na Griekse crisis

De  les  die  hoe  dan  ook  blij/  na   Griekse  crisis    

Marike  Stellinga  |  NRC,  zaterdag  11  juli  2015,  Economie,    pagina  2   Wat  is  de  les?  Als  we  even  al  onze  ergernis  opzij  ze8en  over  de   Griekse  crisis.  Als  we  even  stoppen  onze  haren  uit  ons  hoofd  te   trekken  over  alle  onnodige  schade  die  door  beide  par@jen  is   aangericht.   Wat  is  de  les?   Wat  mij  betre/  is  er  maar  één:  technocraGsch  beleid  is  tot  mislukken  gedoemd.  Je   kunt  een  land  niet  behandelen  als  een  crimineel  op  een  strafexpediGe.  Je  kunt  niet   tegen  een  volk  zeggen:  dit  beleid  is  goed  omdat  het  van  ons  moet.  Ergens  zal  het   land  het  spelbord  omgooien  in  een  onredelijk  ogende  uitbarsGng  van  protest.  Dat  is   volkomen  begrijpelijk.  Ook  al  is  het  tegelijkerGjd  ook  dom.   Ik  was  in  Indonesië  in  1997  toen  de  Azië-­‐crisis  uitbrak.  Ik  liep  stage  bij  een  Gjdschri/   dat  schreef  over  banken  en  ik  deed  voor  mijn  scripGe  onderzoek  naar  de  stabiliteit   van  de  Indonesische  bankensector.  Een  maand  na  aankomst  storUe  het  land  voor   mijn  ogen  in.  Eerst  de  wisselkoers,  toen  de  banken,  daarna  de  economie  en   uiteindelijk  ook  de  president  die  het  land  31  jaar  had  geregeerd:  Soeharto  moest  na   rellen  a/reden.  Tussendoor  probeerde  het  IMF  de  zaak  te  redden  met  een  lening   van  zo’n  30  miljard  dollar  in  ruil  voor  saneringen  en  hervormingen.   Pagina 1 van 8

Van  die  periode  weet  ik  nog  veel,  maar  als  ik  eraan  terugdenk,  zie  ik  in  mijn  hoofd   één  foto.  President  Soeharto  zit  aan  een  tafel  en  tekent  een  overeenkomst  met  het   IMF.  Naast  hem  staat  IMF-­‐directeur  Michel  Camdessus  met  gekruiste  armen.  Hij  kijkt   streng  op  Soeharto  neer.  De  vernedering  van  een  volk  in  één  foto.  Voor  Indonesiërs,   die  in  sociaal  verkeer  onder  gelijken  de  ogen  uit  respect  leUerlijk  op  gelijke  hoogte   houden,  een  diepe  belediging.  De  gekruiste  armen  deden  de  rest.   Het  programma  mislukte:  Soeharto  voerde  de  wensen  van  het  IMF  hal_arGg  uit.   Indonesiërs  wisselden  in  steeds  hoger  tempo  hun  roepias  in  voor  dollars.  Later   erkende  het  IMF  dat  het  bij  alle  AziaGsche  landen  te  hard  was  geweest.  De  geëiste   ingrepen  waren  te  bruut.   Waarom  begin  ik  hierover?  Omdat  hier  de  les  hetzelfde  was.  Een  reddingsoperaGe   wordt  pas  een  succes  als  het  land  er  zelf  achter  staat  –  de  poliGci  en  een  groot  deel   van  het  volk.  Dat  lukt  alleen  als  de  regerende  poliGci  de  kans  krijgen  van  de   bezuinigingen  en  hervormingen  hún  beleid  te  maken.  Beleid  dat  zij  kunnen   verdedigen  en  dat  zij  uitleggen  aan  hun  kiezers.  Zij  moeten  er  voor  gaan  staan.  Het   beleid  mag  dus  niet  gepresenteerd  worden  als  straf:  we  gaan  die  Grieken  en  die   Indonesiërs  een  lesje  leren.   Dat  vereist  van  de  onderhandelaars  aan  de  andere  kant  van  de  tafel,  zoals  het  IMF   en  Europa,  immense  grootmoedigheid.  Zij  moeten  de  neiging  weerstaan  zelf  punten   te  scoren  bij  hun  achterban.  Een  zware  opgave.  Het  vereist  leiders  die  een  doel   bereiken  belangrijker  vinden  dan  het  imago  dat  ze  er  zelf  aan  over  houden.  De   intenGe  moet  zijn  om  het  gezicht  van  beide  parGjen  te  redden.   Als  ik  het  goed  begrijp  kreeg  Mexico  bij  zijn  schuldencrisis  in  1989  die  kans  wel.  Vaak   hoor  je  dat  economen  niet  begrijpen  dat  dit  soort  kwesGes  niet  louter  economisch   van  aard  zijn,  maar  ook  poliGek.  Maar  de  econoom  Sweder  van  Wijnbergen,  vanuit   de  Wereldbank  betrokken  bij  het  reddingspakket  voor  Mexico,  vertelt  dit  sinds  2010   aan  iedereen  die  het  horen  wil.  Van  buitenaf  opgelegd  beleid  zal  ervaren  worden  als   straf  en  zijn  eigen  verzet  organiseren.  Gun  de  Mexicanen,  de  Grieken  hun  podium.   Precies  om  deze  reden  word  ik  ongemakkelijk  van  pleidooien  voor  centraal  (vanuit   Brussel  besGerd)  Europees  economisch  beleid  –  omdat  een  muntunie  dat  nou   eenmaal  vereist.  Ik  voorspel  u:  daar  krijg  je  onvermijdelijk  hommeles  en  verzet  van.                    Van  buitenaf  opgelegd  beleid  zal  ervaren  worden  als  straf  

