Levens redden op Lesbos

3 december 2015 39ste Jaargang • nr. 13

‘Ik stripte ook voor politici en monniken’ Pagina 11

Sturen met je brein kan, maar verlamde patiënten willen het niet altijd

De sharia in de praktijk. ‘Zet drie mannen aan tafel en je hebt een rechtbank’

RENG-DENG-DENG!!! Naar de motorcross met racende filosofiestudent

Pagina 7

Pagina 8

Pagina 9

Levens redden op Lesbos Minervanen verlenen eerste hulp aan bootvluchtelingen

‘Als de boten aankomen, moet je snel inschatten wie er hulp nodig hebben.’ Foto Sergey Ponomarev/The New York Times/Hollandse Hoogte

Terwijl Europese leiders worstelen met de vluchtelingencrisis, vliegen talloze vrijwilligers naar Lesbos om te helpen. Mare ging langs bij het medisch dispuut van Minerva, dat in een voormalig visrestaurant een provisorische dokterspost bemant. DOOR SARAH VENEMA Thomas Vellinga (31) loopt bij zijn biertje weg. Met zijn telefoon in de hand beent hij

naar de andere kant van het Griekse restaurant. Het duurt even voordat het lachende gesprek daar stilvalt. ‘Een schipbreuk’, zegt hij. ‘Ik maak geen grap.’ Meerdere mensen willen opstaan, Vellinga protesteert. ‘Alleen medisch personeel’, zegt hij, hollend naar de uitgang. ‘We moeten reanimeren. Dit gaat niet leuk worden.’ Het blijkt vals alarm. De hulptroepen die in alle haast waren uitgerukt trekken terug. Opgelucht.

Minerva-lid Vellinga heeft samen met dispuutsgenoten Wessel Versteeg (62) en Okker Bijlstra (23) een cursus reanimeren gedaan voor hij naar Lesbos kwam, maar die nog niet hoeven toepassen. Met Bijlstra draait hij zijn doktersdienst in een vistaverne aan het strand. Tegen de muur van het restaurant zijn veldbedden neergezet, gescheiden door opgehangen zeilen. Zie daar de behandelkamers. Op de eettafels aan de andere

kant liggen bakken met medicijnen en verband. ‘Okker, help even’, roept Vellinga, die op zijn hurken achter een tafel zit. ‘Ik heb gevonden waar die kat naar binnen komt. Als je de tafel verschuift, maak ik het dicht.’ Er zijn nog geen boten gesignaleerd vandaag. De jongens drinken thee en turen naar het water. Misschien houden de Turken de boten tegen. Misschien verwachten de vluchtelingen slecht weer. Je weet het niet.

Ze hebben zich op alles voorbereid: een ecg-apparaat meegenomen en ballonnen en maskers voor de beademing. Tot nu toe hebben ze die nog niet gebruikt. ‘Meestal zien we mensen die emotioneel instorten’, zegt Vellinga. ‘Dan kijken we of het echt alleen een instorting is of een hartaanval. ‘Maar vaak is geruststellen of een paracetamolletje tegen de pijn genoeg’, zegt Bijlstra. Hun medische dispuut is vernoemd naar Hippocrates en gaat daarom al jaren naar diens geboorte-eiland Kos. Toen een reünist van een Griekse arts hoorde over de vluchtelingencrisis op de eilanden was de eerste Lesbosborrel snel geregeld. Twintig cent extra voor een biertje en inmiddels zit de derde lichting Minerva-leden alweer op de dokterspost, als ondersteuning voor de Nederlandse Stichting Bootvluchteling. ‘Het is hier minder ernstig dan ik had verwacht, maar het kan zo omslaan’, zegt Vellinga. Nog altijd geen boot. De lucht boven Turkije is donker. Voor het restaurant loopt een jongen met een kruis op zijn T-shirt. Op de bus waarin hij soep kookt voor vluchtelingen staat: ‘No to drugs, yes to life.’ ‘Hij was drugsverslaafde en heeft God gevonden’, zegt Bijlstra, terwijl hij vanaf het terras naar voorbijgangers kijkt. Een bus met de sticker Team Humanity sjeest langs. Bijnaam: Team Insanity. Ook met vluchtelingen in de bus remmen de gespierde allochtone Denen niet af. Een keer vloog hun auto al in de fik omdat de motor oververhit was. Andere voorbijgangers: een medisch team uit Israël. Noren in gele hesjes. Griekse ambulancemedewerkers die het toilet willen gebruiken. Een Amerikaan met ‘lifeguard’ op zijn rug. ‘Ik voelde me nooit aangetrokken tot vrijwilligerswerk’, zegt Bijlstra. ‘Maar hier kon ik medisch wat van leren en het voelde nuttig.’ > Verder lezen op pagina 6

LAATSTE KANS OP € 250! DEADLINE KERSTVERHALENWEDSTRIJD NADERT Schrijvers in spe hebben nog één week in te sturen voor de Mare-kerstverhalenwedstrijd! Lengte: 1500 tot 2000 woorden. Win €250, €75 of €50! Oproep van de jury-leden Christiaan Weijts en Arjen van Veelen: verras ons. Mail uiterlijk 10 december naar [email protected] Deelname alleen voor Leidse studenten.

Bandirah Pagina 12

2  Mare · 3 december 2015 Geen commentaar

Commissie Stiekem Ik ben er dus zo een. Een van de velen. Noem me naïef, maar ik dacht altijd dat het aan de universiteit uitsluitend draaide om de queeste naar kennis. Dat iedereen daar schouder aan schouder stond om de grote raadsels van de boze buitenwereld op te lossen. Samen slimmer worden en zo met zijn allen de wetenschap dienen. Natuurlijk is dat ook een rat race. Dat moet juist. Wie wil uitblinken moet tegen een stootje kunnen. Daarbij hoort een open en eerlijk debat waarin de juiste feiten en theorieën naar boven komen drijven. Maar elkaar de waarheid vertellen is iets anders elkaar kleineren. En juist in dat laatste blijken wij, Leidse Hagenezen, te excelleren. Iedereen heeft zo zijn eigen verhaal. Bij mij begon het uit goeiigheid, denk ik. Aardig gevonden willen worden. Altijd weer een extra stapje zetten. Take one for the team. Gaandeweg ontspoorde dat. Want wie altijd te goed zijn best doet, geldt als strever voor de middelmatigen. En wie maar vaak genoeg over zich heen laat lopen, eindigt vanzelf als voetveeg van de afdeling. Het is gemeten en bewezen, tot tweemaal toe. Al in 2013 bleek uit een universiteitsbrede enquête dat de sociale werkdruk aan onze Haagse campus bovengemiddeld hoog is. Een derde van de medewerkers heeft last van geroddel. Ook klagen ze vaker over psychisch geweld,

pestgedrag, slechte communicatie, agressieve mails en intimidatie. Toen er twee jaar later wederom zo’n personeelsmonitor werd gehouden, bleek er nagenoeg niets veranderd. We waren even gemeen gebleven. Hoe kon dat? Waarom deed niemand iets? Het antwoord op die vraag zou lachwekkend zijn, als het niet zo treurig was. Na de eerste enquête waarvan de uitslag als ‘zeer schokkend’ werd ervaren, werd een nieuw rapport besteld, waarin alles ‘tot op de bodem’ zou worden uitgezocht. Er kwam ‘een plan van aanpak’ met daarin broodnodige ‘aanbevelingen’ en ‘verbeterpunten’: functioneringsgesprekken, mail-etiquette, vertrouwenspersonen, carrièrepaden, leiderschap en coaching. Maar toen kwam het. Want, zo zeiden de arbeidsdeskundigen, het was niet aan hen om al die maatregelen ook daadwerkelijk te gaan opleggen. Dat kon het personeel het beste zelf onderling regelen. Driemaal raden wat er toen gebeurde: bar weinig. Maar niet getreurd, dacht ik, na weer twee jaar afzien: nieuwe monitor, nieuwe kansen. Na de volgende verwoestende uitslag moest het bestuur wel tot actie overgaan, toch? Nou, dat duurde even. In de faculteitsraad bleef het in ieder geval stil. De eerste keer omdat de verantwoordelijke bestuurder nog op vakantie was. Toen ze de tweede keer wel aanschoof, was het onderwerp taboe omdat het over ‘gevoelige en vertrouwelijke informatie’ zou gaan. Dat klopt inderdaad. Namens alle Haagse pispalen kan ik die gevoeligheid beamen. Misschien helpt het om de verantwoordelijken eens recht in het gezicht aan te kijken, dacht ik. Dus toog ik dinsdag richting de faculteitsraadvergadering. Wat bleek: de tribune was gesloten voor zowel pers als publiek. Mijn campus neemt het pestprobleem zo serieus dat ze er alleen in een Commissie Stiekem over durven te praten. Achter mijn rug om dus. Precies zoals ik gewend was. (Naam bekend bij de redactie)

Colofon

Column

Redactie-adres Reuvensplaats 3, 2311 BE Leiden

Postbus 9500 2300 RA Leiden Telefoon 071–527 7272 Website mareonline.nl E-mail [email protected]

De redactie is op vrijdag gesloten. Oplage circa 15.000 Hoofdredactie

Frank Provoost [email protected] Redactie

Vincent Bongers [email protected] Bart Braun [email protected] Petra Meijer [email protected] Marleen van Wesel [email protected] Monica Preller (stagiaire) [email protected] Medewerkers

Laura Kervezee • Tim Meijer • Esha Metiary • Marc van Oostendorp • Benjamin Sprecher Fotografie Taco van der Eb • Marc de Haan Illustraties Bas van der Schot • Bandirah • Silas.nl Basisontwerp Roeland Segaar, Zabriski Communicatie Art direction en vormgeving Marcel van den Berg Drukwerk Rodi Rotatiedruk, Broek op Langedijk Advertenties Bureau van Vliet B.V. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Telefoon 023 - 571 47 45 Redactieraad

Prof. dr. J.C. de Jong (voorzitter) • Prof. dr. F. Israel (vicevoorzitter) • drs. B. Funnekotter • J. Daemen • S. Grootveld • drs. M. van Hintum • mr. F.E. Jensma • M. Kuipers • prof. dr. N.J. Schrijver • dr. J.P. Vollaard • F. Vermeeren • C. van der Woude Jaarabonnementen

Een jaarabonnement op Mare loopt van september t/m juni. Belangstellenden kunnen Mare thuisgestuurd krijgen door €35 over te maken op IBAN NL68RABO0103257950 ten name van Universiteit Leiden (o.v.v. Mare en SAP-nummer 6200092091) en vervolgens een bevestigingsmail met daarin hun adres te sturen naar [email protected]. Studenten betalen €25. Ter controle graag in de bevestigingsmail ook het studentnummer vermelden. Adreswijzigingen

Alleen schriftelijk met postwikkel. Klachten en opmerkingen over de toezending van Mare 071-5277272. Mededelingen voor het op donderdag verschijnende nummer moeten uiterlijk de voorafgaande donderdag 16.00 uur in het bezit van de redactie zijn. ISSN 0166-3690

