Moeilijke tijden voor cricket buiten de Randstad
Zorgen o verschaduw en eeuwfeest P W - cricket Georg H art ong
In de zomer van 1908 werd de Enschedesche Cricket Club opgericht met 29 leden, voornamelijk afkomstig uit de textielfamilies. Initiatiefnemers waren Gijs Jannink, Ru van Rossum (ook oprichter van de cricketafdeling van Vitesse te Arnhem), Stephen Tattersall en Louis Blijdenstein. Al op 22 september 1908 werd de E.C .C. opgenomen in de Enschedesche Football Club Prinses Wilhelmina van 1885, waar dezelfde textielfamilies de voetbalsport beoefenden. T o ch was de E.C.C. ni et d e ee rste crick etclub in E nsch ed e. C ricket beleefde ee n eerste gro te blo eip eri ode van circa 1880 tot 1895. In v rij w el elk e stad m et een Gymnasiu m of HBS w erden do o r scholiere n cricke tclubs o pg erich t, w aarva n de m eeste ec h ter na enk ele j ar en weer verdw enen wa ren . O p m erkelij k is dat d e D ev enter C ricket C lub ' U tile D ulci' , o pge rich t o p IJ ok to be r 1875 do or gy m nasiaste n en later uit gebreid
m et ee n voe tbalafdelin g , zich altijd h eeft wete n te han dh aven , zij het m et vallen en opstaa n . O p 4 augustus 1886 w erd d e cric ke tclu b ' Blauw en W it' te E nsc he de opgericht m et 14 led en , o .a. A. T. du C roc q, E .T. ter Ku ile, J. Ge lde rm an en L. Keyzer ; o p I okto ber J 886 volgde n de 'T wentsche C ricke t C lub ', met o .a. G . J annin k, J H. Stroin k en G. van H eek als o prich ters, en d e Ensc hedesche C ricket C lub "T u ban tia' m et A .G . Beltm an . C hr. J. W al tman , P. ter Kuil e en J. C a st Budde als stich te rs. Zowel 'Bla uw en Wit' als "T uba n tia' nam en aan w edstrij de n deel. "Tuban tia' word t voo r het laatst verm eld in de 'V olksalm ana k vo o r E nsche de en Lonneker ' van 1890. Ei nd ja ren 1890 h eeft ee n j onge , in E nsc he de ve rblij ve nde Engelsm an , H erb ert Finn igan , ge pro beerd binnen de vo etbalclu b PW ee n crick etafd eling o p te richten , aanvankel ijk m et enig succes do or d e voe tballers 's zo me rs te laten cricke ten, maar na zij n vertrek was de animo voor cricket weer snel
,.
De Krekels /loor de ingan<~ lJan Hotel Dc GI"ll,?[f, 'wcrcldrcie ioers' in de ogell van Enschedeërs ; in het midden, in ait kctlelcrcn, de piccolo /lall het hotel. Foto : PWJlIbilclll11bock 1885-1935
verd w en en. T och bet ek ende dit alles dat cricket in E nschede ni et ge heel onbekend was bij de o prich ting van de E.C.C. in 1908.