Pagina 2 van 8

West-­‐Europa,  los  het  op  met  die   Grieken   Marike  Stellinga  |NRC,  20  juni  2015;  Economie,  pagina  2   Ik  ben  er  klaar  mee.  Al  dat  gedreig  en  gedoe  met  die  Grieken.  Al  die  stoere  praat.  –   Dit  is  ons  finale  bod.  –  Nu  moeten  jullie  echt  over  de  brug  komen.  –  Dan  ga  je  maar   uit  de  eurozone.   Tuurlijk.  We  hebben  het  allemaal  zo  ontzeUend  vaak  gehoord.  De  cruciale  top,  het   laatste  moment,  nu  moeten  ze  echt  overstag.  Een  vertoning  waar  we  sinds  2010   naar  kijken.  Mijn  irritaGe  ligt  niet  bij  de  Grieken,  mijn  irritaGe  ligt  al  vijf  jaar  bij  de   rest  van  Europa.   Wat  elk  intelligent  mens  vijf  jaar  geleden  had  kunnen  zien  geldt  nog  steeds:  de   Grieken  kunnen  nooit  al  hun  schulden  ajetalen.  Dat  erkennen  is  geen  mening  maar   een  feit.  Dat  ontkennen  is  een  illusie  in  stand  houden.  Ik  verwacht  meer  van  poliGci   als  Angela  Merkel  en  Jeroen  Dijsselbloem.  Waarom  moet  een  simpel  oplosbaar   probleem  zo  ongelooflijk  lang  worden  uitgerekt?   Elke  bankier  weet  wat  hij  moet  doen  met  een  klant  aan  wie  te  veel  is  geleend:  een   deel  van  de  schulden  kwijtschelden  en  een  strenge  betalingsregeling  afspreken.  Gaat   al  eeuwen  zo,  ook  in  ons  land.  Daar  hoeven  geen  grote  woorden  bij  gebruikt  te   worden  over  schuld  en  boete.  Degene  die  te  veel  leent  en  degene  die  te  veel   uitleent  hebben  allebei  schuld  en  laten  dus  allebei  een  veer.  Punt.   Europa  koos  er  vijf  jaar  geleden  voor  de  uitleners  aan  de  Grieken  (waaronder  veel   banken  uit  West-­‐Europa)  te  beschermen.  Wij  namen  toen  hun  schulden  over.  Al  die   poliGci  die  vonden  dat  de  Grieken  een  harde  les  moesten  leren,  vonden  toen  dat  de   schuldeisers  van  de  Grieken  geen  les  hoefden  leren  (volgende  keer  gewoon  weer   lenen  aan  de  Grieken  want  de  belasGngbetalers  van  Europa  redden  je  wel).  Later   werd  wel  schoorvoetend  een  bijdrage  van  de  resterende  private  schuldeisers   gevraagd.  Maar  toen  lag  een  groot  deel  van  de  schuld  al  op  ons  bord.  ConsequenGe   van  die  beslissing  is  dat  wij  belasGngbetalers  een  groot  deel  van  de  rekening  krijgen.   Of  de  Grieken  nu  in  de  eurozone  blijven  of  niet.  Zo  simpel  is  het.  Alleen  dur/  nog   steeds  bijna  geen  acGeve  poliGcus  dit  hardop  te  zeggen.   –  Ja,  maar  als  we  schulden  kwijtschelden,  welke  les  hebben  de  Grieken  dan  geleerd?   De  Grieken  hebben  een  harde  les  geleerd.  Iedereen  die  beweert  dat  Nederland  de   afgelopen  jaren  kapot  is  bezuinigd,  zou  zijn  mond  moeten  spoelen.  Er  is  maar  één   land  kapot  bezuinigd  en  dat  is  Griekenland.  Het  door  Europa  opgelegde  beleid  hee/   de  economie  de  afgrond  in  geduwd.  Allemaal  om  de  illusie  in  stand  te  houden  dat  de   Grieken  al  hun  schulden  kunnen  ajetalen  (weet  u  nog  dat  Nout  Wellink  op  televisie   zei  dat  we  alle  aan  de  Grieken  geleende  euro’s  terug  zouden  krijgen?).  In   Pagina 3 van 8

