Mijn onderzoek: Het inzetten van voorkeurszintuigen om ne-‐ gatieve stress te reduceren bij leerlingen met een ontwikkelingsleeftijd tot 4 jaar. Naam: Petronette de Koning Studentnummer: 2045510 Datum: 10 Augustus 2015
augustus
10
Inhoudsopgave SAMENVATTING ............................................................................................................................................. 4 INLEIDING ......................................................................................................................................................... 5 HOOFDSTUK 1: PROBLEEMSTELLING ..................................................................................................... 6 AANLEIDING ........................................................................................................................................................................ 6 HOOFDVRAAG EN DEELVRAGEN ....................................................................................................................................... 7 KERNBEGRIPPEN ................................................................................................................................................................ 7 HOOFDSTUK 2:THEORETISCH KADER .................................................................................................... 8 INLEIDING ............................................................................................................................................................................ 8 Externe context ............................................................................................................................................................... 9 Interne context ................................................................................................................................................................ 9 PRIKKELS ........................................................................................................................................................................... 10 Beginnersgeest (Catry & Decuypere, 2009) ..................................................................................................... 11 Stress .................................................................................................................................................................................. 11 Reduceren ........................................................................................................................................................................ 12 Voorkeurszintuig .......................................................................................................................................................... 12 WERKTHEORIE: ................................................................................................................................................................ 13 ACTIVITEITEN ................................................................................................................................................................... 13 HOOFDSTUK 3: ONDERZOEKSMETHODOLOGIE ................................................................................ 14 PARADIGMA EN ONDERZOEKSSTRATEGIE .................................................................................................................... 14 WAARBORGEN VAN KWALITEIT EN VALIDITEIT ......................................................................................................... 15 ETHIEK ............................................................................................................................................................................... 16 PLAN VAN AANPAK ........................................................................................................................................................... 17 Aanpassingen invoeren ............................................................................................................................................. 18 HOOFDSTUK 4: DATA ANALYSE EN ONDERZOEKSRESULTATEN ................................................. 19 HOOFDSTUK 5: BEANTWOORDING VAN DE ONDERZOEKSVRAAG EN CONCLUSIE ................ 25 WELK GEDRAG ERVAREN PROFESSIONALS IN LEERROUTE 2 ALS STOREND? ........................................................ 25 WELKE OMGEVINGSFACTOREN BEVORDEREN/ BELEMMEREN DE LEERLINGEN? ............................................... 26 WAT ZIJN DE VOORKEURSZINTUIGEN VAN DE LEERLINGEN? ................................................................................... 27 WELKE TOOLS KAN IK DE PROFESSIONALS UIT LEERROUTE 2 AANREIKEN OM NEGATIEVE STRESS TE REDUCEREN? ..................................................................................................................................................................... 28 HOOFDVRAAG: HOE KAN IK DE PROFESSIONALS IN LEERROUTE 2 ONDERSTEUNEN OM NEGATIEVE STRESS TE REDUCEREN TIJDENS DE BROODMAALTIJDDAGEN EN GEWENST GEDRAG TE INITIËREN? ................................... 29 HOOFDSTUK 6: EVALUATIE EN REFLECTIE ......................................................................................... 32 BEVORDERENDE EN BELEMMERENDE FACTOREN VAN DIT ONDERZOEK ............................................................... 33 BRONVERMELDING ..................................................................................................................................... 34
2
BIJLAGE 1: ENQUÊTES, BASIS VASTSTELLEN ...................................................................................... 35 ENQUÊTE 1 ........................................................................................................................................................................ 35 ENQUÊTE 2 ........................................................................................................................................................................ 41 ENQUÊTE 3 ........................................................................................................................................................................ 47 ENQUÊTE 4 ........................................................................................................................................................................ 53 ENQUÊTE 5 ........................................................................................................................................................................ 59 ENQUÊTE 6 ........................................................................................................................................................................ 65 ENQUÊTE 7 ........................................................................................................................................................................ 71 ENQUÊTE 8 ........................................................................................................................................................................ 77 BIJLAGE 2: INTERVIEW BASIS VASTSTELLEN ..................................................................................... 83 INTERVIEW MET COLLEGA 9 ........................................................................................................................................... 83 INTERVIEW MET COLLEGA 1 ........................................................................................................................................... 88 INTERVIEW MET COLLEGA 2 ........................................................................................................................................... 93 BIJLAGE 3: DE ACTIVITEITEN ................................................................................................................... 97 BIJLAGE 4: ENQUÊTE VERANDERING VASTSTELLEN ....................................................................... 98 ENQUÊTE 1 ........................................................................................................................................................................ 98 ENQUÊTE 2 ..................................................................................................................................................................... 100 ENQUÊTE 3 ..................................................................................................................................................................... 102 ENQUÊTE 4 ..................................................................................................................................................................... 105 ENQUÊTE 5 ..................................................................................................................................................................... 108 ENQUÊTE 6 ..................................................................................................................................................................... 110 BIJLAGE 5: INTERVIEW VERANDERING VASTSTELLEN ................................................................ 112 INTERVIEW MET COLLEGA 2 ........................................................................................................................................ 112 INTERVIEW MET COLLEGA 1 ........................................................................................................................................ 113 INTERVIEW MET COLLEGA 9 ........................................................................................................................................ 114
3
Samenvatting
Mijn onderzoek gaat over het reduceren van stress bij leerlingen met een ontwikkelings-‐ leeftijd tot 4 jaar. Het onderzoek vind plaats in het voortgezet speciaal onderwijs voor zeer moeilijk lerenden met een meervoudige beperking. De deelnemers zijn professio-‐ nals die werken met de leerlingen binnen leerroute 2 met als uitstroombestemming dagbesteding. Volgens de gegevens in het schooldossier hebben deze leerlingen een ge-‐ middelde intelligentiequotiënt tot 35. De stress bij de leerlingen is vooral herkenbaar voor de professionals tijdens de weke-‐ lijkse broodmaaltijd. Dan zijn er meer vrije momenten en is de dag anders gestructu-‐ reerd. De stress uit zich door problematisch gedrag zowel internaliserend als externaliserend. Ter voorbereiding op mijn onderzoek heb ik me verdiept in de theorie over de ontwik-‐ keling van de leerling en over het brein. Ik wilde weten wat stress doet met het lichaam en hoe je stress op de meest adequate wijze kunt reduceren. Hypothese: om negatieve stress te reduceren heb je positieve stress nodig. De positieve stress is voor een ieder verschillend maar wordt aangeboden via je zintui-‐ gen (Van der Linden, 2006). Dit uit zich in het sympathische zenuwstelsel. Iedereen heeft een voorkeurszintuig om informatie tot zich te nemen (Jeninga, 2013). Door gebruik te maken van dit specifieke voorkeurszintuig kun je volgens Jeninga het meest adequaat stress reduceren. Om mijn stelling te onderzoeken heb ik als hulpmiddel een keuzekast samengesteld en ingezet. Deze keuzekast is gevuld met sensopathische materialen gesorteerd per voor-‐ keurszintuig. Leerlingen kozen zelf met welk materiaal ze wilden spelen op momenten dat zij stress ervoeren. Dit onderzoek bleek succesvol te zijn: leerlingen werden volgens de professionals ont-‐ spannen van de gekozen activiteit. De professionals namen gedrag waar dat geïnterpre-‐ teerd werd als zijnde ontspanning/ afname van negatieve stress. Het probleemgedrag wat de leerling vertoonde voor het onderzoek nam af waardoor de professionals meer rust ervaarden in de groep. De professionals van leerroute 2 blijven deze keuzekast permanent inzetten.
4
Inleiding
Als leerkracht geef ik voortgezet onderwijs aan zeer moeilijk lerenden met een meer-‐ voudige beperking. Mijn onderzoek vindt in leerroute 2 plaats waar de ontwikkelings-‐ leeftijd tot 4 jaar is (De Groot-‐ Vughts, 2009). Zelf werk ik in leerroute 3 (ontwikkelings-‐ leeftijd tot 7 jaar). Ik wil me richten op mijn persoonlijke onderzoeksvaardigheden. Ik verwacht dat de ‘collegiale afstand’ een positief effect op mijn onderzoeksvaardigheden heeft. Onderzoeksvaardigheden waar ik op wil letten in het proces zijn: mijn professionele houding (de rol van onderzoeker ervaren), communicatieve vaardigheden met de pro-‐ fessionals uit dit werkveld. Daarnaast focus ik me op mijn eigen proces in het analyseren van gegevens en het uitvoeren van mijn plan.
5
Hoofdstuk 1: probleemstelling Aanleiding De leerlingen in leerroute 2 hebben een gemiddelde intelligentiequotiënt van minder dan 35 waardoor hun ontwikkelingsleeftijd tussen de 0 en 4 jaar is (De Groot-‐ Vughts, 2009). De kalenderleeftijd varieert van 12 tot 18 jaar. De context van mijn onderzoek wordt gevormd door: • 4 klassen • 35 leerlingen • 5 leerkrachten • 6 assistenten • 1 communicatiedeskundige • 1 bouwcoördinator • 1 praktijkonderzoeker (mijn rol) Uit mijn gesprekken met diverse professionals van leerroute 2 kwam naar voren dat zij probleemgedrag ervaren in de preparatie van de wekelijkse broodmaaltijd. (Broodmaal-‐ tijd wordt door de leerlingen geprepareerd, bereidt en genuttigd.) Deze activiteit vormt mijn onderzoeksobject. Tijdens de preparatie van de broodmaaltijd lijkt er meer probleemgedrag te zijn omdat er, volgens de professionals, meer stress zichtbaar is wat zich uit in externaliserend ge-‐ drag. De veronderstelling van de professionals is dat de leerlingen meer stress ervaren in de preparatie omdat zij diverse taken moeten volbrengen voordat de broodmaaltijd kan beginnen, zoals: boodschappenlijst maken, boodschappen doen, tafel dekken en dergelijke. Dit vereist planningsvaardigheden: executieve functies, die zij juist ontberen. Het team wil dat ik onderzoek doe naar het reduceren van het probleemgedrag van de leerlingen tijdens deze activiteiten. Daarnaast verwachten zij dat ik in mijn onderzoek diverse activiteiten kan aanbieden. Deze activiteiten hebben het doel om het probleem-‐ gedrag te verminderen en gewenste gedrag te initiëren. Theoretisch vind ik stress reduceren een fascinerend onderwerp omdat ik ook stress zie bij de leerlingen in mijn klas (leerroute3). In mijn onderzoeksvoorstel schreef ik: “om stress te reduceren, kan ik gebruik maken van voorkeurszintuigen.” Dit onderdeel wekte mijn interesse omdat ik benieuwd ben naar de combinatie voorkeurszintuigen en deze doelgroep (leerroute2). Ik denk dat het mogelijk is om door middel van voorkeurszin-‐ tuigen stress te reduceren bij deze specifieke doelgroep. Om dit zeker te weten ga ik dit onderzoeken. Ik verwacht met mijn onderzoek straks een handvat te kunnen bieden, niet alleen voor mijn school, maar ook voor andere scholen met deze specifieke doelgroep. Stress is een maatschappelijk probleem. In de media wordt vaak de schuld gegeven aan het gebruik van elektronische devices door kinderen. Ik betwijfel of dit wel de oorzaken zijn. In mijn ogen zijn de devices de middelen en niet de oorzaak dat veel leerlingen overprikkeld zijn. Ik heb het idee dat de maatschappij steeds meer van de leerlingen verwacht en er worden meer prikkels aangeboden op meer manieren dan vroeger.
6
Ik denk dat bewustwording van deze prikkels en bewustwording van de voorkeurszin-‐ tuig kan leiden tot reduceren van negatieve stress. Internationaal is er onderzoek gedaan naar stress. De meeste artikelen zijn gebaseerd op stress in de gezondheidszorg en door diverse aandoeningen. In mijn bronnen zie ik bij-‐ voorbeeld: dat obesitas gekoppeld wordt aan stress (Frizo, 2010). Naar het reduceren van stress is veel onderzoek gedaan door het inzetten van mindfulness (Astin, 1997).
Hoofdvraag en deelvragen
De gesprekken om het probleem in beeld te krijgen, hebben geleid tot de volgende hoofdvraag als object van dit onderzoek: Hoe kan ik de professionals in leerroute 2 ondersteunen om negatieve stress te reduce-‐ ren tijdens de broodmaaltijddagen en gewenst gedrag te initiëren? Om deze vraag te beantwoorden heb ik de volgende deelvragen geformuleerd: • Welk gedrag ervaren professionals in leerroute 2 als storend? • Welke omgevingsfactoren bevorderen/ belemmeren de leerlingen? • Wat zijn de voorkeurszintuigen van de leerlingen? • Welke tools kan ik de professionals uit leerroute 2 aanreiken om negatieve stress te reduceren?
Kernbegrippen
• • • •
Prikkelverwerking Voorkeurszintuigen Stress Reduceren
7
Hoofdstuk 2:Theoretisch Kader Inleiding
Ik heb in mijn onderzoeksvoorstel diverse theorieën gebruikt die praktisch toepasbaar waren. Hierdoor heb ik beslissingen kunnen nemen die belangrijk zijn voor mijn onder-‐ zoek. Zo heb ik gekozen voor een keuzekast en niet voor een keuzebord omdat er meer-‐ dere handelingen verricht moeten worden door de leerlingen voordat zij aan de activi-‐ teit kunnen beginnen. Bijvoorbeeld: kiezen vanaf foto of picto, matchen met de plek waar de activiteit staat (en deze staan door de hele school), dezelfde activiteit als op het plaatje/ foto/ picto pakken, naar je werkplek brengen. Meer handelingen betekent ook meer kans op stress en vandaar dat ik de “te verrichten handelingen” beperk tot een keuzekast. bijvoorbeeld: Loop naar de kast in de gang, kies je activiteit, neem mee naar je werkplek. De opzet van mijn theoretisch kader is als volgt: Hierbij heb ik mijn theoretisch kader bottum-‐up opgebouwd. Externe context en interne context vormen samen het kernbegrip context. Context, prikkels en beginnersgeest vormen samen het kernbegrip prikkelverwerking. De kernbegrippen stress en voorkeurzintuigen zijn gebaseerd op de theorie voor het kernbegrip prikkelverwerking. Reduceren is het overkoepelend thema en hier komen alle theorieën rondom prikkel-‐ verwerking, stress en voorkeurszintuigen samen.
8
In mijn theoretisch kader verwijs ik naar drie processen Om de accenten inzichtelijk te maken, geef ik eerst betekenis aan deze processen. Hersenen zijn plastisch (Sitskoorn, 2015). Dit houdt in dat ze het vermogen hebben tot verandering en aanpassing. Er zijn drie processen die de hersenen beïnvloeden: • ervaringsonafhankelijke plasticiteit: ontwikkeling van de hersenen zonder in-‐ vloeden van buitenaf. Denk aan: groei, hartslag, bewegingen aansturen. • ervaringsverwachte plasticiteit: ontwikkeling van de hersenen met informatie van de omgeving. Denk aan: taalontwikkeling, spelontwikkeling, sociale vaardig-‐ heden. • ervaringsafhankelijke plasticiteit: ontwikkeling van de hersenen met beide in-‐ vloeden waardoor elk individu uniek is. Externe context De externe context wordt ook het sociale model (Van der Ploeg, 2007) genoemd. Alles om ons heen is externe context volgens Vermeulen (2011). Ik, als persoon zonder be-‐ perking, kan alles zien en horen. Bijvoorbeeld: ik zit in de tuin en zie een vogel achter in de heg. Dit is op 10 meter afstand. Leerlingen met een ontwikkelingsleeftijd tot 4 jaar zijn zich alleen bewust van hun omgeving in een straal van 1 tot 3 meter (De Groot-‐ Vughts, 2009). Leerlingen van leerroute 2 zouden deze vogel niet waarnemen. In de eerste jaren van de ontwikkeling van een kind is de ervaringsverwachte placticiteit van toepassing (Sitskoorn, 2015) (Van der Linden, 2006) (De Groot-‐ Vughts, 2009). De ontwikkeling van de leerlingen in mijn context is hierna niet verder op natuurlijke wijze doorgegaan. Ze hebben de andere platiciteiten wel ontwikkeld door te ervaren maar in mindere mate. Kortom; deze leerlingen leren vooral door het nadoen van de voorbeelden uit de omgeving. Om deze reden gaan de professionals spiegelneuronen inzetten tijdens mijn onderzoek. Spiegelneuronen (Sitskoorn, 2015) zorgen ervoor dat de leerling het voor-‐ beeldgedrag kopieert. Spiegelneuronen kunnen gedrag kopiëren. Het gevoel dat bij het gedrag hoort kunnen ze niet kopiëren. Spiegelneuronen kunnen gedrag sturen, inzichten verwerven en gedrag ontwikkelen. Interne context Interne context bevindt zich in het lichaam (Vermeulen, 2011). Prenataal worden de hersenen gevormd. Dit traject is een ervaringsonafhankelijke plas-‐ ticiteit (Sitskoorn, 2015). In het biologisch model wordt dit proces door neurologen uit-‐ gelegd als de opbouw van de hersenen. Het controlecentrum van de interne context wordt het brein genoemd (Sitskoorn, 2015). Het brein bestaat uit 3 onderdelen: de achterhersenen, middenhersenen en voorherse-‐ nen. Daarnaast bestaat het uit een linker en een rechterhersenhelft (hemisferen) (Van der Linden, 2006) (Sitskoorn, 2015). De achterhersenen bestaan uit: de medulla (controleert vitale functies zoals: hartslag, ademhaling), reticulaire formatie (houding, spierspanning, reflexen.) pons (alertheid en aandacht)en cerebellum (controle van motoriek en evenwicht). De middenhersenen bestaan uit: superiore colliculus en de inferiore colliculus. Zij spelen een grote rol in de sensorische informatieverwerking. In de hippocampus worden erva-‐
9
ringen opgeslagen tot herinneringen, in de amygdala wordt de emotionele informatie opgeslagen. Daarnaast stuurt de amygdala de emotionele reacties aan. De voorhersenen zijn het grootst en zijn verantwoordelijk voor het plannen van gedrag, emotie en geheugen. Daarnaast houden de voorhersenen alle activiteiten die plaats vin-‐ den in het centrale zenuwstelsel in de gaten. Dit brein stuurt synaps: de stroomstoot van de ene cel naar de andere cel waardoor er een verbinding wordt gemaakt tussen deze onderdelen in de hersenen (Heinsman, 2014). Hierdoor is men in staat tot lopen, huilen en lachen. Maar slaat de persoon ook een herinnering op. Bijvoorbeeld: mijn mentorgroep ging op excursie excursie. Het woord excursie brengt vreugde bij de leerlingen. Dit zag ik door het lachen en juichen van de leerlingen. Een leerling associeerde het woord ‘excursie’ met excursie met de oude school. Hij vertelde hier vervolgens over. Mensen met een ontwikkelingsleeftijd 0-‐4 jaar leggen deze linken niet zo snel waardoor ze er bijvoorbeeld geen of niet de juiste conclusie uit kunnen trekken. Dit kan komen omdat de hippocampus (Heinsman, 2014) bij deze doelgroep niet vol-‐ doende ontwikkeld is. Het toppunt van manipulatie of beïnvloeden speelt zich af in de somatosensorische cor-‐ tex (Sitskoorn, 2015). Dit gedeelte van de hersenen organiseert zich op de input die hij krijgt. Door diverse experimenten kunnen hersenen op deze manier voor de gek gehou-‐ den worden. Bijvoorbeeld: de oefening waarbij je 2 personen geblinddoekt als in een bus op een stoel zet. Vervolgens gaat een derde persoon met de rechterhand van de ach-‐ terste persoon op de neus van de voorste persoon te tikken. Ondertussen tikt zij met haar eigen linkerhand in het zelfde ritme op de neus van de achterste persoon. Uit on-‐ derzoek blijkt dat de achterste persoon nu denkt dat zijn neus 5 meter lang is. Dit expe-‐ riment word ook wel Pinoccio genoemd.
Prikkels
Prikkels zijn axonen (het verzenden van informatie van de ene cel naar een andere cel) (Sitskoorn, 2015) die je hersenen stimuleren door middel van neuronen (Heinsman, 2014). Neuronen zijn zenuwcellen ook wel zenuwuiteinden genoemd. Deze bevinden zich in onze huid, oor, oog, neus, mond (de zintuigen of modaliteiten (Hemken-‐ Kuipers & Horvers, 2013)). Neuronen importeren de axonen naar de hersenen waar dus de ver-‐ binding wordt gemaakt en er betekenis wordt gegeven aan de axonen. Een leerling kan hyper-‐ of hypogevoelig zijn voor prikkels. Prikkels worden opgedaan in het tactiele systeem (de huid), proprioceptieve systeem (waarneming van het lichaam), vestibulaire systeem (evenwichtszin), auditieve systeem (het horen), visuele systeem (het zien), orale systeem (het proeven) en/ of het olfactorische systeem (het ruiken) (De Hoog, Stultiens-‐Houben, & Van der Heijden, 2013). Hypergevoelig betekent dat de leerling alle prikkels uit de omgeving ontvangt en ver-‐ werkt in de hersenen zonder filter. Een van mijn leerlingen kan zichzelf niet afsluiten voor bepaalde prikkels. (Hemken-‐ Kuipers & Horvers, 2013). Hypergevoeligheid kan voorkomen in één of enkele systemen. In het geval van mijn leerling: een auditieve en visuele systeem. Hij heeft hulpmiddelen nodig om deze prikkels te kunnen uitschakelen. Bijvoorbeeld: een koptelefoon of een concentratiebox. Soms maak ik gebruik van een prikkel om een andere negatieve prikkel bij een leerling te overstemmen. Praktijkvoor-‐ beeld: ik zie dat de leerling zijn oren bedekt. Ik herken dit als overgevoeligheid voor het niveau van het geluid in zijn omgeving. Ik vraag hem waarom hij zijn oren dicht houdt en dan zegt hij dat hij last heeft van de geluiden om hem heen. Ik bied hem aan om muziek
10
op de mp3 te luisteren om de impact van omgevingsgeluiden te reduceren. Een leerling kan ook hypogevoelig zijn in één of enkele systemen (De Hoog et al., 2013). Hypogevoelig betekent dat de prikkel niet of nauwelijks ontvangen wordt. Deze leer-‐ lingen moeten zich extra concentreren op het ontvangen van prikkels. Zij hebben hulp-‐ middelen nodig ter ondersteuning, bijvoorbeeld: een lamp. Een prikkel kan veroorzaakt worden door interne (re-‐afferent) of door externe context. (ex-‐afferent) (De Hoog et al., 2013). Als ik zelf de prikkel geef, heb ik controle en kan ik de prikkel doseren, bijvoorbeeld: ga ik stampen of ga ik sluipen. Omdat ik mezelf doseer dat ik mijzelf bijvoorbeeld: niet kietelen. Het kietelgevoel komt door een ex-‐afferente prikkel die mij zenuwachtig maakt en mij al laten lachen voordat ik gekieteld word. Het geluid dat ik veroorzaak bij mijn stampen is een ex-‐afferente prikkel voor anderen. Sommige negeren deze prikkel (scheiden van hoofd-‐ en bijzaken), anderen reageren door geïrriteerd op te kijken. Ik houd in mijn onderzoek rekening met verschillende soorten prikkels door gebruik te maken van diverse hulpmiddelen, bijvoorbeeld: concentratiebox, tangle of koptelefoon. Beginnersgeest (Catry & Decuypere, 2009) Een leerling in leerroute 2 doet prikkels op (De Hoog et al., 2013) met zijn beginners-‐ geest (Catry & Decuypere, 2009). Een beginnersgeest houdt in: nieuwsgierigheid en ex-‐ ploratiedrang. Door gebruik te maken van hun beginnersgeest, kan de leerling gestimu-‐ leerd worden om tot zijn doel te komen. In mijn onderzoek gebruik ik dit voor het redu-‐ ceren van stress. De leerlingen in leerroute 2 hebben deze beginnersgeest en zijn vooral aan het experi-‐ menteren. Ze experimenteren door bijvoorbeeld, voorwerpen aan te raken, in de mond te stoppen of ermee te bewegen (Catry & Decuypere, 2009). In mijn onderzoek houd ik rekening met activiteiten die aansluiten bij hun beginners-‐ geest. Stress Er zijn twee vormen van stress. Negatieve stress en positieve stress. Voorbeelden van negatieve stress zijn: werkdruk, depressie, levensbedreigende ziekte: een gehaast gevoel, niet los laten van gedachten, gespannen, onrustig, (Van der Linden, 2006). Voorbeelden van positieve stress zijn: trouwen, nieuwe baan, nieuwe studie (Van der Linden, 2006): glimlachen, schouders laag, rechte houding. Negatieve stress maakt meer indruk omdat dit zwaarder aanvoelt in je lijf (Van der Linden, 2006). Er is positieve stress nodig om negatieve stress te reduceren. Bij negatieve stress treedt het sympathische zenuwstelsel in werking. Wat ervaren wordt door: hogere hartslag, zweten, pupillen verwijden. Ik merk bij negatieve stress dat mijn gedachten alle kanten opgaan, mijn concentratie is minder en ik slaap slecht. Bij positieve stress merk ik dat mijn concentratie beter is en dat ik beter slaap. Mijn ge-‐ moedstoestand is dus beter bij positieve stress. Als negatieve stress gereduceerd wordt, treedt het parasympatische zenuwstelsel in werking. Met symptomen als: een lagere hartslag en bloeddruk en de spijsvertering treedt in werking. De amygdala (bevindt zich in de middenhersenen) speelt een grote rol door signalen aan het lichaam af te geven in stressvolle of stressloze situaties. De Hoog et al. (2013) schrijven dat prikkels stress veroorzaken. Met name als veel prikkels tegelijk bij de hersenen binnenkomen maar niet direct verwerkt kunnen worden. Kortom als de interne context, de externe context niet aan kan.
