2003 122,0 520,0 26-10-2003 134,0 519,0 26-10-2003 135,0 532,0 27-10-2003 125,0 519,0 29-10-2003 135,0 519,0 02-11-2003 147,0 525,0 03-11-2003 134,0 519,0 05-11-2003 133,0 517,0 07-11-2003 135,0 519,0 09-11-2003 134,0 519,0 10-11-2003 132,0 518,0 12-11-2003 145,0 523,0 12-11-2003 130,0 516,0 15-11-2003 122,0 520,0 16-11-2003 130,0 516,0 18-11-2003 138,0 521,0 22-11-2003 136,0 519,0 27-11-2003 130,0 516,0 27-11-2003 133,0 520,0 04-12-2003 135,0 519,0 21-12-2003 134,0 519,0 31-12-2003 147,0 525,0

Plaats Enkhuizen Zwaag Berkhout Hoorn Blokker Schellinkhout Hoorn Hoorn Blokker Wognum Blokker Hoorn Zwaag Blokker Hem Blokker Hem Hoorn Hoorn Blokker Hoorn Hoorn Blokker Blokker Hoorn Hoorn Obdam Andijk Blokker Hoorn Wognum Wognum Blokker Medemblik Hoorn Blokker Enkhuizen Blokker Hoorn Blokker Blokker Hoorn Andijk Hoorn Wognum Hoorn Westwoud Blokker Hoorn Zwaag Blokker Blokker Enkhuizen

55


56



7 Overigen 7.1 Overige waarnemingen Naast vogels, planten, vlinders, libellen, hommels en egels zijn er ook nog andere beesten gezien. In 2003 zijn er wel meer meldingen binnengekomen dan in 2002, maar dit overzicht is naar mijn mening verre van compleet. Ik hoop dat de KNNVérs door dit overzicht worden geinspireerd om ook andere waarnemingen door te geven. Dit kan op verschillende manieren namelijk via onze website (www.knnv.nl/hoorn) of door middel van de waarnemingskaarten die, op werkgroepavonden, op lezingen of bij de Natuurhistorisch secretaris kunnen worden ingeleverd. Egbert Baars

Amfibieën Nederlandse naam Groene kikker

Rugstreeppad

Aantal 1 1 1 1

Datum X-coord. Y-coord. 09-06-2003 135,4 520,5 15-06-2003 142,3 518,4 15-06-2003 145,6 525,7 14-09-2003 131,0 522,0

Plaats Oosterblokker Hem Het Streekbos Wognum

Aantal Datum X-coord. Y-coord. 1 08-08-2003 130,0 516,0 1 08-08-2003 130,0 516,0

Plaats Hoorn Hoorn

Vissen Nederlandse naam Paling Snoek Zoogdieren Nederlandse naam Haas Konijn Mol

Wezel


Aantal 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1

Datum X-coord. Y-coord. 26-03-2003 136,4 520,7 04-08-2003 136,0 526,0 15-06-2003 145,8 525,5 15-06-2003 145,6 525,7 06-06-2003 142,3 518,4 08-06-2003 142,3 518,4 09-06-2003 142,3 518,4 15-06-2003 142,3 518,4 30-10-2003 130,0 516,0 07-09-2003 142,0 524,0

Plaats Zwaag Egboetswater Het Streekbos Het Streekbos Hem Hem Hem Hem Hoorn De Weelen