werkelijkheid  maakte  dit  harde  beleid  het  vermogen  van  Griekenland  om  de   schulden  terug  te  betalen  kleiner.  We  hebben  er  dus  niets  aan.   –  Ja  maar,  wat  houdt  Italië  dan  tegen  om  zich  net  zo  in  de  schulden  te  steken  als  de   Grieken?   Er  is  geen  land  dat  verlekkerd  kijkt  naar  de  Grieken.  Niemand  wil  de  Grieken  zijn:  vijf   jaar  met  straf  in  de  kelder,  onder  vernederende  curatele  staan  van  Europa.   U  merkt  het:  mijn  vermogen  tot  humor  is  in  deze  kwesGe  verdwenen.  Mijn  plaat   blij/  op  dit  onderwerp  al  een  jaar  of  vijf  hangen.  Daar  word  je  toch  een  Gkje   verbeten  van.  Dus,  geachte  mevrouw  Merkel,  los  het  op.  Maak  een  groot  gebaar  in   ruil  voor  Griekse  concessies.  Een  grote  vrouw  weet  wanneer  ze  een  verlies  moet   nemen.  Tot  die  Gjd  stop  ik  mijn  vingers  het  liefst  in  mijn  oren;  hoeveel  Gjd  moeten   we  nog  aan  deze  klucht  besteden?   Niemand  wil  de  Grieken  zijn:  vijf  jaar  met  straf  in  de  kelder  onder   curatele  staan   Marike  Stellinga  is  econoom  en  schrij/  in  de  NRC  elke  zaterdag   over  poliGek  en  economie  

..

de  euro  werkt  zo  als  de  splijtzwam   van  Europa   Als  er  een  exit-­‐opAe  is,  is  het  makkelijker  landen  tot  de  orde  te  roepen.  Zonder   exit-­‐opAe  zijn  we  gevangenen  van  elkaar.  Het  dictaat  aan  de  Grieken  is  EU-­‐ onwaardig,  vindt  Arnoud  W.A.  Boot.  

Arnoud  W.A.  Boot  |NRC,  Woensdag,  15  juli  2015;  pagina  19   Het  akkoord  over  Griekenland  biedt  weinig  perspecGef  en  lijkt  een  bezegeling  van   een  ophanden  zijnde  Grexit.  Het  Europese  ideaal  van  samenwerking  en   gelijkwaardigheid  is  verworden  tot  het  opleggen  van  dictaten.  De  schuldvraag  is   onbelangrijk.  Ja,  Griekenland  hee/  zichzelf  veel  te  verwijten,  maar  de  andere   eurolanden,  die  op  de  meest  naïeve  manier  die  maar  mogelijk  was  een   gemeenschappelijke  munt  hebben  ingevoerd,  gaan  niet  vrijuit.  De  euro  zou  moeten   staan  voor  een  verdieping  van  de  samenwerking  en  een  gevoel  van  onderlinge   verbondenheid  in  Europa,  maar  doet  het  tegenovergestelde.  De  euro  is  een   splijtzwam,  en  hiermee  worden  de  aanzienlijke  successen  die  geboekt  zijn  met  de   Europese  Unie  –  met  name  de  interne  markt  –  op  het  spel  gezet.   Pagina 4 van 8