11
Catry & Decuypere (2009) beschrijven stress als oorzaak en gevolg. Vaak zijn er diverse gebeurtenissen in ons leven waarbij emoties worden weggestopt of zoals zij benoemen “in een rugzak stoppen”. Op deze manier hoeven we er niet over te praten. Doordat de rugzak te vol raakt, raakt men gestresst: overmoeidheid, depressief en ziek door het dragen van de last. Leerlingen hebben deze ervaringen ook, maar hun beginnersgeest maakt dat zij de grens pas ervaren als zij deze gepasseerd zijn. Ik herken mijn signalen (bijvoorbeeld: slecht slapen, hoofdpijn, korte spanningsboog) wanneer ik mijn grens bereik. Hierdoor kan ik ingrijpen en voorkomen dat ik de grens passeer. Leerlingen uit leerroute 2 zijn zich weinig bewust van deze grens omdat dit bij een latere ontwikkelingsleeftijd hoort (De Groot-‐ Vughts, 2009) en een andere platiciteit (Sitskoorn, 2015). Hierdoor is het van belang dat de professionals de grenzen van iedere leerling kent en deze voor hen bewaakt. Reduceren Centraal in mijn onderzoek staat het reduceren van stress. In leerroute 2 worden ontspanningsactiviteiten aangeboden waarbij gebruik gemaakt wordt van zintuigen. Daarbij geniet een leerling van de prikkels en zorgen deze prikkels voor ontspanning. Hierbij denk ik aan bijvoorbeeld snoezelen in de snoezelruimte. De leerlingen liggen dan op een zacht waterbed (tactiel) (De Hoog et al., 2013). Ondertus-‐ sen speelt er rustige muziek op de achtergrond (auditief). Tevens hangt er aan het pla-‐ fond een kleurenprojector waardoor er allerlei kleuren getoond worden op de muren en het plafond (visueel). Tijdens een observatie zag ik leerlingen ontspannen: ze zuchten diep of hadden een glimlach op hun gezicht terwijl ze keken naar de kleuren op het pla-‐ fond. De mogelijke mate van ontspanning verschilt per leerling. Een actieve leerling kan van snoezelen boos worden omdat hij niet wordt uitgedaagd of gestimuleerd door zijn be-‐ ginnersgeest. Andere leerlingen raken juist overprikkeld door alle prikkels (door bijvoorbeeld: inter-‐ naliserend of externaliserend gedrag te gaan vertonen). Zij hebben het nodig om juist even rust te ervaren door op de bank te liggen in een prikkelarme ruimte waarbij zij alle ervaringen rustig kunnen verwerken en waar zij eventueel zintuigen kunnen “uitzetten”. Voorkeurszintuig Jeninga (2013) omschrijft een voorkeurszintuig als het zintuig waar je de voorkeur aan geeft om informatie tot je te nemen. Als ik deze theorie koppel aan de theorie van De Hoog et al. (2013) kunnen de proffesionals, door het inzetten van deze voorkeurszintuigen, stress reduceren. In de keuzekast worden activiteiten aangeboden die aansluiten op de diverse sensopa-‐ thische systemen (De Hoog et al., 2013) van de leerling. Dit zijn: het tactiele systeem, het proprioceptieve systeem, het vestibulair systeem, het auditieve systeem, het visuele sys-‐ teem, het orale systeem en het olfactorisch systeem. Daarom vind ik het belangrijk voor mijn onderzoek om de voorkeurszintuigen ( oftewel voorkeurssystemen) van de leerlingen in kaart te brengen. Volgens De Hoog et al.(2013) kan er ingespeeld worden op het zintuig waarbij de mees-‐ te kans gemaakt wordt om negatieve stress te reduceren door positieve stress te bieden. Zij schrijven tevens dat er geen doelen zitten aan deze activiteiten terwijl in mijn ogen er wel altijd een doel is, namelijk: het reduceren van negatieve stress.
12
Werktheorie:
Iedere leerling heeft een differente prikkelverwerking. Hierbij zal hij/ zij hyper-‐ of hy-‐ pogevoelig zijn voor prikkels. Door gebruik te maken van de diverse hulpmiddelen kun-‐ nen de professionals hierop inspelen. Iedere leerling heeft zijn eigen voorkeurszintuig. Door deze te prikkelen wordt informa-‐ tie sneller opgenomen. Iedere leerling ervaart stress. Dit uit zich op diverse manieren binnen het internalise-‐ rend-‐ en externaliserend gedrag. Om negatieve stress (wat zich uit in probleemgedrag) te reduceren is er positieve stress nodig. Deze positieve stress bieden de professionals aan door middel sensopathisch ma-‐ teriaal.. Dit materiaal sluit aan op de voorkeurszintuig van de leerling en prikkelt de leerling zodanig dat de leerling zich gaat ontspannen. Zo wordt de negatieve stress om-‐ gezet naar positieve stress.
Activiteiten In mijn onderzoek wil ik rekening houden met de voorkeurszintuigen (Jeninga, 2013) van de leerlingen Ik ben het eens ben met De Hoog et al. (2013), om negatieve stress te reduceren door het creëren van positieve stress. Er zullen diverse activiteiten getest worden die deze theorie/ mijn werktheorie ondersteunen. Hierbij wordt de versterkerslijst (Jeninga, 2013) ingezet. Deze versterkerslijst bestaat uit diverse activiteiten die ingezet kunnen worden om positieve stress te geven. Per voorkeurszintuig zal gekeken worden of een activiteit wel/ niet geschikt is voor deze specifieke doelgroep. Om dit te beoordelen vraag ik een aantal professionals om hiernaar te kijken en aan te vullen met eigen inbreng. Op deze manier werk ik nauw samen met deze groep professionals en blijft mijn onderzoek transparant. Ik verwacht dat de professionals voldoende activiteiten kunnen aanbieden en deze goed kunnen inzetten op verschillende voorkeurszintuigen. Ik kies ervoor om niet alle activiteiten uit de versterkerslijst in te zetten, omdat ik denk dat niet alle activiteiten haalbaar zijn voor leerlingen met dit ontwikkelingsniveau. Daarom wil ik samen met de professionals uit leerroute 2 een selectie maken aangaande de diversiteit van de activiteiten en hun expertise hierin meenemen.
13
Hoofdstuk 3: Onderzoeksmethodologie Paradigma en onderzoeksstrategie Het doel van mijn onderzoek is om de situatie te verbeteren (De Lange, Schuman, & Montessori, 2011). Een actieonderzoek sluit hierop aan. Ponte (2012) omschrijft een actieonderzoek met diverse uitgangspunten waar mijn onderzoek aan voldoet, bijvoorbeeld: “een situatie in de schoolpraktijk onderzoeken” en “ook leerlingen als partners een bron van informatie en inspiratie bij het actieonderzoek te betrekken”. Het voordeel van een praktijkgericht actieonderzoek is voor mij nauw samenwerken met de proffessionals uit het werkveld. Ik vind dit belangrijk omdat zij de expertice hebben over het werkveld van mijn onderzoek. Daarnaast vind ik samenwerking een belangrijke voorwaarde voor waardering en respect. Mijn praktijkgerichte actieonderzoek valt binnen een interpretatief paradigma. De Lange et al.(2011) stellen dat het onderzoek in dit paradigma gericht is op het verhelderen en verduidelijken van een praktijksituatie. Ik ga uit van de situatie geïnterpreteerd door de professionals. In dit onderzoek ga ik de stress bij leerlingen verhelderen en verduidelij-‐ ken. Door het uitzetten van diverse acties verwacht ik ook dit probleem verder uit te diepen. Daarnaast hoop ik het probleemgedrag te verminderen. Volgens Ponte (2012) gaat het interpretief paradigma om doelgericht handelen (in mijn onderzoek: stress reduceren) en betekenis verlenen (in mijn onderzoek: interpreteren van stress bij de leerling) Mijn actieonderzoek heeft diverse aspecten (Ponte, 2012). • Het professionele aspect: de ontwikkeling van kennis. Ik maak de professionals in mijn onderzoek bewust van de varianten van stress (Van der Linden, 2006), de voorkeurszintuigen (Jeninga, 2013)en het reduceren van stress (De Hoog et al., 2013). Daarnaast bied ik kennis over het ervaren van stress (Van der Linden, 2006) en de werking van de hersenen bij de differente prikkels (Sitskoorn, 2015). • Het maatschappelijke aspect: stress is een maatschappelijk probleem en leer-‐ lingen nemen veel stress op uit hun omgeving. Bijvoorbeeld: een thuissituatie waarbij ouders gaan scheiden. Daarnaast krijgen de leerlingen met diverse input aan prikkels te maken. • Het persoonlijke aspect: hierbij gaat het om mijn rol als onderzoeker en mijn ontwikkeling. Onderzoeksvaardigheden waar ik op wil letten in het proces zijn: mijn professionele houding (de rol onderzoeker ervaren), communicatievaardig-‐ heden met professionals en daarnaast mijn eigen proces in het analyseren van gegevens en het uitvoeren van mijn plan. • Het schoolorganisatorische aspect: Op school zijn wij van mening dat stress de ef-‐ fectieve leertijd van de leerling belemmert. Daarnaast bieden de omgevingsfacto-‐ ren (Jeninga, 2013)stress aan de leerling. Door organisatorisch te kijken naar de-‐ ze kwestie kan ook hierin stress gereduceerd worden.
14
Dit is een kwalitatief onderzoek omdat ik uitga van de situatie zoals ik eerder heb be-‐ schreven. De Lange et al. (2011) stellen dat je bij een kwalitatief onder zoek interview-‐, observatie-‐ en reflectiegegevens verzamelt. Dit zijn dan ook de instru-‐ menten waar ik gebruik van ga maken. Door deze middelen kan ik de kennis en ervaring van de professionals in kaart brengen zoals een actieonderzoek gebiedt. Het overkoepelende thema van mijn onderzoek is het reduceren van negatieve stress bij leerlingen met een ontwikkelingsleeftijd tot 4 jaar. Ik wil dit onderzoeken door diverse punten te bekijken: de prikkelverwerking (Sitskoorn, 2015) (De Hoog et al., 2013), om-‐ gevingsfactoren (Jeninga, 2013) en de voorkeurszintuigen. Om deze praktijkcontext te onderzoeken maak ik gebruik van een actieonderzoek. Dit houdt in dat ik diverse acties inzet om verandering in gedrag te bereiken. Bijvoorbeeld: door middel van de voorkeurszintuigen (Jeninga, 2013). Ik verwacht de situatie (zoals eerder beschreven) door dit actieonderzoek te verbeteren en de inzichten te vernieu-‐ wen. Tot slot evalueer ik door middel van onderzoek-‐ reflectiemethodes of de keuzekast en wijzigingen in de omgevingsfactoren het gewenste effect hebben beoogd. Ik kies ervoor om de leerkrachten en assistenten deel te laten nemen aan dit actieonder-‐ zoek. Zij zijn de professionals in mijn onderzoek daarom noem ik ze de professionals. Ik kies ook voor de professionals omdat zij het gedrag van de leerlingen kunnen verwoor-‐ den en de interventies kunnen toepassen met de leerlingen. Ik heb hen ingelicht over mijn onderzoek en heb voor de interventies vooral contact gehad met de mentoren om-‐ dat zij de hulpvraag stelden. Zij hebben aangegeven mee te willen werken aan het on-‐ derzoek. 1 collega/ mentor betwijfelt of zij de interventies in kan zetten door diverse omstandigheden maar neemt deel waar mogelijk.
Waarborgen van kwaliteit en validiteit Volgens Ponte (2012) zijn de criteria voor zorgvuldigheid en navolgbaarheid: geloof-‐ waardigheid, transparantie, aannemelijkheid, relevantie en overdraagbaarheid. Deze 5 criteria zijn toepasbaar op mijn onderzoek en worden aan het eind van hoofdstuk 5 aan-‐ getoond door ze te verduidelijken met voorbeelden en verwijzingen. Triangulatie is belangrijk in een onderzoek omdat het probleem en de resultaten vanuit meerdere invalshoeken bekeken worden. Ik gebruik bijvoorbeeld differente bronnen: assistenten, leerkrachten, mentoren. Ik ge-‐ bruik ook de leerlingen als bron, al laat ik hun gedrag interpreteren door assistenten, leerkrachten, mentoren. Deze bronnen samen noem ik de professionals. Ik gebruik differente middelen om mijn informatie te verzamelen, zoals: gesloten enquê-‐ tes (vragen met een meerkeuze antwoord), open enquêtes (openvraagstelling waarbij de antwoorden alle kanten op kunnen gaan), invultabellen (lijkt op een gesloten enquê-‐ te) en interviews (persoonlijk contact waarbij je diepte vragen stelt.) Deze data van verschillende personen en verschillende middelen zorgen voor onder-‐ bouwde vergelijkingen tussen de middelen of tussen de personen.
15
Door peer debriefing (Ponte, 2012) met mijn onderzoeksbegeleider en drietal critical friends verwacht ik de criteria van zorgvuldigheid en navolgbaarheid te bewaken. Ook verwacht ik aan deze criteria te voldoen door member checks. Dit houdt in dat ik na het uitwerken, van bijvoorbeeld: een interview, navraag om het te controleren.
Ethiek
In mijn onderzoeksprotocol heb ik de volgende ethische keuzes gemaakt uitgaande van mijn waarden: betrouwbaarheid, respect en transparantie. • In mijn onderzoek gebruik ik geen namen, afkortingen of dergelijke van leer-‐ lingen of docenten. Daarom staat er in mijn onderzoek ook geen school vermeld of de naam van de organisatie. Voor mij behoort anonimiseren tot privacy wat hoort bij de waarde respect. Wel maak ik gebruik van nummers. Ik zal de profes-‐ sionals en leerlingen aan nummers koppelen zodat ik weet om wie het gaat. Deze lijst met nummers is voor mij privé en deel ik niet met derden. • In mijn onderzoek komen wel klassennamen voor omdat er meerdere professio-‐ nals en leerlingen in een groep zitten. Hierdoor is niet te verwijzen naar één pro-‐ fessional of leerling. Het is voor de lezer van de enquêtes van belang dat hij/zij weet dat het om een gedragsgroep of een zorggroep gaat. • Het personeel van onze school heeft ten alle tijden inzage in mijn onderzoek. Zo houd ik mijn onderzoek transparant. • Na afname van de onderzoeksmethodieken krijgen de professionals tijd om te controleren of mijn onderzoeksmethodiek correct is uitgewerkt en de analyse te controleren van de analyse. • In mijn onderzoek benoem ik totaal intelligentie quotiënt (TIQ) en ontwikke-‐ lingsleeftijden omdat ik verwacht dat deze van belang zijn. Ik verzwijg echter de kalenderleeftijd waardoor de identiteit van de leerling niet te herleiden valt. • Algemene ziektebeelden, zoals: autisme en ADHD, worden benoemd in mijn rap-‐ portage omdat dit ziektebeelden zijn die een speciale aanpak vereisen in mijn onderzoek. • De professionals krijgen tussendoor updates over het verloop van mijn onder-‐ zoek. • De professionals in mijn onderzoek zijn ten alle tijden de eigenaren van het pro-‐ ces. Ik bied ondersteuning in mijn rol als onderzoeker waardoor zij zelf hun route in dit proces bepalen. • Mijn interviews worden afgenomen bij 3 professionals omdat zo de diverse in-‐ valshoeken belicht zijn, namelijk: leerkracht/ mentor, assistent, zorggroep, ge-‐ dragsgroep.
16
Plan van aanpak
Mijn hoofdvraag: Hoe kan ik de professionals in leerroute 2 ondersteunen om negatieve stress in leerrou-‐ te 2 reduceren tijdens de broodmaaltijddagen? Mijn hoofdvraag wil ik beantwoorden met de volgende deelvragen door middel van mijn plan van aanpak:
1.
Wat is het gedrag van de leerlingen waar de professionals in leerroute 2 tegen aan-‐ lopen? • Ik start met een enquête (Bijlage 1) aan de professionals uit het werkveld waarbij ik vragen stel over het gedrag van de leerlingen dat de professionals hebben waargenomen in stress situaties. • Hierop volgt een verdiepend interview met drie professionals om het gedrag en de situatie te verhelderen en te verduidelijken. • Na de inzet van de activiteiten herhaal ik dit proces met een enquête (bijlage 4) en een interview met dezelfde drie professionals. Hypothese: het probleemgedrag, veroorzaakt door negatieve stress, is afgenomen. Het gedrag is omgezet naar gewenst gedrag. 2. Welke omgevingsfactoren bevorderen/ belemmeren de stress in de situatie? • Om deze vraag te beantwoorden, vraag ik de professionals om de bestaande vra-‐ genlijst; omgevingsfactoren concentratie (Jeninga, 2013) (gesloten enquête), in te vullen. Ik bekijk de antwoorden om vast te stellen waar ik aanpassingen kan doen, bijvoorbeeld: materialen, organisatie lesactiviteiten, afstemming, pro-‐ bleemsituaties, inrichting, schoolniveau. • Om de uitslag uit deze lijst te verhelderen zal ik, naar aanleiding van de resulta-‐ ten, bij drie professionals een diepte interview afnemen. • Na de veranderingen zal ik vragen aan de professionals om de vragenlijst omge-‐ vingsfactoren concentratie (Jeninga, 2013) opnieuw in te vullen. Hierdoor kan ik de antwoorden vergelijken en de resultaten analyseren. • Vervolgens sluit ik af met een verdiepend interview met dezelfde drie professio-‐ nals. Hypothese: de negatieve stress zal veroorzaakt worden door prikkels uit de omge-‐ ving. Mijn verwachting zijn dit vooral visuele-‐ en auditieve prikkels. 3.
Wat zijn de voorkeurszintuigen van de leerlingen? • De voorkeurszintuigen van de leerlingen onderzoek ik door een observatielijst in te laten vullen door de professionals. • Om de uitslag uit deze lijst te verhelderen zal ik, naar aanleiding van de resulta-‐ ten, bij drie professionals een diepte interview afnemen. • Na de activiteiten zal ik vragen of de activiteiten aansloten op de voorkeurszin-‐ tuigen van de leerlingen en of zij de voorkeurszintuigen goed hebben inge-‐ 17
schaald. Hypothese: Ik verwacht dat iedere professional de voorkeurszintuig van diens leer-‐ lingen weet. 4.
Welke tools kan ik de professionals uit leerroute 2 aanreiken om stress bij hun leer-‐ lingen te reduceren? •
•
Hiervoor ga ik samen met de professionals kijken naar de activiteiten die ik kan aanbieden door middel van de versterkerslijst (Jeninga, 2013). Ik verwacht als resultaat een keuzekast die elke professional, overtuigd van het gebruiksnut zal inzetten in zijn klas. Ik geef de professionals hier de ruimte voor eigen aanvullingen van activiteiten. Op deze manier laat ik de professionals eigenaar zijn van het proces. Dit voldoet aan de nauwe samenwerkingen en de waarden respectvol en transparant.
Aanpassingen invoeren Naar verwachting kunnen de differente activiteiten gebaseerd op voorkeurszintuigen uitgezet worden binnen 6 weken. Deze activiteiten worden gepresenteerd door middel van een keuzekast. Leerlingen en professionals kiezen hier de activiteiten die gesorteerd staan op de diverse sensopathische systemen (De Hoog et al., 2013). De voorbereiding van deze activiteiten doe ik samen met de professionals. Ik heb deze ervaringsdeskundigen gekozen omdat zij in staat zijn om te kijken naar de aansluiting van de activiteiten bij deze specifieke doelgroep. Voor het occuperen van deze differente activiteiten neem ik 6 weken zodat de leerlingen zich de taak eigen kunnen maken.
18
Hoofdstuk 4: Data Analyse en onderzoeksresultaten Om mijn deelvragen te beantwoorden heb ik differente middelen/instrumenten ingezet om mijn informatie te verzamelen, zoals: gesloten enquêtes (vragen met een meerkeuze antwoord), open enquêtes (openvraagstelling waarbij de antwoorden alle kanten op kunnen gaan), invultabellen (lijkt op een gesloten enquête) en interviews (persoonlijk contact waarbij je diepte vragen stelt.) De eerste enquête bestaat uit drie delen: 1. Waargenomen gedrag 2. Omgevingsfactoren 3. Voorkeurszintuigen Ieder deel uit de enquête sluit aan bij een deelvraag. De interviews sluiten aan bij de enquête die ervoor is afgenomen. Zo sluit interview (bij-‐ lage 2) aan op enquête (bijlage 1) en interview (bijlage 5) aan op enquête (bijlage 4). Algemene analyse De eerste enquête (bijlage 1) is door 8 van de 11 professionals ingevuld. 2 professionals hebben zich afgemeld voor de gehele periode omdat zij zich niet in staat achten deel te nemen aan mijn onderzoek: 1 professional hiervan staat niet voor de klas en 1 professional gaat met zwangerschapsverlof. 1 professional heeft de enquête niet ingevuld. Om deze data te verdiepen heb ik bij 3 professionals interviews (bijlage 2) afgenomen. Deze 3 professionals omdat de diverse invalshoeken belicht worden, namelijk: leer-‐ kracht/ mentor, assistent, zorggroep, gedragsgroep. De laatste en afsluitende enquête (bijlage 4) is door 6 van de 9 personen ingevuld. 1 per-‐ soon geeft aan ziek te zijn geweest. 1 persoon had andere prioriteiten. 1 persoon heeft zich afgemeld tijdens deze periode van het onderzoek. De enquête is door alle mentoren ingevuld. Om deze data te verdiepen heb ik bij dezelfde 3 professionals interviews (bijlage 5) af-‐ genomen. Ik gebruik de deelvragen als hoofdstukken om de data te analyseren.