Wetenschapstwijfel Tegen het eind van de discussie in mijn proefschrift had ik een stukje geschreven waar mijn professor met een dikke rode pen naast had gekrast: ‘I am somewhat surprised by the title (and contents) of this section. Check if this is part of the standard repertoire of final chapters.’ Met andere woorden: weg ermee. Het stukje heette ‘scientific relevance’, en het beschreef hoe ik mij afvroeg of mijn werk überhaupt wel toegevoegde waarde had voor de wetenschap. Vooropgesteld: om iets als wetenschap aan te duiden hoeft het helemaal geen toegevoegde waarde te hebben. Je volgt de wetenschappelijke methode, je beschrijft in een paper het proces zodanig dat iemand anders je resultaten in theorie zou kunnen repliceren en je vergeet natuurlijk niet alle mogelijke reviewers in je referentielijst op te nemen. Klaar is Kees. Je hebt een brokje wetenschap geproduceerd. Maar goed, ik wil geen universiteitsslaafje aan de lopende wetenschapsbrokkenband zijn. Ik wil promoveren. En het liefst op iets briljants natuurlijk. Of op zijn minst relevant. De officiële regel is dat je mag promoveren als je promotor en bijbehorende commissie vinden dat je mag promoveren. In het algemeen nadat je vier artikelen hebt gepubliceerd. Daar zit wat rek in. Ik heb bijvoorbeeld drie artikelen gepubliceerd, met een vierde in review. Genoeg wetenschapsbrokjes voor een proefschrift. Maar hoe zit het met de relevantie? In mijn eerste twee papers had ik gewoon degelijk wetenschappelijk werk geleverd. Een interessante methode toegepast op een nieuw onderwerp en daarmee een wat getallen uitgerekend die nauwkeuriger zijn dan de getallen die tot nog toe in de omloop waren. Tot zo ver niets aan de hand. Maar na een paar jaar begon het te wringen. Het werk is weliswaar leuk om mee te oefenen, maar echt vernieuwend is het niet. En dat is

uiteindelijk waar wetenschap om draait. Iets nieuws doen. Dus de afgelopen jaren heb ik mij op een nieuw idee geworpen, met als resultaat het meesterwerkje ‘Framework for Resilience in Material Supply Chains, With a Case Study from the 2010 Rare Earth Crisis’. Ik heb het een paar keer gepresenteerd. Ik heb het rondgemaild naar collega’s. Ik heb bedacht dat voortaan iedereen zich zou moeten baseren op dit fantastische framework. En dat was het dan. Naar mijn eerste twee papers is volgens Google Scholar ondertussen al 36 keer gerefereerd. Mijn briljante framework paper? Nul referenties. Gedeeltelijk omdat het recenter gepubliceerd is natuurlijk, maar ook omdat het niet past binnen de gebaande paden in mijn vakgebied. Niemand refereert er aan omdat niemand het nodig heeft voor zijn/haar eigen werk. Ik heb niet echt iets nieuws gedaan omdat er een enorm probleem was dat ik - en alleen ik - heb kunnen oplossen. Nee, ik heb iets nieuws gedaan, gewoon, omdat ik iets nieuws wilde doen. Mijn gedachtes ordenen in de vorm van een paper, waarvan ik over een jaar of dertig misschien zal zeggen: ‘De wereld, ja, de wereld. Ze was er nog niet klaar voor.’ Nu heeft mijn professor waarschijnlijk gelijk dat een uitgebreide discussie over mijn existentiële wetenschapstwijfel waarschijnlijk niet bijdraagt aan het zo efficiënt mogelijk afronden van het promotietraject. Straks zet ik per ongeluk een paar commissieleden aan het denken en ben ik weer een jaar verder. Maar het is desalniettemin een vraag die me bezighoudt. Als ik echt eerlijk ben, er uren over nadenk en allerlei aspecten meeneem die niet in dit stukje passen, heeft mijn magnum opus iets toegevoegd aan de wereld? Ik heb werkelijk geen idee. Meer onderzoek is noodzakelijk. Benjamin Sprecher is promovendus bij het Centrum

voor Milieuwetenschappen Leiden

3 december 2015 · Mare 3 Mensen

Oekraïne heeft u nodig Aldus president Petro Porosjenko in Europalezing

Eenheid en solidariteit: dat is wat Oekraïne nodig heeft van Europa, aldus president Petro Porosjenko. ‘Sceptici zijn Eurolafaards.’ Door Monica Preller Op 27 november

De Oekraïense president Petro Porosjenko balt zijn vuist: ‘United we stand, divided we fall.’ Foto Jeroen Hiemstra

iets voor half één staat de Oekraïnse president Petro Porosjenko achter het spreekgestoelte in het Groot Auditorium. Het publiek, voornamelijk gehuld in colbert of mantelpak, is vol aandacht als de lezing begint. ‘Oekraïne is een onderdeel van Europa’, zegt Porosjenko. ‘Het land vecht aan Europese zijde, en wordt bijeengehouden door Europese idealen.’ Hij vergelijkt de bezetting van de Krim met de bouw van de Berlijnse muur. ‘Oekraïense burgers nu zijn net zo hulpbehoevend als de Berlijners van toen.’ Maar, zo zegt hij, tijden zijn veranderd. ‘Europeanen zijn in toenemende mate sceptisch over de EU. Dit zijn Eurolafaards’, aldus de president. ‘Er woedt geen burgeroorlog in Oekraïne, maar er is sprake van Russische agressie tegen Europese waarden.’ Daarom moet de EU Oekraïne de helpende hand bieden, vindt hij.

Wat moet er gebeuren om Oekraïne uit de brand te helpen, om het land terug te brengen naar een staat van vrede en hervorming? ‘Een verenigd Europa dat solidair is met Oekraïne. Unity and solidarity.’ Hoe moet het land hervormd worden, waar te beginnen? ‘Lees het associatieverdrag.’ Het begrijpen hiervan is essentieel bij deelname aan het referendum over dat verdrag, volgend jaar. ‘Wie vóór hervorming is van Oekraïnse politiek, stemt vóór het verdrag.’ Ook relaties met Nederlandse handelspartners zullen hierdoor een impuls krijgen, voorspelt hij. ‘Op dit moment is Nederland na Duitsland de grootste investeerder van Oekraïne. Volgend jaar zullen jullie de Duitsers verslaan’, grapt Porosjenko. Zijn gezicht betrekt weer. ‘Het is een moeilijke tijd voor Europa’, geeft hij toe. ‘Het continent kampt met terrorisme, de toestroom van vluchtelingen en agressieve politiek vanuit een naburig Rusland.’ Indringend kijkt hij de toeschouwers aan. ‘Hulp aan Oekraïne is een investering in uw eigen veiligheid. Vergeet dit niet.’ ‘Wij geloven in Nederland’, vervolgt hij. ‘Wij geloven in Europa.

Oekraïne geeft niet op, en moet daarom de Europese steun krijgen die het verdient.’ Hij balt zijn vuist. ‘United we stand’, spreekt hij, ‘divided we fall.’ Kort knikt hij naar het publiek. ‘Thank you.’ Applaus vult de ruimte. Enkele studenten Europese wetgeving en internationale betrekkingen mogen hun vooraf geselecteerde vragen stellen. De beurt is aan Andrej Sovik. ‘Tijdens uw inauguratietoespraak zei u dat Oekraïne nooit de Krim zou opgeven’, begint hij. ‘Welke concrete stappen gaat u nemen om de Krim terug te winnen?’ Geroezemoes stijgt op vanuit het publiek. ‘Heel goede vraag’, antwoordt de president, ‘en heel hartelijk bedankt hiervoor.’ Even flitsen zijn ogen heen en weer. Porosjenko lijkt tijd te willen rekken, en begint een verhaal over Russische wandaden tegen Krimbewoners. ‘Oekraïne moet als land succesvol worden’, zegt hij dan. ‘Dan kunnen we de Krim bevrijden.’ Inmiddels is het bijna kwart over één. De president ligt achter op schema. ‘Slava Ukrayini!’, besluit hij voor hij de zaal verlaat: eer aan Oekraïne!

Frutti di Mare

Wakker worden zonder staat ‘Mijn Iraanse nationaliteit was, heel random, ineens verdwenen’, vertelt Nas Abshari (22, student natuur- en sterrenkunde) in de fusie van haar studentenhuis. Op de vensterbank staan joekels van Ketel1- en Heinekenflessen. Boven de gootsteen hangt een platenhoes van André Hazes. Op haar zevende kwam ze met haar opa en oma uit Iran naar Nederland. ‘Ik werd hier bij familie geplaatst, die me geadopteerde. Omdat mijn adoptievader, die ook uit Iran komt, niet de Nederlandse nationaliteit had, kreeg ik die ook niet.’ Dat ze de Iraanse ook niet meer heeft, ontdekte ze toen haar verblijfsdocument verliep. ‘Toen ik twintig was moest ik dat kaartje weer vernieuwen. Normaal staat achterop, bij nationaliteit: “Iraans”. Nu stond er ineens: “onbekend”. Verder kreeg ik geen uitleg.’ Dinsdag vertelt ze erover in het Humanity House in Den Haag. Vier Leidse studenten organiseren daar de bijeenkomst ‘Nationaliteit Onbekend’. Een van hen is Thomas van Houwelingen (25, student Frans en bij rechten afgestudeerd op staatloosheid), tot voor kort Abshari’s huisgenoot. Ruim vierduizend mensen staan in Door Marleen van Wesel

Nederland geregistreerd als staatloos. ‘Vaak Molukkers, en ook wel om Surinamers die hier rond de onafhankelijkheid verbleven’, vertelt hij. ‘Daarnaast zijn er nog tachtigduizend mensen met “nationaliteit: onbekend”. Nederland kent geen vaststellingsprocedure voor staatloosheid. Zij missen dus zelfs de rechten die staatlozen nog hebben.’ Die zijn vastgelegd door de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. Als vrijwilliger voor VluchtelingenWerk ontmoette Van Houwelingen ook Palestijnen zonder nationaliteit. ‘Die hadden altijd in vluchtelingenkampen geleefd. Je kunt ook op een ochtend staatloos wakker worden, zonder een grens te passeren. Dat gebeurde bijvoorbeeld met Russen, die tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in de Baltische Staten verbleven. Een ander voorbeeld zijn de Rohingya, een groep die in Birma echt vervolgd wordt’, vertelt hij. ‘Zonder nationaliteit ontbeer je the right to have rights, zoals Hannah Arendt het noemde. Dat kan heel uitzichtloos zijn, of gewoon heel onhandig, zoals bij Nas.’ Abshari: ‘Toen mijn portemonnee was gestolen, met daarin mijn id-kaartje, wist

ik niet hoe ik dat moest fiksen. Ik ging naar de gemeente, maar ik moest bij de IND zijn, dus ze reageerden lacherig. Dat vond ik a-relaxed. Verder kan ik bij de meeste providers geen telefoonabonnement afsluiten.’ Laatst ging ze op vakantie naar Turkije met haar vriend. ‘Hij kon voor vijftien euro online een visum aanvragen. Ik moest daarvoor naar de ambassade en was zestig euro kwijt. En hij was in drie seconden door de douane, terwijl het bij mij twintig minuten duurde. Dat voelde heel awkward.’ Ze laat haar groene vreemdelingenpaspoort zien, haar reisdocument. ‘Er staat heel droog “alien” in.’ In grote letters staat er ook één uitzondering vermeld: Iran. ‘Verder mag ik hiermee overal naartoe. Alleen in Iran kan de Nederlandse overheid niets voor me betekenen als er iets gebeurt.’ Ze wil er wel heel graag nog eens naartoe, maar dan met een Nederlands paspoort. ‘Voor die aanvraag heb ik nog maar één ding nodig: mijn geboorteakte. Maar niemand weet waar die is. Mijn opa en oma zijn inmiddels overleden.’ Tot die tijd vult ze meestal ‘Iraans’ in als om haar nationaliteit gevraagd wordt. ‘Uiteindelijk willen ze gewoon weten

scheikunde, 3vmbo-t. *Wiskunde, 4havo. *Nederlands, Engels, brugklas havo-vwo. *Geschiedenis, wis- en natuurkunde, 3havo, €5,per les. *Wiskunde, Nederlands, 2vmbo-kader. *Biologie, geschiedenis, 3mavo. *Rekenen, brugklas, havo-vwo, €5,- per les. Leiden-Zuid, 15 leerlingen basisonderwijs groep 4 t/m 8. Voortgezet onderwijs: *Engels, brugklas vwo. *Engels, biologie, 2mavo. Huiswerkbegeleiding, 2vmbo-basis. *Wiskunde, Engels, geschiedenis, 4havo. Onderwijswinkel, Driftstraat 77, ma, wo en do 15-17u. Tel. 071-5214256. E-mail: [email protected].

dag 9 december, 20.00 uur. Plaats: Leiden, Lorentzkade 15a (vlakbij Lammenschansweg). www.stichtingisis.org

‘Ik heb geen paspoort, maar een reisdocument. Er staat “alien” in.’ waar ik vandaan kom. Het vervelendste was dat de universiteit eerst het hogere collegegeldtarief voor internationale studenten vroeg. Met een bewijs van DUO, dat ik stufi ontvang, kwam dat uiteindelijk goed.’ Na haar bachelor wil ze een master volgen en daarna promoveren.

‘Misschien is het hoog gegrepen, maar ik vind het leuk om soms te denken dat ik ooit astronaut kán worden.’ Nationaliteit Onbekend, Humanity House, Den Haag Dinsdag 8 december, 19.30, gratis

Maretjes De prijs voor een Maretje bedraagt €9,– per 30 woorden, opgegeven via redactie@mare. leidenuniv.nl uiterlijk t/m maandag 16.00 uur. Maretjes aangeboden voor commerciële doeleinden worden niet geplaatst, evenmin als Maretjes waarin zaken worden aangeboden die de waarde van 4.500 euro te boven gaan. Doe meer met je kennis! Vrijwilligers gezocht voor één uur per week bijles en huiswerkbegeleiding op verschillende locaties of bij de leerling thuis. Leiden-Noord, 33 leerlingen, basisonderwijs, groep 4 t/m 8, waarvan 2 met vergoeding van €4 per les. Voortgezet onderwijs: *Duits, 3gymnasium. Nederlands, Engels, brugklas vwo.. *Duits, 2vmbo-tl. *Economie,

Lezing: De esoterische kant van geboorte. Door Stichting I.S.I.S. Toegang gratis. Woens-

Maretjes extra Maretjes-extra zijn bedoeld voor semi-commerciële instanties. De prijs voor een Maretjeextra is €23,– incl. BTW voor elke vijfendertig woorden. U kunt deze advertenties uiterlijk op de vrijdag vóór het verschijnen van Mare opgeven bij Bureau van Vliet B.V., postbus 20, 2040

AA Zandvoort, telefoon 023-571 47 45. E-mail: [email protected] Bij Incassopartners zoeken we enthousiaste Call Agents Incasso. Je hebt telefonisch contact met debiteuren en je uitdaging is om de beste oplossing te vinden. Je wordt opgenomen in een leuk en hecht team van jonge mensen. We zoeken iemand die bijbaantjes heeft gehad en weet hoe het is om te werken. Je vindt het leuk om in een team te werken en bent niet bang om contact te leggen. Je spreekt goed Engels (meertalige studenten hebben een pré). Dit is dé kans om tijdens je studie ervaring op te doen. Ben jij enthousiast? Mail dan je CV en brief naar [email protected].