Laat  me  eerst  aangeven  waarom  ik  zo  kriGsch  ben  over  het  Griekse  akkoord  en   daarna  doorschakelen  naar  een  aantal  zaken  waar  we  mee  aan  de  slag  moeten:   exitmogelijkheden  uit  de  euro  die  moeten  worden  onderkend,  en  daarnaast   fundamentele  veranderingen  die  nodig  zijn  in  het  bankwezen.   Het  aan  Griekenland  opgelegde  dictaat  is  Europa  onwaardig  en  gaat  ook  niet   werken.  Zelfs  als  het  Griekse  parlement  instemt  met  de  voorstellen  (uit  angst  voor   Grexit)  is  er  geen  regering  te  vinden  die  in  staat  zal  zijn  te  leveren.  Het  pakket   maatregelen  zou  na  de  krimp  van  derGg  procent  van  de  Griekse  economie  over  de   afgelopen  vijf  jaar  uitzicht  moeten  bieden  op  herstel.  En  dat  doet  het  niet.  Er  is  niets   in  het  pakket  dat  economische  groei  mogelijk  maakt.  Grexit  zal  uiteindelijk  de   logische  consequenGe  zijn.  Het  dictaat  beschadigt  dus  niet  alleen  waar  Europa  voor   staat,  maar  voorkomt  ook  geen  Grieks  uiUreden  uit  de  euro.   Maar  het  gaat  verder  dan  Griekenland.  Er  is  een  fundamentele  herbezinning  nodig   op  hoe  nu  verder  met  de  euro.  Europa  is  de  VS  niet,  maar  een  verzameling   ona_ankelijke  soevereine  staten.  Dit  gee/  een  zwak  fundament  voor  de  euro.  Over   de  Gjd  kunnen  we  naar  elkaar  toe  groeien.  Wie  weet  hoe  Europees  toekomsGge   generaGes  zich  voelen.  Een  meer  pan-­‐Europees  onderwijssysteem,   uitwisselingsprogramma’s  (zoals  het  Erasmusprogramma)  en  een  verdere  voltooiing   van  de  interne  markt  kunnen  daartoe  leiden,  maar  dat  hee/  Gjd  nodig.  Het  kan  niet   worden  afgedwongen.   Centraal  moet  staan  dat  de  soevereiniteit  van  lidstaten  gerespecteerd  wordt.  Deze  is   zeker  niet  absoluut,  noch  sluit  ze  uit  dat  er  bevoegdheden  worden  overgedragen  aan   Europa.  Zo  zijn  er  allerlei  bevoegdheden  op  Europees  niveau  komen  te  liggen,  met   name  om  de  interne  markt  mogelijk  te  maken.  Natuurlijk  gee/  dit  fricGes,  maar   uiteindelijk  is  er  steun  onder  de  bevolking  dat  de  Europese  Unie  een  meerwaarde   hee/.  De  euro  ligt  gecompliceerder,  omdat  de  burger  hiervoor  een  veel  grotere  en   gevoeligere  inperking  ervaart  van  naGonale  bevoegdheden,  en  deze  ook  nog  eens   onvoldoende  zijn  omdat  een  gemeenschappelijke  munt  in  wezen  een  Verenigde   Staten  van  Europa  vereist.  Dit  is  een  spanningsveld  dat  niet  kan  worden  genegeerd.   De  absolute  onomkeerbaarheid  van  deelname  aan  de  euro  bestaat  daardoor  niet.   Soevereiniteit  staat  dit  in  de  weg.   Helmut  Kohl  en  François  MiUerrand  meenden  hun  plaats  in  de  geschiedenisboekjes   te  kunnen  verzekeren  door  hun  opvolgers  de  erfenis  van  een  onomkeerbare  euro  te   geven.  De  euro  moest  wedijveren  met  de  dollar,  en  die  is  ook  onomkeerbaar.  Men   negeerde  dat  Europa  niet  de  vanzelfsprekende  eenheid  hee/  van  de  Verenigde   Staten.  Erger  nog,  Kohl  en  MiUerrand  dachten  met  de  euro  een  vanzelfsprekende   eenheid  van  Europa  te  creëren.   We  weten  inmiddels  beter.  Het  is  vloeken  in  de  kerk  om  een  exit  mogelijk  te  maken   uit  de  euro.  Zeker,  een  munt  hee/  geen  lang  leven  als  landen  er  zo  maar  uit  kunnen   stappen.  Maar  dat  zal  niet  gebeuren.  Zelfs  Griekenland,  ondanks  de  derGg  procent   krimp  in  de  afgelopen  vijf  jaar,  wil  nog  bij  de  euro  horen.  Maar  exit  is  een   mogelijkheid,  weten  we.  Zeker  nu.  Totdat  een  verdere  poliGeke  integraGe  van  Europa   Pagina 5 van 8