Beginjaren Aanv ankelij k w erd alle en geo efen d in het cric ketspe l op het Volkspark. Naast de bo ven gen o emde initiati efn em ers w erde n o ok At van H eek ,Jan H. van H eek , M atthi eu ter Kuil e , J an Stroink Azn en W.]. Blijden stem en th o usiaste spelers en sloten de scholieren W .A. Ga rretsen, ]. Münch , A. H ol stege, H . Serphos, M . Udin k ten C are, C oe n te r Kuil e , J aap Eld eri nk , H endri k W agen er en Ebs van H eek zich bij hen aan . Zo ont sto nd ee n ech te club . T er promo tie van de cricke tspo rt in het Ooste n kw am van 1908 to t en m et r9 I 3 j aarlij ks een gezelscha p van cric ke tspele rs ui t het W esten (voo ral uit H aarlem en o m ge ving) enkele dagen o p bezo ek o m w edstrij de n te spele n . Dit tourin ggezelsch ap heette 'De Kr ekels' [n .b .: krekel = cricke t, in het En gel s; G .H.]. Hun aanwezighe id in E nschede baard e nogal op zien, zo als ee n der deeln emer s zich herinnerde: "s m o rgen s gingen wij ve rklee d uit het H ot el D e Graaff naar h et P.W.- vel d ; elf in het wit gesto ken m ensch en m et ge kleurde j assen en o nmogelij k lan ge tassch en , verwekten al spoedig ee n reu zenopl o op: ' Kie k ' ns, werel dreizigers!', h o orde j e alo m.' Een ande re Krekel sch ree f: ' In die tijd werd en de spelers uit het W esten als h alfgoden b esch ouwd , di e do or de Oostelij ke crickete rs m et de no dige ach ting behandeld w er de n . W ij vo elde n o ns in die j aren en igszins als mi ssion arissen , die bij halfw ild e stam men h et evangel ie kwa m en verko ndigen W at heerlij ke uren hebben w e o p en buiten het veld do o rgebrach t. D e pret begon bij H o tel D e Graaff, waar m en o ns 's m orgen s m et auto' s - in die j aren een o ngek ende w ee lde voor gewo ne stervelingen - afhaalde, D aar ve rscheen O o m G ij s Uannink] m et zij n op en 11
Sliepsteen 93/3
w agen en O o m Atje [van Heek ] en Oom j an [van H eek] me t de hunn e en de rasseh en w erden gedragen door de j on gere generatie, die met gepasten eerbied naar al dit 'sp ul' o pke ek .' N a de wedstrij de n werd ve rpozing gezo cht in Glane rbrug, Bentheirn , Münster o f Delden (Ca relshavc n) . M ed e do or d eze w edstrijden steeg het spelpe il ge leidelij k .
Competitie In 19 16 w erd PW lid van de N cdcrlandschc C ricket Bond en nam deel aan de Oostelijke ze Klasse. Van 19 16 tot en m et 1923 speelde PW m et w isselend succes tege n Q uick (N ij megen), Vitesse (Arn hem), A.e. e. (Apeldoorn), Hi lversum en Pop e (Venlo). De gro te crac ks va n die j aren w aren Gijs j annink , C oe n ter Kuilc , H endrik W agener, Ar end va n R ossum en j an van H eek , ter wijl zich ook een nieuwe gen er ati e cricke te rs aand iende met talenten als Barend H öpink , Bram Stroink en Hans Schn itger , Ap art e ve rmeld ing verdient de Engelse mi litair N orman M ayw ood, die, geïntern ee rd in Groningen in 1917 en 1918, met spe ciale toes temming moch t cric ke ten in Ensche de. Door een w ijziging in het co m petitiesysteem ko n PW vanaf 1924 in de Eerste Klasse spelen. D e eerste drie seizoenen verliepen dr am atisch slecht, m et uitslu itend forse ned erlagen , m aar van af het seizoe n 192 8 ging het beter. D o or
ee n ve rkleining van het aan tal clubs in de Eerste Klasse mo est PW in 1933 degrad eren . Van 192 5 tot 1931 wa s de En gelsm an H ora ce Colclo ugh, train er van de Almel ose voetbalclub H er acles en reiziger in textielbenodigdheden , ee n belangrijke aan w inst. Van af '92 7 kende PW ook ee n tweed e cricke telftal. H et cricketo nde rric ht o p de ESV door de leerkrachten F.A . Pen en F.P . W allin van af mei 1928 betekende ee n belan grijke stim ula ns voor PW- cricket en zo u spe lers van fo rmaat o pleveren, zo als j an Buma, R o o n Visser, Bert Esh uis en Frits N ordbeck. Ebs van H eek organiseerde o p de grasv eld en bij ' D e Week ' in Bockelo voor de ESV ec h te cric ke twe dstrij de n.