Help Alzheimer overwinnen. Dan hoeft niemand zichzelf te verliezen. www.alzheimer-nederland.nl

4  Mare · 3 december 2015 Nieuws

Besloten vergadering over Haags geroddel De faculteitsraad van Campus Den Haag heeft dinsdag achter gesloten deuren gesproken over de personeelsmonitor 2015 (zie ook pag. 2). Uit deze enquête bleek dat er veel geroddeld wordt op de faculteit. Maar liefst een derde van de medewerkers die de monitor invulde, had met achterklap te maken. Dat is ruim hoger dan de andere faculteiten. In de monitor 2012 scoorde de faculteit al relatief slecht op het punt van sociale veiligheid. Er werd geroddeld en gepest. Het bestuur besloot maatregelen te treffen. In 2015 is het pestcijfer wel gedaald, maar er wordt nog steeds evenveel geroddeld. Het faculteitsbestuur weet inmiddels waar de problemen in de organisatie zitten maar wil voorkomen dat gevoelige persoonlijke informatie in de openbaarheid komt. Het bestuur heeft dan ook in samenspraak met de raad gekozen voor een besloten vergadering over de monitor.

Hoogleraar Ere Polonus Hoogleraar Wim Willems is vorige week uitgeroepen tot Ere Polonus, op het Polonus-gala. Dat is een jaarlijks feest voor Poolse migranten en organisaties die in Nederland met hen te maken hebben. ‘Het is bedoeld om het beeld van Polen in Nederland te verbeteren, ook met de nadruk op integratie’, legt Willems uit. Willems schreef met Hanneke Verbeek de boeken Honderd jaar heimwee (2012), met verhalen van Poolse migranten, en Hier woonden wij (2015), over Poolse en Oekraïense Joden die tot de Tweede Wereldoorlog in Scheveningen woonden. Ook zijn studenten van de Campus Den Haag gingen aan de slag met Polen. Willems: ‘Zij zijn op zoek gegaan naar foto’s uit privéalbums en de achterliggende verhalen. Drie studenten hebben zo uiteindelijk bijgedragen met een hoofdstuk over gemengde huwelijken.’

Fiets weg Van de 161.000 fietsen die de twintig grootste gemeenten vorig jaar verwijderd hebben, zijn er meer dan 100.000 nooit opgehaald. Dat blijkt uit een onderzoek van het Algemeen Dagblad. Het gaat om fietsen die bijvoorbeeld buiten de stallingen staan, of die eruitzien als een wrak. De Gemeente Leiden, naar aantal inwoners overigens de 22e van Nederland, hanteert in het project Fiets Fout = Fiets Weg. Volgens de gemeente zijn hier vorig jaar 8872 fietsen verwijderd. Op de website www.fffw-leiden.nl kun je checken of jouw verdwenen fiets daarbij zit. En voor 26 euro kun je hem dan binnen 42 dagen weer ophalen op industrieterrein De Waard. Leidenaren doen dat relatief vaak: 5029 fietsen werden vorig jaar weer opgehaald. Dat is 57 procent. Dat percentage is redelijk constant, maar het totaal aantal verwijderde fietsen is wel gestegen. In 2013 waren het er nog 5774 en in 2013 5528.

NWO-geld? Dan Open Access publiceren Sinds 1 december zijn de nieuwe subsidieregels van onderzoeksfinancierder NWO van kracht. Wie wetenschap bedrijft met hun geld, moet de resultaten via open access toegankelijk maken. ‘Onder “Open Access toegankelijk” wordt verstaan: vrije toegankelijkheid voor iedereen, zonder embargoperiode’, aldus de organisatie. Verder vindt de subsidieverstrekker het fijn als onderzoekers voortaan het NWO-projectnummer in hun publicaties noemen.

Poortjes dicht In januari gaan de ov-poortjes op het Leiden Centraal dicht. Er komt een ‘passagepas’ voor wie niet met de trein reist, maar toch het station wil bezoeken. Wie ov-kaart noch passagepas bezit, kan zich ter plekke melden om alsnog toegang tot te krijgen.

‘Ook voldoende herkansen’ Universiteitsraad: eerste tentamen niet verplichten Faculteiten kunnen nu nog kiezen of ze de eerste tentamenmogelijkheid verplicht stellen. Als het aan de Universiteitsraad ligt, gaat dat veranderen. Ook moeten studenten de mogelijkheid krijgen om een voldoende te herkansen. De raad sprak maandag over de universitaire onderwijs en examenregelingen (OERen) voor 2016-2017. Volgens de OERen kunnen faculteiten er voor kiezen om de eerste tentamenkans te verplichten. De raad stelt nu aan het college van bestuur voor om dit artikel te schrappen. De raad wil studenten de nodige flexibiliteit geven in het plannen van hun tentamens. ‘Naar mijn weten is trouwens alDoor Vincent Bongers

leen bij Rechten de eerste kans verplicht’, zei Koen Hamelink van studentenpartij LVS. ‘Studenten moeten zelf kunnen kiezen welk tentamenmoment hen het beste uitkomt’, zei Gareth O’Neill van promovendipartij PhDoc. ‘Schrappen dus.’ Alle partijen in de raad zijn het daar mee eens. Een lastiger punt is het herkansen van voldoendes. De faculteiten mogen zelf bepalen of zij dit toestaan. Hamelink vindt dat alle studenten een voldoende moeten kunnen herkansen. ‘Ik vind het vreemd dat als je een vijf haalt bij poging één, je wel de kans krijgt om alsnog een acht te halen. En iemand die een zes haalt niet. Dat past niet bij een universiteit die wil “excelleren in vrijheid.”’ Hij kreeg steun van Marjolein Bouterse van studentenpartij CSL: ‘Het halen van een hoog cijfer wordt steeds belangrijker. De doorstroom-

master is afgeschaft. Bij politicologie is een zeven in de bachelor verplicht om de master te kunnen doen. Geef studenten de mogelijkheid om een keer een voldoende te herkansen. Het moet niet ongelimiteerd worden.’ ‘Ik ben voorstander van onbeperkt herkansen’, zei Sander van Diepen van studentenpartij BeP. ‘De voorwaarden voor masters worden ook tijdens de studie aangescherpt. Ik vind dat je dan ook de mogelijkheid moet krijgen om hoger te scoren.’ Docenten in de raad vrezen toename in werkdruk. ‘Bij andere universiteiten kun je voldoendes al herkansen’, stelde Hamelink. ‘En daar levert het geen problemen op.’ O’Neill: ‘Ik zou graag meer informatie krijgen over de werkdruk. Het liefst cijfers.’ ‘De universiteiten waar ik mee

sprak, hadden geen cijfers’, aldus Hamelink. ‘De faculteit WenN heeft er al voor gekozen om studenten voldoendes te laten herkansen’, zei Maria Tiggelaar van LVS. ‘Volgens de decaan hebben ze bewust gekozen voor dit model en verhoogt het de werkdruk niet.’ ‘Je krijgt wat ons betreft alleen een mogelijkheid in de herkansingsperiode’, zei Maud Pols van studentenpartij SGL. ‘Anders legt het te veel druk op de docent. Het gaat overigens om een kleine groep studenten. Ook moet het niet zo zijn dat je in het derde jaar nog een voldoende uit het tweede jaar herkanst.’ De raad werkt nu aan een voorstel om het herkansen van voldoendes voor het nieuwe collegejaar universiteitsbreed te regelen. Maandag overlegt de raad met het college over de OERen.

Stijging van salarissen medewerkers Universiteitsmedewerkers krijgen meer geld, en ook meer van hun geld. Allereerst hebben de vakbonden met universiteitskoepel VSNU afgesproken dat de salarissen met 1,25 procent omhoog gaan. En dat per 1 september 2015 met terugwerkende kracht, dus aan het eind van ’t jaar komt er nog meer extra geld. En bovenop dat extra geld komt nog een eindejaarsbonus van 500 euro. Die vervangt de zomerbonus van 350 euro die medewerkers volgens eerdere afspraken in juni 2016 zouden krijgen. Bovenop die echte salarisverhoging komt er nog een verhoging van het nettosalaris, want het pensioenfonds ABP verlaagt de pensioenpremie. Dit jaar dragen medewerkers 19,6 procent van hun brutoloon af aan de pensioenenboer, volgend jaar wordt dat 17,8 procent. Het kan wel zijn dat die premie in april weer wat wordt bijgesteld, dat besluit het ABP in januari. Als er minder geld in de pensioenpot gaat, is het natuurlijk goed mogelijk dat er ook minder uitkomt. Voor jonge werknemers zou dat zelfs 14 procent van hun uiteindelijke pensioen kunnen schelen, rekende het ABP eerder dit jaar voor. BB

De Leidse hoogleraar taalkunde - en Mare-columnist - Marc van Oostendorp gaf bij de Universiteit van Nederland college over hoe klanken vormen, en waarom kindjes overal ter wereld hun moeder ‘mama’ noemen. Vanaf deze week zijn de colleges te zien op www.universiteitvannederland.nl. Foto Universiteit van Nederland

Rechten wil af van fietsenjungle De stoep voor het Kamerlingh Onnes Gebouw is vaak bezaaid met fietsen. Het rechtenbestuur wil af van de rommelige en onveilige situatie. ‘Er liggen nu twee plannen’, vertelde Dennis Hoitink van het rechtenbestuur tijdens de faculteitsraadsvergadering. ‘Een mogelijkheid is het groen weghalen voor het gebouw en daar extra stallingen plaatsen. De gemeente heeft echter bezwaar tegen deze oplossing. Die zien de tuin van het KOG als verlengde van het Van der Werfpark en zijn niet blij als we dat weghalen.’

Een andere optie is de bouw van een ondergrondse fietsenstalling voor het gebouw. ‘Dan kan de grond voor het gebouw ook deels gebruikt worden als terras van het Juridisch Café. Maar u voelt het al aankomen: dit is de dure variant. Optie één zit in de prijsklasse van een aardige woning. Bij nummer twee moet er toch al gedacht worden aan de kosten van een villa in Bloemendaal of Wassenaar.’ De faculteit denkt ook over het aanbrengen van een dakopbouw op de zijvleugel van het KOG. ‘Geld en vergunningen zijn wat dat betreft de twee voornaamste knelpunten’, zei Hoitink. ‘Omwo-

nenden gaan zeker bezwaren indienen. Dat gebeurde ook bij de bouw van de studentwoningen naast het KOG.’ Daarnaast heeft de universiteit al de nodige bouwprojecten lopen. Het betàcomplex is in aanbouw, in Den Haag wordt er verbouwd en Geesteswetenschappen is ook al plannen aan het maken voor een nieuw onderkomen. Veel geld is er dus niet. ‘Je wilt het liefst investeren in onderwijs en onderzoek,’ aldus Hoitink. ‘En niet in stenen. Maar de collegezalen worden nu al optimaal benut en de randen van de dag worden al opgezocht wat betreft het geven van onderwijs.’ VB

Boetes ov-kaart gaan omhoog De boetes voor doorreizen met een ov-studentenkaart na je afstuderen worden verhoogd van 194 naar 300 euro per maand. Die boete is te laag, meent het kabinet. Wie regelmatig lange afstanden met het openbaar vervoer aflegt, is daarmee goedkoper uit dan met een normale ov-kaart. De boete voor zwartrijden strijgt ook: van 35 naar 50 euro. Er was even sprake van een verdubbeling naar 70 euro, maar vervoerders vreesden agressie tegen controleurs. De boete voor reizigers met een geldig abonnement die vergeten in te checken komt te vervallen.