mogelijk  is,  zullen  we  hiermee  moeten  leven.  En,  misschien  verrassend,  het   onderkennen  van  exit  biedt  ook  een  voordeel.  Als  er  een  exit-­‐opGe  is,  is  het   makkelijker  landen  Gjdig  tot  de  orde  te  roepen.  Zonder  exit-­‐opGe  is  iedereen  de   gevangene  van  elkaar.   De  gebeurtenissen  in  Griekenland  laten  ook  een  ander  groot  gebrek  zien.  Als  er   problemen  zijn,  spelen  banken  een  hoofdrol.  Mensen  halen  hun  geld  weg  (bankrun)   of  de  naGonale  overheid  probeert  zich  te  financieren  via  haar  lokale  banken.  Banken   worden  hierdoor  meegesleurd  in  de  val.  We  moeten  weg  van  lokale  banken  die  hun   eigen  overheid  financieren.  Nieuwe  regels  over  een  bankenunie  gaan  in  die  richGng,   maar  zijn  veel  te  so/.   En  nog  een  andere  suggesGe.  Verminder  onze  a_ankelijkheid  van  banken.  Het   betalingsverkeer  in  Griekenland  zit  op  slot  omdat  dat  vast  zit  aan  banken.  Moderne   technologie  maakt  het  mogelijk  om  betaalsystemen  te  creëren  die  rechtstreeks   tussen  mensen  gaan,  bijvoorbeeld  via  PayPal-­‐achGge  rekeningen.  De  via  banken   gedreven,  zelfversterkende  destrucGe  van  een  economie,  zoals  nu  in  Griekenland,   wordt  daarmee  verminderd.   En  voor  de  interne  markt  is  het  ook  goed  –  moderne  technologie  slecht  grenzen.   Waarom  hebben  we  niet  allemaal  zo’n  rekening?  Ook  handig  als  er  weer  een  storing   is  met  internetbankieren.   Arnoud  W.  A.  Boot  is  hoogleraar  economie  aan  de   Universiteit  van  Amsterdam.  

Vijf  jaar  voorgelogen  over   Griekenland  

Ewald  Engelen  op  22  juni  2015.  

Burgers  van  Nederland,  vijf  jaar  lang  bent  u  voorgelogen  over  de  Griekse  crisis.  Vijf   jaar  lang  hebben  pers  en  poliGek  u  steeds  maar  weer  dezelfde  halfwaarheden  en   leugens  op  de  mouw  gespeld  (uitzonderingen  daargelaten).   De  leugens:   1.  Wij,  Nederlandse  belasGngbetalers,  hebben  de  Grieken  ‘gered’  door  hen  240   miljard  euro  te  lenen  toen  de  internaGonale  kapitaalmarkten  voor  de  Griekse  staat   op  slot  ging.   2.  Grieken  zijn  luie,  verwende  hedonisten,  die  met  55  met  pensioen  gaan,  een   onderontwikkeld  arbeidsethos  hebben  en  liever  aan  het  strand  liggen  dan  werken.   Pagina 6 van 8