57


58


2003 1 maand januari 14 neerslag 9,5 temp.hoog -1,6 temp.laag luchtdruk 985 windrichting zo3 1 februari 6 neerslag -1,4 temp.hoog temp.laag -5,4 luchtdruk 1010 windrichting zzo4 1 neerslag maart 2 12,8 temp.hoog 5,2 temp.laag 1015 luchtdruk windrichting z2 1 april 11 neerslag 10,8 temp.hoog temp.laag 0,2 luchtdruk 1002 windrichting zw6 1 mei neerslag 2,8 temp.hoog 14,5 temp.laag 9,5 luchtdruk 1012 windrichting zw5 1 juni neerslag 0 temp.hoog 28 temp.laag 13 luchtdruk 1009 windrichting ozo1 1 juli neerslag 0 temp.hoog 20 temp.laag 13 luchtdruk 997 windrichting zw4 1 augustus neerslag 0 temp.hoog 25,4 temp.laag 15,2 luchtdruk 1018 windrichting w2 1 september neerslag 4,3 temp.hoog 19,4 temp.laag 10,8 luchtdruk 1020 windrichting nw4 1 oktober neerslag 0 temp.hoog 16,7 temp.laag 6 luchtdruk 1008 windrichting ono3 1 november neerslag 0 temp.hoog 11,8 temp.laag 4,6 luchtdruk 994 windrichting zw2 1 december neerslag 10 temp.hoog 10 temp.laag 6 luchtdruk 1000 windrichting o2

5 3,5 28,5 0 1 0 4,2 -0,4 1 9,6 0,3 1 6,8 -2 -5 -1,2 978 1000 1015 1011 1018 zw>o no2 no3 zw2 no4 5 3,4 6 3 2 1,5 5,4 6,2 4,6 5,6 3,3 -1,4 1 2,4 1,2 -2,5 998 985 988 1007 1020 zw4 w4 wnw5 nnw3 zzo2 5 2,1 0 1,3 0 1 9,4 12,6 9,6 12,8 7,4 1,6 7,7 6 0,2 5,6 1007 1020 1020 1016 1008 wnw2 nw1 zo3 zw2 wnw3 5 1 0 0 0 0 9,2 11,8 11,5 10,6 9 4,4 1,2 4,5 3,5 5,6 1011 1022 1028 1029 1028 nnw5 nnw5 zw3 wnw5 no4 5 5,2 4,7 0 3 0,3 19,4 15,2 23 16,9 15,4 8 8,6 7,8 12,4 10,4 1004 1020 1010 1008 1022 zo5 w7 zzo4 w3 nw2 5 1,8 0 12,5 0 0 28,6 24,1 27,4 19,6 25 12,6 12,2 17,2 14,1 9,4 1006 1013 1007 1021 1018 zo>w zo1 o2>z wzw3 zzw3 5 6 4 0 0 0 17,8 18,6 16,6 17,8 19,7 14,4 13,4 13,7 13,8 14 1001 1009 1013 1018 1022 w5 wnw4 wnw4 w2 w2 5 0 0 0 0 0,9 25 26,6 28 28,6 30,1 17,6 14 13,8 14,4 15,6 1021 1022 1026 1026 1024 zw2 no2 ono2 no2 o2 5 1,2 0 0 0 0,9 20,4 20,8 22,4 23,6 21 10,7 8 8,4 9,8 14,2 1026 1030 1027 1023 1013 nnw2 n2 o1 o2 zw3 5 0 0 11 2,9 13 18,2 19,1 14,4 13,6 14,6 9,2 10,4 9 6,1 6,4 1012 1005 1004 1011 1001 o2 no>w nw4 nnw1 nw6 5 5 14 0 0 0 10,6 12,8 13,8 11,5 12 5,6 5,8 6,2 8 2,6 994 1007 1028 1030 1030 zzw6 zw6 w2 o2 o2 5 0 0 0 0 1 9 6,8 6,8 7 10 5 4 5,8 5,3 0,4 1017 1024 1027 1031 1024 o2 no3 no4 zw2 no5