19
Welk gedrag ervaren professionals in leerroute 2 als storend? Voor het vaststellen van het gedrag en veranderingen hierin, heb ik gebruik gemaakt van de instrumenten enquête en interview. Beperkingen die voorkomen in leerroute 2: Dyspraxie, cerebrale parese, epilepsie, Spina Bifida, aorta en cardiale afwijkingen, syn-‐ droom van Down, stoornissen in het autistisch spectrum, Neuromusculaire aandoening, Dandy Walker syndroom, ADHD, Diffuse corticale dysplasie, C.P. ontwikkelingsachter-‐ stand en spraakmoeilijkheden. Uit mijn analyse blijkt dat de stoornissen binnen het autisme spectrum, net als ADHD, epilepsie en syndroom van Down, meerdere malen genoemd zijn door diverse professi-‐ onals. Uit mijn analyse van de eerste enquête (bijlage 1) blijkt dat het gemiddelde stressniveau 6.25 is (waarvan 1 heel veel stress en 10 geen stress betekent). Mijn analyse is geba-‐ seerd op een vraag uit de enquête waarbij de professionals de stress in de groep schaal-‐ den. Mijn interpretatie is dat de situatie net voldoende (6 of hoger) is. Ik verwacht dat bij stressvolle omstandigheden (bijvoorbeeld: feestdagen, onverwachte gebeurtenissen en dergelijke) het stressniveau daalt tot onvoldoende (5 of lager). Dit wordt bevestigd in mijn interviews door de professionals. Wat mijn analyse ook vaststelt is dat 2 klassen lager dan 5 ingevulden, 1 klas een gemid-‐ delde van 6 heeft en 1 klas geen tot weinig stress ervaart met de vermelding van een 9. In mijn interviews met deze leerkrachten kunnen zij niet verklaren waar het verschil zit. Het gemiddelde stressniveau in leerroute 2 is van 6.25 tijdens de eerste meting naar een 8,17 tijdens de tweede meting gegaan. Mijn analyse is gebaseerd op een vraag in de tweede enquête waarbij de professionals de het stressniveau moesten schalen. Score 1 betekende heel veel stress en score 10 geen stress. Omdat de eerste enquete door meer professionals is ingevuld dan de laatste, heb ik een nieuw gemiddelde berekend van de eerste enquete over de professionals die beide enquetes hebben ingevuld. Mijn gemiddelde van de eerste enquete is nu aangepast naar een 7.5. Hierdoor stel ik vast dat het gedrag veranderd is.
20
Genoemd probleemgedrag door professionals in leerroute 2:
Aantal keer geobserveerd probleemgedrag 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
Uit mijn analyse van mijn enquête (bijlage 1) blijkt dat verbale actie/ geluid maken het meest voorkomt tijdens stressvolle situaties (16). Ook gillen (13), klappen met de han-‐ den (11) en vragen stellen(11) zijn door meerdere professionals benoemd. De genoemde gedragingen zijn vooral vormen van externaliserend gedrag. Uit mijn interviews met de professionals blijkt dat ook internaliserend gedrag voorkomt. Dit bestaat uit bevriezen/ niet tot handelen komen en weglopen. Dit komt overeen met vormen van internaliserend gedrag, bijvoorbeeld: gedrag bij angststoornissen. Er is waargenomen door professionals dat probleemgedrag is afgenomen. Afgenomen gedragingen die zij noemen zijn: spugen, herhaald gedrag, weglopen, verbale actie, vragen stellen, fladder gedrag, claimend gedrag. Ik interpreteer uit de laatste enquete dat de gedragingen niet verdwenen zijn maar minder heftig en minder vaak voorkomen. In mijn interview met professionals wordt dit bevestigd. Collega 9 vertelt dat een leerling minder naar haar spuugt. Enkele voorbeelden/ citaten die professionals noemde waarbij verandering van het ge-‐ drag van de leerling is waargenomen: “Leerling x had een bak rijst en een lava lamp. Normaal gilt hij veel en hij was nu rustig en glimlachte en vermaakte zich. Hij oogde rustig en dit was niet zijn gebruikelijke basismodus.” Door middel van mijn analyses kan ik met zekerheid vaststellen dat het gewenste gedrag is bevorderd. Ik concludeer hieruit dat de negatieve stress is afgenomen en de positieve stress is toegenomen.
21
Welke omgevingsfactoren bevorderen/ belemmeren de leerlingen? Voor het vaststellen van de omgevingsfactoren heb ik gebruik gemaakt van de instru-‐ menten enquête en interview. Meer dan de helft van de professionals respondeerde in de enquête (bijlage 1) dat de beschikbare materialen niet in goede staat zijn en onaantrekkelijk voor de leerling. In mijn interview wordt verklaard door de professionals dat het materiaal niet aansluit op de belevingswereld van de leerlingen, het materiaal kwetsbaar is en dat het materiaal verouderd is. De professionals zijn positief over de organisatie van de lesactiviteiten behalve bij de stelling “Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen” (Jeninga, 2013). Hier wordt gerespondeerd door de professionals: “niet” of “neutraal”. In mijn interview werd ver-‐ klaard dat de instructie direct handelend moet zijn of volgens het activerende directe instructiemodel. Dit model (her)kennen de leerlingen van andere lessen. Als de instruc-‐ tie niet handelend is dan tonen de leerlingen geen tot weinig aandacht voor de instruc-‐ tie. Uit de omgevingsfactoren vragenlijst komt naar voren dat omgevingsgeluiden onrust veroorzaken. In mijn interview is verklaard dat er veel geluiden komen van buiten de klas, zoals door praktijkvakken. Ook wordt verklaard door de professionals dat de “niet storen”-‐bordjes niet duidelijk zichtbaar en herkenbaar zijn voor de leerlingen uit andere klassen. Professionals hebben aangegeven in de enquête dat de ruimte/ klaslokalen te klein is. Ik zie grote ruime lokalen. In het interview verklaren zij dat het probleem de indeling is en dat de diverse hoeken/ plekken niet afgeschermd kunnen worden. Ook geven zij aan dat er geen functionele hoeken zijn waar de leerlingen kunnen beleven en experimenteren. Ik concludeer dat de aanpassingen in omgevingsfactoren te groot zijn om in 6 weken goed uit te kunnen voeren. Daarom kies ik ervoor om recommandaties te doen in hoofd-‐ stuk 5. Ik heb mijn onderzoek op dit punt bijgesteld in mijn plan van aanpak.
22
Wat zijn de voorkeurszintuigen van de leerlingen? Voor het vaststellen van de voorkeurszintuigen heb ik gebruik gemaakt van de instru-‐ menten enquête en interview. Tijdens mijn presentatie zijn de differente systemen (De Hoog et al., 2013) van de zin-‐ tuigen besproken. Ook staan ze vermeld in de enquête (bijlage 1). Uit mijn enquête (bijlage 1) lijkt het divers of de professionals zich voor mijn onderzoek bewust waren van de voorkeurszintuigen van de leerlingen. Ook is het different of zij deze voorkeurszintuigen inzetten bij het leerproces van de leerling. De professionals hebben aangegeven welke voorkeurszintuigen de leerlingen hebben. Overzicht voorkeurszintuigen bij leerlingen:
voorkeurszintuig Tactiel proprioceptief vestibulair auditief visueel oraal olfactorisch
Voor mijn analyse heb ik de aangegeven voorkeurszintuigen uit de enquête (bijlage 1) in kaart gebracht. Hierbij heb ik de antwoorden van de mentoren van de leerlingen ge-‐ bruikt. Uit mijn analyse blijkt dat de meeste leerlingen (39%) visueel zijn ingesteld. Ook is de groep leerlingen met auditieve voorkeurszintuigen groot (32%). Op de derde plek komt tactiel (17%). Vanwege deze analyse heb ik samen met de professionals besloten om de activiteiten bij de zintuigen: visueel (39%), auditief (32%) en tactiel (17%) te verdubbelen. Deze krij-‐ gen 2 planken in de keuzekast in plaats van 1 plank per zintuig. Uit mijn analyse blijkt ook dat het vestibulair en olfactorisch systemen niet voorkomen dus in overleg met de professionals is besloten geen activiteiten hiervoor klaar te zetten. Ik heb vanwege allergieën gekozen om geen activiteiten te maken voor de leerlingen met het voorkeurszintuig orale systeem. Omdat de kast niet onder direct toezicht staat, is de kans groot dat deze leerling eten pakt dat hij niet mag hebben. Om te voorkomen dat er stress komt van bijvoorbeeld: allergische reacties, heb ik gekozen om deze verlei-‐ ding niet aan te bieden. Leerlingen met deze voorkeurszintuig kunnen wel proeven en ervaren tijdens de broodmaaltijd zelf.
23
Welke tools kan ik de professionals uit leerroute 2 aanreiken om negatieve stress te reduceren? De activiteiten staan opgesteld in een keuze kast. Leerlingen maken hier gebruik van door zelf de activiteiten te kiezen. De activiteiten zijn gebaseerd op basis van zintuigen die gebruikt worden bij een activiteit. De voorselectie heb ik gedaan aan de hand van de theorie van De Hoog et al. (2013) en Jeninga (2013). De activiteiten zijn voorgelegd aan ervaringsdeskundigen/ de professionals. Zij hebben met mij gekeken of de activiteiten geschikt waren voor deze specifieke doelgroep. Daarnaast hebben zij met mij activitei-‐ ten uitgekozen voor in de keuzekast. Activiteiten in de kast: Activiteit 1 Activiteit 2 Activiteit 3 Visueel Schilderen Buizen die visuele Lava lamp effecten geven als je ze omdraait. Visueel Electrobol: je Ufo lamp: je ziet I-‐pad plaatst je vingers op lichtjes rond draai-‐ de bol en je ziet en. stroomstoten naar je vingers gaan. Dit voel je niet! Proprioceptief Stoepkrijt Blokken Gieter om planten water te geven. Auditief Xylofoon Bellen carrousel Rammelaar Auditief Tamboerijn Trommel (tje) Djambé Tactiel Washandjes, spon-‐ Crèmes en lotions Voetenbad zen, borstels Rijst Supersand Macaroni Met de professionals is afgesproken: Indien een leerling te veel stress ervaart waardoor hij/zij niet in staat is om naar de keuzekast te gaan, kiest de leerkracht. Alle professionals geven aan in de enquete (bijlage 4) dat zij de kast willen blijven gebruiken na mijn onderzoek. Gedurende alle lesdagen en op diverse vrije momenten willen de professionals de inzet van de kast uitbreiden. Ook geven zij recomandaties voor materialen die gebruikt kunnen worden als de kast opnieuw samengesteld wordt in het komende schooljaar.
24
Hoofdstuk 5: beantwoording van de onderzoeksvraag en conclusie Om mijn hoofdvraag te beantwoorden, beantwoord ik eerst mijn deelvragen.
Welk gedrag ervaren professionals in leerroute 2 als storend?
Om deze vraag te beantwoorden heb ik gebruik gemaakt van de instrumenten enquête en interview betreffende gedrag (bijlage 1, 2, 4 en 5). In 3 van de 4 klassen is er sprake van stress waardoor leerlingen probleemgedrag ver-‐ tonen. Het frappeerde mij dat dit gedrag vooral externaliserend is. Hierop reclameerde ik in mijn interview met de professionals naar internaliserend gedrag. De professionals responseerden dat dit gedrag aanwezig is maar beperkt. In de klas waar weinig tot geen stress voorkomt is internaliserend gedrag dominant. Het externaliserende gedrag in de preparatie van de broodmaaltijd is ook te herleiden tot de gedragskenmerken van ADHD (Buitelaar & Paternotte, 2013) (Horeweg, 2013). Zij zijn bewegelijk en expressief en doorgaans opzoek naar prikkels. Dit manifesteert zich in en verklaart de hoge score voor het externaliserende gedrag. Daarom zal dit ex-‐ ternaliserende gedrag ook nooit volledig afnemen in mijn onderzoek. Wel kan ik met mijn interventies in het kader van dit onderzoek gewenst gedrag initiëren. De professionals respondeerden in enquête (bijlage 4) dat het inzetten van de keuzekast effect had op het gedrag van de leerlingen. Mijn hypothese is dat de beginnersgeest (Catry & Decuypere, 2009) van de leerlingen de keuzekast succesvol maakte. De leerlingen waren nieuwsgierig en hebben diverse nieu-‐ we activiteiten kunnen ervaren. Deze activiteiten boden de leerlingen nieuwe prikkels die positieve stress gaven, bijvoorbeeld het spelen met muziekinstrumenten. De leer-‐ lingen konden zelf de prikkels doseren (Sitskoorn, 2015). Hierdoor ervoeren zij op een positieve manier de nieuwe prikkels. Omdat de activiteiten gebaseerd waren op voor-‐ keurszintuigen (Jeninga, 2013) werden de prikkels adequater opgenomen en ontspande de leerling zichtbaar volgens de professionals. Zij respondeerden dat het probleemge-‐ drag zichtbaar afgenomen was. Kortom: De activiteiten vormden een externe context (Vermeulen, 2011) met ex-‐ afferente (Sitskoorn, 2015) prikkels. Deze prikkels kwamen binnen via de voorkeurszin-‐ tuig (Jeninga, 2013) waardoor de ex-‐afferente prikkels (Sitskoorn, 2015) omgezet wer-‐ den naar re-‐afferente prikkels. Hierdoor werd de interne context (Vermeulen, 2011) bij leerlingen positief gestimuleerd. Het resultaat dat de professionals zagen was dat de leerlingen zichtbaar ontspanden.
25
Welke omgevingsfactoren bevorderen/ belemmeren de leerlingen?
In mijn onderzoek heb ik een omgevingsfactorenlijst (Jeninga, 2013) laten invullen door de professionals. Uit mijn analyse komen de volgende bevorderende en belemmerende factoren. Bevorderende factoren: 1. 2. 3. 4. 5.
Een team dat welwillend is en hard werkt. De organisatie van de lesactiviteiten. De regels en afspraken zijn duidelijk en school breed. Leerlingen hebben vaste plekken. Er zijn hoeken aanwezig.
Belemmerende factoren: 1. 2. 3. 4. 5. 6.
De materialen zijn onvoldoende, versleten en niet uitdagend. De materialen sluiten niet goed aan bij de doelgroep. De lesactiviteiten sluiten niet aan op het niveau van de gehele groep. De leerlingen hebben veel één op één begeleiding nodig. Er zijn veel lesonderbrekingen. Iemand die de klas binnenloopt wordt als zeer storend ervaren. Het gaat hierbij om professionals en leerlingen. 7. De ruimte is klein, niet uitdagend en onpraktisch ingericht. 8. Hoeken worden niet aangepast. Tijdens mijn onderzoek heb ik de conclusie getrokken dat de omgevingsfactoren niet aangepast kunnen worden binnen 6 weken. Er waren meer grote problemen. Zoals: de materialen beperkt en kapot, binnenlopen van professionals en de omgevingsgeluiden. Recommandaties die ik doe om de omgevingsfactoren te bevorderen: Wat betreft de aanschaf van materialen adviseer ik een ruim begroot budget. De profes-‐ sionals bepalen in overleg welke materialen aangeschaft worden. Ik stel voor dat elke docent een lijst samenstelt met materialen die hij/ zij wilt aanschaffen. Daarnaast zal er gekeken moeten worden naar materialen voor in hoeken. Hierdoor worden de hoeken praktischer en uitdagender. Ook door materialen geregeld te wisselen zoals de activitei-‐ ten in de keuzekast en de hoeken blijft de beginnersgeest (Catry & Decuypere, 2009) van de leerling uitgedaagd. Lesverstoringen door professionals en leerlingen die binnenlopen kunnen worden voorkomen door een “niet storen”-‐bord die in alle klassen eenduidig wordt aangegeven. Naast geschreven taal kunnen picto’s gehanteerd worden of foto’s. Ik adviseer in ver-‐ band met de visueel gerichte leerlingen ook duidelijke kleuren te gebruiken zoals knal-‐ rood en knalgroen. Bij de thuisbasis (waar geen deuren zijn) kan gebruikt gemaakt worden van schermen. Voor de omgevingsgeluiden adviseer ik aanpassingen in het nieuw te bouwen schoolge-‐ bouw aan. Over enkele jaren wordt nieuwbouw gerealiseerd. Hierbij wordt rekening
26
gehouden met het geluid in de gangen en hallen door deze te dempen met dempende platen tegen het plafond en op de vloeren. Van de omgeving rondom het klaslokaal komt het geluid door praktijkvakken, zoals praktijkvak groen. Zij maaien bijvoorbeeld het gras in de tuin. Deze tuin ligt dicht bij de lokalen. Ik beveel aan dat de tuin verder van de lokalen komt te liggen of dat er andere praktijklokalen in de buurt liggen van de tuin. Ook zijn er veel omgevingsgeluiden af-‐ komstig van de weg. Op de nieuwe locatie komt de weg niet meer om de school te liggen maar alleen aan de voorzijde van het gebouw. Dit zal voor veel leerlingen rust bieden.
Wat zijn de voorkeurszintuigen van de leerlingen? Alle leerkrachten hebben in de enquête ingevuld wat de voorkeurszintuig van de leer-‐ ling is. In mijn interview hebben professionals aangegeven zich wel bewust te zijn van de zintuigen maar niet van het bewust inzetten van het voorkeurszintuig. Door de kast te blijven gebruiken, blijven zij zich ook bewust om het voorkeurszintuig van leerling in te zetten. Ik concludeer dat het gros van de leerlingen visueel (39%) en auditief (32%) is inge-‐ steld. Ik adviseer om deze voorkeurszintuigen bij voorbaat al in te zetten bij iedere les-‐ activiteit. Niet alleen ter ontspanning maar ook voor het verwerven van nieuwe vaar-‐ digheden en het vergaren van nieuwe leerstof. Keuzekast Ik adviseer een uitdagend vormgegeven nieuwe kast waarbij de activiteiten duidelijk verdeeld zijn per zintuig. Door regelmatige wisseling in het aanbod van de activiteiten blijft deze kast de leerlingen en hun beginnersgeest uitdagen. Ik adviseer een kast met deuren omdat de kast dan rust uitstraalt en geen extra prikkels geeft als er geen gebruik van gemaakt wordt, bijvoorbeeld als een leerling over de gang loopt. Daarnaast zou ik zorgen voor rust in de kast door bijvoorbeeld uniformiteit in kleur en vorm. Voor de activiteiten adviseer ik nieuw sensomotorisch materiaal. Hierbij sluit ik aan bij de omgevingsfactor: “de beschikbare materialen niet in goede staat zijn en onaantrekke-‐ lijk voor de leerling” (Jeninga, 2013).
27
Welke tools kan ik de professionals uit leerroute 2 aanreiken om negatieve stress te reduceren? De tools die ik samen met de professionals heb aangereikt zijn: • Een manier van aanbieden (activiteiten in een keuzekast) • Diverse activiteiten die gebaseerd zijn op een specifieke zintuig • Bewustwording van de voorkeurszintuigen • Adaptatie voor omgevingsfactoren Een manier van aanbieden is de keuzekast geweest. Deze keuzekast is gebaseerd op de theorie uit mijn onderzoeksvoorstel. De conclusie van deze theorie in mijn praktijk is: door gebruik te maken van een keuzekast hoeven de leerlingen minder handelingen te verrichten dan bijvoorbeeld: bij een keuzebord. Leerlingen met een ontwikkelingsleeftijd tot 4 jaar (De Groot-‐ Vughts, 2009) leggen lin-‐ ken niet adequaat (Heinsman, 2014). Tijdens het verwerken van een link komen er ex-‐ afferente prikkels binnen (Sitskoorn, 2015). Deze prikkels verstoren de adequate ver-‐ werking van de link. Door de storing moet het proces in de hersenen weer opnieuw be-‐ ginnen omdat de ervaringverwachte-‐ en de ervaringsafhankelijke plasticiteit niet na-‐ tuurlijk zijn volgroeid. Het verwerken is gedeeltelijk aangeleerd. Hierdoor duurt het proces om te verwerken dus langer en is dit proces fragiel. Zodra er ex-‐afferente prik-‐ kels komen verstoren zij dit proces en levert dit stress bij de leerling. Mijn conclusie: houdt het proces kort dan is het risico op negatieve stress kleiner. De diverse activiteiten zijn gebaseerd op voorkeurszintuigen (Jeninga, 2013). De leer-‐ ling, met een activiteit die aansluit op zijn voorkeurszintuig, neemt de prikkels sneller op. Omdat de activiteiten de beginnersgeest (Catry & Decuypere, 2009) uitdagen, zijn het ontspannende activiteiten voor de leerlingen. Gevolg: de stress daalt en de leerling, volgens de professionals, ontspant zichtbaar. De bewustwording van deze voorkeurszintuigen en de verwerking van de prikkels is theorie waarvoor ik verwijs naar hoofdstuk 2. Deze kennis heb ik voorgedragen aan de professionals zodat zij meegenomen werden in het theoretische proces van het onder-‐ zoek. Recommandaties voor omgevingsfactoren zijn ontstaan naar aanleiding van de respon-‐ sen van de professionals uit de enquête (bijlage 1). Uit de responsen op deze enquête concludeer ik dat omgevingsgeluiden vooral een storende factor zijn waardoor er stress ontstaat.
28
Hoofdvraag: Hoe kan ik de professionals in leerroute 2 ondersteunen om negatieve stress te reduceren tijdens de broodmaaltijddagen en gewenst gedrag te initiëren?
Door de deelvragen te beantwoorden heb ik mijn hoofdvraag al beantwoord. Om niet in herhaling te vallen, vat ik alle conclusies samen. Om negatieve stress te reduceren bij leerlingen met een ontwikkelingsleeftijd tot 4 jaar: • Spelen de activiteiten in op de beginnersgeest (Catry & Decuypere, 2009) • Stimuleren de professionals met de activiteiten positieve prikkels bij de leer-‐ lingen (Sitskoorn, 2015) • De activiteiten spelen in op de sensopathische systemen (De Hoog et al., 2013): het tactiele systeem (de huid), proprioceptieve systeem (waarneming van het li-‐ chaam), vestibulaire systeem (evenwichtszin), auditieve systeem (het horen), vi-‐ suele systeem (het zien), orale systeem (het proeven) en/ of het olfactorische systeem (het ruiken) • Door het voorkeurszintuig (Jeninga, 2013) in te zetten worden de prikkels ade-‐ quater opgenomen. • Door het bieden van positieve stress (door middel van deze activiteiten) wordt negatieve stress gereduceerd (Van der Linden, 2006). • De activiteiten werden aangeboden door een keuzekast. Hierbij hoefden de leer-‐ lingen minder handelingen te verrichten en hebben zij mindere linken te verwer-‐ ken (Heinsman, 2014) (Sitskoorn, 2015). • Uit de omgevingsfactorenlijst (Jeninga, 2013) analyseerde ik de bevorderende en belemmerende factoren. Deze factoren zijn bevorderend of belemmerend voor de leerling. Kortom de belemmerende factoren bieden negatieve stress en de bevor-‐ derende factoren bieden positieve stress. • De bevorderende factoren voor mijn onderzoek zijn: 1. Een team dat welwillend is en hard werkt. 2. De organisatie van de lesactiviteiten. 3. De regels en afspraken zijn duidelijk en school breed. 4. Leerlingen hebben vaste plekken. 5. Er zijn hoeken aanwezig. • Belemmerende factoren voor mijn onderzoek zijn: 1. De materialen zijn onvoldoende, versleten en niet uitdagend. 2. De materialen sluiten niet goed aan bij de doelgroep. 3. De lesactiviteiten sluiten niet aan op het niveau van de gehele groep. 4. De leerlingen hebben veel één op één begeleiding nodig. 5. Er zijn veel lesonderbrekingen. 6. Iemand die de klas binnenloopt wordt als zeer storend ervaren. Het gaat hierbij om professionals en leerlingen. 7. De ruimte is klein, niet uitdagend en onpraktisch ingericht. 8. Hoeken worden niet aangepast.