3.  Grieken  hebben,  ondanks  onze  generositeit  en  ondanks  de  gemaakte  afspraken,   nagelaten  hun  begroGng  op  orde  te  krijgen  en  hun  economie  te  hervormen.   4.  Grieken  moeten  niet  zeuren,  want  ze  hebben  hun  huidige  ellende  toch  echt  aan   zichzelf  te  danken;  door  corrupGe,  clientelisme  en  een  belabberde  belasGngmoraal  is   de  schuldenlast  enorm,  het  begroGngstekort  gapend  en  het  verdienvermogen   beroerd.   De  feiten:   1.    Niet  de  Grieken,  Griekenland  of  de  Griekse  staat  hebben  wij  ‘gered’,  maar  onze   eigen  banken  hebben  wij  gered.  Ruim  90  procent  van  de  240  miljard  aan   reddingskredieten  is  uiteindelijk  terecht  gekomen  bij  banken,  grotendeels   Nederlandse,  Franse  en  vooral  Duitse  banken.  O/ewel,  de  kredieten  zijn  gebruikt  om   private  crediteuren  in  staat  te  stellen  zich  terug  te  trekken  uit  Griekse   staatsobligaGes  en  het  eventuele  faillissementsrisico  in  de  schoot  te  werpen  van   Europese  belasGngbetalers.  Klinkt  bekend,  niet?   2.  Cijfers  van  de  OESO  en  de  ILO  leren  dat  Grieken  de  langste  werkweken  van  alle   lidstaten  maken,  dat  ze  de  meeste  weken  per  jaar  werken  en  dat  de  gemiddelde   pensioenlee/ijd  tot  2010  62  bedroeg.  Inderdaad,  konden  ambtenaren  eerder  met   werken  stoppen,  maar  dat  is  in  veel  Eurozone  lidstaten  het  geval  (Italië,  Frankrijk).   Maar  dat  geldt  niet  voor  werknemers  in  de  private  sector  en  al  helemaal  niet  voor   de  kleine  middenstand,  die  in  een  land  als  Griekenland  een  omvangrijk  deel  van  de   beroepsbevolking  omvat.  Hoezo  lui?   3.  In  vijf  jaar  Gjd  is  de  Griekse  overheid  er  in  geslaagd  een  tweecijferig   begroGngstekort  om  te  buigen  in  een  klein  (primair,  dwz  voor  rentelasten)  overschot.   Vooral  door  historisch  ongekende  bezuinigingen  en  lastenverzwaringen.  De  gevolgen   lieten  zich  raden  (en  werden  door  de  IMF  ook  voorspeld):  een  totaal  in  elkaar   gestorte  economie,  die  in  vijf  jaar  Gjd  met  25  procent  is  gekrompen,  met  scherp   opgelopen  werkloosheid  (pakweg  25  procent  en  60  procent  jeugdwerkloosheid),   massale  verpaupering  en  massieve  hersenvlucht  tot  gevolg.  En  o  ja,  er  is  volgens  de   OESO  geen  land  dat  zijn  pensioengerechGgde  lee/ijd  zo  drasGsch  hee/  verhoogd  als   Griekenland:  van  62  naar  67.  Hoezo  niet  hervormd?   4.  Griekenland  is  net  als  Nederland,  Duitsland  of  welk  land  ook  een  homogene   eniGteit.  Wat  klinkt  als  ‘wij’  is  voor  veel  burgers  eigenlijk  ‘jullie’.  Dat  geldt  voor   Nederland,  maar  dus  ook  voor  Griekenland.  Niet  dé  Grieken  hebben  er  een   puinhoop  van  gemaakt,  maar  de  Griekse  elite  hee/  dat  gedaan.  Bankiers,   bouwbedrijven,  poliGci  en  sommige  ambtenaren  zijn  degenen  geweest  die  rijk   geworden  zijn  van  de  immense  Duitse  en  Franse  kapitaalstromen  die  in  de   europeriode  Griekenland  binnenstroomde  ter  financiering  van  infrastructurele   projecten,  vastgoed  en  uitbreiding  van  het  defensieapparaat.  De  gemiddelde  Griek   hee/  er  weinig  tot  niets  van  gezien.  Hoezo  hebben  dé  Grieken  er  zelf  een  puinhoop   van  gemaakt?  Bedoelt  u  dat  u  ook  medeschuldig  bent  aan  AmaranGs,  VesGa,  Fyra  en   het  Nederlandse  belasGngparadijsschandaal?  Nou  dan!   Pagina 7 van 8