3 december 2015 · Mare 5 Nieuws

Geneeskundestudent verwijderd Wegens seksueel getinte uitlatingen, fraude en ‘ontoelaatbaar gedrag’ De Universiteit Leiden heeft vorig jaar een student uit de opleiding geneeskunde gezet, omdat hij seksueel getinte uitlatingen deed tegen een 15-jarige patiënte en haar moeder. Door Bart Braun Het is de eerste keer sinds de wettelijke mogelijkheid bestaat, dat er een zogeheten iudicium abeundi wordt toegepast. In artsenblad Medisch Contact schrijven drie bestuurders van het Leids Universitair Medisch Cen-

trum samen met hoogleraar medische ethiek Dick Engberts, over de gang van zaken. ‘Tijdens het coschap kindergeneeskunde heeft een student buiten werktijd gechat en gebeld met een 15-jarige patiënte. Later ook met haar moeder, en hij heeft daarbij jegens beiden seksueel getinte uitlatingen en uitnodigingen gedaan.’ Er kwam een klacht, en dat bleek niet de eerste te zijn: hij had zich ‘ontoelaatbaar gedragen’ tegen medewerkers van een stage-instelling, en tentamenfraude gepleegd. Na een gesprek met de student besloot de

Eind aan betaalbare studentenkamers? De nieuwe Woningwet zou wel eens het einde van betaalbare studentenkamers kunnen betekenen. Studentenhuisvester DUWO en verschillende studentenbelangenorganisaties luiden de noodklok. Op dit moment werken beleggers en woningcorporaties vaak samen bij de realisatie van nieuwe studentenkamers. De investeerders zijn eigenaar van het pand, de woningcorporaties beheren en verhuren de kamers. Onder de nieuwe woningwet zijn zulke samenwerkingsverbanden verboden. ‘Dat zou betekenen dat de afronding van de laatste drie fases van het bouwproject de Leidse Schans op losse schroeven komt te staan’, zegt Freek Carstens, voorzitter van de Leidse Studenten Belangenorganisatie (LSBo). Hij voorziet ook problemen voor toekomstige projecten. ‘Het is niet alleen een kwalitatief probleem. Studentenhuisvesters zorgen dat de woningen betaalbaar blijven. Als beleggers de kamers zelf gaan verhuren, zullen de prijzen waarschijnlijk stijgen, terwijl de kwaliteit daalt. Want waar ga je met eventuele klachten heen?’

Volgens DUWO ontstonden de samenwerkingsinitiatieven om ook in crisistijd, toen andere financieringsmogelijkheden opdroogden, sociale studentenwoningen te kunnen blijven toevoegen aan de krappe kamermarkt. Maar volgens minister Blok zijn die samenwerkingsverbanden ongewenst. ‘De minister wil voorkomen dat woningcorporaties het risico dragen voor panden die zij niet in hun bezit hebben’, legt Bloks woordvoerder Richard Gielen uit. ‘Hij wil dat woningcorporaties terugkeren naar hun kerntaak, en dat Vestia-avonturen worden voorkomen. In het verleden leed de sector grote verliezen.’ De beleggers en woningcorporaties hebben volgens Gielen aangegeven bereid te zijn om eventuele verliezen onderling te regelen, zonder overheidsgaranties en staatssteun. ‘Daarover is de minister niet meteen enthousiast, maar hij is wel bereid om er naar te kijken.’ Volgens Blok zijn ingewikkelde samenwerkingsverbanden eigenlijk overbodig. Gielen: ‘Via het Waarborgfonds Sociale Woningbouw kunnen ze de bouw van studentenkamers zelf financieren.’ PM

studie geneeskunde het Leidse college van bestuur om een iudicium abeundi te vragen. De student is daarmee de eerste Nederlander die zo’n ‘vonnis tot vertrek’ tegen zich uitgesproken krijgt. Pedofiel Norbert de Jonge, die in 2008 geen pedagogiek mocht studeren in Leiden, viel nog niet onder deze wet en is op andere gronden geweerd. De geneeskundestudent is nog in beroep gegaan bij het College voor Beroep voor het Hoger Onderwijs, maar dat gaf Leiden gelijk. Het idee achter het iudicium is dat een student die ongeschikt blijkt

voor een beroep of de voorbereiding daarop, bij een opleiding geweigerd of weggetrapt kan worden. Dat mag niet zomaar, want mensen hebben recht op onderwijs. Het is daarom nog steeds lastig om ongeschikte studenten te weren. ‘Dit maakt een einde aan het in kringen van UMC’s gehoorde geluid dat het iudicium abeundi misschien toch niet het geschikte middel was om de ongeschikte arts in spe de toegang tot de beroepsuitoefening te blokkeren’, schrijven Engberts en co. Wat was dan het probleem? ‘De indruk bestond dat de mogelijkheid

van een iudicium abeundi wel in theorie bestond, maar in praktijk zo lastig te hanteren was dat het feitelijk niet mogelijk zou zijn om haar daadwerkelijk aan te wenden’, legt Engberts desgevraagd uit. ‘Het gaat om normovertredingen die zich dikwijls in de beslotenheid afspelen. Daarom is het per definitie moeilijk om overtuigend bewijs te verkrijgen.’ De uitspraak van het College van Beroep maakt volgens de hoogleraar duidelijk dat er weliswaar strenge eisen aan de bewijsvoering worden gesteld, maar dat die eisen een iudicium niet onmogelijk maken.

‘Het is een heilloze weg’ Politicologie zette met succes stappen tegen de verkoop van collegeverslagen. Een van de aanbieders, Stichting Intermediair Leiden (SIL), is gedwongen om uittreksels terug te trekken vanwege het schenden van auteursrecht. Volgen andere opleidingen dit voorbeeld? Koen Caminada, hoogleraar empirische analyse van sociale en fiscale regelgeving en wetenschappelijk directeur van het Instituut voor fiscale en economische vakken: ‘Ik snap niet waar de politicologen zich druk om maken. Je bent ambtenaar, de belastingbetaler betaalt voor het geven van colleges. Ik vind niet dat je nog een keer geld hoeft te vangen voor de verkoop van die verslagen. ‘Het is ook een achterhoedegevecht. Met de huidige technologie houd je de verspreiding van materiaal niet tegen. ‘Mijn collegesheets kunnen in een verslag terechtkomen. Maar studenten kunnen ook zelf foto’s met hun mobiel maken.’ Arjaan Wit, universitair hoofddocent en directeur onderwijs bij psychologie: ‘We weten dat er samenvattingen worden verkocht, maar zijn niet van plan dat aan te

pakken. Ik weet ook niet op welke grond. In de verslagen die ik ken, staat niet “docent X zegt dit of dat.” Het zijn geen citaten. De studenten vatten samen wat ze horen. Als ze daarbij geen sheets of teksten letterlijk overnemen, dan is verbieden lastig. ‘We houden het wel scherp in de gaten. Ik ga soms langs bij verslagenverkoper JOHO. En ik waarschuw bij colleges: wij zijn niet verantwoordelijk voor materiaal dat niet direct van ons vandaan komt, dus pas op met wat je koopt. Er sluipen soms fouten in de verslagen en die zien we terug op tentamens.’ Egbert Fortuin, universitair hoofddocent Russische taal en letterkunde en vice-decaan bij Geesteswetenschappen: ‘Bij ons staat dit niet op de kaart en ik ken geen issues die spelen. Omdat wij veel kleinere opleidingen hebben, kan ik me voorstellen dat het maken van samenvattingen door commerciële partijen ook niet echt loont.’ Peter van Es, universitair hoofddocent notarieel recht en faculteitsbestuurslid Rechten: ‘Ons bestuur heeft nooit een expliciet standpunt ingenomen over college-

verslagen en samenvattingen, maar zal hier binnenkort over praten. ‘Voorop staat dat het maken van en handelen in samenvattingen mogelijk al zo oud is als de universiteit zelf. Samenvatten in eigen woorden is geoorloofd en dat geldt ook voor het delen van deze samenvattingen. ‘Het letterlijk overnemen van hetgeen op college gezegd wordt, kan wel een auteursrechtelijk inbreuk opleveren. Ook het overnemen van stukken met weglating van de naam van de auteur, of het volstrekt onjuist weergeven van hetgeen gezegd is, is niet geoorloofd. ‘Ik heb over deze kwestie contact gehad met Dirk Visser, onze hoogleraar intellectuele eigendomsrecht. Hij wist mij te melden dat het uitroeien van handel in samenvattingen een illusie is. Handhaven lukt incidenteel, maar er worden altijd weer nieuwe wegen gevonden.’ Nogmaals Caminada: ‘Een procedure beginnen is een heilloze weg. Als de SIL-bestuurders dure auto’s kunnen kopen en wij maar met de fiets rondrijden, is het een ander verhaal. Maar dat is geloof ik niet het geval. Mocht dat wel zo zijn, dan trekken hun klanten wel aan de bel: die betalen dan teveel.’ VB

Wetenschapsagenda gepresenteerd Rapport Maat blijft geheim Zaterdag is de Nationale Wetenschapsagenda gepresenteerd. Die vloeit voort uit de wetenschapsvisie: de plannen van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over hoe Nederland onderzoek moet gaan doen de komende tien jaar. Behalve alleen het bedrijfsleven mochten nu ook burgers daarover meepraten, en die stuurden samen bijna 12.000 vragen in. Een commissie heeft die vervolgens opgekookt en gedestilleerd tot 140 overkoepelende vragen die als inspiratie moeten dienen voor wetenschappers aan kennisinstellingen en in het bedrijfsleven. Universiteiten moeten de komende jaren 4 à 5 procent van hun onderzoeksgeld uitgeven aan wetenschapsagenda-zaken. Het abstractieniveau van de vragen is echter dusdanig hoog, dat dit geen praktische problemen op zal leveren. De vraag ‘Hoe kunnen we de eigenschappen, functionaliteiten en het samenspel van moleculen in levende systemen beter begrijpen en

Het politierapport naar de MH17lezing van de Leidse anatoom George Maat ligt vanaf deze week ter inzage bij de Tweede Kamer. Alleen Kamerleden en Maat mogen het rapport lezen.

zo bijvoorbeeld op leven geïnspireerde systemen ontwikkelen?’ dekt in zijn eentje al zo’n vijf procent van de onderzoeksuitgaven van de Universiteit Leiden. In een gezamenlijke reactie loofden wetenschapsorganisatie KNAW, universiteitskoepel VSNU

en onderzoeksorganisatie TNO de uitnodigende aard van de Agenda. Wel wezen ze erop dat ze meer zouden kunnen doen als er meer geld kwam: ‘De kabinetsdoelstelling om 2,5 procent van het bbp uit te geven aan onderzoek en ontwikkeling is nog niet bereikt.’ BB

Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) drong vorige week bij minister van Justitie Van der Steur aan op snelle beantwoording van Kamervragen over het politieonderzoek naar de MH17-lezing. Dit onderzoek moet ongecensureerd openbaar worden gemaakt, vindt de Kamer. Van der Steur had namelijk een vrijwel geheel zwartgelakte versie van het rapport gepubliceerd. Omtzigt en zijn D66-collega Sjoerdsma gaven vorige week dinsdag Van der Steur 24 uur de tijd om met de antwoorden op de proppen te komen. De minister reageerde met een uitstelbrief en met de boodschap dat vanaf 2 december 2015 het dossier van het feitenonderzoek van de politie ter vertrouwelijke inzage in de Kamer ligt. Omtzigt reageerde met een ver-

bolgen tweet: ‘Van der Steur gaat nu het FEITENonderzoek over professor Maat (MH17) naast zwart ook geheim verklaren. Tsja….’ Maat vindt de zet van Van der Steur ‘belachelijk.’ ‘Of zoals al in de Kamer werd gezegd: “Alleen in Noord-Korea zie je ook dit soort toestanden.” Dit onderzoek moet voor iedereen toegankelijk zijn.’ Over twee weken mag Maat het rapport inzien. ‘En dat ga ik ook zeker doen. Ik heb op 17 december een afspraak in de Kamer. Ik heb er een dag voor uitgetrokken. Misschien worden het er wel twee. Ik kom tenslotte helemaal uit Limburg. Ik neem mijn slaapzak mee, haha. Het rapport kopiëren mag niet, maar het zijn twee dikke ordners vol, dus dat heeft toch geen zin. Dan ben je twee dagen bezig. Ik maak wel notities. ‘Vorige week heb ik bij het Landelijk Team Forensische Opsporing in Driebergen al een uurtje kunnen kijken. Maar dat was maar een flits. De voor mij interessante pagina’s kon ik zo snel niet vinden.’ VB

6  Mare · 3 december 2015 Achtergrond

Wat moeten ze met een knuffel?