29
•
Recommandaties hierop zijn: 1. Nieuwe uitdagende materialen die aansluiten op de belevingswereld van de leerling 2. Gevisualiseerde en breed inzetbare niet storen borden 3. Schermen bij de openruimten 4. Geluiddempende materialen voor de gangen 5. Nieuwbouw: locatie van de tuin.
Tot slot respondeerden de professionals meermaals dat zij deze manier van stress redu-‐ ceren willen blijven gebruiken in de toekomst. • Conclusie rondom criteria voor zorgvuldigheid en navolgbaarheid (Ponte, 2012): Geloofwaardigheid: Door het proces veelvuldig te delen met de professionals heb ik alle informatie kunnen verzamelen op een adequate wijze. Door me te houden aan mijn ethische protocol heb ik mijn onderzoeksvraag op verantwoorde wijze kunnen onderbouwen en heb ik een plausibel en integer onderzoek kunnen doen. Ook zijn de antwoorden herkenbaar en goed beargumenteerd. o Een voorbeeld van geloofwaardigheid: De professionals hebben een members check uitgevoerd op de interviews en deze schriftelijk bevestigd. De analyses van mijn interviews met de professionals komen samen in de data-‐analyse die ook door de professionals is bekeken. • Transparantie: De professionals zijn continu betrokken geweest in het proces van mijn onderzoek en zijn gedeeltelijk zelf eigenaar geworden van mijn onderzoek. Zij bepaalden de richting van ons onderzoek. Ik heb geprobeerd in mijn onder-‐ zoek dit onderzoeksproces overzichtelijk, zichtbaar en schematisch weer te ge-‐ ven. Hierbij is diverse malen een members check en peer briefing gedaan door de professionals en critical friends. o Een voorbeeld van transparantie: De professionals hebben samen met mij de keuzekast gevuld met activiteiten. Hier kwam theoretische kennis van mij en hun expertise uit de praktijk samen. Nu staat er een kast met adequate materialen voor het reduceren van stress bij de leerlingen. • Aannemelijkheid: In mijn conclusie heb ik de theoretische kennis laten samen komen met de data-‐analyse van mijn onderzoek. o Voorbeeld van aannemelijkheid: “Kortom: de activiteiten waren externe context (Vermeulen, 2011) met ex-‐afferente (Sitskoorn, 2015) prikkels. Deze prikkels kwamen binnen via de voorkeurszintuig (Jeninga, 2013) waardoor de ex-‐ afferente prikkels (Sitskoorn, 2015) omgezet werden naar re-‐afferente prikkels. Hierdoor werd de interne context (Vermeulen, 2011) bij leerlingen positief ge-‐ stimuleerd. Het resultaat dat de professionals waarnamen was dat de leerlingen zichtbaar ontspanden.” • Relevantie: De gegevens uit mijn onderzoek dragen bij aan het begrijpen en ver-‐ beteren van de praktijk. De professionals maken nu meer gebruik van de voor-‐ keurszintuigen waardoor zij de leerlingen een manier bieden om informatie op een adequate wijze tot zich te nemen. Er is minder probleemgedrag in leerroute 2 waardoor de leerkrachten zich beter kunnen richten tot de basistaak lesgeven en de leerlingen beter de informatie tot zich kunnen nemen. o Voorbeeld van relevantie aangetoond door de responsen van professionals: “Leerling x had een bak rijst en een lava lamp. Normaal gilt hij veel en hij was nu rustig en glimlachte en vermaakte zich.
30
Hij oogde rustig en dit was bij lange na niet zijn basismodus.” “De leerlingen volgen de gedragsregels beter op. Een leerling moest op een be-‐ paalde plek muziek luisteren, liep daar steeds vandaan, nu 80 % minder. Dit geeft al meer rust in de klas.” • Overdraagbaarheid: De responsen van de professionals geven de overdraagbaar-‐ heid van mijn onderzoek aan. Ze willen nu de keuzekast breder inzetten zoals bij alle vrije momenten of stressvolle momenten. Hierdoor is mijn onderzoek dus te transfereren naar meer momenten in plaats van alleen de dag waarop de broodmaaltijd plaatsvindt. o Voorbeeld van overdraagbaarheid: quoten uit enquête bijlage 4: “Het zou leuk zijn wanneer we deze kast intensief voor allerlei momenten konden blijven ge-‐ bruiken.” “Het zou leuk zijn om de kast langer te mogen gebruiken.”
31
Hoofdstuk 6: evaluatie en reflectie Mijn onderzoek vond plaats in leerroute 2. Hierbij waren diverse professionals betrok-‐ ken. Mijn onderzoek ging over het reduceren van negatieve stress bij leerlingen in leer-‐ route 2. Door het reduceren van negatieve stress werd probleemgedrag omgezet naar gewenst gedrag. Mijn taak was het probleem te onderzoeken en de docenten te ondersteunen om nega-‐ tieve stress te reduceren tijdens de broodmaaltijddagen en gewenst gedrag te initiëren. Mijn rol was die van onderzoeker. Door de collegiale afstand was deze rol voor mij goed uitvoerbaar. Ik heb als onderzoeker de rode lijn in mijn onderzoek uitgezet en bewaakt. Daarin heb ik wel de professionals de ruimte gegeven waardoor zij eigenaar werden van het proces. Door hen te begeleiden in dit proces is dit onderzoek dan ook bottum-‐up uitgevoerd. Er werd verwacht dat ik door middel van mijn onderzoek het probleemgedrag kon om-‐ zetten naar gewenst gedrag. Omdat de stress voornamelijk veroorzaakt werd tijdens vrije momenten kwam de bouwcoördinator van leerroute 2 met het plan om een keuze-‐ bord in te zetten. Na bestudering van theoretische achtergronden, kwam ik in mijn on-‐ derzoeksvoorstel tot de conclusie dat dit een keuzekast kon worden. Om de negatieve stress te reduceren maakte ik gebruik van positieve stress. Door me te verdiepen in de neurologie en de zintuigen ontdekte ik dat positieve stress zo optimaal mogelijk wordt opgenomen als er gebruik gemaakt wordt van de voorkeurszintuigen. Ik heb besloten om niet zelf alle activiteiten per voorkeurszintuig voor te leggen maar dit bottum-‐up te doen met de professionals. Hierdoor is het draagvlak voor dit onderzoek vergroot. Het plan was om mijn onderzoek bottum-‐up uit te voeren. Ik ben sturend geweest in de kern van mijn onderzoek omdat ik werkte vanuit mijn theoretisch kader. De professio-‐ nals waren eigenaar van de praktische uitvoering. Ik wilde de professionals een grotere rol geven maar ik werd belemmerd door de tijdsplanning en de richtlijnen waar dit on-‐ derzoek aan moet voldoen. Ook heb ik het besluit genomen om bijvoorbeeld de resultaten van de vragenlijst omge-‐ vingsfactoren (Jeninga, 2013) om te zetten naar recommandaties. Mijn afweging ge-‐ maakt dat het uitvoeren van deze grote veranderingen niet ten goede kwam aan de kwa-‐ liteit van dit onderzoek. Ik heb de focus gelegd op de keuzekast met voorkeurszintuigen. Als ik de omgeving zou veranderen kon dit impact hebben op de leerlingen. Bovendien zou dit meer tijd en aandacht van de professionals vragen dan zij nu moeten geven aan de keuzekast en de dagelijkse activiteiten. Ik heb ervoor gekozen om 1 onderdeel van mijn onderzoek kwalitatief goed neer te zetten en het andere deel mee te nemen naar volgend schooljaar. Als ik mijn onderzoek opnieuw zou doen, zou ik overleg plegen met de professionals. Mijn uitgangspunt (aanname) was dat zij niet in staat waren beide door te voeren. Ik heb dit echter nooit met hen overlegd. Persoonlijk vind ik het vervelend als er besluiten voor mij worden genomen en op dit punt heb ik een besluit voor hen genomen. Ik ben mijn eigen allergie geweest in dit onderzoek. Op dit punt ben ik sturend geweest en heb top-‐down gehandeld in plaats van bottum-‐up. Dat spijt mij. Ik had deze kwestie moeten bespreken met de professionals. Het gevolg van deze actie is dat er nu recommandaties liggen voor de omgevingsfacto-‐ ren. Het is aan de schooldirectie en het team van leerroute 2 wat ze hiermee willen doen.
32
De opbrengst van het onderzoek is geslaagd : stress is gereduceerd en gewenst gedrag geïnitieerd. De professionals hebben zorg gedragen voor de keuzekast en deze is naar behoren uitgevoerd. Een volgende keer zou ik mijn onderzoek verkleinen naar de keuzekast en de omge-‐ vingsfactoren buiten beschouwing laten. Op basis van deze ervaring heb ik geleerd dat mijn onderzoek te breed was ingezet in het korte tijdsbestek dat ik tot mijn beschikking had. Ik wil graag betrokken blijven bij de verwerking die volgt op de omgevingsfactoren Een volgende keer zou ik meer tijd tot mijn beschikking willen hebben zodat ik ook op een dieper niveau kan kijken naar het probleem.
Bevorderende en belemmerende factoren van dit onderzoek Uit de sterkte en zwakte analyse van mijn onderzoek, blijken de volgende bevorderende en belemmerende factoren: Bevorderende factoren in dit onderzoek: • Rol als onderzoeker • Andere doelgroep dan mijn eigen doelgroep • Activiteiten/ interventies • Professionals (die open staan voor mijn onderzoek) • Theoretisch kader • keuzekast Belemmerende factoren in dit onderzoek: • ICT vaardigheden van professionals • Uitpuzzelen van de hulpvraag heeft veel tijd gekost • Een klein team
33
Bronvermelding Catry, P. & Decuypere, J. (2009). Mindfullness voor kinderen; gids voor onderwijs, hulpver-‐ lening en ouders. Leuven: Acco. De Bruin, C. (2013). Geef mij de 5. Doetinchem: Graviant Educatieve Uitgaven. De Groot-‐ Vughts, B. (2009). Werken met ontwikkelingsleeftijden. Barneveld: HNB Nelissen. De Hoog, R., Stultiens-‐Houben, S., & Van der Heijden, I. (2013). Prikkels in de groep. Antwerpen: Garant. De Lange, R., Schuman, H. & Montessori, N. M. (2011). Praktijkgericht onderzoek voor reflectieve professionals. Antwerpen: Garant. Heinsman, E. (2014). Het klokhuis: boek over hersenen. Amsterdam: Moon. Hemken-‐ Kuipers, M., & Horvers, G. (2013). Plan B). Amsterdam: SWP. Jeninga, J. (2013). Professioneel omgaan met gedragsproblemen. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Kolb (2015). leerstijlentest. Geraadpleegd op 03-‐05-‐2015: https://www.123test.nl/leerstijl/ Sitskoorn, M. (2014). Ik wil iets van jou, jij wilt iets van mij. Amsterdam: Prometheus Bert Bakker. Sitskoorn, M. (2015). Het maakbare brein. Amsterdam: Prometheus Bart Bakker. Van Bergen, A. (2011). Stilte voor de storm. HBO Kennisbank. Van Bergen, E. (2012). Prik-‐ Prikkel-‐ Prikt. HBO kennisbank. Van der Linden, M. (2006). Hersenen en gedrag. Amsterdam: Boom. Van der Ploeg, J. (2007). Gedragsproblemen: ontwikkelingen en risico's. Rotterdam: Lemniscaat. Vermeulen, P. (2011). Autisme als contextblindheid. Leuven: Acco.
34
Bijlage 1: Enquêtes, basis vaststellen Enquête 1
Naam:____________4__________________________ Klas:___________2C______ Functie:_____Leerkracht_______________________________ Jullie hebben aangegeven stress te zien bij leerlingen tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd. Aan de hand van deze enquête wil ik deze stress verder in kaart brengen. Het eerste gedeelte van de enquête zijn vragen over de context en het gedrag dat de groep of leerling laat zien. Het tweede gedeelte van deze enquête gaat over omgevings-‐ factoren. Het derde gedeelte over de voorkeurszintuigen van jullie leerlingen. Gedrag in je groep: 1. Kruis aan wat voor jouw groep van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 2. Hoe groot is je groep? ¢ 1 t/m 5 leerlingen ¢ 6 t/m 8 leerlingen ¢ 8 t/m 10 leerlingen ¢ 11 of meer leerlingen. 3. Wat is het gemiddelde totaal Intelligentiequotiënt van de groep? ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 4. Welke stoornissen komen voor in je groep? Ass Syndroom van Down 5. Schaal in, hoeveel stress is er nu in je groep? Omcirkel het cijfer waarbij 1 heel veel is en 10 niet. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 6. Je neemt gedrag waar tijdens stresssituaties. Benoem het gedrag dat je waar-‐ neemt en normeer dit gedrag met 1 t/m 10 waar bij 1 altijd voorkomt en 10 nooit: Individuele leerling: Neem een leerling in gedachten waarbij je de stress tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd duidelijk waarneemt.
35
7. Bij deze enquête zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Welk nummer heeft de leerling__________8__
8. Kruis aan wat voor jouw leerling van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 9. Kruis aan het Totaal Intelligentiequotiënt van de leerling: ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 10. Welke stoornis(sen)/ problematieken heeft deze leerling? Cerebrale Parese Epilepsie 11. Je neemt gedrag waar tijdens deze stresssituatie. Benoem het gedrag dat je bij deze leerling waarneemt: Nieuwe taken zijn spannen/ moeilijk Benoemt vaak dat ze stress/ spanning heeft Snel achterdochtig 12. Schrijf hier de overige informatie over deze leerling van belang kan zijn voor mijn onderzoek. Zoekt veel bevestiging. Kan niet omgaan met kritiek Veel praatbehoefte
36
Omgevingsfactoren Deel 2 van mijn vragenlijst gaat over omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn op stress (Jeninga, 2013). Kruis aan: Materialen: o de materialen liggen klaar. -‐ -‐/+ + o de materialen hebben een vaste plaats. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in voldoende mate aanwezig. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in goede staat en aantrekkelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Organisatie van de lesactiviteiten: o men kan snel met de les beginnen. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het wisselen van de activiteiten. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het binnenkomen van de klas. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels voor het uitdelen en opruimen van de materialen. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten wat ze moeten doen als ze klaar zijn met hun werk. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten hoe hun dagprogramma eruit ziet. -‐ -‐/+ + o Het werk wordt altijd met de leerlingen nabesproken. -‐ -‐/+ + Afstemming activiteiten op het niveau en interesse van de leerlingen: o Bepaalde leerlingen verrichten werk boven hun niveau. -‐ -‐/+ + o Bepaalde leerlingen verrichten werk onder hun niveau. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende afwisseling tussen leeractiviteiten en spel. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende materiaal voor sterke en zwakke leerlingen. -‐ -‐/+ +
37
Instructie, verwerking en zelfstandig werken: o Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen. -‐ -‐/+ + o Het is voor de leerlingen duidelijk wanneer ze hulp mogen vragen. -‐ -‐/+ + o Goede leerlingen vervelen zich tijdens de instructie. -‐ -‐/+ + o De verwerkingsopdrachten zijn duidelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Probleemsituaties, niet-‐gewenst gedrag en ordeverstoring: o Er zijn regelmatig lesonderbrekingen (binnenlopende collega’s, laatkomers et ce-‐ tera). -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de gang. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de speelplaats. -‐ -‐/+ + o Er wordt veel gepraat en onnodig gelopen in de klas. -‐ -‐/+ + o Er zijn leerlingen met gedragsproblemen. -‐ -‐/+ + o In groepsgesprekken wordt aandacht geschonken aan sociaal gedrag. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden in de klas afgeleid door instructie aan andere leerlingen. -‐ -‐/+ + inrichting: o De leerlingen worden afgeleid omdat ze dicht op elkaar zitten. -‐ -‐/+ + o De leerlingen worden afgeleid doordat leerlingen materialen gaan halen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een vaste plek voor bezittingen van de leerlingen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een lees-‐luister-‐hoek waar de leerlingen rustig kunnen werken. -‐ -‐/+ + o In de hoek is er voldoende materiaal voor sterkere en zwakkere leerlingen. -‐ -‐/+ + o De inrichting van de diverse hoeken worden regelmatig aangepast.
38
-‐
-‐/+
+
o Op de speelplaats is er voldoende speelmateriaal voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + o Op de speelplaats zijn afgebakende plekken zodat de leerlingen zich veilig voelen. -‐ -‐/+ + o In de klas zijn voldoende kasten om materiaal overzichtelijk op te bergen. -‐ -‐/+ +
o De klas is gezellig maar niet chaotisch. -‐ -‐/+ + Schoolniveau: o Binnen de school zijn duidelijke regels over te laat komen, naar de wc gaan et ce-‐ tera. -‐ -‐/+ + o Binnen de school worden regelmatig leerlingenbesprekingen gehouden. -‐ -‐/+ + o Er gelden duidelijke afspraken over gedrag op de speelplaats en gangen. -‐ -‐/+ +
39
Voorkeurszintuigen Deel 3: voorkeurszintuigen. Alleen voor leerkrachten. Jeninga (2013) omschrijft een voorkeurszintuig als het zintuig waar je de voorkeur aan geeft om informatie tot je te nemen.
Dit zintuig kan in diverse systemen zijn: o Tactiele systeem, (tast) o proprioceptieve systeem, (beweging) o vestibulair systeem, (evenwicht) o auditieve systeem, (geluid) o visuele systeem, (zicht) o orale systeem (proeven) o olfactorisch systeem. (ruiken) Bij deze enquête zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Kruis aan in dit tabel wat volgens jou de voorkeurszintuig is van de leerling: Tactiele Proprioceptieve Vestibulaire Auditieve Visuele Orale Olfactorisch 1 x x 2 x x 3 x x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 x x x 9 10
40
Enquête 2
Naam:__________5____________________________ Klas:_______2D__________ Functie:_______________Leerkracht_____________________ Jullie hebben aangegeven stress te zien bij leerlingen tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd. Aan de hand van deze enquête wil ik deze stress verder in kaart brengen. Het eerste gedeelte van de enquête zijn vragen over de context en het gedrag dat de groep of leerling laat zien. Het tweede gedeelte van deze enquête gaat over omgevings-‐ factoren. Het derde gedeelte over de voorkeurszintuigen van jullie leerlingen. Gedrag in je groep: 13. Kruis aan wat voor jouw groep van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 14. Hoe groot is je groep? ¢ 1 t/m 5 leerlingen ¢ 6 t/m 8 leerlingen ¢ 8 t/m 10 leerlingen ¢ 11 of meer leerlingen. 15. Wat is het gemiddelde totaal Intelligentiequotiënt van de groep? ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 16. Welke stoornissen komen voor in je groep? Autisme/ ASS ADHD Diffuse corticale dysplasie C.P. Ontwikkelingsachterstand Epilepsie 17. Schaal in, hoeveel stress is er nu in je groep? Omcirkel het cijfer waarbij 1 heel veel is en 10 niet. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 18. Je neemt gedrag waar tijdens stresssituaties. Benoem het gedrag dat je waar-‐ neemt en normeer dit gedrag met 1 t/m 10 waar bij 1 altijd voorkomt en 10 nooit: Leerlingen hebben last van elkaars gedrag. Ze houden van voorspelbaarheid maar zijn zelf en de anderen ook onvoorspelbaar
41
Individuele leerling: Neem een leerling in gedachten waarbij je de stress tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd duidelijk waarneemt. 19. Bij deze enquête zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Welk nummer heeft de leerling________7____ 20. Kruis aan wat voor jouw leerling van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 21. Kruis aan het Totaal Intelligentiequotiënt van de leerling: ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 22. Welke stoornis(sen)/ problematieken heeft deze leerling? Autisme/ ASS 23. Je neemt gedrag waar tijdens deze stresssituatie. Benoem het gedrag dat je bij deze leerling waarneemt: Hij kijkt naar andere leerlingen. Hij let op dat zij de gewoontes niet overtreden. Gaat jammeren Gaat lopen Druk bewegen Concentreert zich alleen op anderen 24. Schrijf hier de overige informatie over deze leerling van belang kan zijn voor mijn onderzoek. Heeft weinig ervaring buitenshuis, zit veel binnen en zit heel veel achter de computer. Kan erg veel met de PC. Spreekt goed engels, zelf geleerd. Elk beeldscherm trekt hem aan.
42
Omgevingsfactoren Deel 2 van mijn vragenlijst gaat over omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn op stress (Jeninga, 2013). Kruis aan: Materialen: o de materialen liggen klaar. -‐ -‐/+ + o de materialen hebben een vaste plaats. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in voldoende mate aanwezig. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in goede staat en aantrekkelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Organisatie van de lesactiviteiten: o men kan snel met de les beginnen. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het wisselen van de activiteiten. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het binnenkomen van de klas. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels voor het uitdelen en opruimen van de materialen. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten wat ze moeten doen als ze klaar zijn met hun werk. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten hoe hun dagprogramma eruit ziet. -‐ -‐/+ + o Het werk wordt altijd met de leerlingen nabesproken. -‐ -‐/+ + Afstemming activiteiten op het niveau en interesse van de leerlingen: o Bepaalde leerlingen verrichten werk boven hun niveau. -‐ -‐/+ + o Bepaalde leerlingen verrichten werk onder hun niveau. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende afwisseling tussen leeractiviteiten en spel. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende materiaal voor sterke en zwakke leerlingen. -‐ -‐/+ +
43
Instructie, verwerking en zelfstandig werken: o Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen. -‐ -‐/+ + o Het is voor de leerlingen duidelijk wanneer ze hulp mogen vragen. -‐ -‐/+ + o Goede leerlingen vervelen zich tijdens de instructie. -‐ -‐/+ + o De verwerkingsopdrachten zijn duidelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Probleemsituaties, niet-‐gewenst gedrag en ordeverstoring: o Er zijn regelmatig lesonderbrekingen (binnenlopende collega’s, laatkomers et ce-‐ tera). -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de gang. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de speelplaats. -‐ -‐/+ + o Er wordt veel gepraat en onnodig gelopen in de klas. -‐ -‐/+ + o Er zijn leerlingen met gedragsproblemen. -‐ -‐/+ + o In groepsgesprekken wordt aandacht geschonken aan sociaal gedrag. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden in de klas afgeleid door instructie aan andere leerlingen. -‐ -‐/+ + inrichting: o De leerlingen worden afgeleid omdat ze dicht op elkaar zitten. -‐ -‐/+ + o De leerlingen worden afgeleid doordat leerlingen materialen gaan halen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een vaste plek voor bezittingen van de leerlingen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een lees-‐luister-‐hoek waar de leerlingen rustig kunnen werken. -‐ -‐/+ + o In de hoek is er voldoende materiaal voor sterkere en zwakkere leerlingen. -‐ -‐/+ + o De inrichting van de diverse hoeken worden regelmatig aangepast.