10 0 2 0 0 0 -1,2 -3,4 -4,4 1,2 -2 -7,2 -6 -9,2 -7,4 -8,7 1022 1018 1023 1025 1035 ono2 ono1 ozo2 zw2 o1 10 0,3 0,7 0 0 0 6,4 6,4 1,2 8,2 5,8 5,6 1,6 5,2 -0,6 -2,8 1019 1020 1017 1025 1028 zw2 zzw2 zo1 ozo1 zo1 10 6 0 1 0 5,6 8,8 8,5 10,6 11,2 11,2 -0,4 7,2 8,2 4,8 7,4 1013 1013 1016 1019 1011 z5 w6 wzw6 zw5 zw4 10 0 0 0 0 0 8 8,2 8,8 8,3 11,8 -2 -2,6 4,4 -1,5 1 1030 1025 1014 1005 1010 no3 n2 n3 nw2 wzw3 10 0 0 0,8 0 0 18,6 18,8 16,7 18,2 19,6 4,4 14,8 8,4 7,9 8,4 1024 1018 1016 1020 1018 nw1 z>nw2n1 w2 zo>w 10 0 8,7 0 0 0 25,4 23,6 20,1 23,8 21,4 15,1 13,4 13,2 11,8 12,8 1016 1008 1019 1011 1019 zw3 z>w2 zw4 zo2 z2 10 0 0 0 0 0 22 22,3 21,9 27,3 23,4 9,6 10,3 15,7 10,4 10,9 1022 1019 1021 1019 1020 w1 w3 n2 zo>zwzw4 10 0 0 0 0 0 32,6 27,8 23,6 27,7 30,3 18,6 18,6 18,6 17,7 18,5 1019 1020 1018 1017 1020 zo1 nw1 w2 z>nw zo1 10 0 1,9 1 26 0,7 21,6 19,8 19,8 14,2 20 9,6 10,2 11,2 9,6 10,4 1016 1007 1012 1009 1020 zo1 nw2 nw2 no2 w2 10 16 17 1,2 0 0 10,6 14,4 15,4 46,2 15 6,6 9,2 11,1 14,5 11,4 994 1004 1014 1010 1023 nw8 nw6 w2 w5 w1 10 0 0 0 0 0 9 9,3 9,2 11,6 3,6 3,3 3,5 2 4,8 2,6 1036 1021 1020 1025 1022 o5 o5 ozo2 no1 o3 10 0 0 0 0 4,5 2,2 1,4 1,9 3 3,4 -3,3 -4,7 -3,8 -4,2 -3,2 1035 1024 1020 1013 1004 o2 o2 no1 z2 zzw4

dagen 15 0 0 0 3 0,8 8,4 8,2 4,4 8,8 8,4 6 6,2 -4 7,6 5,5 1026 1019 1023 1022 1024 zw2 zw5 wzw5 wzw6 w3 15 0 0 0 0 0 1,2 -1,3 2,6 -0,2 0,3 -2,3 -5,3 -3,2 -3,5 4,7 1031 1029 1032 1038 1038 o2 ono2 ono4 o2 o2 15 0 0 0 0 0 9,4 10,7 10,5 13,4 8,5 3,4 0,8 6,6 -1,3 -1 1029 1039 1035 1042 1045 n5 n2 no2 o2 zo1 15 0 0 0 0 0 23 23,8 13,5 17,2 19,2 -0,3 6,8 7 0,8 6,7 1015 1020 1017 1022 1025 o3 o1 ozo4 ozo2 ono2 15 12,8 11 2 0,5 0 16,2 13,8 14,2 16 17 10,4 8,2 8,2 6,8 4,6 1014 1009 1019 1023 1013 zw4 w3 wnw5 nw1 o1 15 0 0 0 0 0 23 24,2 22,4 23,6 23,1 10,5 9,2 13,4 10,2 11,2 1018 1024 1019 1020 1014 nw2 nw2 no2 nw2 no2 15 0 0 0 0 0 22,1 24 27,1 30,4 32,7 11,3 10,3 12,8 14 18,5 1022 1022 1014 1009 1004 nw1 no2 o3 ono3 o2 15 0 0 0 0 0 32,2 24 22 22,2 23,1 18,6 19,4 16,6 14,2 11,4 1019 1020 1017 1018 1020 zw3 nw3 nw4 nnw2 no2 15 1,3 0 0 0 0 18,8 21,1 22,2 22 23,6 11,4 7,2 7,4 7,8 9,2 1027 1032 1034 1026 1023 nnw3 no1 ono1 ozo1 zw1 15 0 0 0 0 0 14,4 12,6 12 12 11,7 4 4,3 5,1 1,7 1,3 1028 1027 1032 1035 1034 o2 o3 o4 o3 o3 15 0 0 0 2 3,6 6,7 12,2 10,2 11,2 8,4 0,6 5 6,2 7,2 5,2 1016 1023 1010 1012 1012 zo2 w>z2 zo4 zw5 w1 15 1,8 29 4,5 1,6 0,8 7,4 11,6 9,6 8,2 8,2 -0,2 3 5,5 2,6 3,6 1020 1003 997 1021 1028 n>zo2 zw7 wnw4 nw7 nw2