V.l.n.r. Okker Bijlstra, Thomas Vellinga en Wessel Versteeg. > Vervolg van de voorpagina Zo was het ook voor Vellinga. ‘Ik doe promotieonderzoek en heb de afgelopen drieënhalf jaar geen patiënt meer gezien’, zegt hij. ‘En het is een mooi avontuur. En er gingen al mensen uit Leiden. Je zit niet in je eentje in de rimboe.’ Hij kijkt op. Een witte straatkat loopt door het restaurant en springt op schoot. ‘What the fuck’, roept Vellinga. ‘Hoe is die kat hier weer binnengekomen?’ Sinds de Tweede Wereldoorlog waren niet eerder zoveel mensen op de vlucht als nu. Alleen al op het eiland Lesbos kwamen dit jaar zo’n 400 duizend vluchtelingen aan. Terwijl de Europese leiders steggelen over quota en opvangkampen in de regio, zijn uit alle hoeken van de wereld vrijwilligers komen aanvliegen. ‘Ze zijn eerder in actie gekomen dan de politiek’, zegt Bijlstra. ‘Mooi.’ Als een vluchtelingenboot op Lesbos afvaart, staat het strand vol. Vrijwilligers in hesjes zwaaien naar de vluchtelingen. De jongens van Team Humanity rennen de zee in en tillen kinderen uit de boot. Andere hesjes delen thermodekens en bananen uit. Een mollige jongen wordt naar het strand gedragen. Hij wijst naar zijn buik. Als de dokter van Stichting Bootvluchteling Manuel van der Krans de trui en het shirt van de jongen omhoog trekt, komt een dik verband tevoorschijn. Voorzichtig maakt hij het los. Op de buik van de jongen zit een centimeters lang litteken met wondjes eromheen. Een man met een snor wijst op zijn rug. Ook daar heeft de jongen een wond. ‘Twaalf dagen geleden geopereerd’,

‘Een boot vluchtelingen kan zo omslaan en dan is het heel belangrijk dat er dokters in de buurt zijn.’ vertaalt een reisgenoot in het Engels. ‘Ik denk dat het een schotwond is.’ Van der Krans smeert antibioticumzalf op de wonden. Achter hem geeft een vrouw een vrijwilligster een zoen. Daarnaast maakt een jongen een foto van een vriend van hem. Op sokken. Hun schoenen zijn doorweekt. De jongen met de schotwond wordt naar de dokterspost van Vellinga en Bijlstra gebracht. De soep uit de ‘No to drugs’-camper staat klaar. ‘Die vluchtelingen vinden het fantastisch joh’, zegt Vellinga. ‘Je wordt echt gepamperd hier. Je krijgt een knuffel, je krijgt een banaantje, een petje. Dan komt er een vluchtelingenknuffelaar die een deken om je

heen slaat. Die dekens werken alleen op blote huid, dus het is meer psychologisch. En die knuffel daar hebben ze ook niks aan. Die mensen zijn op reis. Wat moeten ze met een knuffel?’ Soms vraagt hij zich af of dat warme welkom de vluchtelingen niet juist aantrekt. Maar aan de andere kant is de tocht zwaar genoeg. ‘De boot kan zo omslaan en dan is het heel belangrijk dat er dokters in de buurt zijn.’ We gaan de dirtroad op. De modderige weg langs de noordkust van Lesbos is een hoog en handig uitkijkpunt. Van boven kun je de boten zien als een grote oranje vlek: zwemvesten. Hier en daar hangt er een aan een tak. Op het strand liggen ze in

stapels. Sommige zijn gewoon van plastic, met roze Disney-prinsessen erop. De meesten hebben geen ondersteuning bij de nek. ‘Als de vluchtelingen in het water vallen, houden die zwemvesten ze echt niet drijvend’, zegt Bijlstra. Een dag geleden brak een boot in tweeën aan de Turkse kant van de Egeïsche Zee. Zelfs met Griekse, Spaanse en Nederlandse reddingswerkers in het water stierven vier kinderen. Bij een andere schipbreuk stierven er diezelfde nacht nog twee. Een keer kwam een man van vijftig met zijn vrouw en vier kinderen aan wal, vertelt Bijlstra terwijl hij langs halfgezonken boten rijdt. Met

‘Ik moest echt even bijkomen’

‘Soms kun je niets doen’

Geneeskundestudent Casper Quispel (24) vertrok eind oktober met het eerste team.

Tim Gralike (25) zat in het tweede team en vloog voor aanvang van zijn co-schappen naar Lesbos.

‘We hadden geen idee wat er van ons werd verwacht. Ter plaatse gingen we met de auto op patrouille om boten te spotten. Als die aankwamen moesten we snel inschatten wie er hulp nodig had. De meeste mensen waren onderkoeld, flauwgevallen of gestrest door de drukte. ‘Soms werd het echt heftig. Op een dag zagen we eerst een bootje in de verte, maar kort daarna alleen nog maar oranje reddingsvesten. Tussen die stipjes zat veel te veel ruimte. Er bleek een schip met 250 mensen te zijn gekapseisd. We hebben een traumateam opgezet en tien bedjes met reanimatiespullen voorbereid. ‘Toen de vluchtelingen aankwamen in de haven, hoorde ik iemand roepen: “We need a doc on board!” Daar liep ik dan, tussen allemaal onderkoelde, bewusteloze en dode mensen de ka-

juit in. Er lag een baby’tje dat niet meer ademde. Volgens de kapitein was dat kort daarvoor nog wel het geval. We hebben anderhalf uur gereanimeerd. Die avond hebben we nog zes kinderen moeten reanimeren. De hele dag spoelden er dode mensen aan. ‘Bij de kinderen sloeg de reanimatie gelukkig aan. We weten natuurlijk niet hoe het nu met ze is, maar het is bijzonder dat je echt verschil kunt maken. Je bent al blij als je iemand een glimlach kunt bezorgen, of een dekentje en wat aandacht kunt geven. Op Lesbos zijn wel ambulances, maar er is geen ambulancezorg. Uiteindelijk hebben taxichauffeurs ingebroken en de ambulances gejat om de kinderen naar het ziekenhuis te kunnen vervoeren. ‘Het is heel vreemd: zes uurtjes in het vliegtuig en je bent weer thuis. Ik ben eerst nog wel op vakantie geweest en heb mijn broertje in Marokko opgezocht, want ik moest echt even bijkomen. Inmiddels ben ik weer gewend. ‘Ik loop nu co-schappen bij het Leids Universitair Medisch Centrum. Ik ben weer aan het leren, in plaats van direct te handelen. Hoe hard het ook was, het was een goede ervaring waar ik veel van geleerd heb.’

‘Ik werd in het diepe gegooid, maar was binnen een halve dag omgeschakeld. We draaiden diensten bij de medische post aan het strand of hielden de kustlijn in de gaten. Je ziet de bootjes al vanaf de Turkse grens vertrekken. De meeste vluchtelingen hebben een lange reis achter de rug. Ze zijn uitgebuit door Turkse smokkelaars en hebben tussen de 1500 en 4000 euro per persoon betaald. Al hun bezittingen zijn ze kwijt. Sommigen hebben dagenlang in het bos gewacht en zijn onder schot de overvolle boot op gedreven. ‘In een legertent boden we eerste hulp. We hadden geen elektriciteit, maar wel verband, water en antibiotica. We hadden ook een kinderhoek met luiers, melk en babyvoeding. Ter plaatse beslis je of je mensen kunt behandelen, of dat je ze met voorrang met de bus door moet sturen naar een van de

de vrouw en de vier kinderen ging het prima, maar de man stortte in zodra hij op het strand stapte. Iedereen begon te schreeuwen en Bijlstra kwam bij hem staan. Vrij snel kwam hij weer bij, maar hij bleef tien minuten huilend op een muurtje zitten. ‘Dat kinderen huilen is logisch’, zegt Bijlstra. ‘Maar dat een volwassen man zo huilt is indrukwekkend. Uiteindelijk gaf een vrijwilliger hem een knuffel en knapte hij op.’ Toch wel belangrijk, dat knuffelen? ‘Ja, heel belangrijk.’ Door Sarah Venema

Meer info? Zie www.facebook.com/ goedoecominerva

twee grote kampen of naar het ziekenhuis. ‘Je ziet zoveel: verzwikte enkels, oude wonden, mensen met nierproblemen die dringend aan de dialyse moeten, zwangere vrouwen die hun baby’s niet meer voelden en volledig in paniek raakten. Met een simpel apparaatje konden wij ze dan de hartslag laten horen en ze geruststellen. Onder zieke kinderen deelden we suikerzoutoplossing en banaantjes uit. ‘Soms kun je niets doen. Een zestienjarige jongen had nog een kogel van de Taliban in zijn rug. Dat soort chirurgische ingrepen moet echt in het ziekenhuis gebeuren. Op onze tweede dag sloeg er een boot om. We kregen een man binnen met een gebroken been, die drie kwartier had geprobeerd om twee kinderen boven water te houden. De kinderen hebben het niet overleefd, hij wel. ‘Het is leerzaam om te zien hoe je op een zeer basale manier levens kunt redden. Toen ik net terug was, zat ik met mijn hoofd nog bij Lesbos. Maar na een paar dagen wen je weer aan het dagelijks leven. Het mooiste waren de reacties als je mensen van de boot afhaalde en een glimlach of een knuffel gaf. Het is zo belangrijk om een beetje liefde uit te stralen en mensen weer wat hoop te geven.’ Door Petra Meijer

3 december 2015 · Mare

7

Wetenschap

Deze Duitse robotarm helpt verlamde mensen om dingen vast te pakken. Een computer vertaalt de signalen uit hun hersenen naar bewegingen in de arm. Foto Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt

Liever geen robot-look Aansturen via brein kan, al willen verlamde patiënten dat niet altijd Verlamde mensen kunnen geholpen zijn met apparatuur die hun hersens met een computer verbindt. In de praktijk valt het echter nog tegen. Psychologe Femke Nijboer wil weten hoe het beter kan. DOOR BART BRAUN Vorige week won neuropsycholoog Femke Nijboer een L’Oreal-Unesco prijs voor haar onderzoek naar Brain-Computer Interfaces (BCI’s). Voor wie die term niet kent: ‘brain’ betekent brein. ‘Computer’ betekent computer, en ‘interface’ is het woord voor datgene dat die twee aan elkaar verbindt. Als u gezond bent van lijf en leden, vormen uw handen, ogen, het scherm en het toetsenbord de interface tussen uw brein en uw computer. Het zou echter ook anders kunnen. Er zijn verschillende technieken om mee aan hersenen te meten, en die technieken kan je koppelen aan een apparaat. Het kunstwerk Staalhemel van Christoph de Boeck zet bezoekers een EEG-kapje op, dat hersengolven meet. Afhankelijk van de meting slaan kleine hamertjes op stukken staal, en zo ontstaat muziek die uniek is voor de bezoeker en zijn of haar toestand. Een ander voorbeeld is de robotarm van de verlamde Amerikaan Tim Hemmes, die hij met zijn gedachten kan besturen dankzij elektroden in zijn hersenen. Nijboer heeft vroeger ook zulke apparaten ontwikkeld, maar tegenwoordig is ze op een andere manier met de technologie bezig. ‘Meer meta’, zoals ze het zelf omschrijft. ‘Hoe ontwikkel je iets dat er ook uitziet als iets wat de mensen willen?’ De onderzoekster is vooral geïnteresseerd in BCI’s voor verlamde mensen. Ze interviewde patiënten met dwarslaesies, ernstige spierziekten of het locked-in-syndroom (waarbij ze enkel nog hun ogen kunnen bewegen). ‘Wat vinden ze belangrijk, welke waarden hebben ze? Vaak zie je een acceptatie-mismatch. Je komt als wetenschapper aan met een prachtige high-tech oplossing, en die blijkt dan op allemaal praktische en ethische bezwaren te stuiten. Ze willen niet zo’n raar kapje op, bijvoorbeeld. Of ze

willen hun verzorgers niet opzadelen met nog meer werk. Als je echt wil helpen, moet je oog hebben voor dat soort zaken.’ Nijboers studenten laten een verslag zien van zo’n interview. Een verpleger houdt een bord met letters omhoog. ‘Eerste rij?’ De patiënt kijkt omhoog: dat is een ja. ‘A… B… C... D’ – blik omhoog. ‘D?’ Blik omhoog. ‘Eerste rij?’ Blik omhoog. ‘A... B... C... D... E’ – blik omhoog. Dan is het woordje ‘de’ gecommuniceerd. ‘290 Pagina’s voor één patiënt’, aldus Nijboer, ‘voor een gesprek dat jij en ik in twintig minuten zouden kunnen voeren. Dit was vijf uur werk, met tussenpozen.’ Zodat ze konden bijkomen? ‘Zodat ik kon bijkomen. Zij zijn het gewend en willen altijd stug doorwerken. Waar ik trots op ben: het was de eerste keer dat een onderzoeker ze open vragen stelde.’ De geïnterviewden zijn vaak al vijftien tot twintig jaar verlamd, en zitten dus vol met ervaring over hulpmiddelen. Over BCI’s zijn ze over het algemeen maar matig enthousiast. ‘In principe kan ik toe met wat ik al heb’, vat psychologiestudente Evelien Lageweg het samen.