44
-‐
-‐/+
+
o Op de speelplaats is er voldoende speelmateriaal voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + o Op de speelplaats zijn afgebakende plekken zodat de leerlingen zich veilig voelen. -‐ -‐/+ + o In de klas zijn voldoende kasten om materiaal overzichtelijk op te bergen. -‐ -‐/+ +
o De klas is gezellig maar niet chaotisch. -‐ -‐/+ + Schoolniveau: o Binnen de school zijn duidelijke regels over te laat komen, naar de wc gaan et ce-‐ tera. -‐ -‐/+ + o Binnen de school worden regelmatig leerlingenbesprekingen gehouden. -‐ -‐/+ + o Er gelden duidelijke afspraken over gedrag op de speelplaats en gangen. -‐ -‐/+ +
45
Voorkeurszintuigen Deel 3: voorkeurszintuigen. Alleen voor leerkrachten. Jeninga (2013) omschrijft een voorkeurszintuig als het zintuig waar je de voorkeur aan geeft om informatie tot je te nemen.
Dit zintuig kan in diverse systemen zijn: o Tactiele systeem, (tast) o proprioceptieve systeem, (beweging) o vestibulair systeem, (evenwicht) o auditieve systeem, (geluid) o visuele systeem, (zicht) o orale systeem (proeven) o olfactorisch systeem. (ruiken) Bij deze enquête zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Kruis aan in dit tabel wat volgens jou de voorkeurszintuig is van de leerling: Tactiele Proprioceptieve Vestibulaire Auditieve Visuele Orale Olfactorisch 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 9 10
46
Enquête 3
Naam:_____________1_________________________ Klas:____2a_____________ Functie:___________leerkracht_________________________ Jullie hebben aangegeven stress te zien bij leerlingen tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd. Aan de hand van deze enquête wil ik deze stress verder in kaart brengen. Het eerste gedeelte van de enquête zijn vragen over de context en het gedrag dat de groep of leerling laat zien. Het tweede gedeelte van deze enquête gaat over omgevings-‐ factoren. Het derde gedeelte over de voorkeurszintuigen van jullie leerlingen. Gedrag in je groep: 25. Kruis aan wat voor jouw groep van toepassing is: x verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek x meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt x ernstig meervoudig beperkt. 26. Hoe groot is je groep? ¢ 1 t/m 5 leerlingen ¢ 6 t/m 8 leerlingen ¢ 8 t/m 10 leerlingen x 11 of meer leerlingen. 27. Wat is het gemiddelde totaal Intelligentiequotiënt van de groep? x <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 28. Welke stoornissen komen voor in je groep? Dyspraxie Aorta en cardiale afwijkingen Cerebral Palsy Syndroom van Down Epilepsie Stoornis in het autistisch spectrum Spina Bifida Neuromusculaire aandoening 29. Schaal in, hoeveel stress is er nu in je groep? Omcirkel het cijfer waarbij 1 heel veel is en 10 niet. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 30. Je neemt gedrag waar tijdens stresssituaties. Benoem het gedrag dat je waar-‐ neemt en normeer dit gedrag met 1 t/m 10 waar bij 1 altijd voorkomt en 10 nooit: Boos worden 5 Onverwachte verbale acties uitvoeren 7 Blokkeren en niet meer tot actie komen 2 Huilen 1 Traagheid 1
47
Individuele leerling: Neem een leerling in gedachten waarbij je de stress tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd duidelijk waarneemt. 31. Bij deze enquete zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Welk nummer heeft de leerling 10 32. Kruis aan wat voor jouw leerling van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek x meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 33. Kruis aan het Totaal IntelligentieQuotiënt van de leerling: x <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 34. Welke stoornis(sen)/ problematieken heeft deze leerling? Cerebral Palsy 35. Je neemt gedrag waar tijdens deze stresssituatie. Benoem het gedrag dat je bij deze leerling waarneemt: Huilgedrag en blokkeren 36. Schrijf hier de overige informatie over deze leerling van belang kan zijn voor mijn onderzoek. Korte spanningsboog Trage informatieverwerking Zwakke articulatie Moeite met veranderingen wanneer deze thuis plaats vinden worden deze op school merkbaar. Veranderingen binnen de klas zijn minder stressvol
48
Omgevingsfactoren Deel 2 van mijn vragenlijst gaat over omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn op stress (Jeninga, 2013). Kruis aan: Materialen: o de materialen liggen klaar. -‐ -‐/+ + o de materialen hebben een vaste plaats. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in voldoende mate aanwezig. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in goede staat en aantrekkelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Organisatie van de lesactiviteiten: o men kan snel met de les beginnen. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het wisselen van de activiteiten. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het binnenkomen van de klas. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels voor het uitdelen en opruimen van de materialen. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten wat ze moeten doen als ze klaar zijn met hun werk. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten hoe hun dagprogramma eruit ziet. -‐ -‐/+ + o Het werk wordt altijd met de leerlingen nabesproken. -‐ -‐/+ + Afstemming activiteiten op het niveau en interesse van de leerlingen: o Bepaalde leerlingen verrichten werk boven hun niveau. -‐ -‐/+ + o Bepaalde leerlingen verrichten werk onder hun niveau. -‐ -‐/+ +
49
o Er is voldoende afwisseling tussen leeractiviteiten en spel. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende materiaal voor sterke en zwakke leerlingen. -‐ -‐/+ + Instructie, verwerking en zelfstandig werken: o Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen. -‐ -‐/+ + o Het is voor de leerlingen duidelijk wanneer ze hulp mogen vragen. -‐ -‐/+ + o Goede leerlingen vervelen zich tijdens de instructie. -‐ -‐/+ + o De verwerkingsopdrachten zijn duidelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Probleemsituaties, niet-‐gewenst gedrag en ordeverstoring: o Er zijn regelmatig lesonderbrekingen (binnenlopende collega’s, laatkomers et ce-‐ tera). -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de gang. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de speelplaats. -‐ -‐/+ + o Er wordt veel gepraat en onnodig gelopen in de klas. -‐ -‐/+ + o Er zijn leerlingen met gedragsproblemen. -‐ -‐/+ + o In groepsgesprekken wordt aandacht geschonken aan sociaal gedrag. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden in de klas afgeleid door instructie aan andere leerlingen. -‐ -‐/+ + inrichting: o De leerlingen worden afgeleid omdat ze dicht op elkaar zitten. -‐ -‐/+ + o De leerlingen worden afgeleid doordat leerlingen materialen gaan halen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een vaste plek voor bezittingen van de leerlingen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een lees-‐luister-‐hoek waar de leerlingen rustig kunnen werken. -‐ -‐/+ + o In de hoek is er voldoende materiaal voor sterkere en zwakkere leerlingen.
50
-‐
-‐/+
+
o De inrichting van de diverse hoeken worden regelmatig aangepast. -‐ -‐/+ + o Op de speelplaats is er voldoende speelmateriaal voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + o Op de speelplaats zijn afgebakende plekken zodat de leerlingen zich veilig voelen. -‐ -‐/+ +
o In de klas zijn voldoende kasten om materiaal overzichtelijk op te bergen. -‐ -‐/+ +
o De klas is gezellig maar niet chaotisch. -‐ -‐/+ + Schoolniveau: o Binnen de school zijn duidelijke regels over te laat komen, naar de wc gaan et ce-‐ tera. -‐ -‐/+ + o Binnen de school worden regelmatig leerlingenbesprekingen gehouden. -‐ -‐/+ + o Er gelden duidelijke afspraken over gedrag op de speelplaats en gangen. -‐ -‐/+ +
51
Voorkeurszintuigen Deel 3: voorkeurszintuigen. Alleen voor leerkrachten. Jeninga (2013) omschrijft een voorkeurszintuig als het zintuig waar je de voorkeur aan geeft om informatie tot je te nemen.
Dit zintuig kan in diverse systemen zijn: o Tactiele systeem, (tast) o proprioceptieve systeem, (beweging) o vestibulair systeem, (evenwicht) o auditieve systeem, (geluid) o visuele systeem, (zicht) o orale systeem (proeven) o olfactorisch systeem. (ruiken) Bij deze enquête zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Kruis aan in dit tabel wat volgens jou de voorkeurszintuig is van de leerling: Tactiele Proprioceptieve Vestibulaire Auditieve Visuele Orale Olfactorisch 1 x 2 x 3 x x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 x 9 x 10 X x 11 x
52
Enquête 4
Naam:____________6_________________________ Klas:___________2D______ Functie:_____Leerkracht en Coördinator_______________________________ Jullie hebben aangegeven stress te zien bij leerlingen tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd. Aan de hand van deze enquête wil ik deze stress verder in kaart brengen. Het eerste gedeelte van de enquête zijn vragen over de context en het gedrag dat de groep of leerling laat zien. Het tweede gedeelte van deze enquête gaat over omgevings-‐ factoren. Het derde gedeelte over de voorkeurszintuigen van jullie leerlingen. Gedrag in je groep: 37. Kruis aan wat voor jouw groep van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 38. Hoe groot is je groep? ¢ 1 t/m 5 leerlingen ¢ 6 t/m 8 leerlingen ¢ 8 t/m 10 leerlingen ¢ 11 of meer leerlingen. 39. Wat is het gemiddelde totaal Intelligentiequotiënt van de groep? ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 40. Welke stoornissen komen voor in je groep? Autisme spraakmoeilijkheden epilepsie Cerebrale parese 41. Schaal in, hoeveel stress is er nu in je groep? Omcirkel het cijfer waarbij 1 heel veel is en 10 niet. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 42. Je neemt gedrag waar tijdens stresssituaties. Benoem het gedrag dat je waar-‐ neemt en normeer dit gedrag met 1 t/m 10 waar bij 1 altijd voorkomt en 10 nooit: Weglopen 7 Springen 1 Gillen 3 Op tafel slaan 2
53
Individuele leerling: Ik ben niet aanwezig tijdens broodmaaltijd. Neem een leerling in gedachten waarbij je de stress tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd duidelijk waarneemt. 43. Bij deze enquete zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Welk nummer heeft de leerling__________8__ 44. Kruis aan wat voor jouw leerling van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 45. Kruis aan het Totaal IntelligentieQuotiënt van de leerling: ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 46. Welke stoornis(sen)/ problematieken heeft deze leerling? Cerebrale Parese Epilepsie 47. Je neemt gedrag waar tijdens deze stresssituatie. Benoem het gedrag dat je bij deze leerling waarneemt: Nieuwe taken zijn spannen/ moeilijk Benoemt vaak dat ze stress/ spanning heeft Snel achterdochtig 48. Schrijf hier de overige informatie over deze leerling van belang kan zijn voor mijn onderzoek. Zoekt veel bevestiging. Kan niet omgaan met kritiek Veel praatbehoefte
54
Omgevingsfactoren Deel 2 van mijn vragenlijst gaat over omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn op stress (Jeninga, 2013). Kruis aan: Materialen: o de materialen liggen klaar. -‐ -‐/+ + o de materialen hebben een vaste plaats. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in voldoende mate aanwezig. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in goede staat en aantrekkelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Organisatie van de lesactiviteiten: o men kan snel met de les beginnen. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het wisselen van de activiteiten. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het binnenkomen van de klas. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels voor het uitdelen en opruimen van de materialen. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten wat ze moeten doen als ze klaar zijn met hun werk. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten hoe hun dagprogramma eruit ziet. -‐ -‐/+ + o Het werk wordt altijd met de leerlingen nabesproken. -‐ -‐/+ + Afstemming activiteiten op het niveau en interesse van de leerlingen: o Bepaalde leerlingen verrichten werk boven hun niveau. -‐ -‐/+ + o Bepaalde leerlingen verrichten werk onder hun niveau. -‐ -‐/+ +
55
o Er is voldoende afwisseling tussen leeractiviteiten en spel. -‐ -‐/+ o Er is voldoende materiaal voor sterke en zwakke leerlingen. -‐ -‐/+
+
+ Instructie, verwerking en zelfstandig werken: o Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen. -‐ -‐/+ + o Het is voor de leerlingen duidelijk wanneer ze hulp mogen vragen. -‐ -‐/+ + o Goede leerlingen vervelen zich tijdens de instructie. -‐ -‐/+ + o De verwerkingsopdrachten zijn duidelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Probleemsituaties, niet-‐gewenst gedrag en ordeverstoring: o Er zijn regelmatig lesonderbrekingen (binnenlopende collega’s, laatkomers et ce-‐ tera). -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de gang. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de speelplaats. -‐ -‐/+ + o Er wordt veel gepraat en onnodig gelopen in de klas. -‐ -‐/+ + o Er zijn leerlingen met gedragsproblemen. -‐ -‐/+ + o In groepsgesprekken wordt aandacht geschonken aan sociaal gedrag. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden in de klas afgeleid door instructie aan andere leerlingen. -‐ -‐/+ + inrichting: o De leerlingen worden afgeleid omdat ze dicht op elkaar zitten. -‐ -‐/+ + o De leerlingen worden afgeleid doordat leerlingen materialen gaan halen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een vaste plek voor bezittingen van de leerlingen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een lees-‐luister-‐hoek waar de leerlingen rustig kunnen werken. -‐ -‐/+ +
56
o In de hoek is er voldoende materiaal voor sterkere en zwakkere leerlingen. -‐ -‐/+ + o De inrichting van de diverse hoeken worden regelmatig aangepast. -‐ -‐/+ +
o Op de speelplaats is er voldoende speelmateriaal voor de leerlingen. -‐ -‐/+ +
o Op de speelplaats zijn afgebakende plekken zodat de leerlingen zich veilig voelen. -‐ -‐/+ + o In de klas zijn voldoende kasten om materiaal overzichtelijk op te bergen. -‐ -‐/+ + o De klas is gezellig maar niet chaotisch.
-‐
-‐/+
+
Schoolniveau: o Binnen de school zijn duidelijke regels over te laat komen, naar de wc gaan et ce-‐ tera. -‐ -‐/+ + o Binnen de school worden regelmatig leerlingenbesprekingen gehouden. -‐ -‐/+ + o Er gelden duidelijke afspraken over gedrag op de speelplaats en gangen. -‐ -‐/+ +
57
Voorkeurszintuigen Deel 3: voorkeurszintuigen. Alleen voor leerkrachten. Jeninga (2013) omschrijft een voorkeurszintuig als het zintuig waar je de voorkeur aan geeft om informatie tot je te nemen.
Dit zintuig kan in diverse systemen zijn: o Tactiele systeem, (tast) o proprioceptieve systeem, (beweging) o vestibulair systeem, (evenwicht) o auditieve systeem, (geluid) o visuele systeem, (zicht) o orale systeem (proeven) o olfactorisch systeem. (ruiken) Bij deze enquête zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Kruis aan in dit tabel wat volgens jou de voorkeurszintuig is van de leerling: Tactiele Proprioceptieve Vestibulaire Auditieve Visuele Orale Olfactorisch 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 9 10
58
Enquête 5 Naam: 9 Klas: 2B Functie: Klassenassistent Jullie hebben aangegeven stress te zien bij leerlingen tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd. Aan de hand van deze enquête wil ik deze stress verder in kaart brengen. Het eerste gedeelte van de enquête zijn vragen over de context en het gedrag dat de groep of leerling laat zien. Het tweede gedeelte van deze enquête gaat over omgevings-‐ factoren. Het derde gedeelte over de voorkeurszintuigen van jullie leerlingen. Gedrag in je groep: 49. Kruis aan wat voor jouw groep van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 50. Hoe groot is je groep? ¢ 1 t/m 5 leerlingen ¢ 6 t/m 8 leerlingen ¢ 8 t/m 10 leerlingen ¢ 11 of meer leerlingen. 51. Wat is het gemiddelde totaal Intelligentiequotiënt van de groep? ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 52. Welke stoornissen komen voor in je groep? ASS, Dandy Walker, Down Syndroom 53. Schaal in, hoeveel stress is er nu in je groep? Omcirkel het cijfer waarbij 1 heel veel is en 10 niet. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 54. Je neemt gedrag waar tijdens stresssituaties. Benoem het gedrag dat je waar-‐ neemt en normeer dit gedrag met 1 t/m 10 waar bij 1 altijd voorkomt en 10 nooit: 1. Gillen, schreeuwen, klappen, rennen, spugen, tics, herhaaldelijk dezelfde vraag stellen, hard trommelen (ook op begeleiding), niet tot handelen komen (vastlo-‐ pen/bevriezen)
59
Individuele leerling: Neem een leerling in gedachten waarbij je de stress tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd duidelijk waarneemt. 55. Bij deze enquete zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Welk nummer heeft de leerling 2-‐8 56. Kruis aan wat voor jouw leerling van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 57. Kruis aan het Totaal IntelligentieQuotiënt van de leerling: ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 58. Welke stoornis(sen)/ problematieken heeft deze leerling? ASS 59. Je neemt gedrag waar tijdens deze stresssituatie. Benoem het gedrag dat je bij deze leerling waarneemt: Gillen, schreeuwen, spugen, klappen, trommelen op tafel, muur, raam(ook op begelei-‐ ding), tics, 60. Schrijf hier de overige informatie over deze leerling van belang kan zijn voor mijn onderzoek. • Komt meer tot handelen bij 1-‐op-‐1 begeleiding • Heeft veel tics en dwanghandelingen • Wachten is niet ingevulde tijd, komt dan niet zelfstandig tot een doelgerichte ac-‐ tiviteit. Wel tekenen/schrijven en computeren/I-‐pad. • Kan veel dingen zelf maar kan niet zelfstandig tot handelen komen • Communiceert voornamelijk d.m.v. tekenen en schrijven • Heeft een bovengemiddelde interesse in bloedprikken en wonden. In een onbe-‐ waakt moment gaat de leerling vaak achter de computer/I-‐pad en zoekt hierover zelfstandig filmpjes op.
60
Omgevingsfactoren Deel 2 van mijn vragenlijst gaat over omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn op stress (Jeninga, 2013). Kruis aan: Materialen: o de materialen liggen klaar. -‐ -‐/+ + o de materialen hebben een vaste plaats. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in voldoende mate aanwezig. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in goede staat en aantrekkelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Organisatie van de lesactiviteiten: o men kan snel met de les beginnen. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het wisselen van de activiteiten. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het binnenkomen van de klas. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels voor het uitdelen en opruimen van de materialen. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten wat ze moeten doen als ze klaar zijn met hun werk. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten hoe hun dagprogramma eruit ziet. -‐ -‐/+ + o Het werk wordt altijd met de leerlingen nabesproken. -‐ -‐/+ + Afstemming activiteiten op het niveau en interesse van de leerlingen: o Bepaalde leerlingen verrichten werk boven hun niveau. -‐ -‐/+ + o Bepaalde leerlingen verrichten werk onder hun niveau. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende afwisseling tussen leeractiviteiten en spel. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende materiaal voor sterke en zwakke leerlingen.
61
-‐ -‐/+ + Instructie, verwerking en zelfstandig werken: o Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen. -‐ -‐/+ + o Het is voor de leerlingen duidelijk wanneer ze hulp mogen vragen. -‐ -‐/+ + o Goede leerlingen vervelen zich tijdens de instructie. -‐ -‐/+ + o De verwerkingsopdrachten zijn duidelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Probleemsituaties, niet-‐gewenst gedrag en ordeverstoring: o Er zijn regelmatig lesonderbrekingen (binnenlopende collega’s, laatkomers et ce-‐ tera). -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de gang. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de speelplaats. -‐ -‐/+ + o Er wordt veel gepraat en onnodig gelopen in de klas. -‐ -‐/+ + o Er zijn leerlingen met gedragsproblemen. -‐ -‐/+ + o In groepsgesprekken wordt aandacht geschonken aan sociaal gedrag. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden in de klas afgeleid door instructie aan andere leerlingen. -‐ -‐/+ + inrichting: o De leerlingen worden afgeleid omdat ze dicht op elkaar zitten. -‐ -‐/+ + o De leerlingen worden afgeleid doordat leerlingen materialen gaan halen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een vaste plek voor bezittingen van de leerlingen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een lees-‐luister-‐hoek waar de leerlingen rustig kunnen werken. -‐ -‐/+ + o In de hoek is er voldoende materiaal voor sterkere en zwakkere leerlingen.
62
-‐
-‐/+
+
o De inrichting van de diverse hoeken worden regelmatig aangepast. -‐ -‐/+ +
o Op de speelplaats is er voldoende speelmateriaal voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + o Op de speelplaats zijn afgebakende plekken zodat de leerlingen zich veilig voelen. -‐ -‐/+ + o In de klas zijn voldoende kasten om materiaal overzichtelijk op te bergen. -‐ -‐/+ +
o De klas is gezellig maar niet chaotisch.
-‐
-‐/+ +
Schoolniveau: o Binnen de school zijn duidelijke regels over te laat komen, naar de wc gaan et ce-‐ tera. -‐ -‐/+ + o Binnen de school worden regelmatig leerlingenbesprekingen gehouden. -‐ -‐/+ + o Er gelden duidelijke afspraken over gedrag op de speelplaats en gangen. -‐ -‐/+ +
63
Voorkeurszintuigen Deel 3: voorkeurszintuigen. Alleen voor leerkrachten. Jeninga (2013) omschrijft een voorkeurszintuig als het zintuig waar je de voorkeur aan geeft om informatie tot je te nemen.
Dit zintuig kan in diverse systemen zijn: o Tactiele systeem, (tast) o proprioceptieve systeem, (beweging) o vestibulair systeem, (evenwicht) o auditieve systeem, (geluid) o visuele systeem, (zicht) o orale systeem (proeven) o olfactorisch systeem. (ruiken) Bij deze enquête zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Kruis aan in dit tabel wat volgens jou de voorkeurszintuig is van de leerling: Tactiele Proprioceptieve Vestibulaire Auditieve Visuele Orale Olfactorisch 1 X 2 X X 3 X X 4 X 5 X 6 X X 7 X X 8 X 9 10
64
Enquête 6
Naam: 2 Klas: 2B Functie: Leerkracht Jullie hebben aangegeven stress te zien bij leerlingen tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd. Aan de hand van deze enquête wil ik deze stress verder in kaart brengen. Het eerste gedeelte van de enquête zijn vragen over de context en het gedrag dat de groep of leerling laat zien. Het tweede gedeelte van deze enquête gaat over omgevings-‐ factoren. Het derde gedeelte over de voorkeurszintuigen van jullie leerlingen. Gedrag in je groep: 61. Kruis aan wat voor jouw groep van toepassing is: X verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt Xgedragsproblematiek Xmeervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 62. Hoe groot is je groep? ¢ 1 t/m 5 leerlingen X6 t/m 8 leerlingen ¢ 8 t/m 10 leerlingen ¢ 11 of meer leerlingen. 63. Wat is het gemiddelde totaal Intelligentiequotiënt van de groep? ¢ <35 X35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 64. Welke stoornissen komen voor in je groep? ass Dandy walker syndrome 65. Schaal in, hoeveel stress is er nu in je groep? Omcirkel het cijfer waarbij 1 heel veel is en 10 niet. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 66. Je neemt gedrag waar tijdens stresssituaties. Benoem het gedrag dat je waar-‐ neemt en normeer dit gedrag met 1 t/m 10 waar bij 1 altijd voorkomt en 10 nooit: Handen klappen 10 Gillen 8 Veel vragen stellen om verduidelijking 10 Pulken friemelen 9 Wiebelen 6
65
Individuele leerling: Neem een leerling in gedachten waarbij je de stress tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd duidelijk waarneemt. 67. Bij deze enquete zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Welk nummer heeft de leerling 8 68. Kruis aan wat voor jouw leerling van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt Xgedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 69. Kruis aan het Totaal IntelligentieQuotiënt van de leerling: ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 X 70> 70. Welke stoornis(sen)/ problematieken heeft deze leerling? ass 71. Je neemt gedrag waar tijdens deze stresssituatie. Benoem het gedrag dat je bij deze leerling waarneemt: Klappen Gillen Rondlopen Spugen, dwanghandelingen. 72. Schrijf hier de overige informatie over deze leerling van belang kan zijn voor mijn onderzoek.