20 0 0 2 2 ,4 4,2 7,2 6,6 8 3,2 2,4 1,5 5,6 1013 1013 998 992 zw2 z5 z6 z5 20 0 0 0 0 1,4 -0,3 2,8 3,6 -6 -6,6 -4 -3,2 1042 1030 1018 1014 o3 ono2 o4 o4 20 0 0 0 0 8,6 13,4 8 7,6 -0,5 1 1 2,8 1033 1031 1031 1025 n3 no1 n2 nw1 20 0 0 0 0,4 21,4 17,6 12,6 16,4 4,2 4,4 4,6 4,4 1032 1031 1021 1009 ono3 no4 ono5 o3 20 0,5 6,7 9 7 18,9 18,2 15 13 11 11,2 10,6 9,8 1007 1010 1010 1005 z2 zw5 z1 zw5 20 0,3 0 0 3 24,4 23,6 21 18 13,3 15,4 16,2 13,4 1011 1019 1018 1020 o2 wnw3 wzw4 nw4 20 17 1 0 1 21 23 30,6 28,8 17,2 17,8 14,5 18,4 1015 1020 1018 1013 zzw4 wzw3 zo1 zo1 20 0 0 3,4 0 23,3 27 22 22,6 11,3 16,8 17,6 11,8 1015 1001 1020 1020 o2 w2 w2 w2 20 0 0 0 0 25,6 25,6 23,4 24,8 10,6 10,6 13,6 15,8 1021 1014 1017 1022 zo1 zw2 zw2 z2 20 0 0 0 1 11,3 11,4 12,4 9,8 1,7 -1,2 0,6 2,7 1026 1014 1009 1004 ono3 o2 o1 nno3 20 2,5 1,4 0 1,2 10,6 13 13,2 10,8 6,2 9,2 11,5 9,6 1018 1018 1020 1012 zw2 wzw3 wzw4 zw3 20 0 0 0 5 7,7 5,6 7,2 8,5 4,4 -1,9 -1,8 1 1023 1018 1015 992 zzw2 zzo1 wzw1 zw4 25 0 1,5 1,5 3,2 13,5 1,3 5,5 0 8 9,2 7,6 7,5 9,7 6,2 7,5 7,8 7,7 9,8 5,6 5,6 -0,8 3 7,2 3,4 5,2 5 5,2 985 992 1023 1037 1023 1020 1010 1005 993 nw7 nw5 zo2 w2 nnw4 w1 zw4 zw3 w5 25 0 0 0 0 0 0 0 0 5,8 9,2 6,2 10,6 11,2 10 12,6 14,2 2,8 -5 -4,2 -3,2 -0,2 -1,4 -3,6 -0,2 1022 1023 1026 1028 1024 1013 1013 1020 ozo1 o1 o2 z2 ozo2 o2 o1 o2 25 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10 12,2 16,5 16 1,56 15,8 17,8 18,9 18 1,8 3,2 4 4,4 -1 -1,2 1,8 2,2 4,2 1028 1025 1023 1023 1021 1018 1017 1013 1011 o3 o2 o1 zw2 no1 no1 no1 ozo1 nw2 25 0 0 0 0 0 3 14 1 5 24,2 15 20,8 16 17 16,3 21,2 23,1 15 9,6 3,8 