Waarom  vertellen  pers  en  poli=ek  ons  deze  leugens?   1.  Om  te  verhullen  dat  wij  onze  banken  niet  een  keer  (u  weet  wel:  de  129  miljard   euro  die  we  in  oktober  2008  op  tafel  hebben  moeten  leggen)  hebben  moeten   redden,  maar  twee  keer.  De  laatste  keer  via  de  band  van  de  Griekse  schatkist.  Niet   alleen  het  Sytagma  plein  in  Athene  zou  vol  woedende  burgers  hebben  gestaan  als  dit   open  en  bloot  zou  zijn  toegegeven,  maar  ook  de  Champs  Elysees  in  Parijs,  het   Malieveld  in  Den  Haag  en  het  Tiergarten  in  Berlijn.   2.  Om  ons  onze  eigen  historische  bezuinigings-­‐  en  lastenverzwaringspakeUen  te   kunnen  verkopen,  die  in  Nederland,  zij  het  op  wat  geringere  schaal,  grofweg   dezelfde  effecten  hebben  gehad  als  in  Griekenland:  wegvallende  binnenlandse   vraag,  sGjgende  werkloosheid,  oplopende  faillissementen,  dalende   belasGngopbrengsten.  Ik  heb  het  over  de  drie  bezuinigings-­‐  en   lastenverzwaringspakeUen  ter  waarde  van  pakweg  52  miljard  euro  die  ons  sinds   2010  onder  leiding  van  Mark  RuUe  door  de  strot  zijn  gedouwd.  Mede  mogelijk   gemaakt  door  een  sociaal-­‐democraGsche  parGj  die  van  voren  niet  weet  of  ze  van   achteren  nog  lee/.  Eindeloos  hebben  pers  en  poliGek  er  bij  ons  gehamerd  dat  er   geen  andere  mogelijk  was.  Wij  moesten  ons  aan  de  Europese  begroGngsregels   houden,  anders  wachUe  ons  hetzelfde  afschuwelijke  lot  als  Griekenland.   3.  Sinds  Syriza  in  de  regering  is  de  leugenfrequenGe  radicaal  toegenomen.  Het  doel  is   duidelijk:  burgers  in  de  Eurozone  duidelijk  maken  dat  er  geen  alternaGef  is  voor  de   voorgenomen  transformaGe  van  de  Eurozone  in  een  neoliberale  lagelonenutopie.   Het  is  Thatcher  in  het  kwadraat:  There  is  No  AlternaGve  (TINA)  for  neoliberalism.   Daarom  moet  Syriza  kosUe  wat  het  kost  een  kop  kleiner  worden  gemaakt.  Het   progressief  populisGsche  experiment  waarvoor  de  Griekse  kiezer  democraGsch  hee/   gekozen,  moet  falen.   Daarom  is  deze  demonstraGe,  deze  blijk  van  solidariteit  met  Griekenland,  de  Griekse   burger,  Syriza  zo  belangrijk.  Wat  op  het  spel  staat  is  de  toekomst  van  Europa,  onze   toekomst.  Wordt  Europa  een  neoliberaal  lagelonenparadijs  onder  de  monetaire   dictatuur  van  een  ongekozen,  maar  o  zo  poliGeke  centrale  bank?  Of  wordt  Europa   een  mondiaal  baken  van  democraGe,  gelijkheid,  vrijheid  voor  allen,  waarin  het   kapitalisme  zodanig  wordt  getemd  dat  het  werkt  voor  iedereen  in  plaats  van  voor   alleen  de  happy  few?  Wordt  het  een  economische  technocraGe  waarin  alles  ten   dienste  staat  van  het  optuigen  van  een  parasitair  neo-­‐mercanGlisme?  Of  wordt  het   een  ruimte  voor  naGonale  beleidsexperimenten  waarin  er  echt  wat  te  kiezen  valt  en   burgers  de  uiteindelijke  zeggenschap  hebben?   Ewald  Engelen  is  financieel  geograaf  en  als  hoogleraar   verbonden  aan  de  Universiteit  van  Amsterdam.  

Pagina 8 van 8