66
Omgevingsfactoren Deel 2 van mijn vragenlijst gaat over omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn op stress (Jeninga, 2013). Kruis aan: Materialen: o de materialen liggen klaar. -‐ -‐/+ + o de materialen hebben een vaste plaats. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in voldoende mate aanwezig. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in goede staat en aantrekkelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Organisatie van de lesactiviteiten: o men kan snel met de les beginnen. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het wisselen van de activiteiten. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het binnenkomen van de klas. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels voor het uitdelen en opruimen van de materialen. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten wat ze moeten doen als ze klaar zijn met hun werk. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten hoe hun dagprogramma eruit ziet. -‐ -‐/+ + o Het werk wordt altijd met de leerlingen nabesproken. -‐ -‐/+ + Afstemming activiteiten op het niveau en interesse van de leerlingen: o Bepaalde leerlingen verrichten werk boven hun niveau. -‐ -‐/+ + o Bepaalde leerlingen verrichten werk onder hun niveau. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende afwisseling tussen leeractiviteiten en spel. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende materiaal voor sterke en zwakke leerlingen.
67
-‐ -‐/+ + Instructie, verwerking en zelfstandig werken: o Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen. -‐ -‐/+ + o Het is voor de leerlingen duidelijk wanneer ze hulp mogen vragen. -‐ -‐/+ + o Goede leerlingen vervelen zich tijdens de instructie. -‐ -‐/+ + o De verwerkingsopdrachten zijn duidelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Probleemsituaties, niet-‐gewenst gedrag en ordeverstoring: o Er zijn regelmatig lesonderbrekingen (binnenlopende collega’s, laatkomers et ce-‐ tera). -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de gang. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de speelplaats. -‐ -‐/+ + o Er wordt veel gepraat en onnodig gelopen in de klas. -‐ -‐/+ + o Er zijn leerlingen met gedragsproblemen. -‐ -‐/+ + o In groepsgesprekken wordt aandacht geschonken aan sociaal gedrag. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden in de klas afgeleid door instructie aan andere leerlingen. -‐ -‐/+ + inrichting: o De leerlingen worden afgeleid omdat ze dicht op elkaar zitten. -‐ -‐/+ + o De leerlingen worden afgeleid doordat leerlingen materialen gaan halen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een vaste plek voor bezittingen van de leerlingen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een lees-‐luister-‐hoek waar de leerlingen rustig kunnen werken. -‐ -‐/+ + o In de hoek is er voldoende materiaal voor sterkere en zwakkere leerlingen.
68
-‐
-‐/+ +
o De inrichting van de diverse hoeken worden regelmatig aangepast. -‐ -‐/+ +
o Op de speelplaats is er voldoende speelmateriaal voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + o Op de speelplaats zijn afgebakende plekken zodat de leerlingen zich veilig voelen. -‐ -‐/+ + o In de klas zijn voldoende kasten om materiaal overzichtelijk op te bergen. -‐ -‐/+ +
o De klas is gezellig maar niet chaotisch. -‐ -‐/+ + Schoolniveau: o Binnen de school zijn duidelijke regels over te laat komen, naar de wc gaan et ce-‐ tera. -‐ -‐/+ + o Binnen de school worden regelmatig leerlingenbesprekingen gehouden. -‐ -‐/+ + o Er gelden duidelijke afspraken over gedrag op de speelplaats en gangen. -‐ -‐/+ +
69
Voorkeurszintuigen Deel 3: voorkeurszintuigen. Alleen voor leerkrachten. Jeninga (2013) omschrijft een voorkeurszintuig als het zintuig waar je de voorkeur aan geeft om informatie tot je te nemen.
Dit zintuig kan in diverse systemen zijn: o Tactiele systeem, (tast) o proprioceptieve systeem, (beweging) o vestibulair systeem, (evenwicht) o auditieve systeem, (geluid) o visuele systeem, (zicht) o orale systeem (proeven) o olfactorisch systeem. (ruiken) Bij deze enquête zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Kruis aan in dit tabel wat volgens jou de voorkeurszintuig is van de leerling: Tactiele Proprioceptieve Vestibulaire Auditieve Visuele Orale Olfactorisch 1 X 2 X 3 X 4 X 5 X 6 X 7 X 8 X 9 10
70
Enquête 7 Naam:_____________7_________________________ Klas:____2a_____________ Functie:___________onderwijsassistent_________________________ Jullie hebben aangegeven stress te zien bij leerlingen tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd. Aan de hand van deze enquête wil ik deze stress verder in kaart brengen. Het eerste gedeelte van de enquête zijn vragen over de context en het gedrag dat de groep of leerling laat zien. Het tweede gedeelte van deze enquête gaat over omgevings-‐ factoren. Het derde gedeelte over de voorkeurszintuigen van jullie leerlingen. Gedrag in je groep: 73. Kruis aan wat voor jouw groep van toepassing is: x verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek x meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt x ernstig meervoudig beperkt. 74. Hoe groot is je groep? ¢ 1 t/m 5 leerlingen ¢ 6 t/m 8 leerlingen ¢ 8 t/m 10 leerlingen x 11 of meer leerlingen. 75. Wat is het gemiddelde totaal Intelligentiequotiënt van de groep? x <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 76. Welke stoornissen komen voor in je groep? Dyspraxie Aorta en cardiale afwijkingen Cerebral Palsy Syndroom van Down Epilepsie Stoornis in het autistisch spectrum Spina Bifida Neuromusculaire aandoening 77. Schaal in, hoeveel stress is er nu in je groep? Omcirkel het cijfer waarbij 1 heel veel is en 10 niet. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 78. Je neemt gedrag waar tijdens stresssituaties. Benoem het gedrag dat je waar-‐ neemt en normeer dit gedrag met 1 t/m 10 waar bij 1 altijd voorkomt en 10 nooit: Boos worden 5 Onverwachte verbale acties uitvoeren 7 Blokkeren en niet meer tot actie komen 2 Huilen 2 Traagheid 1
71
Individuele leerling: Neem een leerling in gedachten waarbij je de stress tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd duidelijk waarneemt. 79. Bij deze enquete zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Welk nummer heeft de leerling 10 80. Kruis aan wat voor jouw leerling van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek x meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 81. Kruis aan het Totaal IntelligentieQuotiënt van de leerling: x <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 82. Welke stoornis(sen)/ problematieken heeft deze leerling? Cerebral Palsy 83. Je neemt gedrag waar tijdens deze stresssituatie. Benoem het gedrag dat je bij deze leerling waarneemt: Huilgedrag en blokkeren 84. Schrijf hier de overige informatie over deze leerling van belang kan zijn voor mijn onderzoek. Korte spanningsboog Trage informatieverwerking Zwakke articulatie Moeite met veranderingen wanneer deze thuis plaats vinden worden deze op school merkbaar. Veranderingen binnen de klas zijn minder stressvol
72
Omgevingsfactoren Deel 2 van mijn vragenlijst gaat over omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn op stress (Jeninga, 2013). Kruis aan: Materialen: o de materialen liggen klaar. -‐ -‐/+ + o de materialen hebben een vaste plaats. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in voldoende mate aanwezig. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in goede staat en aantrekkelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Organisatie van de lesactiviteiten: o men kan snel met de les beginnen. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het wisselen van de activiteiten. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het binnenkomen van de klas. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels voor het uitdelen en opruimen van de materialen. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten wat ze moeten doen als ze klaar zijn met hun werk. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten hoe hun dagprogramma eruit ziet. -‐ -‐/+ + o Het werk wordt altijd met de leerlingen nabesproken. -‐ -‐/+ + Afstemming activiteiten op het niveau en interesse van de leerlingen: o Bepaalde leerlingen verrichten werk boven hun niveau. -‐ -‐/+ + o Bepaalde leerlingen verrichten werk onder hun niveau. -‐ -‐/+ +
73
o Er is voldoende afwisseling tussen leeractiviteiten en spel. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende materiaal voor sterke en zwakke leerlingen. -‐ -‐/+ + Instructie, verwerking en zelfstandig werken: o Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen. -‐ -‐/+ + o Het is voor de leerlingen duidelijk wanneer ze hulp mogen vragen. -‐ -‐/+ + o Goede leerlingen vervelen zich tijdens de instructie. -‐ -‐/+ + o De verwerkingsopdrachten zijn duidelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Probleemsituaties, niet-‐gewenst gedrag en ordeverstoring: o Er zijn regelmatig lesonderbrekingen (binnenlopende collega’s, laatkomers et ce-‐ tera). -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de gang. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de speelplaats. -‐ -‐/+ + o Er wordt veel gepraat en onnodig gelopen in de klas. -‐ -‐/+ + o Er zijn leerlingen met gedragsproblemen. -‐ -‐/+ + o In groepsgesprekken wordt aandacht geschonken aan sociaal gedrag. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden in de klas afgeleid door instructie aan andere leerlingen. -‐ -‐/+ + inrichting: o De leerlingen worden afgeleid omdat ze dicht op elkaar zitten. -‐ -‐/+ + o De leerlingen worden afgeleid doordat leerlingen materialen gaan halen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een vaste plek voor bezittingen van de leerlingen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een lees-‐luister-‐hoek waar de leerlingen rustig kunnen werken. -‐ -‐/+ + o In de hoek is er voldoende materiaal voor sterkere en zwakkere leerlingen.
74
-‐
-‐/+
+
o De inrichting van de diverse hoeken worden regelmatig aangepast. -‐ -‐/+ + o Op de speelplaats is er voldoende speelmateriaal voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + o Op de speelplaats zijn afgebakende plekken zodat de leerlingen zich veilig voelen. -‐ -‐/+ +
o In de klas zijn voldoende kasten om materiaal overzichtelijk op te bergen. -‐ -‐/+ +
o De klas is gezellig maar niet chaotisch. -‐ -‐/+ + Schoolniveau: o Binnen de school zijn duidelijke regels over te laat komen, naar de wc gaan et ce-‐ tera. -‐ -‐/+ + o Binnen de school worden regelmatig leerlingenbesprekingen gehouden. -‐ -‐/+ + o Er gelden duidelijke afspraken over gedrag op de speelplaats en gangen. -‐ -‐/+ +
75
Voorkeurszintuigen Deel 3: voorkeurszintuigen. Alleen voor leerkrachten. Jeninga (2013) omschrijft een voorkeurszintuig als het zintuig waar je de voorkeur aan geeft om informatie tot je te nemen.
Dit zintuig kan in diverse systemen zijn: o Tactiele systeem, (tast) o proprioceptieve systeem, (beweging) o vestibulair systeem, (evenwicht) o auditieve systeem, (geluid) o visuele systeem, (zicht) o orale systeem (proeven) o olfactorisch systeem. (ruiken) Bij deze enquête zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Kruis aan in dit tabel wat volgens jou de voorkeurszintuig is van de leerling: Tactiele Proprioceptieve Vestibulaire Auditieve Visuele Orale Olfactorisch 1 x 2 x 3 x x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 x 9 x 10 X x 11 x
76
Enquête 8
Naam:____________11__________________________ Klas:___________2D______ Functie:_____Onderwijsassistent_______________________________ Jullie hebben aangegeven stress te zien bij leerlingen tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd. Aan de hand van deze enquête wil ik deze stress verder in kaart brengen. Het eerste gedeelte van de enquête zijn vragen over de context en het gedrag dat de groep of leerling laat zien. Het tweede gedeelte van deze enquête gaat over omgevings-‐ factoren. Het derde gedeelte over de voorkeurszintuigen van jullie leerlingen. Gedrag in je groep: 85. Kruis aan wat voor jouw groep van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 86. Hoe groot is je groep? ¢ 1 t/m 5 leerlingen ¢ 6 t/m 8 leerlingen ¢ 8 t/m 10 leerlingen ¢ 11 of meer leerlingen. 87. Wat is het gemiddelde totaal Intelligentiequotiënt van de groep? ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 88. Welke stoornissen komen voor in je groep? ADHD Autisme 89. Schaal in, hoeveel stress is er nu in je groep? Omcirkel het cijfer waarbij 1 heel veel is en 10 niet. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 90. Je neemt gedrag waar tijdens stresssituaties. Benoem het gedrag dat je waar-‐ neemt en normeer dit gedrag met 1 t/m 10 waar bij 1 altijd voorkomt en 10 nooit: Er is een leerling in de groep die veel onrust veroorzaakt doordat er onvoorspelbare dingen gebeuren door gedrag van andere leerlingen en doordat hij zichzelf niet rustig kan krijgen. Moeite met overgangen
77
Individuele leerling: Neem een leerling in gedachten waarbij je de stress tijdens de voorbereiding van de broodmaaltijd duidelijk waarneemt. 91. Bij deze enquete zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Welk nummer heeft de leerling__________7__ 92. Kruis aan wat voor jouw leerling van toepassing is: ¢ verstandelijk beperkt ¢ Lichamelijk beperkt ¢ gedragsproblematiek ¢ meervoudig beperkt ¢ licht meervoudig beperkt ¢ ernstig meervoudig beperkt. 93. Kruis aan het Totaal IntelligentieQuotiënt van de leerling: ¢ <35 ¢ 35 tot 50 ¢ 50 tot 70 ¢ 70> 94. Welke stoornis(sen)/ problematieken heeft deze leerling? Autisme 95. Je neemt gedrag waar tijdens deze stresssituatie. Benoem het gedrag dat je bij deze leerling waarneemt: Heel onrustig: Geluiden maken piepen Hard slaan op materialen Hard rennen door de klas Veel bewegingen 96. Schrijf hier de overige informatie over deze leerling van belang kan zijn voor mijn onderzoek. Moeilijk verleden.
78
Omgevingsfactoren Deel 2 van mijn vragenlijst gaat over omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn op stress (Jeninga, 2013). Kruis aan: Materialen: o de materialen liggen klaar. -‐ -‐/+ + o de materialen hebben een vaste plaats. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in voldoende mate aanwezig. -‐ -‐/+ + o de materialen zijn in goede staat en aantrekkelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Organisatie van de lesactiviteiten: o men kan snel met de les beginnen. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het wisselen van de activiteiten. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels bij het binnenkomen van de klas. -‐ -‐/+ + o er zijn duidelijke regels voor het uitdelen en opruimen van de materialen. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten wat ze moeten doen als ze klaar zijn met hun werk. -‐ -‐/+ + o de leerlingen weten hoe hun dagprogramma eruit ziet. -‐ -‐/+ + o Het werk wordt altijd met de leerlingen nabesproken. -‐ -‐/+ + Afstemming activiteiten op het niveau en interesse van de leerlingen: o Bepaalde leerlingen verrichten werk boven hun niveau. -‐ -‐/+ + o Bepaalde leerlingen verrichten werk onder hun niveau. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende afwisseling tussen leeractiviteiten en spel. -‐ -‐/+ + o Er is voldoende materiaal voor sterke en zwakke leerlingen.
79
-‐
-‐/+
+
Instructie, verwerking en zelfstandig werken: o Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen. -‐ -‐/+ + o Het is voor de leerlingen duidelijk wanneer ze hulp mogen vragen. -‐ -‐/+ + o Goede leerlingen vervelen zich tijdens de instructie. -‐ -‐/+ + o De verwerkingsopdrachten zijn duidelijk voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + Probleemsituaties, niet-‐gewenst gedrag en ordeverstoring: o Er zijn regelmatig lesonderbrekingen (binnenlopende collega’s, laatkomers et ce-‐ tera). -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de gang. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden afgeleid door geluiden op de speelplaats. -‐ -‐/+ + o Er wordt veel gepraat en onnodig gelopen in de klas. -‐ -‐/+ + o Er zijn leerlingen met gedragsproblemen. -‐ -‐/+ + o In groepsgesprekken wordt aandacht geschonken aan sociaal gedrag. -‐ -‐/+ + o Leerlingen worden in de klas afgeleid door instructie aan andere leerlingen. -‐ -‐/+ + inrichting: o De leerlingen worden afgeleid omdat ze dicht op elkaar zitten. -‐ -‐/+ + o De leerlingen worden afgeleid doordat leerlingen materialen gaan halen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een vaste plek voor bezittingen van de leerlingen. -‐ -‐/+ + o In de klas is er een lees-‐luister-‐hoek waar de leerlingen rustig kunnen werken. -‐ -‐/+ + o In de hoek is er voldoende materiaal voor sterkere en zwakkere leerlingen. -‐ -‐/+ +
80
o De inrichting van de diverse hoeken worden regelmatig aangepast. -‐ -‐/+ + o Op de speelplaats is er voldoende speelmateriaal voor de leerlingen. -‐ -‐/+ + o Op de speelplaats zijn afgebakende plekken zodat de leerlingen zich veilig voelen. -‐ -‐/+ + o In de klas zijn voldoende kasten om materiaal overzichtelijk op te bergen. -‐ -‐/+ +
o De klas is gezellig maar niet chaotisch.
-‐
-‐/+
+
Schoolniveau: o Binnen de school zijn duidelijke regels over te laat komen, naar de wc gaan et ce-‐ tera. -‐ -‐/+ + o Binnen de school worden regelmatig leerlingenbesprekingen gehouden. -‐ -‐/+ + o Er gelden duidelijke afspraken over gedrag op de speelplaats en gangen. -‐ -‐/+ +
81
Voorkeurszintuigen Deel 3: voorkeurszintuigen. Alleen voor leerkrachten. Jeninga (2013) omschrijft een voorkeurszintuig als het zintuig waar je de voorkeur aan geeft om informatie tot je te nemen.
Dit zintuig kan in diverse systemen zijn: o Tactiele systeem, (tast) o proprioceptieve systeem, (beweging) o vestibulair systeem, (evenwicht) o auditieve systeem, (geluid) o visuele systeem, (zicht) o orale systeem (proeven) o olfactorisch systeem. (ruiken) Bij deze enquête zit een groepsindeling. Iedere leerling heeft een nummer. Kruis aan in dit tabel wat volgens jou de voorkeurszintuig is van de leerling: Tactiele Proprioceptieve Vestibulaire Auditieve Visuele Orale Olfactorisch 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
82
Bijlage 2: interview basis vaststellen Interview met collega 9
Algemeen Bedankt dat ik dit interview mag afnemen na het invullen van de enquête. Mijn onderzoek gaat over stress reduceren bij leerlingen met een ontwikkelingsleeftijd tot 4 jaar. De enquête schets de situatie zoals hij nu is. In de indicatie hebben jullie aangegeven dat de stress op dagen van de broodmaaltijd hoger is. Eerst zal ik vragen over de enquête stellen, tot slot zal ik vragen over deze dag tot de verhouding met de enquête stellen. Gedrag in de klas 1. Kun jij mij kort iets vertellen over je klas? Collega: Ik heb een klas met laag niveau. Denk aan Peuterniveau en allemaal leerlingen die veel één op één begeleiding nodig hebben. 2. Ik concludeer dat het gemiddelde stress 6.25 Bij jou in de klas is dat 4. Kun je dit verklaren? Tijdens de broodmaaltijd hebben we 3 a 4 personen in de klas. Meer mensen geeft meer drukte maar met minder personen redden we het niet om de broodmaaltijd te organise-‐ ren. Daarnaast is de vrijdag een erg drukke dag. Er zijn veel verschillende activiteiten die erbij komen kijken. Het zit hem vooral in de voorbereiding van de broodmaaltijd. Ook hebben de leerlingen geen vaste taak maar ze mogen kiezen. Oke en wat doen de leerlingen die eerder klaar zijn met hun taak en er nog niet gestart kan worden met het vervolg? Bijvoorbeeld de leerlingen die terugkomen van het boodschappen doen, terwijl de leerlingen die tafel dekken nog niet klaar zijn, wat gaan deze leerlingen doen? Ze helpen met de boodschappen uitpakken of ze mogen iets voor zichzelf doen om de rust te hanteren. 3. Dit gemiddelde is een moment opnamen van een rustige periode op dit moment, zou je een schatting kunnen maken wat dit cijfer doet tijdens stressvolle omstan-‐ digheden zoals de feestdagen, verjaardagen en dergelijke? Dan wordt het aanzienlijk hoger. Er is dan veel meer stress en de spanningsbogen van de leerlingen zijn veel korter. Ze zijn dan veel drukker en er zijn gewoon een aantal leer-‐ lingen die er heel erg gevoelig voor zijn. De leerlingen triggeren elkaar ook meer waar-‐ door ze drukker worden. De leerlingen zijn in deze periode dan ook minder gemakkelijk aan te sturen.
83
Omgevingsfactoren 1. De materialen zijn een opvallend stuk in mijn onderzoek. Jullie impliceren dat de materialen niet in goede staat zijn en onaantrekkelijk voor de leerling. Kun je uit-‐ leggen waarom je dit hebt ingevuld? Niet alle materialen zijn van deze tijd. Ze zijn verouderd. Ook zijn veel materialen erg kwetsbaar en onze leerlingen zijn er nog wel eens erg lomp mee dus dan gaat het kapot. En dat is dan jammer. 2. Jullie geven aan dat er niet voldoende materiaal is. Komt dit door de aantallen? Of door de keuze? Heb je hier wensen in? In de keuze meer. Er zijn bijvoorbeeld heel veel puzzels, maar de leerlingen hebben op een gegeven moment deze puzzels wel gezien. Daarnaast sluiten de materialen ook niet goed aan op belevingswereld, dus wel op niveau maar niet op de belevings-‐ wereld van het kind. Het zijn wel pubers ondanks het lage niveau. Dus het materiaal sluit niet goed aan? Nee, niet altijd. En dat is jammer. Tenminste dat vind ik. 3. Jullie zijn erg positief over de organisatie van lesactiviteiten. Wat vind jij het sterkste punt in jullie organisatie van de lesactiviteiten? Vooral de flexibiliteit. Als de dingen niet gaan omdat de leerlingen het niet trekken of niet kunnen handelen, dan zijn we flexibel en maakt dat we in kunnen spelen op de situatie op dat moment. En wat doen jullie met het doel van de les op dat moment? Die proberen we zo goed mogelijk te benaderen, dat wel. We houden het doel wel voor ogen. Maar soms maken we de les korter of passen we de manier waarop we het doel willen halen aan. 4. “Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen.” Is door alle collega’s als nega-‐ tief of twijfelachtig ingevuld. Kun je verklaren waar hier het probleem zit? Het ontwikkelingsniveau denk ik. En voor sommige leerlingen ook de verwerking zeg maar. Niet alle leerlingen zijn hoog verbaal ingesteld. Dus als je instructie wilt geven dan moet je kort de instructie geven en het eigenlijk gelijk al doen met ze. Als je eerst instructie gaat geven en daarin alles gaat uitleggen dan zijn ze het allang weer kwijt. Je bent dus je instructie visueel aan het ondersteunen als je voordoet. Kunnen ze het dan wel goed volgen? Nou, je moet ze echt door de stappen heen begeleiden. Het is niet dat zij na een drie-‐ tal uitgebeelde stappen het kunnen nadoen. 5. Als je kijkt naar je antwoorden bij probleemsituaties, impliceer je dat er veel on-‐ rust is van omgevingsgeluiden. Heb ik dit goed geïnterpreteerd? Kun jij mij ver-‐ tellen waar je het meest last van hebt? Mensen op speelplaatsen, door de gang, dan komt die collega binnen en daarna die. Dan is er iemand jarig en wordt er een muziekje gedraaid of leerlingen die binnen-‐ komen met de vraag “hebben jullie nog vuile was?” Of “hebben jullie nog vuile kop-‐
84
jes?” Ook al heb je het bordje niet storen. Wat niet voor alle leerlingen dus duidelijk is. Ze komen toch binnen en dan zeg je “nee niet binnenkomen.” Maar omdat jij dan al reageert “nee, kijk eens wat hier staat.” Je moet toch de leerlingen die aankomen ver-‐ tellen dat ze niet binnen mogen komen omdat er staat niet storen. Dan zijn onze leer-‐ lingen al afgeleid want ik ga staan en ik ben in dat geval zelf ook een storende factor voor de les. Oké, is dat storen in de les en de niet onduidelijkheid over niet storen bordjes te grootste ergernis? Ja, ze weten niet goed wat ze ermee moeten doen. Ja en ook de geluiden van buiten het lokaal. Bijvoorbeeld: van mensen die in de tuin werken en langs komen lopen, of als ze aan het zagen zijn. Dat soort geluiden stoort ook. Dit zijn echt wel de twee belangrijkste dingen. 6. Over de inrichting de grootte van de ruimte. Ik zie voldoende ruimte. Waar zit het probleem? Het is meer dat je de ruimte niet kan afschermen. Dus als een leerling even voor zichzelf achter de computer mag dan is het dus niet afgeschermd. Daardoor is het een storende factor. Het feit dat de computer aan staan is voor leerling X heel sto-‐ rend. Hij wil dan toch naar de computer toelopen want hij ziet de computer aan-‐ staan. Dus dan doen we het beeldscherm van de computer al uit om het op te lossen. Maar er zijn dus geen afgeschermde ruimtes dus als jij met een leerling specifiek iets moet doen dan moet je toch aan die grote tafel. En er zijn daar nog meer leerlingen aan het werk waardoor zij kijken alsof ze willen zeggen: “wat doe jij dan?” De ruimte is dus opzich groot genoeg maar niets is afgeschermd. 7. Waarom worden de hoeken weinig tot niet aangepast? Is er geen variatie? Stukje vaste materialen die op school zijn en ook het ontbreken van bepaalde materia-‐ len. Dat moet aangeschaft worden en dat kan niet zomaar. Dus het is puur materiaal te kort? Ja. Voorkeurszintuigen Was jij je voor het invullen van deze vragenlijst al bewust van de voorkeurszintuigen van de leerlingen? Zette je die wel/ niet in? Ja. Wat ik zelf een mooi voorbeeld vind is leerling X. Is ontzettend visueel ingesteld. Hij ziet iets in zijn omgeving of belevingswereld en dan tekent hij het. Dan moeten we raden wat het is. Soms is dit heel duidelijk maar niet altijd. En als je het woord dan ge-‐ vonden hebt, bijvoorbeeld cirkelzaag, dan wil hij dat je het opschrijft. Hij gaat dan ver-‐ volgens op de computer zoeken naar het woord cirkelzaag in Google. En dan zoekt hij echt naar filmpjes en plaatjes. Dan kijkt hij daarnaar en dat vindt hij geweldig. Maar zo is hij bezig om zijn taal te vergroten.