9,4 11,2 6,6 4,4 9,8 11,2 9,4 1011 1017 1019 1015 1011 1002 1006 996 1010 zo2 nw2 n3 ozo2 zw>n2zw5 z3 o2 zw5 25 2,2 1,8 4,5 3,6 9 0 0 0 0 16,4 17,4 16,5 15,5 16,4 20,2 21,4 23,7 25,5 9,7 11,5 12,3 10,8 10,2 16,6 7,7 9,3 10,4 1020 1018 1008 1006 1018 1023 1027 1022 1017 w2 zzw3 zw5 z1 wnw1 nw1 no1 ono2 ono2 25 0 0 0 0 0 0 0 0 0 19,8 23,6 27,4 20,4 21,6 23,2 26,8 21,6 23,6 12 12 15,8 12,6 9,8 9,4 12,4 16,8 10,8 1020 1011 1005 1020 1022 1014 1014 1013 1008 nnw2 zo2 wnw5 nw4 nno2 o2 o2 w2 no1 25 0 0 0 5,5 1,5 2 2,5 0 0 26,8 24,6 25,1 22 24 23,6 22,4 24 26,4 13,4 13,8 13,2 16,3 14,2 15,2 17,5 12.4 13,3 1015 1017 1015 1013 1007 1009 1003 1022 1018 z1 zw4 wzw3 zw4 zzo2 zw2 wnw4 wzw2 z2 25 0 0 2 0 0 0 0 0 2,8 22,6 23 22,4 20,4 24,2 24 18,8 19 16,4 10,8 16,3 16 14,8 16,2 16 15,8 13,5 14 1015 1013 1023 1021 1017 1015 1012 1008 1002 z>w2 zw4 w2 n1 ono1 nnw2 nw2 n1 nno2 25 0 0 12,5 3,2 0 0 2,5 3,5 5,4 24 24,2 14,5 17,2 18,4 18,6 18 13,6 17,2 14,8 14,4 10,8 6,6 5,2 6 8,8 7,6 10,2 1018 1003 1019 1031 1024 1014 1018 1007 1014 zw2 wzw5 nw6 w1 zo2 zw3 w1 o2 n2 25 0 0 0 4,5 5,5 9 0 0 0 10 8,6 7,4 9,2 10,4 9,4 8,6 9,2 8,4 1,8 0,8 0,3 -2,5 1,4 3,4 -2,8 -1 -0,8 1010 1012 1020 1019 1012 1015 1021 1010 993 ono2 ono4 o2 z>n1 wnw3 ono1 ozo1 z2 z3 25 1,7 10 9 11 0 2 0 0 0 9,6 12,2 12 7 9,2 10 9,6 9,4 4,8 8,8 8,8 8,8 6,8 2,2 6,2 2,6 0 1,2 1008 1001 1003 1005 1007 992 1001 1012 1005 z2 zzo2 no1 no5 w1 zzo6 w1 zw1 zo5 25 9 9,5 13 1 0 0 0 22 5 10,2 4 4,2 7,4 9,3 9,4 6,8 5,4 6 4,2 1 -1 2,8 6,8 6 5,5 2,8 2,8 985 1024 1018 1025 1016 998 996 983 1008 w9 nnw4 z2 z2 wzw5 zw5 zzo4 nnw4 w3 JAARTOTAAL NEERSLAG