‘De meesten zijn niet volledig verlamd, en kunnen nog wel een knop bedienen. Die zien niet in waarom ze een BCI zouden gebruiken als ze ook een knopje hebben.’ Nijboer: ‘In Amerika zit een professor die zijn hele lab runt dankzij een braincomputer interface. Dat zijn echter

‘Ga de maatschappij veranderen’, zei een van de patiënten de uitzonderingen: als je kijkt hoeveel mensen er nou echt geholpen zijn, valt het tegen. De mensen die ik interviewde, zeggen echter ook dat we door moeten gaan met onderzoek naar betere BCI’s. Omdat het hoop geeft.’ Zoals die robotarm van Hemmes, bijvoorbeeld. Maar er zijn maar een paar van zulke armen, en Hemmes en zijn mede-proefpersonen hebben keihard moeten trainen om er een klein beetje controle over te krijgen. Bovendien zit niet iedereen te wach-

ten op elektroden in zijn hersenen. Lageweg: ‘Ze zijn al zo afhankelijk, ze willen niet nog meer gerommel. Als je motorische bewegingen kan gaan maken, geeft het natuurlijk wel echte meerwaarde. Maar ook de angst dat het te mechanisch is, dat mensen op een robot gaan lijken.’ Nijboer: ‘Eén iemand zei ook: “Het zorgt er niet voor dat mensen ook met me gaan praten.” Gezonde mensen vinden deze patiënten vaak eng. Ze zitten scheef in hun rolstoel, soms loopt er zelfs een beetje kwijl over hun gezicht. Als ze dan ook nog een raar kapje op hun hoofd hebben, wordt het alleen maar erger. “Ga de maatschappij veranderen”, zei een mevrouw die ik interviewde.’ En dan zijn er nog potentiële juridische problemen. Als iemand een verkeersongeluk veroorzaakt met een hersengestuurde rolstoel, is dat dan zijn schuld of die van de fabrikant? Nijboer: ‘Een patiënt grapte: “Stel, ik heb zo’n robotarm en er loopt een vrouw langs. Ik stel me voor dat ik haar op de kont sla, en die machine doet dat vervolgens echt. Wie is er dan aansprakelijk?” Ook dat wil ik gaan uitzoeken.’

Klompvoetjes Ongeveer een op de duizend baby’s komt ter wereld met klompvoetjes, een erfelijke afwijking waarbij de voeten gedraaid staan. Dat is relatief eenvoudig en goedkoop te verhelpen. Tenminste, als je er snel bij bent. Toch zijn er nog klompvoetigen op de wereld. Wat is daar misgegaan? In het vakblad International Orthopaedics beschrijft de Leidse geneeskundestudente Suzanne van Wijck een verzameling interviews die zij en een mede-onderzoeker hielden in Nederland, Zuid-Afrika, Indonesië en Argentinië. Ze spraken zowel ouders van klompvoetkinderen als mensen die in de plaatselijke zorg werken. Indonesië is het grote probleemland, concluderen Van Wijck en haar co-auteurs. Naar schatting zijn er zeshonderd orthopeden op 250 miljoen Indonesiërs. Dat maakt de behandeling lastig beschikbaar en duur. Daardoor moeten artsen vaker een in eerste instantie verwaarloosde klompvoet behandelen. Daarnaast leeft bij veel mensen in Indonesië het idee dat klompvoeten te danken zijn aan iets bovennatuurlijks, zoals vervloekingen of straffen van God. Dat zorgt voor een extra drempel bij het zoeken naar hulp. In ZuidAfrika waren de kosten voor 60 procent van de mensen een probleem. In Buenos Aires waren ouders bang om over straat te gaan met een baby met gipsbeentjes, omdat ze voor kindermishandelaars konden worden aangezien.

Sterren In 1837 begon een ster in het sterrenbeeld Kiel steeds helderder te worden, uiteindelijk zelfs bijna net zo fel als Sirius, nu de helderste ster aan de hemel. Onduidelijk is wat er nu precies gebeurde daar. Het was in elk geval geen supernova, waarbij een ster ontploft, want als je met een telescoop kijkt, zit de ster Eta Carinae er nog steeds. Het is zelfs een dubbelster, twee reusachtige sterren die vlak bij elkaar zitten, in een gaswolk die we de Homunculus-nevel noemen. De bekendste verklaring voor de tijdelijke helderheidstoename was dat er ooit drie sterren waren, en dat nummer drie door de twee achterblijvers is opgeslurpt. In de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society laat de Leidse sterrenkundige Simon Portegies Zwart samen met een Amsterdamse collega zien hoe dat in zijn werk kan zijn gegaan. De zwaartekracht van de buitenste ster trok de twee binnenste sterren op elkaar, waar ze fuseerden en opzwollen. Vervolgens was de nieuwe fusie-ster zwaarder, en trok die de buitenste ster verder naar binnen. De buitenste ster rauschte vervolgens door de opzwelling heen, en dat verzorgde de grootste helderheidsuitbarsting.

Brandstichters

Amerikaan Tim Hemmes is verlamd. Via elektroden in zijn hersenen kan hij een robotarm laten bewegen.

De Leidse criminologe Marieke Liem schreef mee aan een artikel over brandstichting in het vakblad Criminal Behaviour and Mental Health. Er bestaat een systeem om brandstichters op te delen in verschillende categorieën: iemand die het huis van zijn ex in de fik steekt, of iemand die brand sticht om later als heldhaftige redder op te kunnen treden vereist wellicht een andere behandeling dan een pyromaan. Liem en co deden onderzoek naar een groep van 389 Nederlandse opgepakte brandstichters. Het waren vrijwel allemaal mannen (91 procent), en opvallend vaak (67 procent) werklozen. De motivaties lopen uiteen: wraak, sporen van een andere misdaad uitwissen, vandalisme, of brand als schreeuw om hulp. Al met al lijken de Nederlandse brandstichters zich behoorlijk te houden aan het internationale classificatiesysteem, en dat is dan weer een indicatie dat dat systeem bruikbaar is.

8  Mare · 3 december 2015 Achtergrond

Rechters van de angst Promovenda ging op bezoek bij Britse sharia-raden

De rechters van Islamic Sharia Council, in Londen. Foto Shaun Curry/ANP

Juriste Machteld Zee bezocht voor haar promotie zittingen van Engelse sharia-rechtbanken. Die zijn er vooral op uit om de afhankelijkheid van vrouwen in stand te houden, zegt ze. ‘Islamisten, secularisten en het Europese Hof voor de Rechten van de Mens zijn het over één ding eens: democratie en sharia gaan niet samen.’ Door Vincent Bongers ‘Je mond valt soms open van verbazing’, zegt politicoloog en jurist Machteld Zee, die dinsdag promoveerde op haar onderzoek naar sharia-rechtbanken in Groot-Brittannië. ‘Ik heb Lord Phillips of Worth Matravers geïnterviewd, destijds de hoogste rechter in het Verenigd Koninkrijk. “Vertel eens’, zei hij tegen me, “wat gebeurt daar eigenlijk?” Ik was in shock. Deze man heeft in speeches gezegd dat die sharia counsils helemaal niet problematisch zijn. Maar hij heeft geen idee wat er gebeurt.’ De sharia bestaat uit islamitische wetten gebaseerd op vier bronnen waarvan de Koran en de Hadith, dat zijn de uitspraken van Mohammed, de belangrijkste zijn. ‘In Nederland wordt er ook nog steeds gedacht dat het maar beginselen zijn waaraan verder invulling kan worden gegeven. Maar ze spreken hard recht gebaseerd op jurisprudentie.’ Zee klopt met haar hand op een boek met een groene kaft dat op de tafel ligt. De titel: Reliance of the Traveller, a classic manual of Islamic sacred law. ‘Deze bundel voorschriften is goedgekeurd door de Al-Azhar Universiteit in Caïro en allerlei andere islamitische autoriteiten. Er zit een register in. Je kunt zo opzoeken wat is toegestaan en welke straffen er staan op overtredingen.

Het bestaan van deze naslagwerken is ten onrechte vrij onbekend. Het kost drie tientjes op bol.com. Ik raad iedereen aan om het aan te schaffen.’ Ze bladert door de bundel. ‘Hier staat een lemma over verkrachting. En hier een uitleg over het eten van konijnenvlees. Verderop staat dat sarcasme niet is toegestaan. En tatoeages zijn haram. Daar staat de doodstraf op. Zeker voor fundamentalisten en politieke islamisten, zoals de Moslimbroederschap of geestelijken in Saoedi-Arabië, zijn dit geen beginselen die je vrij kunt interpreteren. Je hebt natuurlijk ook veel moslims die hier anders naar kijken, maar islamisten, secularisten en het Europese Hof voor de Rechten van de Mens zijn het over één ding eens: democratie en sharia gaan niet samen. Een fundamentalist noemt democratie een man made infidel system.’

‘Zet drie man in een woonkamer en je hebt een rechtbank’ De Britse religieuze rechtbanken zijn opgezet door migranten en daardoor uniek in Europa. Volgens schattingen zijn er zo’n negentig in totaal. ‘Maar daar zitten dan ook websites bij waar je vragen kunt stellen. Het is moeilijk om er grip op te krijgen. Zet drie man bij elkaar in een woonkamer en dat kan al een sharia-raad zijn.’ Engeland is vruchtbare grond voor islamitisch recht. ‘Er wonen relatief veel Pakistanen die vatbaar zijn voor deze ideeën. Het land stond erg open voor het faciliteren van verschillende culturen.’ Zee bezocht onder meer zittin-

gen in Londen, Birmingham en het dorpje Nuneaton. ‘Die in Londen is in 1982 opgericht door twee fundamentalisten die van de Al-Azhar universiteit naar Engeland zijn gezonden. Het doel van Saoedi-Arabië en Egypte was om islamitisch recht voet aan de grond te laten krijgen in Europa. Huidig bestuurslid sjeik Haitham al-Haddad is ook in Nederland bekend van uitspraken als “joden zijn varkens” en “homo’s moeten dood.”’ Haar voornaamste kritiek: ‘Het doel van de raden is het in stand houden van de afhankelijkheid van vrouwen. Bijna alle zaken zijn echtscheidingen aangevraagd door vrouwen. Een burgerlijk huwelijk laat je ontbinden door een rechter. Maar in de islam, en in het jodendom, moet het ook religieus worden ontbonden. De gemeenschap accepteert het niet als dat niet gebeurt en je toch gescheiden leeft. In veel zaken die ik volgde, ging het om vrouwen die klappen kregen en naar de raad moesten om van hun man te scheiden. Ze maken gebruik van de angst om uit de gemeenschap gegooid te worden. ‘Bij een zitting in een moskee in Birmingham vertelde een Pakistaans-Britse vrouw, een ingenieur, aan de religieuze rechters dat ze was getrouwd en naar Pakistan was verhuisd. Haar echtgenoot had een groot huis met personeel en mooie spullen beloofd. ‘Maar ze kwam terecht in een woning met haar man én zijn hele nare schoonmoeder. Ze werd het sloofje en onderging allerlei vernederingen. Ze werd met haar hoofd tegen het marmer geslagen door de schoonmoeder. Die wist haar zoon ook nog eens te overtuigen om ook zijn vuisten te gebruiken. Ze ging terug naar Engeland, waar ze haar zaak moest bepleiten voor de raad. Haar huwelijk is ontbonden.’

De meeste vrouwen die een echtscheiding aanvragen, krijgen die ook. ‘Maar het is een extra barrière en het kost ook een paar honderd pond. In Birmingham verlopen de procedures vaak snel. Je komt binnen, doet je verhaal en het huwelijk wordt ontbonden. Dat klinkt nog best fijn. Maar in Londen kan de echtgenoot het proces frustreren en kan het nog jaren duren. Dat is ook gevaarlijk als de echtgenoot nog in één huis woont met de vrouw. Scheiden volgens de sharia kan niet als je huwelijkse leven saai is, of omdat je verliefd bent op een ander. Er moet echt iets anders aan de hand zijn: langdurige afwezigheid van de man, of huiselijk geweld. Veel vrouwen zijn aan hun huwelijk geketend. En de raden maken het moeilijker om uit die gevangenis te komen.’ Bovendien heerst er vaak angst voor repercussies voor de familie. ‘Een van de vrouwen die ik sprak zei: “Mij maakt dat religieuze huwelijk niet uit. Ik pak mijn spullen en vertrek.” Maar haar ouders die nog in Pakistan woonden, werden vervolgens door dorpsgenoten belaagd, die dreigden hun huis in de fik steken.’ Zee vindt dat er in Groot-Brittannië, maar ook in Nederland, veel te positief wordt gereageerd op de sharia en de raden. ‘De “rechtspraak” van de raden wordt, ook in wetenschappelijke literatuur, vaak arbitrage of mediation genoemd. Maar dat is het helemaal niet. Want dan heb je twee partijen en een neutrale arbiter. Er is een publieke moraal ontstaan waarin niet negatief geoordeeld mag worden over cultuur en religie. De Leidse hoogleraar Islam en het Westen

Maurits Berger schrijft bijvoorbeeld dat sharia-raden een rol kunnen spelen in Nederland. Of Piet Hein Donner, die de Cleveringaleerstoel krijgt nadat hij in 2006 heeft gezegd dat de sharia in Nederland ingevoerd kan worden als de meerderheid dat wil. Dat doet pijn in mijn hart en ziel. ‘Ik vind het kwalijk dat multiculturalisten dit soort praktijken goed praten. Ze stellen de etnische en religieuze identiteit van mensen centraal. Daardoor zijn we het normaal gaan vinden om die identiteit te koesteren. Maar ik kan me heel goed een samenleving voorstellen waar het er niet toe doet of je moslim, katholiek, joods, vrouw of man bent. ‘“Maar er zijn toch ook heel veel aardige en goede moslims”, hoor je dan. En dat is natuurlijk ook zo. “En die moeten we erbij houden. Want islamisten proberen een wig te drijven tussen gematigde moslims en ons.” Maar ik vind het niet oké als het gevolg is dat de negatieve kanten van de islam, zoals de ondergeschikte rol van de vrouw, genegeerd en getolereerd worden. Als je dat doet ben je geen voorstander van integratie. Er zijn kwalijke praktijken; bijvoorbeeld vrouwenbesnijdenis, eerwraak en fundamentalistische imams. Daar moet je wel wat van vinden, zeker als je je mengt in het maatschappelijke debat. Kritiek op de islam krijgt snel het stempel racisme. Daar moeten we vanaf.’ Machteld Zee, Choosing Sharia? Multiculturalism, Islamic Fundamentalism and British Sharia Councils. Eleven International Publishing, 224 pgs. € 39. Promotie was dinsdag

Pand van de Islamic Sharia Council, Londen.  Foto Steve Bell/Hollandse Hoogte

3 december 2015 · Mare Achtergrond

SEN-SA-TIO-NEEL! Een MEISJE! Op pad met motorcrosser en filosofiestudent Christa van Steeg Zaterdag deed filosofiestudent en motorcrosser Christa van Steeg mee aan haar eerste grote race, de Red Bull Knock Out in Scheveningen. ‘Met paardrijden of turnen kun je ook botten breken.’