85
Broodmaaltijd dag 1. Ik concludeer dat het gemiddelde stress 6.25 Jij hebt ingevuld: 4 Jullie hebben aangegeven dat de broodmaaltijd dagen stressvoller is dan de an-‐ dere dagen. Blijf je op deze dag bij je cijfer of wordt dit cijfer Lager? Jij hebt daarnet al aangegeven dat je het cijfer hebt ingevuld op een broodmaaltijd-‐ dag. Is er op de andere dagen dan minder stress? Er is dan meer rust omdat ze een gestructureerde dag hebben, een vast rooster. Blijft wel een feit dat het heel bepalend is hoe de leerlingen binnenkomen, hoe ze in hun vel zitten. Dat sowieso. Maar die vaste lessen geven wel meer rust. 2. Wat maakt dat deze dag zoveel stressvoller is? Dan heb je deze vraag al beantwoord. 3. Hoe zijn de materialen deze dag? De instructie? De inrichting? Schoolniveau? We hebben precies genoeg. Daar hebben we zelf voor gezorgd. Zo hebben we nieuw bestek bijvoorbeeld. We hebben goede bekertjes, borden. Dat is gewoon goed. We hebben er echt zorg voor gedragen dat het allemaal goed is. De lesactiviteiten? ze hebben allemaal een eigen taak. Die wordt besproken in de kring. Ze weten dan precies wat ze moeten doen. Dit is met eigen begeleiding bij de taak. Niet alles kan tegelijk dus wij kijken welke leerkracht welke taak begeleidt. Wat doe je met leerlingen die niet direct aan de slag kunnen? Bijvoorbeeld niet direct kunnen afwassen omdat de tafel nog niet is afgeruimd. Die proberen we aan een tafeltje aan het werk te zetten. Dat is niet handig omdat de grote tafel bezet is en je hebt maar 1 leerlingtafeltje. Dus meestal wordt het chillen op de bank met een Ipad, of chillen op de zitzak of achter de computer. We zijn vaak zo druk met de begeleiding van de leerlingen die wel een taak moeten doen en het organiseren er omheen. De instructie? Die loopt. We zijn er wel duidelijk in. Er zit structuur in. Tijdens de kring het rooster en tijdens de taak geef je in kleine groepjes begeleiding. Bijvoorbeeld tijdens het tafeldekken. Ik ben alleen met mijn groepje in de klas en dan ga ik met ze bespreken wie doet wat? wat is er nodig? En zo spreken we rustig de ac-‐ tiviteit door. Hoeveel leerlingen heb jij dan als je een klein groepje hebt? Vijf leer-‐ lingen. Dat is aardig flink, moet ik zeggen. Ja maar ik heb daar wel een systeem in met dank aan een collega. Die heeft op een gegeven moment gezegd van die hoeken. En zo nu en dan haal ik er een leerling uit en dat heb ik ook bij het tafel dekken geïntro-‐ duceerd en dat werkt erg goed. Ik geef ze dan wel gericht een opdracht ter ontspan-‐ ning. En zo wisselt het wie er bij mij komt. En als ze klaar zijn dan mogen ze terug naar de activiteit die ik gegeven heb. Ik laat ze dus niet zelf kiezen, ik geef ze gericht een activiteit. De inrichting? De tafels zijn te breed voor de broodmaaltijd. De afstand van de ene leerling tegenover de andere leerling is te groot (bijna 2 meter). We houden erg vast aan “geef maar door” en dat hebben ze redelijk goed in de gaten. Bijvoorbeeld de bo-‐ ter moet naar X. En dan moeten ze zoveel tegelijk: zelf hun brood smeren, aanpak-‐ ken, doorgeven. Weet je dat is gewoon heel veel. Het zou makkelijker zijn als je het kan doorgeven over tafel in plaats van de hele tafel rond.
86
Dus dat er wel genoeg ruimte is om je spullen neer te zetten. Maar dat je ook gewoon over kan geven als je allebei de armen uitsteekt. Op schoolniveau? Nee. Dat loopt prima. 4. Heb je ontspanningsmomenten tussendoor? Hoe vul je deze in? Deze vraag heb je al beantwoord met dat jij doelgericht een ontspannende taak geeft. Wil je hier nog iets aan toevoegen? Nee. Veel gedragskenmerken wat jullie in de enquête benoemen is externaliserend gedrag. Heb je ook internaliserend gedrag? Kun je enkele gedragingen noemen? Ja, leerling X. Ze komt nog veel minder tot handelen. Ze blijft zitten of staan. Maar ze komt niet tot actie. Hoe zet je haar dan toch aan het handelen? Geef je haar eerst een ontspannende taak of zijn er andere opties? Ja, vandaag heb ik gekozen voor haar de keuze geven. “wil je nog iets doen of wil je even rustig blijven zitten?” en ja, ze wilde even blijven zitten. Dus is ze lekker even blijven zitten en dan ben ik haar later gaan roepen om te helpen. Bedankt voor het interview. Is mijn interview met jou zo volledig uitgewerkt? Ik zeg TOP! Ga zo door en dan moet je het halen!
87
Interview met collega 1
Algemeen Bedankt dat ik dit interview mag afnemen na het invullen van de enquête. Mijn onderzoek gaat over stress reduceren bij leerlingen met een ontwikkelingsleeftijd tot 4 jaar. De enquête schets de situatie zoals hij nu is. In de indicatie hebben jullie aangegeven dat de stress op dagen van de broodmaaltijd hoger is. Eerst zal ik vragen over de enquête stellen, tot slot zal ik vragen over deze dag tot de verhouding met de enquête stellen. Gedrag in de klas 4. Kun jij mij kort iets vertellen over je klas? In het kort is het een klas met 11 leerlingen, variërend in de leeftijd van 13 tot 18. Ook varieert het cognitieve niveau. We hebben leerlingen die functioneren op de leeftijd van 2/ 2,5 jaar tot 6/7 jaar. En er zit een aardige zorg in binnen deze groep. 5. Ik concludeer dat het gemiddelde stress 6.25 Bij jou in de klas is dat 9 (lager) Kun je dit verklaren? Er is minder stress omdat ik denk dat het een groep is die heel duidelijk weet wat er van ze verwacht wordt. En ze kunnen de rust opbrengen op elkaar te wachten waardoor de stress dus stukken minder bij ze is. Dus dat op elkaar wachten is hiervoor belangrijk? Ja, en het is een zeer variërend programma wat ze aangeboden krijgen. 6. Dit gemiddelde is een momentopnamen van een rustige periode op dit moment, zou je een schatting kunnen maken wat dit cijfer doet tijdens stressvolle omstan-‐ digheden zoals de feestdagen, verjaardagen en dergelijke? Ook feestdagen en verjaardagen zijn geen stressvolle momenten voor ze omdat we die heel erg indekken vooraf. Duidelijk aangeven dat ze eraan komen en dat we ook afspra-‐ ken met ze maken hoe we er mee omgaan. Wat je wel heel erg ziet zijn momenten na vakanties of lange weekeinde en dan zijn ze de structuur echt even helemaal kwijt. Ze moeten dan even terug in het gareel/ struc-‐ tuur en dan merk je dat het wel stress oplevert. Wat doe je dan op dat moment? Heel duidelijk back to basic, lijntjes kort en weinig bewegingsmogelijkheid bieden.
88
Omgevingsfactoren 8. De materialen zijn een opvallend stuk in mijn onderzoek. Jullie impliceren dat de materialen niet in goede staat zijn en onaantrekkelijk voor de leerling. Behalve 2. Kun je uitleggen waarom je dit hebt ingevuld? Ik vind dat er veel te weinig materiaal is waar de leerlingen zelfstandig mee kunnen werken. Ook zijn de materialen oud, versleten, veel gebruikt. En wil je mee gaan in de tijd dan moet je ook nieuwe materialen aan kunnen schaffen en dat is er gewoon niet altijd. 9. Jullie geven aan dat er niet voldoende materiaal is. Komt dit door de aantallen? Of door de keuze? Heb je hier wensen in? Dat is dubbel want je merkt dat er niet altijd voldoende materiaal voor deze doel-‐ groep is. We zitten op een VSO school en het materiaal wat ze aanspreekt is erg op SO niveau. En daar wringt de schoen af en toe want je wilt ze wel volwassen benade-‐ ren. Kun jij hier een specifiek voorbeeld noemen? Een specifiek voorbeeld zijn bijvoorbeeld spelletjes. De spelletjes die ze willen en kunnen zijn erg op peuter-‐/ kleuterniveau. Terwijl de pionnen en de plaatjes zijn dan niet leuk want die vinden ze erg kinderachtig. Dat komt door de belevingswereld? Ja precies. Heb jij hier wensen in? Ik zou heel graag een keer een flinke begroting willen maken van materialen. Mooie materialen aanschaffen zowel op spelontwikkeling maar ook gewoon op cog-‐ nitieve ontwikkeling als in zelf corrigerend materiaal waarmee ze aan het werk kunnen. 10. Jullie zijn erg positief over de organisatie van lesactiviteiten. Wat vind jij het sterkste punt in jullie organisatie van de lesactiviteiten? Dat er veel ruimte is om als leerkracht zelf de invulling aan je lessen te geven. Dus flexibiliteit en creativiteit? Ja En wat doen jullie met het doel van de les op dit moment? Behaal je de doelen ook steeds? Dat is heel wisselend. De ene keer bereik ik de doelen binnen een half uur en kan ik gewoon meer dan ik had verwacht. En een andere keer is de les binnen tien minuten klaar en weet je dat je je gestelde doel niet gaat behalen. Dat ligt heel erg aan hoe de leerlingen zijn en hoe de dag verlopen is. 11. “Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen.” Is door alle collega’s als nega-‐ tief of twijfelachtig ingevuld. Kun je verklaren waar hier het probleem zit? Tijd! Dat heeft echt puur met tijdsdruk te maken want wil jij ze echt allemaal op hun eigen niveau aanspreken en ze een goede instructie geven dan moet je één op één si-‐ tuatie creëren en dat red je gewoon niet. Nee, want hoelang werk je gemiddeld met leerlingen? Gewoon met de groep? 45 minuten toch wel minimaal.
89
12. Als je kijkt naar je antwoorden bij probleemsituaties, impliceer je dat er veel on-‐ rust is van omgevingsgeluiden. Heb ik dit goed geïnterpreteerd? Kun jij mij ver-‐ tellen waar je het meest last van hebt? Ik heb het meeste last van dat er heel veel in-‐ en uitloop is. Vooral tijdens lesmomen-‐ ten. Tijdens vrijemomenten of het kijken van tv, dan heb ik er geen bezwaar tegen dat er iemand in en uitloopt. Maar tijdens de lesmomenten heb ik er zelf al veel last van laat staan de leerlingen. Hoe zit het hier dan met de niet storen bordjes en zo? Die werken niet en vooral niet in een open ruimte waar wij werken. We hebben geen deuren dus ik kan ze ook nergens neerhangen. Ze zijn niet in het zicht en dus is het niet duidelijk. 13. Over de inrichting: de grootte van de ruimte. Ik zie voldoende ruimte. Waar zit het probleem? Ik vind dat er te weinig ruimte is om zichzelf te kunnen ontwikkelen. De ruimte is heel functioneel ingericht als klaslokaal maar niet zodat ze zelf initiatief kunnen to-‐ nen en dat ze zelf kunnen ervaren wat er is. Dat zou ik wel heel fijn vinden dat er een soort van hoeken zijn of tafels waar ze naar toe kunnen gaan en zelf kunnen experi-‐ menteren. Dat zou ik wel graag willen. 14. Waarom worden de hoeken weinig tot niet aangepast? Is er geen variatie? Puur tijdsgebrek. Er wordt zoveel van ons gevraagd, ook na schooltijd dat er gewoon geen tijd is om de hoeken goed in te richten laat staan dat ze functioneel zijn. Voorkeurszintuigen Was jij je voor het invullen van deze vragenlijst al bewust van de voorkeurszintuigen van de leerlingen? Zette je die wel/ niet in? Ik was me er niet bewust van als in de zin het had geen prioriteit om de vrijemomenten en de ontspanning mee in te vullen. Broodmaaltijd dag 5. Ik concludeer dat het gemiddelde stress 6.25 Jij hebt ingevuld: 9 Jullie hebben aangegeven dat de broodmaaltijd dagen stressvoller is dan de an-‐ dere dagen. Blijf je op deze dag bij je cijfer of wordt dit cijfer Lager? Ja bij ons is de broodmaaltijd heel relaxt. We zijn gewoon heel duidelijk en ze we-‐ ten wat er van ze verwacht wordt.
90
6. Hoe zijn de materialen deze dag? Ja slecht. De materialen zijn oud, vies en slecht. Nu is er wel wat budget voor maar dat moet ik in mijn vrije tijd gaan halen en dat komt er dan niet altijd van. De instructie? De instructies zijn per broodmaaltijddag verschillend. De ene dag gaan we met de he-‐ le klas naar de winkel dan is het gewoon gezellig en gaan. Gaan we in groepjes opdelen dan is er een duidelijke taakverdeling waardoor ieder-‐ een weet wat ze moeten doen en wat ik van ze verwacht. En dan heb je wel eerst een instructie en gaat daarna doen of hebben jullie een in-‐ structie terwijl je ook doet? Nee we hebben eerst instructie en daarna voeren we het uit. Wij gebruiken heel veel het actieve directe instructiemodel. Ook tijdens die dag. Wat doe je met leerlingen die niet direct aan de slag kunnen? Bijvoorbeeld niet direct kunnen afwassen omdat de tafel nog niet is afgeruimd. Die kunnen heel goed wachten. Wachten ze dan gewoon aan tafel? Ja gewoon aan de tafel. De inrichting? Die is gewoon goed. Op schoolniveau? Zoals de broodmaaltijd nu is, vind ik hem erg prettig. Waarom loopt deze dag bij jullie zoveel beter dan bij andere klassen? Dat weet ik eigenlijk niet. 7. Heb je ontspanningsmomenten tussendoor? Hoe vul je deze in? Ja, ze mogen zelf kiezen wat ze doen. En laat je ze dan een ruime keuze maken of laat je ze kiezen tussen twee activiteiten? Dat is heel wisselend. De ene keer laat ik ze kiezen tussen twee dingen en de andere keer dan doe ik helemaal niets maar dan komt er ook heel weinig initiatief vanuit de leerling. En de andere keer dan kijken ze bij elkaar af en zien ze wat de een doet en de ander gaat daarin mee. Veel gedragskenmerken wat jullie in de enquête benoemen is externaliserend gedrag. Heb je ook internaliserend gedrag? Kun je enkele gedragingen noemen? We hebben hier een leerling met syndroom van down en die kan in stressvolle momen-‐ ten onder de tafel gaan zitten en zich echt terugtrekken in haar eigen cocon. Het is voor-‐ al een rustige groep op gedragsgebied. Mocht het echt stress zijn dan zie je dat ze echt terugtrekken en niet meer meedoen met de activiteiten maar dan komt weinig tot zelden voor. Zou jij zeggen dat er in jouw klas meer internaliserend gedrag zit dan externaliserend gedrag? Ja ik denk het wel. Bedankt voor het interview.
91
Is mijn interview met jou zo volledig uitgewerkt?
Duidelijk verwoord! Mijn fiat heb je!
92
Interview met collega 2 Algemeen Bedankt dat ik dit interview mag afnemen na het invullen van de enquête. Mijn onderzoek gaat over stress reduceren bij leerlingen met een ontwikkelingsleeftijd tot 4 jaar. De enquête schets de situatie zoals hij nu is. In de indicatie hebben jullie aangegeven dat de stress op dagen van de broodmaaltijd hoger is. Eerst zal ik vragen over de enquête stellen, tot slot zal ik vragen over deze dag tot de verhouding met de enquête stellen. Gedrag in de klas 7. Kun jij mij kort iets vertellen over je klas? Het zijn leerlingen die goed laten zien wat ze interessant vinden middels hun gedrag. Als ze niets te doen hebben, dan worden ze onrustig en gaan ze lastig gedrag vertonen. Op het moment dat je ze iets geeft dat hun interesse heeft, dan zijn ze goed hanteerbaar en kunnen ze 45 min tot een uur met opeenvolgende taken bezig zijn. Verder is het een heel divers gezelschap met autisme spectrum stoornissen en dergelij-‐ ke. Verder is het een dynamische groep, met veel geluiden, beweging, onrust. Er is veel behoefte aan nabijheid en stuuring. Je kunt het lokaal eigenlijk niet uitlopen. De groep kan niet alleen blijven want dan wordt het een puinhoop. Ze reageren goed op ritueeltjes, vandaar ook de liedjes die ik veel zing met ze, de vaste dag structuur die ik vasthou, dezelfde grapjes op dezelfde tijd. Daar doen ze het super goed mee. 8. Ik concludeer dat het gemiddelde stress 6.25 Bij jou in de klas is dat 6. Kun je dit verklaren? Dat heb je uit de enquêtes? Ja, en 1 is hierbij heel veel stress en 10 is geen stress. Het heeft denk ik te maken met hoe je de vraag interpreteert. Ik moet zeggen, naar mate dat ze in het stramien komen en de bekende structuur dan zijn ze redelijk rustig en han-‐ teerbaar. Helaas ben je wel met regelmaat overgeleverd aan de grillen van de dag. Zoals gisteren leerling X was naar de tandarts geweest ‘s ochtends. Leerling Y had niet geslapen. Met als gevolg dat die jongens enorm hyper zijn. Die spanning bouwt zich in de hele dag op. En de rest die resumeert zich daar in mee dus dan heb je moeilijker grip. Wat ik dan wel kan doen is de confrontatie aangaan bij leerling X waardoor het net als een niesbui is. Het is er even en daarna is het er uit. En dat helpt. En leerling Y, Ja dat is beheersen en hopen dat er een assistent of stagiaire in de klas is die hem één op één kan begeleiden en daardoor de rust blijft in de klas. 9. Dit gemiddelde is een moment opnamen van een rustige periode op dit moment, zou je een schatting kunnen maken wat dit cijfer doet tijdens stressvolle omstan-‐ digheden zoals de feestdagen, verjaardagen en dergelijke? Dan wordt het echt een 3 denk ik. Vrijdag merkte je dat er meer onrust is door de verjaardag van assistent. Al hebben we toen nog redelijk aan de structuur vast kunnen houden.
93
Gisteren was ook zo’n dag. Assistent was ziek. Het was de dinsdag, de eerste dag deze week maar geen maandag dus ik ben er en niet mijn duopartner. Ja goed, vandaag was er dan weer een graafmachine bezig. Dan merk je gewoon dat de basisrust al weg is en dan moet je heel veel investeren om het hanteerbaar te houden. Omgevingsfactoren 15. De materialen zijn een opvallend stuk in mijn onderzoek. Jullie impliceren dat de materialen niet in goede staat zijn en onaantrekkelijk voor de leerling. Behalve Luuk. Kun je uitleggen waarom je dit hebt ingevuld? Het gaat er niet om hoe de materialen eruit zien als het maar bruikbaar is. Ja er zijn puz-‐ zels die incompleet zijn en ja het is gedateerd maar er zijn nieuwe dingen aangeschaft zoals SuperSand, of laatst die verkeersborden. Er komen dus wel nieuwe materialen? Ja er wordt wel van alles aangeschaft. En daar maak jij dus ook gebruik van? Ja 16. Jullie zijn erg positief over de organisatie van lesactiviteiten. Wat vind jij het sterkste punt in jullie organisatie van de lesactiviteiten? We werken allemaal volgens het ADIM (activerende directe instructie model). Ja we hebben een basisarangement en doelen waar we aan werken. Maar we kijken vooral naar de leerlingen, naar de leergierigheid, naar de naaste ontwikkelingen. En we gaan ervaringsgericht te werk en ook het thematisch werken zorgt dat het aan-‐ sprekender is en logischer samenhangend is. Hierdoor herkenen leerlingen bijvoorbeeld bij muziek over kleding en dan bij handvaardigheid gaat het over kleding en dan bij de leesles komt kleding aan bod, hier wordt het lied herhaald, in de sova les hadden we dat ze elkaar mochten bellen met de vraag wat heb je aan? Want dat kun je natuurlijk niet zien als je iemand aan de lijn hebt. Dus zo hangt alles met elkaar samen en verankert het beter in hun geheugen. Ik denk wel meer leerrendementen gehaald worden. En wat doen jullie met het doel van de les op dat moment? Behaal je de doelen ook iedere keer of moet je toch geregeld de doelen loslaten? Ja, dat maakt mijn wrijving bij het werken met een basisarangement. Wij hebben bveel meer tijd nodig om het doel te behalen. Zoals ik daarnet als voorbeeld gaf over het voe-‐ ren van een telefoongesprek. Dat betekend dat je beurtwisselingen hebt, dat je elkaar vragen stelt, interesse toont. Dat zijn dingen die je niet in 3 lessen leert, daar gaan maanden overheen. Ik ben dus ook al het hele jaar bezig met het doel een gesprek voe-‐ ren. Dat heb ik gedaan middels telefoongesprek, kringgesprek, facetime, iedere keer weer aanhakend bij het thema. Ik begin nu te zien, na een half jaar dat ze een beetje in staat zijn om echt wel een gesprekje te kunnen voeren. Dus de doelen zijn te hoog gesteld voor leerroute 2? Ik vind van wel ja. 17. “Alle leerlingen kunnen de instructie goed volgen.” Is door alle collega’s als nega-‐ tief of twijfelachtig ingevuld. Kun je verklaren waar hier het probleem zit?