30 0 11,7 4,2 1016 nw3 30 10 15 7,2 1004 z>w2 30 0 26,7 13,1 1014 no2 30 7 18,6 11,5 1003 o2 30 16,5 23,2 17,7 1014 z2 30 0,7 20,8 10,2 1012 nw4 30 0 17,6 6,2 1015 zo2 30 2,8 11,2 2,4 987 z1 30 8,7 7,6 4 1004 z3 30 1,3 3,8 0,6 1020 n1

Natuurhistorisch jaarverslag 2003 0,2 2,2 -2,5 1026 o2

8 11 4,8 977 o>z3

19,8

10 19,9 11,6 1018 nw3

731,1

119,2

72,1

91,9

64,4

57

33,3

87,4

45,4

19

0 25,8 12,8 1016 zw2

0 25,5 12,5 1012 no2

0 12,4 4,2 1028 nw3

6,59 1,69

10,10 5,30

13,20 4,13

20,45 9,90

24,37 15,34

23,71 14,05

23,23 12,69

18,19 9,85

15,21 4,66

11,48 3,04

1014,50

1013,52

1012,10

1019,38

1017,30

1015,00

1014,86

1015,17

1016,72

1022,53

temp. regen luchtdruk 30 gem. totaal gem. 7 98,7 0 0,2 2,3 4,97 0,6 -1,8 1,02 1002 1020 1012,83 w>no no2 30 22,9 5,06 -1,43 1020,30


7.2 Het weer van 2003 in Hensbroek

OIn de onderstaande tabel is een overzicht van de weersomstandigheden in 2003 weergegeven. De gegevens zijn afkomstig van Jan Nanne uit Hensbroek.

59


7.3 Organisatie KNNV afdeling Hoorn/West-Friesland Voorzitter M. Kleij (Michel), Lijndraaier 149, 1625 ZV, Hoorn, telefoon (0229) 23 05 24, e-mail: [email protected] Secretaris E.J. Baars (Egbert), Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, telefoon (0229) 24 95 46, e-mail: [email protected] Penningmeester en Ledenadministratie A. Roobeek (Ad), P.J. Jongstraat 176, 1614 LK Lutjebroek, telefoon (0228) 51 20 88, e-mail: [email protected] Natuurhistorische secretaris J.P. de Krijger (Jan-Pieter), Weidemolen 98, 1622 KE Hoorn telefoon (0229) 23 97 24, e-mail: [email protected] Leden A.L. ter Horst (Anneloes), Dorpsstraat 59, 1713 HB Obdam, telefoon: (0226) 45 29 90, e-mail: [email protected] C.J.P. Schoon (Kees), Lekerweg 37, 1608 MB Wijdenes, telefoon: 06 55 10 15 11, e-mail: [email protected] C. van der Velden (Cor), Dukaat 29, 1628 PP Hoorn, telefoon (0229) 23 19 10, e-mail: [email protected] Erevoorzitter J.A. Marbus (Jan), Dorpsstraat 10A, 1689 EV Zwaag, telefoon (0229) 23 04 19, e-mail: [email protected]

Commissies

Commissie Landje van Naber contactpersoon: J.P. de Krijger (Jan-Pieter), Weidemolen 98, 1622 KE Hoorn telefoon (0229) 23 97 24, e-mail: [email protected] Commissie Excursies contactpersoon: E. de Vroome (Eric), Veenrug 37, 1687 WN Wognum, telefoon (0229) 57 10 78, e-mail: [email protected] Commissie Lezingen contactpersoon: C. van der Velden (Cor), Dukaat 29, 1628 PP Hoorn, telefoon (0229) 23 19 10, e-mail: [email protected] Comissie voor Public relations, externe contacten contactpersoon: M. Kleij (Michel), Lijndraaier 149, 1625 ZV, Hoorn, telefoon (0229) 23 05 24, e-mail: [email protected] Internet contactpersoon: E.J. Baars (Egbert), Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, telefoon (0229) 24 95 46, e-mail: [email protected] website: http://www.knnv.nl/hoorn

Werkgroepen

Plantenwerkgroep contactpersoon: W. Mantel (Willy), Schout 57, 1625 BR Hoorn, telefoon (0229) 23 05 91 Vlinderwerkgroep contactpersoon: H.E. van der Groep (Henny), Yellowlaan 24, 1695 HV Blokker, telefoon (0229) 24 95 46, e-mail: [email protected] Vogelwerkgroep contactpersoon: K. van Gent (Ko), Berkenweide 13, 1647 BG Berkhout, telefoon (0229) 24 58 85, e-mail: [email protected] 60


Natuurhistorisch Jaarverslag 2003

Recommend Documents