DOOR MARLEEN VAN WESEL ‘RENG-DENG-DENG!’ ‘Oooh, dat geluid van startende tweetakt- en viertaktmotoren!’ ‘Nog twee minuten te gaan!’ Het commentaar van het presentatieduo schalt zaterdagochtend nogal overweldigend over de Boulevard van Scheveningen. Om negen uur start de eerste heat van de Red Bull Knock Out, de grootste motorcross-strandrace ter wereld. Het aanzwellende geronk van de motoren verklaart meteen het volume uit de luidsprekers. En daar scheuren de eerste 375 deelnemers voorbij, vooruitgegaan door een walm van brandstof. De presentator somt de namen op van de deelnemende vrouwen. Dertien, op een totaal van 1500 riders in vier heats. ‘NANCY VAN DE VEN!’ Net achttien en deze zomer nog derde op het WK motorcross voor vrouwen. En ook: ‘CHRISTA VAN STEEG!’ 24 jaar, filosofiestudent aan de Universiteit Leiden. Ze begon op haar zestiende. ‘Toen gingen mijn ouders overstag. Mijn vader crosste vroeger ook. Mijn broer vond er niet veel aan, maar ik wilde al veel eerder’, vertelt ze later. Inmiddels heeft ze ook een motorrijbewijs, maar nog geen voor de auto. ‘Dus mijn vader rijdt altijd met de aanhangwagen van Wassenaar naar Nunspeet, waar ik train.’ In aanloop naar de strandrace was dat soms twee keer per week. Zenuwachtig, was ze vanmorgen vroeg. ‘Mijn eerste grote race. Normaal rijden we een minuut of achttien over een parcours van twee kilometer, met maximaal veertig man.’ Dat is deze keer wel anders. 4500 Vrachtwagens zand zijn hier leeg gekiept, om een vijf kilometer lange track te bouwen met liefst 57 jumps. Vlak na de start, bij de haven, liggen de eerste twee. Daar vliegen de rijders over de heuvels, staand op de voetsteunen, om meters verder weer met de wielen in het zand en de billen op het zadel te belanden. Daarna volgt een speed section langs de branding van anderhalve kilometer. Daar scheurt ook ‘NANCY VAN DE VEN’ voorbij, zo schreeuwen de commentatoren intmiddels: ‘Als achttiende! Met DRIE-HONDERD-VIJFTIG mannen achter zich aan!’ Vlak voor de pier is de Oakley Holeshot, een kronkel met twee heuvels vlak achter elkaar. De eersten gaan genadeloos onderuit. Onder de pier door, waarop ook publiek staat, ter hoogte van Carlton Beach Club, is een grote bocht. Terug voor het Kurhaus ligt een zeshonderd meter lange wave-section, een wasbordparcours. Niet iedereen weet daar doorheen te ploeteren. ‘Ik groef mezelf daar helemaal in’, vertelt ook Van Steeg later. ‘Er moest vier man met een schep aan te pas komen. En toen was het afgelopen.’ Over de boulevard moet ze met haar motor terug naar de start. Daar worden de machines afgespoeld en in vrachtwagens gereden. ‘Lekker!’ reageert ze desondanks op iedereen die haar vraagt hoe het ging. ‘Vooral dat lange stuk, daar heb ik nog best wat mannen ingehaald!’ Ze rijdt op een Suzuki. ‘Een 125cc tweetakt. In dat mulle zand is een zwaarder model eigenlijk handiger. Ik heb wel geoefend met een 250cc viertakt, maar ik ben niet zo groot. Het aantrappen lukt nog niet altijd.’ Wie de wave-section wel overleeft, wacht de split line, tussen twee scherpe bochten waar ook veel rijders zandhappen, terwijl de rest keihard voorbij scheurt. In de pitlane moet

‘Ik heb nog best wat mannen ingehaald!’ Foto’s Taco van der Eb elke rider verplicht een keer een pitstop maken. Na nog wat bochten en een boom hole volgt de finish, bovenop een table top-heuvel. En daarna nog eens datzelfde rondje, en nog eens. Tot je eruit ligt, of tot er vijftig minuten, plus nog twee rondes voorbij zijn. Van de Ven staat even twintigste, maar duikt dan naar de zeventiende plek, en de zestiende. Kort daarop: ‘Het is werkelijk SEN-SA-TIO-NEEL! NANCY VAN DE VEN inmiddels op een DERTIENDE plaats! Als de heren naar de pitlane gaan, kan onze Nancy nog doorstoten naar DE TOP TIEN. Deze achttienjarige Zeeuwse! Oooh, ze is al nummer TWAALF!’ Als een van de kanshebbers zichzelf muurvast rijdt in het zand, houden de commentatoren het niet meer. ‘Het zou toch WERKELIJK AB-SO-LU-TE SENSATIE zijn? Ja, Nancy, NU, op de TIENDE POSITIE! Dat kan toch niet! Een DAME! Een MEISJE! Die armen, zo gespierd boven die machine!’ ‘Zij is heel goed’, vertelt Van Steeg. ‘Het is best wel een mannensport, maar zij kan wel tegen de kerels op. Het is ook fysiek zwaar. Vandaag heb ik dus een tijd stilgestaan, maar normaal ben ik écht, écht kapot.’ Later die dag wordt een deelnemer met meerdere botbreuken naar het ziekenhuis afgevoerd. ‘Telkens als ik een ambulance hoor, denk ik: oh shit, hoe erg zou het zijn? Vooral achter een heuvel ligt het gevaar. Als je daar valt, word je niet op tijd gezien door je achtervolgers.’ Een keer zag ze dat gebeuren. ‘Met als gevolg acht gebroken ribben en een klaplong. Maar met paardrijden of turnen kun je ook botten breken.’ Nóg een kanshebber rijdt zichzelf klem. En dán, na de allerlaatste ronde: ‘DAAR IS ZE! BINNEN OP DE TIENDE PLAATS!’ Met overslaande stem: ‘NANCY, HET KANON UIT ZEELAND!’ De volgende dag wordt de finale van de Red Bull Knock Out gewonnen door de Belg Axel van de Sande. Er zijn plannen om volgend jaar weer een editie in Scheveningen te organiseren. Van Steeg is erbij. ‘Ja! En dan probeer ik mijn achterwiel niet vast te laten lopen.’

9

10  Mare · 3 december 2015 English page

I thought, well then, I’ll walk Lion researcher ran away from home so he could go to school When Tuqa Jirmo Huqa (38) was nine, he ran away from home – because he wanted to go to school, hundred kilometres away. Last week, he was awarded his doctorate in Leiden for his work on lion behaviour. BY FRANK PROVOOST “I’m the youngest of nine. We lived in a remote region in the north of Kenya; we kept cattle and lived as nomads, always looking for water and new pastures for our livestock. That’s how I grew up: roaming from place to place, following the herd. “When I was about nine, we ended up somewhere new, about a hundred kilometres from our native region. We discovered a school: Nazareth School  had been founded by missionaries. When they announced that every child was welcome to attend classes there, I thought, this is my chance. “I suddenly found myself among children of my own age: we all did our best, we drew pictures together, we learned to read together and of course we all laughed and made friends. It was a completely different life to herding cattle all day long – and much more fun. “It lasted until my parents decided to return to our native region. I protested, but obviously, I had to go with them. As soon as we arrived home, I wanted to go back. When I try and remember what on earth I was thinking, I can’t really say. I did not stop to think about my family for a moment – I had to get back to school, even though it was a hundred kilometres away. “One morning I thought, well then, I’ll walk. Even though I was quite used to walking long distances, this was very, very far away. Perhaps I could have done it in one day, but it took me two. “I was scared when night fell: I would be easy prey in the dark of course. I climbed a tree to pass the night and when I heard predators, I climbed even higher, right to the top, and waited until dawn came. “I think luck guided me that day. The teacher could hardly believe his eyes. He welcomed me, but kept stressing all the risks I had taken. And of course, I had a problem: I knew no one except him and the children in my class. It wasn’t a boarding school, there were no facilities or anything where I could stay. It was a simple building with muddy walls.

“I’m a grateful man.” Photo Pim Rusch “For the first three weeks, I stayed with a family who took me in, then a missionary helped me out. He put me in contact with a Dutch family, with whom I remained for four years until I went to secondary school. “Meanwhile, my parents were sick with worry. They had only noticed I was missing in the evening when I didn’t come home. First they tried looking for me, but soon they discovered that my school books were missing too and realised what had happened. “They accepted it in the end. They had never been to school or experienced the luxury of education. After a time, I visited them to try and explain my actions. It was difficult, but I eventually managed to convince them and since then, I’ve had their support. “When I left secondary school, I was offered a job as a ranger with the Kenya Wildlife Service. But I wanted more and received several grants, including one from the World Wide Fund for Nature, to study at the University of Nairobi. When I had finished my Master’s degree in Biological Conservation, I went to Leiden on a Nuffic exchange programme for my doctorate. “For my research, I followed a group of lions in the Amboseli National Park for six years. We had to stun three males and seven females so we could fit them with collars equipped with GPS devices so we could track them. “It was precisely during that period that the area was struck by a long drought and that meant I

“It’s very hard for the community to see the value of predators who threaten them and their livestock.” could study exactly how the lions responded to it. Which routes did they travel? How far did they travel? How did they adapt their diet? And what was the effect on the local population? “When the zebras and wildebeests, their most important prey, died in huge numbers because of the drought, the lions were forced to search for other food, which varied between large animals like giraffes and buffaloes to small boars and gazelles. “Don’t forget, my father has lost cows to lion attacks. It’s very hard for the community to see the value of predators who threaten them and their livestock. I still own cattle. If one were to be attacked by a lion, I would leave it at that but the traditional cattle farmers don’t see it that

way. Besides, killing lions is part of a long Maasai tradition; they prefer the males, for their claws and long manes. My research confirms that more males than females are killed. We are still working on projects to demonstrate the ecological importance of lions to the population. It’s hard at times, but we’re slowly getting there. As well as educating and informing the farmers, we are also trying to raise money so we can compensate them, when they lose their livestock. “I’m heading back to Kenya, two days after being awarded my doctorate. Now I’m the senior park manager at Amboseli and I’m involved in caring for all the animals instead of just lions. My position is better than when I first came to Leiden. There’s more baggage and our instruments

have improved; I know much more now and I have better managerial skills. But perhaps I’ll keep on going till I reach the top: the Kenyan government. “I would like to encourage the whole world: keep believing in a better life. Even though it might seem as if you’ll never have a break, it doesn’t mean it stops there. Follow your dreams, even if you’re a pastoralist who’s never been to school. Besides, you can get help. I had lots and lots of help from everyone around me, as well as the grants. “I would never have dared to dream of this when I was a boy. I’m a grateful and happy man with four children of my own now. Of course, they go to school and I hope they’ll all grow up to be doctors or professors.”