Landskampioen! In 1935 wa s er een wi sselin g van de wac h t: de o ude garde haakte af en inmiddels ge ro ut ine erde spele rs als Bram Stroin k (captain), M aup en Hans Sch nit ger , C hris j an sscn en Eb s van He ek m oe sten de kar trekken . Wel wa s er stee ds aanv ulling van jonge eig en kw eek . Zeer welkom wa s de komst van all-ro under en cricket- in tern atio nal Or. Ma x j ansen , ee n H C C-speler die zich in Devente r had gevestigd als chem icus, m aar in Ensc he de kwa m cricke ten omdat UD op ee n te laag niveau speelde. De W est- Indi sch e sterspeler e. A. O llivierre werd als train er aangetrokken en zo u de beste coach
worden die PW o o it gehad he eft. Na het kampioenscha p in 1938 vo lgde w eer promoti e naar de E erst e Klasse. H et seizoen 193 9 zo u m et go ud en letters bijgeschreven w orden in de an nalen van PW- cri ck et . H et was niet allee n het seizo en waarin N ico Leeftink de b utee rde, ma ar ook dat, w aarin o nder m eer het roemruchte en hautaine H C C o p het Volkspark ve rpletterend w erd ve rslage n . PW, eerst batt end, maakt e 25 8 runs wa arv an H ans Schnitger er 124 sco ord e. Vcrvol gens w erd H C C uitgego oid voor 33 , n adat de laatste batsman van de Hage naars pe r ijl bod e uit het Vo lksparkrestaurant was opgehaald , waar hij al ach ter het bier zat, in de ve ro nde rstelling dat zij n m ed espel ers de w ed strijd wel zo ude n winnen ! M ax j anssen nam 8 w ick ets tegen zij n o ud- clubge no ten . PW stu urde de H agen aars zelfs voor in nings, ee n voor hen o nge ke nde , ve rne de re nde erva n ng. T oen de laatste w ed strijd van de co m pe titie w egen s de oorlogsdre iging niet gespeeld kon worden en PW de ran glijst aanvoerde, werd PW in oktober 1939 o fficieel uitgero ep en to t Kam pio en van N ederlan d: PW werd de eers te lan dskam pio en die niet uit het W este n van N ed erlan d kwam. T ijdens d e Tweede W ereldo orl og werd of niet gespe eld of vo lgens ee n no odco m petitie m et w einig wedstrijden, zod at PW , m et zij n ster kste elftal uit de geschied eni s, de successe n ni et kon prolongeren . W el speelde PW o .a, een vr iendsc ha ppelijke wedstrijd in D eventer tegen UO : de tocht naar D eventer we rd o nde rno me n o p fiet sen m et houten banden!
I\a 1945 N a de oo rlog kwam het cricket bij PW maar m o eizaam o p gang en m o est so ms zelfs ee n beroep o p de tegenpartij gedaan worde n om het elftal te completere n. Vanaf 1949 zat PW-crickct w eer in de lift: op de ESV m aakte j an Sch effer , ex- Herm es DVS (Sch iedam) , j ongc cricketers klaar o m lid te worden van PW , o ud Surrey- en All-Englandspeler Bill Hitch werd cricketcoach van PW en zo kon in 1952 weer een tweede en 11
Sliepsteen 93/5
1953 zelf, voor het eerst een der de elftal ingesch reven worden in de co mpetities. In datzelfde jaa r beëindigde Bram Stro ink J zn zij n cricke tcarrière . een groot cricketer, captain en promotor, in en buiten En sch ede. Jo nge cricke ttalenten als H ans Marseille, Anth on y Stro ink Azn en Lim Baak brak en door. In 195 1 beleefde cricketintern atio nal Or. M ax Janssen een bijzo ndere mijlpaal: op 3 juni scoo rde hij tegen Sparta zij n 10.000ste run in Eerste Klas-cricket en daarm ee we rd hij de eerste N ederlandse cricket-a llrou nder die zowel 10.000 runs had gescoord alsoo k 1000 wi ck ets had ge no me n. In 1953 we rd hij ben o emd tot erelid van de N ed erlandsch e C ricke t Bond . In 1957 leed PW een gev oe lig verlies door het ove rlijde n van Or. Jan H . van H eek, een enthousiast spe ler in