94
Als de instructie te lang duurt of niet praktisch is dan zijn ze de aandacht voor de in-‐ structie kwijt. De instructie moet bij hun interesse aansluiten en daar zorgen we voor door thematisch te werken of door de instructie aantrekkelijk te maken. 18. Als je kijkt naar je antwoorden bij probleemsituaties, impliceer je dat er veel on-‐ rust is van omgevingsgeluiden. Heb ik dit goed geïnterpreteerd? Kun jij mij ver-‐ tellen waar je het meest last van hebt? Binnenlopende collega’s en leerlingen die storen tijdens de les. Zelfs als ik het niet storen bord heb hangen. Ze moeten de was ophalen en komen dan toch binnen. Dat is vervelend want de leerlingen kijken dan allemaal naar de binnenkomer. Ze zijn dan afgeleid en het kost ons moeite om ze dan weer terug bij de instructie te krijgen. Rammelende koffiekarren op de gang zijn ook vervelend. Net als leerlingen die hier in de tuin werken. 19. Over de inrichting: de grootte van de ruimte. Ik zie voldoende ruimte. Waar zit het probleem? In de inrichting. Meer hoeken, meet materiaal in de hoeken. Ik denk ook het bewegen van de ruimte. Dat je makkelijk een tafel kunt afzonderen zodat de leerling niet is af-‐ geleid. Door schermen bijvoorbeeld. 20. Waarom worden de hoeken weinig tot niet aangepast? Is er geen variatie? Te weinig materiaal waardoor ze niet worden aangepast. Maar ook verantwoorde-‐ lijkheid. Niemand is er verantwoordelijk voor dus niemand doet het. Voorkeurszintuigen Was jij je voor het invullen van deze vragenlijst al bewust van de voorkeurszintuigen van de leerlingen? Zette je die wel/ niet in? Ik was me zeker bewust van de zintuigen van de leerling. Ik maakte alleen geen gebruik van de voorkeurszintuig. Ik ben me hier nu meer bewust van. Broodmaaltijd dag 8. Ik concludeer dat het gemiddelde stress 6.25 Jij hebt ingevuld: 6 Jullie hebben aangegeven dat de broodmaaltijd dagen stressvoller is dan de an-‐ dere dagen. Blijf je op deze dag bij je cijfer of wordt dit cijfer Lager? Ik denk lager. Het is zo afhankelijk van de leerlingen en de bui die ze hebben. Er zijn die dag ook meer vrije momenten. Afgelopen vrijdag was bijvoorbeeld de verjaardag van mijn assistent. Dat geeft stress bij de leerlingen. 9. Wat maakt dat deze dag zoveel stressvoller is? Dan heb je deze vraag al beantwoord. 10. Hoe zijn de materialen deze dag? Wel prima. We hebben genoeg bekers, borden, bestek. De instructie?
95
Die is ’s ochtends. Deze gaat wel goed. We verdelen de taken dan op het bord en de leerlingen weten wat zij die dag moeten doen. We maken veel gebruik van het acti-‐ verende directe instructiemodel om ze de instructie of de les aan te bieden. De inrichting? We hebben een grote groepstafel waar ze allemaal aanzitten en hebben genoeg ruim-‐ te om rustig te eten. Voor de afwas gebruik ik een tafel om de afwashoek af te schermen. Hier mag dan ook niemand in komen behalve de afwassers. Schoolniveau? Geen bijzonderheden De lesactiviteiten? Het vraagt veel organisatie en er is veel begeleiding nodig om de lessen uit te kunnen voeren. Het gaat prima maar het vraagt veel van ons begeleiding. Wat doe je met leerlingen die niet direct aan de slag kunnen? Bijvoorbeeld niet direct kunnen afwassen omdat de tafel nog niet is afgeruimd. Die doen iets voor zichzelf of ik neem deze leerlingen bijvoorbeeld mee naar de snoezelruimte. Maar dat doe ik alleen het laatste blok als alle taken volbracht zijn. Dan mogen ze daar lekker even bijkomen. Meestal is mijn assistent dan nog aan het afwassen of bezig met de opruimtaken. 11. Heb je ontspanningsmomenten tussendoor? Hoe vul je deze in? Deze vraag heb je al beantwoord met dat jij doelgericht een ontspannende taak geeft. Wil je hier nog iets aan toevoegen? Snoezelen, iets voor zichzelf, computer… dat is het wel. 12. Veel gedragskenmerken wat jullie in de enquête benoemen is externaliserend gedrag. Heb je ook internaliserend gedrag? Kun je enkele gedragingen noemen? Ja we hebben ook een leerling die vaak in zichzelf keert. Graag op haar plek blijft zit-‐ ten en erg gestimuleerd moet worden om tot actie over te gaan. Bedankt voor het interview Heb ik het interview duidelijk en correct verwoord? Super gedaan!
96
Bijlage 3: de activiteiten visueel visueel
Proprioceptief auditief auditief tactiel
Activiteit 1 schilderen
Activiteit 2 Activiteit 3 Buizen die visuele Lava lamp effecten geven als je ze omdraait. Electrobol: je Ufo lamp: je ziet I-‐pad plaatst je vingers op lichtjes rond draai-‐ de bol en je ziet en. stroomstoten naar je vingers gaan. Dit voel je niet! stoepkrijt blokken Gieter om planten water te geven. xylofoon Bellen carrousel rammelaar tamboerijn Trommel (tje) Djambé Washandjes, spon-‐ Crèmes en lotions Voetenbad zen, borstels Rijst supersand macaroni
Voor de picto’s heb ik gebruik gemaakt van Sclera. Deze picto’s gebruiken wij op schoolniveau. Picto’s gebruikt om de zintuigen aan te geven: Visueel Proprioceptief Auditief Tactiel
97
Bijlage 4: Enquête verandering vaststellen
Enquête 1 Jullie hebben de keuzekast met de activiteiten gebaseerd op voorkeurzintuigen uitge-‐ probeerd. Ik vraag aan jullie om de onderstaande vragen te beantwoorden. Alvast bedankt voor de medewerking. Naam: 1 Klas: 2a Vragen 1. Hebben jullie gebruik gemaakt van de kast? Ja/ nee Waarom wel of niet? De leerlingen die gebruik gemaakt hebben van de materialen uit de kast hebben dit ge-‐ daan omdat ze de kast erg uitdagend vonden. Iets nieuws doet altijd nieuwsgierigheid wekken. Ik heb de kast niet ingezet omdat er stress momenten waren in de klas. 2. De activiteiten in de kast stonden gesorteerd op zintuig. Pakten de leerlingen ook de activiteiten die paste bij hun voorkeurszintuig? De leerlingen hebben vooral muziekactiviteiten gekozen en materialen die veel kleur uitstraalden. 3. Zien jullie verschil in het gedrag van de leerlingen voor en na de activiteiten? Verklaar: Er was geen verschil te zien, het waren vooral vrijetijd invullingen. 4. Kun je een concreet voorbeeld noemen waaraan je gemerkt hebt dat de stress is toegenomen/ afgenomen? n.v.t.
98
5. Hoeveel stress komt er nu voor in je groep? 1 is heel veel, 10 is niet! 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Jullie hebben het volgende gedrag benoemt in de eerste enquête: Boos gezicht huilen verbale actie/ geluid ma-‐ ken Traagheid klappen van handen gillen vragen stellen friemelen wiebelen weglopen springen slaan op voorwerp rennen spugen herhaal gedrag
6. Welk gedrag zien jullie nog steeds in de klas? Traagheid, verbale actie, herhaal gedrag 7. Welk gedrag is het meest afgenomen door het gebruik van de keuzekast? Let wel deze vraag alleen beantwoorden als gedrag is afgenomen. n.v.t. 8. Hebben jullie nog aanvullingen n.a.v. het uitproberen van de keuzekast? Het zou leuk zijn wanneer we deze kast intensief voor allerlei momenten konden blij-‐ ven gebruiken.
99
Enquête 2
Jullie hebben de keuzekast met de activiteiten gebaseerd op voorkeurzintuigen uitge-‐ probeerd. Ik vraag aan jullie om de onderstaande vragen te beantwoorden. Alvast bedankt voor de medewerking. Naam:___________2________________ Klas:___________2B___________________ Vragen 1. Hebben jullie gebruik gemaakt van de kast? Ja/ nee Waarom wel of niet? Omdat de leerling aan iets nieuws toe waren. Nieuwe uitdaging. 2. De activiteiten in de kast stonden gesorteerd op zintuig. Pakten de leerlingen ook de activiteiten die paste bij hun voorkeurszintuig? ja 3. Zien jullie verschil in het gedrag van de leerlingen voor en na de activiteiten? Verklaar: Rustiger. Vooral tijdens de activiteit. Het maakt wel verschil bij de leerling. Het heeft een kalmerend effect op de staat van allertheid. 4. Kun je een concreet voorbeeld noemen waaraan je gemerkt hebt dat de stress is toegenomen/ afgenomen? Leerling x had een bak rijst en een lava lamp. Normaal gilt hij veel en hij was nu rustig en glimlachte en vermaakte zich. Hij oogde rustig en dit was bij lange aan niet zijn basismodus.
100
5. Hoeveel stress komt er nu voor in je groep? 1 is heel veel, 10 is niet! 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Jullie hebben het volgende gedrag benoemt in de eerste enquête: Boos gezicht huilen verbale actie/ geluid ma-‐ ken Traagheid klappen van handen gillen vragen stellen friemelen wiebelen weglopen springen slaan op voorwerp rennen spugen herhaal gedrag
6. Welk gedrag zien jullie nog steeds in de klas? Verbale actie geluid maken Klappen van handen Weglopen Slaan op voorwerpen 7. Welk gedrag is het meest afgenomen door het gebruik van de keuzekast? Let wel deze vraag alleen beantwoorden als gedrag is afgenomen. Spugen Herhaald gedrag weglopen 8. Hebben jullie nog aanvullingen n.a.v. het uitproberen van de keuzekast? Klei Smurvensnot Bellenblaas Knkkers
101
Enquête 3 Jullie hebben de keuzekast met de activiteiten gebaseerd op voorkeurzintuigen uitge-‐ probeerd. Ik vraag aan jullie om de onderstaande vragen te beantwoorden. Alvast bedankt voor de medewerking. Naam: 4 Klas:______________________________ Vragen 1. Hebben jullie gebruik gemaakt van de kast? Ja/ nee Waarom wel of niet? We hebben gebruik gemaakt van de kast om uit te proberen of de leerlingen hierdoor meer rust in de klas zouden krijgen. 9. De activiteiten in de kast stonden gesorteerd op zintuig. Pakten de leerlingen ook de activiteiten die paste bij hun voorkeurszintuig? Ik heb zelf de activiteiten gepakt voor de leerlingen. Daarom kan ik deze vraag niet be-‐ antwoorden. 10. Zien jullie verschil in het gedrag van de leerlingen voor en na de activiteiten? Verklaar: Ik zie geen verschil na het gebruik van de activiteiten in de klas. We zijn wel bewuster bezig geweest met sensopathische materialen in de klas. Je merkt wel dat dit werkt. Ze worden er rustig van. 11. Kun je een concreet voorbeeld noemen waaraan je gemerkt hebt dat de stress is toegenomen/ afgenomen? Ik kan niet benoemen of de stress toegenomen of afgenomen is. Ik kan op dit moment hier geen verschil in zien. We hebben een aantal puzzels en blokjes uit de kast gehaald. De leerlingen vonden het fijn om er rustig mee aan het werk te gaan. Ze werden er ont-‐ spannen van. Ondanks dat soms de blokjes juist spanning op konden leveren. ( toren
102
valt om) 12. Hoeveel stress komt er nu voor in je groep? 1 is heel veel, 10 is niet! 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Jullie hebben het volgende gedrag benoemt in de eerste enquête: Boos gezicht huilen verbale actie/ geluid ma-‐ ken Traagheid klappen van handen gillen vragen stellen friemelen wiebelen weglopen springen slaan op voorwerp rennen spugen herhaal gedrag 13. Welk gedrag zien jullie nog steeds in de klas? Traagheid Herhaal gedrag 14. Welk gedrag is het meest afgenomen door het gebruik van de keuzekast? Let wel deze vraag alleen beantwoorden als gedrag is afgenomen. n.v.t.
103
15. Hebben jullie nog aanvullingen n.a.v. het uitproberen van de keuzekast?
104
Enquête 4
Jullie hebben de keuzekast met de activiteiten gebaseerd op voorkeurzintuigen uitge-‐ probeerd. Ik vraag aan jullie om de onderstaande vragen te beantwoorden. Alvast bedankt voor de medewerking. Naam:___5_________________________ Klas:________2 d______________________ Vragen 1. Hebben jullie gebruik gemaakt van de kast? nee Waarom wel of niet? Het geeft de mogelijkheid om auditieve materialen te kiezen. Ik voorzie hiermee dat er in de klas enorm veel hard geluid komt, dat zijn invloed heeft op iedereen. Daardoor zouden anderen overprikkeld raken. Dit zou ik zeker doen als de leerling in een andere ruimte kon gaan zitten. 2. De activiteiten in de kast stonden gesorteerd op zintuig. Pakten de leerlingen ook de activiteiten die paste bij hun voorkeurszintuig? 3. Zien jullie verschil in het gedrag van de leerlingen voor en na de activiteiten? Verklaar: 4. Hoeveel stress komt er nu voor in je groep? 8
105
Jullie hebben het volgende gedrag benoemt in de eerste enquête:
Boos gezicht huilen verbale actie/ geluid ma-‐ ken Traagheid klappen van handen gillen vragen stellen friemelen wiebelen weglopen springen slaan op voorwerp rennen spugen herhaal gedrag 5. Welk gedrag zien jullie nog steeds in de klas?
huilen verbale actie/ geluid ma-‐ ken Traagheid klappen van handen gillen vragen stellen friemelen wiebelen weglopen springen slaan op voorwerp rennen herhaal gedrag
6. Welk gedrag is het meest afgenomen door het gebruik van de keuzekast? Let wel deze vraag alleen beantwoorden als gedrag is afgenomen.
106
Verbale actie/ geluid en herhaal gedrag is afgenomen indirect door jouw project. H Door het in kaart brengen van het gedrag, werd ik me bewust van mijn eigen handelen. Ik waarschuwde te veel en ondernam te weinig actie om het gedrag te stoppen. Dat heb ik dus veranderd en DAT heeft resultaat. Ik heb een leerling die te druk gedrag liet zien, op een stoel laten zitten 3 minuten met de time-‐ timer erbij. Daarna vroeg ik of de leer-‐ ling rustig was. Bij ja kon hij/zij weer verder. Het werkte goed. Kun je een concreet voorbeeld noemen waaraan je gemerkt hebt dat de stress is toe-‐ genomen/ afgenomen? De leerlingen volgen de geragsregels beter op. Een leerling moest op een bepaalde plek muziek luisteren, liep daar steeds vandaan, nu 80 % minder. Dit al geeft meer rust in de klas. 7. Hebben jullie nog aanvullingen n.a.v. het uitproberen van de keuzekast? Graag een ruimte erbij.
107
Enquête 5
Jullie hebben de keuzekast met de activiteiten gebaseerd op voorkeurzintuigen uitge-‐ probeerd. Ik vraag aan jullie om de onderstaande vragen te beantwoorden. Alvast bedankt voor de medewerking. Naam:_______7_____________________ Klas:_______2A_______________________ Vragen 1. Hebben jullie gebruik gemaakt van de kast? Ja Waarom wel of niet? De leerlingen die gebruikt hebben gemaakt van de materialen uit de kast hebben dit gedaan omdat ze nieuwsgierig waren om nieuwe spullen uit te proberen. 2. De activiteiten in de kast stonden gesorteerd op zintuig. Pakten de leerlingen ook de activiteiten die paste bij hun voorkeurszintuig? De leerlingen hebben gepakt wat ze leuk vonden, ze hebben voor mijn gevoel niet naar de voorkeurzintuig gekeken. Vooral naar wat er leuk uit zag 3. Zien jullie verschil in het gedrag van de leerlingen voor en na de activiteiten? Verklaar: Er was geen verschil te zien, het waren vooral vrije tijd invullingen. 4. Kun je een concreet voorbeeld noemen waaraan je gemerkt hebt dat de stress is toegenomen/ afgenomen? N.V.T 5. Hoeveel stress komt er nu voor in je groep? 1 is heel veel, 10 is niet!
108
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Jullie hebben het volgende gedrag benoemt in de eerste enquête: Boos gezicht huilen verbale actie/ geluid ma-‐ ken Traagheid klappen van handen gillen vragen stellen friemelen wiebelen weglopen springen slaan op voorwerp rennen spugen herhaal gedrag
6. Welk gedrag zien jullie nog steeds in de klas? Traagheid, verbale actie,herhaal gedrag, vragen stellen 7. Welk gedrag is het meest afgenomen door het gebruik van de keuzekast? Let wel deze vraag alleen beantwoorden als gedrag is afgenomen. N.V.T 8. Hebben jullie nog aanvullingen n.a.v. het uitproberen van de keuzekast? Het zou leuk zijn om de kast langer te mogen gebruiken.
109
Enquête 6
Jullie hebben de keuzekast met de activiteiten gebaseerd op voorkeurzintuigen uitge-‐ probeerd. Ik vraag aan jullie om de onderstaande vragen te beantwoorden. Alvast bedankt voor de medewerking. Naam: 9 Klas: 2B Vragen 1. Hebben jullie gebruik gemaakt van de kast? Ja/ nee Waarom wel of niet? Ja, om de onrustige momenten te verkleinen en de rust vast te houden tijdens inloop en vrije momenten m.n. tijdens de dag van de broodmaaltijd. 2. De activiteiten in de kast stonden gesorteerd op zintuig. Pakten de leerlingen ook de activiteiten die paste bij hun voorkeurszintuig? Ja. Ze waren erg geïnteresseerd in de activiteitenkast en de “nieuwe” activitei-‐ ten/materialen. 3. Zien jullie verschil in het gedrag van de leerlingen voor en na de activiteiten? Verklaar: Ja. Er is meer rust tijdens de vrije momenten. 4. Kun je een concreet voorbeeld noemen waaraan je gemerkt hebt dat de stress is toegenomen/ afgenomen? Tijdens de inloop/vrije momenten zijn de leerlingen rustiger en gaan daarna rustiger in de kring. Ze zijn hierdoor beter aanspreekbaar en nemen het rooster van die dag beter in zich op. 5. Hoeveel stress komt er nu voor in je groep? 1 is heel veel, 10 is niet! 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
110
Jullie hebben het volgende gedrag benoemt in de eerste enquête:
Boos gezicht huilen verbale actie/ geluid ma-‐ ken Traagheid klappen van handen gillen vragen stellen friemelen wiebelen weglopen springen slaan op voorwerp rennen spugen herhaal gedrag
6. Welk gedrag zien jullie nog steeds in de klas? Klappen van handen Slaan op voorwerp Rennen Gillen 7. Welk gedrag is het meest afgenomen door het gebruik van de keuzekast? Let wel deze vraag alleen beantwoorden als gedrag is afgenomen. Spugen Weglopen Vragen stellen 8. Hebben jullie nog aanvullingen n.a.v. het uitproberen van de keuzekast? Misschien nog meer keuze van de materialen en regelmatig wisselen van de materialen.
111
Bijlage 5: Interview verandering vaststellen
Interview met collega 2 Wat is het effect van de keuzekast en waar merk je dit aan? Dat met name op de vrije momenten de leerlingen makkelijker kunnen kiezen omdat alles al geëtaleerd staat en voor elke leerling er wel iets voor zijn gading bij staat. Betere invulling van de vrije momenten. Sommige leerlingen verveelde zich voorheen en nu kunnen ze uit zichzelf een keuze maken. Had je de voorkeurszintuigen goed ingeschaald? Ja Is de stress afgenomen in de groep? Welk cijfer geef je nu? 7 minder fladder gedrag en minder claimend gedrag in de vrije momenten. Meer basis rust in de vrije momenten. Welk gedrag is het meest afgenomen in je groep? Geluid is minder. Minder reageren op elkaar. Zou jij de keuzekast blijven gebruiken? Ja, op de wijze zoals hij geïntroduceerd is.
Bedankt voor het interview. Is mijn interview zo duidelijk en correct verwoord?
Top!
112
Interview met collega 1 Wat is het effect van de keuzekast en waar merk je dit aan? Ja, de leerlingen vonden het vernieuwend en uitdagend. Het was leuk om ze enthousiast bezig te zien. Ze lachen en stralen als ze lekker ontspannend bezig zijn. Had je de voorkeurszintuigen goed ingeschaald? Ja, al kozen de leerlingen niet helemaal op voorkeurszintuig. Zo kozen visuele leerlingen bijvoorbeeld een auditief instrument. Ik denk vanwege de fele en leuke kleuren. Is de stress afgenomen in de groep? Welk cijfer geef je nu? Er was eigenlijk al geen stress en dus is het cijfer niet veranderd. Welk gedrag is het meest afgenomen in je groep? Mijn klas gedraagt zich nog steeds hetzelfde. Ze zijn alleen blij en nieuwsgierig omdat er nieuw materiaal is. Daarnaast voelen zij zich zelfstandiger omdat zij zelf kunnen kiezen voor een activiteit. Zou jij de keuzekast blijven gebruiken? Ja, en ook vaker! Bedankt voor het interview. Is mijn interview zo duidelijk en correct verwoord? Het ziet er goed uit.
113
Interview met collega 9
Wat is het effect van de keuzekast en waar merk je dit aan? Ja het was zo mooi om te zien hoe leerlingen zich ontspanden. Leerling X maakte gebruik van een voetenbadje. Hij bleef hierdoor zitten terwijl hij normaal zou weglopen. Daar-‐ naast stak hij zijn handen in het water waardoor hij ook ervaarde met zijn handen. En de ontspanning was van zijn gezicht af te lezen. Leerling Y gebruikte het voetenbad en viel bijna in slaap op de bank. Hij had zijn ogen dicht en je zag geen spanning meer in zijn lijf. Het doet dus heel veel bij onze leerlingen. Had je de voorkeurszintuigen goed ingeschaald? Die had de mentor ingeschaald maar ik had er wel een goed beeld van. Is de stress afgenomen in de groep? Welk cijfer geef je nu? Ja, de stress is duidelijk afgenomen. Vooral omdat wij de materialen ook zijn gaan ge-‐ bruiken bij andere vrije momenten want het effect was zo groot in onze groep. Welk gedrag is het meest afgenomen in je groep? Ik denk het weglopen en slaan op tafel veel zijn afgenomen. Opvallend is het spugen. Leerling X spuugt minder naar mij. Zou jij de keuzekast blijven gebruiken? Ja! Het effect is zo groot in onze groep.
Bedankt voor het interview. Is mijn interview zo duidelijk en correct verwoord? (Nog steeds wachtend op bevestiging)
114