111
zij n jonge re j aren en altijd meeleven d met PW-crick et geb leve n. Van 1957 tot 1960 was de Engelsma n Jim Guthrie coach en beleefde PW go ede j aren met veel jeugdspelers (tw ee j eu gdelftallen) en zelf, een 4c elftal in 1960, maar door tegenwerking van de nu Ko ninklijke N ede rland se Cricke t Bo nd (lees: van de westelijke gro te verenigi ng en) mocht Gut hrie geen wedstrij den spel en in het eerste elftal van PW en zo we rd deze bekwame, enth ousiaste coac h de lust ontno me n nog langer 's zo mers de ove rstee k naar Ne de rland te maken . In 1960 kwa m M aarten van de Breggen , een talentvolle spele r van de Mi xed H ockey- en C ricke t Cl ub Hen gelo voor PW spelen. In 1963 we rd cricketinternatio nal Ni co Leeftink gehuldigd voo r het feit dat hij 25 seizoe ne n lang o nafgebroken
met PW in de Eerste Klasse had gespee ld. T ot en m et 1964 ko n PW zich handh aven in de Eerste Klasse, maa r daarna moe sten stappen terug gedaan word en parallel met de teru ggang in de text ielindu strie w aarop PW decennia lang gesteu nd had. In 1970 w erd de Enschedesche Football- , C rick et- en H ockeyclub Prin ses W ilhelmi na opgesplitst in dri e aparte vere niginge n: voetbal, cricke t en hockey. R on d 1990 ontsto nd de Cou ntrycl ub Prin ses Wilhelmin a met cricket, ho ck ey en golf, maar inmiddels zij n oo k hieruit wee r dri e afzo nde rlij ke vereniginge n ontstaan. Door de ko mst van het IT C naar Ensch ed e kr eeg PW weer nieu we impulsen en nieu w bloed in de vereniging : Eme rson H ow ard en Jon Ku re speelde n nie t allee n cricket,
PW -crickcl landsleatupiocn 1939! S taand I' .l.n.r.: PCIII IJaIl Hccle , Brian Willinl« , N ice Lc~{till k , Roon Visser, Willlj allllillk , j atl BIllIIa ; ziuesid IJ .I.lu.: lvlall]J Schnitocr, Dr. Max ja nssen, Bram Stroinli, Hans Schnitgcr, Chrisj ansscn. Vall dit c[{tal is al/cm H ans Sc/lIl il.ger, criceet- èn hocke)'international, ilO,\? in leven, Foto: P I·JI1908-t 993
93/6
11 Sliepsteen
PIV kampioen Eerste Klasse B in 1953 . Staand 1' .1.11 .1'.: Lint Baak, Stephen Tattersall, Bram Dcutz Ebelillg, A;Jickey van derk lost, jalljo rdaan, jilll C uthtic; zittend 1'.1.11.1'.: Bram Nordbcd«, Barend Hopink, Nico Lccjtink, f,ViII)' Elkink, Goden I'an Heek, A d]: Vcibccl« . Foto: Pf,V 1908-1993 m aar traden o o k to t het kade r toe en werde n uiteindelijk ook vo o rzitter. Z o leefd e PW weer o p in d e j aren '70. 1n 1976 werd ook begonnen met damescr ick et dat zich circ a 15 j aar zo u h andhaven en dat zo' n hoo g niveau bereikte dat PW regelmati g speelste rs leverde aan het Nede rlands D am es C ricke t XI. Vanaf ei nd jaren '8 0 we rd de anim o voor cricket in Ensc he de ste eds minder en nu , an no 2007, spe elt PW n og m et éé n elftal in d e KN CB-competiti e en heeft het zelfs m o eit e dit ene elftal alle wedstrijd en te laten spelen. Da m esen j eugdcri ck et zij n ter ziele gegaan . D e komst naar E nsche de van o n de rwijs instellingen als IT C en T HT (later UT), heeft eigen lij k n o oi t het verlies van de texti elindustrie kunn en co m pense re n, zoa ls wel min of m eer ve rwacht werd. C rick etend e middelb are scholiere n verl aten Ensc he de na hun eindexa men en E nsche de heeft kennelij k geen aan tre kking skracht en em plooi vo o r vo lwassen cricketers. H èt the m a bij
de viering van het eeu w feest zal o ngetwij feld zij n : ho e ka n cricket in En sch ede blij ven voo rtbes taan?
Ne derlands Elftal En kele PW 'ers zijn do orgedrongen to t het N ed erl ands C ricket X I en da t is een hel e prestati e in de door wes te rli ngen ge do m ineerde Nede rla ndse cricke twereld . Bram Stroin k ( I we dstrij d in 1924); M axJ an ssen (P W en H C C ; J2 wedstrijden tu ssen 1924 en 194 8); H ans Schnitger ( 7 w edstrij de n tu ssen 1932 en 1939); R oon Visser ( 5 wedstrij den tu ssen 194 7 en 1952) en Ni co Leeftink ( 15 w ed strijden tu ssen 1948 en 195 7), di e in de herinn ering zal blijven vo o rtleven va nwege zij n gigantisch e zes h o o g ove r de b omen tegen het sterke Z uid- Afrika in 1951 in H aarl em op het veld va n R o od en Wit aan de Spa njaardslaan en zij n prachti ge bowlingprestati e tegen het wereldelftal van W est-Indië in 1953 op hetzelfd e veld : 4 w ickets voor 35 runs en tw ee enorme zessen o p het
bowl en va n één van 's w erelds beste cric ke ters, G ary So bers. O o k een aantal (ex-) PW-dam es werd voo r het N ed erlands Dam es C ricket X I gesele ct ee rd : Tcu n de B o er, M achteld Bossch a. C o rne lia E vcl eens, Leoni e Hoitink , Ji sca How ard en In gc Kure .
Accommodatie Vanaf 190 8 speelde PW cri ck et o p het Volkspark , aanva nkelij k o p een m at op het gras; later werd ee n spec iale pitch uitgegr aven en ge v u ld m et grav c1, w aarop dan de cocosm at gele gd we rd. D eze pitch lag dan mi dd en in het gro te vo etbalveld . Va na f 194 2/194 3 was H et Slagma n de thuisbasis van PW- cri ck et en - ho ckey . Nu vormden dri e ho ck eyvelden het cricketveld. m et ee n speciaal ge pre pare erde pitch tu ssen de vel de n . H et Slagman w as, tot aan d e ko mst va n het tw eede kunstgrasveld van PW-ho ck ey, o nb etwist het m o oi ste cri ck etveld va n N ed erl and, w aar te gen stander s 11
Slicnstccn
93/7
1950, uitgegeven t.g.v. het 65-jarig bestaan ,Enschede 1950; Idem Gedenkboek over de jaren 1950 1960, uitgegeven t.g.v. het 75-jarig bestaan Enschede 1960; Elkink, J. en J. Kure, Enschedese Cricketclub ' Prinses W ilhclmina' 75*, Enschede 1983; Berkel, A. en G.T. H artong. PW 1908 1993, Enschede 1993·
D e teamsport Clicket lijkt op i{6nkb~û: en een ~oo rloper van . Cricket wordt in bijria roo'lähden beoefend en is vooral razend populair in Engelaüdiicn illde (vo o q n aLige) landen van het Britse Gemenebest; Alle termel\.;z.ijn Engels. Voor niet-ingewijden is h et spel Bogal qhdo or~o ndelij)<.. Midden op een gr()ot veld ligt pitch van .kaalg eschoren gras of kunstgra s. Aan wéerszijden staa~iiiieen wi<.lket, be~taande uit drie paaltjès t "-' (sturnps) 111et !:\Vee stokj~s er OB,if (bails). Het ene team staat in het veld (fiel~en) ell chet awlere stuurt twee slagm an ne n (batsm en) 11aar de wickets_ , (1)e ee.I;§te partij gaat ballen gooien (b o w leri) in series val1t6 >I pallen (overs), met de bedoeling om het witket te faken , want ci~ii~J is de ))atsman uit. De batsman probeert "de bal èweg te~>iaan een punt (run) te sco ren . Maar als dê"bal 1gevaligen wgrdt, is hij uit. En als hij te laat aan de overJ.&jnt is ook. Pas als t~'ln bats!J1en uit zijn ofhet afg esp ro ken aantal Oversu!§ gego Qid, worden de roll en omgedraaid. E~n wedstrijd duurt g~n:lidde1d twee keer twee tot drie UUf. ' Interland"Y.~dstrijden kunnen zelfs maximaal vijf dagen dÜfen. le9ke van.crickèt is dat de spo rt beoefena"kan worden tot op hoge leeftijd. In Overijssel zijn c'~icketcl1Jbs in Deventer (Koninklijke UD) , Hengelo (MHee Hengelo) en..Enschede (P W) . Ook in Olderizaal cricketclu b bestaan van het Twents C annel College, Boundary. In N ederland zijn circa 5000 sp elers actief;' o n d eriiw ie Aziaten (uit India en Paki stan ) en West... Indiërs. vo o ral Surinamers. ~ ;
De PW-d allles in 1989 in de Eerste Klasse, Staand I'././U. : Baibara Verba k, Clara Verbak , lllcl;e Kl/re, Comclia Evclcens, Paula Verbak; z ittend 1'. /.lU. : Tcun de Boer, Beatrijs Tctvoorcn, Chatita Relllesar,jisra Howa rd, Lconic Hoitink , Marion van HOI/ten Foto: PI/V 1908- 1993
bij zonder graag spe elde n van w ege d e fraaie liggin g in ee n rustiek e o mge vi ng. J arenl an g we rd ee n aan tal belangrij ke internati on ale wedstrij de n o p H et Slagma n gespee ld do or ve rtegenwoo rdige nde elftallen, o .a. tegen de M C C , de Free Po reste rs. R oyal Air Force en 13 ritish An n y O n
Rhin e.
5ifeer H et e nigszins elitaire karak ter van cric ke t in N ederland heeft steeds een grote re populariteit van 'The Kin g of Sp orts' in de weg gestaan . Inmiddels is cricket al lang ni et m eer elitair , maar d o or d e grote toeloop van Aziatisch e en W est- Indisch e spelers en ande re buitenlanders ve rdwij ne n N ederland se clubs en ve rschij ne n ve renig inge n van éé n bu itenlandse , etnische herk omst. D aard o o r is ook de sfeer in de cricketsport ve rande rd . In het ge de n kboek 'P W 193 5 - 1 9 5 0 ' sch rij ft H C C' er T onn y de Beu s: ' Indien ik in m ijn ge dac h te n van Uw terrein , omringd do or de prachtige bo omgro ep en en de ten del e in het groen ve rscho len boerde rij en clu bhuis [H et Slagman, G .H. ], va n Uw gastvrij he id en o ns furi eus cricke t-gevech t ee n beeld vo rm , dan zo u dat eerst leven en ee n tev re de n, wa rm licht o n tva nge n doo r d e h erinnering aan ee n klein , oge nschij nlij k onbe te kene nd vo o rval. 93/8
n Sliepsteen
D it overkwam m ij in een wedst rij d, die ik lan g gelede n in het Vol kspark m o et hebben gespee ld en wa arva n ik mij niets m eer herinn er dan dat de heer J.I-1. van I-leek vó ór het einde van de w edstrijd m o est ve rt rek ken en het veld in kw am o m o ns allen, ied er afzo nderlij k , ten afscheid d e hand te drukk en. D at wa s voor m ij als j on gen een zeer m erkw aard ig m oment, waa rmee ik niet goe d raad w ist , m aar ik heb h et nooit ve rge te n , en h eb later pas begrep en , dat w ij to en eve n do o r een spleet van het go rdij n wa t van de charm e van crick et hadden gezien .' Anno 2 0 0 7 krij gt de T uch tco m m issie va n de KNC13 strafzake n te beh andelen na rapp o rtages do or umpires over ve rbaal gew eld in het vel d en over spelers die elk aar en umpires be dreigen of zelfs slaan m et stum ps o f crick etbat! Van de uitdrukking "T h at' s no t cricket!' in de alge me ne betek enis van : ' zo ie ts do et ee n ech te gen tle ma n nie t!' is de houdbaarh eid sdatum ke n nelijk verstreke n: Tem po ra mutantur! Literatuur:
Enschcdeschc Footb all- Cr icket- en Hockey- club PRI NSES W ILHELMINA Jubileumbock 1885 - 1935, Enschede 1935; Idem Gedenkboek over de jaren 1935 -
Ó.n