Academische Agenda Mw. S.U.T. Pratiwi hoopt op dinsdag 8 december om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Anti-microbial and Anti-biofilm compounds From Indonesian Medicinal Plants’. Promotor is Prof.dr. C.A.M.J.J. van den Hondel. Dhr. A.J. Richings hoopt op dinsdag 8 december om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Non-equilibrium Chemistry and Cooling in Simulations of Galaxy Formation’. Promotor is Prof.dr. J. Schaye. Dhr. T.H. Beuman hoopt op dinsdag 8 december om 12.30 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘The Stochastic Geometry of nonGaussian Fields’. Promotor is Prof.dr. V. Vitelli. Mw. D. Agrell hoopt op dinsdag 8 december om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Repertoire for a Swedish Bassoon Virtuoso: Approa-

ching early nineteenth-century works composed for Frans Preumayr with an original Grenser & Wiesner bassoon’. Promotoren zijn Prof.dr. A.G.M. Koopman en Prof. F. de Ruiter. Dhr. H. Locher hoopt op dinsdag 8 december om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Cellular development of the human cochlea and the regenerative potential of hair follicle bulge stem cells’. Promotor is Prof.dr.ir. J.H.M. Frijns. Mw. S.A. Polak hoopt op dinsdag 8 december om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘This is Roosevelt’s World’. Promotoren zijn Prof.dr. P.Th.M.G. Liebregts en Prof.dr. F.W.A. Korsten. Mw. J. Shen hoopt op woensdag 9 december om 8.45 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Electrocatalytic reduction of CO2 and nitrate on immobilized metal porphyrins’. Promotor is Prof.dr. M.T.M. Koper.

Mw. E. Beletkaia hoopt op woensdag 9 december om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Mechanisms of Ewing sarcoma metastasis’. Promotor is Prof.dr. T. Schmidt. Dhr. A. Ivashko hoopt op woensdag 9 december om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Sterile neutrinos in the early Universe’. Promotor is Prof.dr. A. Achucarro. Mw. X. Wei hoopt op woensdag 9 december om 12.30 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘The ecological relevance of chemical diversity in plants’. Promotor is Prof.dr. P.G.L. Klinkhamer. Mw. R.A. Noorda hoopt op woensdag 9 december om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘ReForm’. Promotor is Prof.dr. C.J.M. Zijlmans. Mw. A. den Dunnen hoopt op woensdag 9 december om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de

Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Surface-structure dependencies in catalytic reactions’. Promotor is Prof.dr. M.T.M. Koper. Mw. Y. Li hoopt op woensdag 9 december om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Rechtsgeleerdheid. De titel van het proefschrift is ‘Intercreditor Equity in Sovereign Debt Restructuring’. Promotor is Prof.dr. B. Wessels. Mw. W.L. Williams hoopt op donderdag 10 december om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Facets of radio-loud AGN evolution: a LOFAR surveys perspective’. Promotor is Prof.dr. H. Rottgering. Mw. A. Elbers hoopt op donderdag 10 december om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Early Dutch Radio Astronomy (1940-1970)’. Promotoren zijn Prof.dr. F.H. van Lunteren en Prof.dr. F.P. Israel. Dhr. R. van Vliet hoopt op donderdag 10 december om 12.30 uur te promoveren tot doctor in de

Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘DNA expressions - A formal notation for DNA’. Promotor is Prof.dr. J.N. Kok. Mw. J. Kooiman hoopt op donderdag 10 december om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Risk and prevention of contrast induced-acute kidney injury’. Promotoren zijn Prof.dr. M.V. Huisman en Prof.dr. A.J. Rabelink. Dhr. C.S. Wong hoopt op donderdag 10 december om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘The synthesis of mannose-derived bioconjugates and enzyme inhibitors’. Promotoren zijn Prof.dr. H.S. Overkleeft en Prof.dr. G.A. van der Marel. Mw. F.E.M. Scholte hoopt op donderdag 10 december om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Host factors involved in Chikungunya virus replication’. Promotor is Prof.dr. E.J. Snijder.

3 december 2015 · Mare 11 Cultuur

Agenda

Aanraken vond ik niet erg Kunstenares ging strippen in Japan

In Nachtwild beschrijft Anoek de Groot haar tijd als striptease­ danseres in Japan. ‘Criminelen zaten er naast politici, beroemd­ heden en zelfs monniken.’ Met een koffer vol luxe ondergoed, satijnen handschoenen, jarretels, kousenbandjes en boa’s vertrok kunstenares Anoek de Groot (Leiden, 1970) op haar dertigste naar Japan, waar ze aan de slag gaat als stripteasedanseres. ‘Ik had veel vragen over liefde en erotiek. Ik voelde me eenzaam in mijn atelier en wilde als kunstenares in het leven staan. Eigenlijk was het een soort kunstproject, een zelfonderzoek.’ Ze was altijd al gefascineerd geweest door Japan, hield van dansen en voelde zich aangetrokken tot de wereld van erotiek en verleiding. ‘Nog geen jaar geleden trad ik op in de Amsterdamse kunstscene, in een stalen kooi’, schrijft ze in Nachtwild, het boek dat ze over die periode maakte. ‘Gekleed in een zilveren huid van bodypainting en een latex bikini met rubberen pleisters op mijn tepels, voelde ik me van alle remmingen bevrijd. In trance door de house, hing ik ondersteboven in een dikke mist, als een opgesloten wild dier. Ik voelde mijn bloed kolken, terwijl het Door Petra Meijer

publiek zich verzamelde om de kooi, alsof er een sensationele vangst was gedaan.’ ‘Als kunstenares was ik openminded en experimenteel’, legt ze uit. ‘Maar ook naïef. Ik had er een romantisch beeld van en dacht aan burlesque- en gogo-danseressen die gedeeltelijk ontkleed waren. Dat er ook privéshows bijhoorden waarbij de mannen je op uitnodiging boven je middel aan mochten raken, wist ik niet.’ Ze verlegt haar grenzen. ‘In Japan heb je meestal keurige heren. Dat aanraken vond ik niet zo erg: ik hield de touwtjes in handen. De eerste keren vergeet je nooit, maar het wordt routine. Je raakt gevoelloos. Toch is de grens flinterdun. Je kunt verliefd worden op een klant of hij op jou. Je schippert tussen realiteit en illusie. Het is een spel van aantrekken en afstoten. Sommige meiden waren binnen een week weer weg omdat ze het niet aankonden. Anderen raakten verslaafd aan de controle, aandacht of erotiek.’ Zelf geniet ze van de adrenalinestoot van het dansen, de ontmoetingen en nachtelijke gesprekken. ‘Je hoort zoveel verhalen van zakenmannen. Wat dat betreft ben je een soort maatschappelijk werkster. Criminelen zaten er naast politici. Er kwamen beroemdheden, zelfs monniken. Het contact was kort en intens. Je wist nooit wat er ging gebeuren.’ Al snel zit ze onder de blauwe plekken van het paaldansen, eet potentieel giftige kogelvis en verkoopt haar slipje voor 350 euro. Na zes jaar is ze het zat. ‘In Tokio was het hard tegen hard. Meiden pikten elkaars klanten in, relaties en vriendschappen bleken onmogelijk. Daardoor heb je het gevoel dat je niet meer bestaat. Je hebt geen privéleven, geen vrienden en familie, en zelfs geen echte naam: ik heette Amber.’ In Japan maakt ze veel foto’s, vooral in de kleedkamers. Haar lievelings-

foto toont echter een net getrouwd bruidspaar. ‘We kwamen ze tegen in een café. Toen ze zoenden, zag ik dat hij vergat om zijn vinger te verbergen: er ontbrak een vingerkootje. Hij maakte dus deel uit van de Yakuza, de Japanse maffia. Ze gaven een flinke fooi en waren vriendelijk, maar ik had drie regels: niet te dicht bij de Ya-

kuza komen - want daar kun je geen “nee” tegen zeggen, nooit prostitueren en geen drugs gebruiken.’ Anoek de Groot, Nachtwild, Memoires van een danseres in het Japanse nachtleven. Uitgeverij Elmar, 344 pgs. € 19,95. Presentatie op 17 dec in boekhandel Van Stockum

‘Spanish ships of war at sea! We have sighted fifty-three!’ zingt het grootkoor van L.S.K.O. Collegium Musicum maandagavond in de Herengrachtkerk. Achteraan hangen sommige koorleden onderuit op de kerkbanken. Overal slingeren jassen en Door Marleen van Wesel

instrumentenkoffers in allerlei vormen. Het is de laatste repetitie voor het concert Zeehelden, aanstaande vrijdagavond in Amsterdam en zondagmiddag in Leiden. ‘Dit is het gaafste stuk: The Revenge’, vertelt voorzitter en alt Elsemieke Rackwitsz (geschiedenis). ‘Het orkest speelt verder nog de Enigma Variaties van Elgar, van wie het koor ook een paar a-capellastukken zingt. Tutti zingen we Voice out of the Whirlwind van Vaughan Williams, en The Revenge, dus’, zegt bestuurslid en sopraan Anna de Bruijn (international studies). Rackwitsz:

‘Dit keer niet in het Latijn, maar in verstaanbaar Engels.’ Foto Ernst van Hagen

TRIANON Spectre dagelijks 14.30 +18.00 + 21.30 Son of Saul do t/m di 15.30 The Lobster dagelijks 18.30 Pawn Sacrifice vr + ma di wo 15.30 By The Sea do + za 15.30 45 Years zo 15.30 Sugafrette dagelijks 18.30 Steve Jobs dagelijks 21.30 KIJKHUIS Youth – La Giovinezza dagelijks 21.00, vr + zo + di 16.00 Er Ist Wieder Da dagelijks 21.30, do + za + ma + wo 16.00 Le Tout Nouveau Testament dagelijks 18.30 El Club dagelijks 16.15 Mon Roi dagelijks 18.45 LIDO The Hunger Games Mockingjay part 2 3D dagelijks 18.00 + 21.30, za zo + wo 14.30 Burnt dagelijks 18.45 The Night Before dagelijks 21.30 Ja, Ik Wil! do vr za zo ma + wo 21.30 Bridge of Spies dagelijks 21.30

MUZIEK

‘Je hebt geen privéleven, en zelfs geen echte naam.’ 

Foto’s Anoek de Groot

Sink me the ship, Master Gunner! Ay, ay! De 170 koorleden, instrumenta­ listen en invallers van Collegium Musicum bezingen dit weekend zeehelden. ‘Er zijn weinig ruimtes waar we met zijn allen passen.’

FILM

‘Dat is een gedicht van Lord Tennyson, op muziek gezet door Charles Villiers Stanford. We zingen deze keer dus niet in het Latijn, maar in verstaanbaar Engels.’ Tennyson beschreef in dat gedicht de zeeslag bij Flores (1591) tijdens de Spaans-Engelse Oorlog. ‘Uiteindelijk moest één Brits schip, de Revenge, het daarbij opnemen tegen 53 Spaanse schepen’, vertelt Rackwitsz. Admiraal Richard Grenville eindigt liever op de bodem van de oceaan dan dat hij zich overgeeft. ‘Sink me the ship, Master Gunner – sink her, split her in twain! Fall into the hands of God, not into the hands of Spain!’ Ay, ay, reageert de kanonnier, maar de bemanning denkt er uiteindelijk anders over. ‘Leuk aan The Revenge is dat alle zangpartijen in plaats van solo’s, een rol hebben in het verhaal’, vertelt De Bruijn. Rackwitsz: ‘De bassen zijn de bemanning en de tenoren nemen nu eens de koene helden voor hun rekening.’ ‘Dat is wel spannend, want tenoren hebben we maar weinig’, zegt De Bruijn. Ook aan instrumentalisten is soms een tekort. CM heeft 150 leden, waarvan honderd in het koor, maar voor zo’n concert worden nog een stuk of twintig invallers aangetrokken. ‘Violen, slagwerk, blazers, we halen ze overal en nergens vandaan. Van het conservatorium, of uit onze vriendenring’, vertelt Rackwitsz. ‘We repeteren

elke maandagavond. Het koor en orkest hebben dan ieder een eigen studio van het LAK, in het Lipsius. Maar voor gezamenlijke stukken zoals The Revenge, spreken we later op de avond ook nog af op het Bonaventuracollege, of hier in de Herengrachtkerk. Er zijn niet zoveel ruimtes waar we met z’n allen passen.’ Achter haar stopt de dirigent even en een voor een vallen de muzikanten stil. ‘Iets meer staccato’, verzoekt hij. ‘Oké, nog een keer!’ In 2016 bestaat CM tachtig jaar. Naast de drie jaarlijkse concerten komt er een tournee door Italië en Oostenrijk en twee lustrumconcerten in de Stadsgehoorzaal. Maar eerst dus: Zeehelden. De bemanning van de Revenge geeft zich over, onder de voorwaarde te mogen blijven leven. Maar dat is buiten een woeste storm gerekend: ‘And a wave like the wave that is raised by an earthquake grew, til it smote on their hulls and their sails and their masts and their flags.’ De Revenge zinkt, samen met vijftien schepen uit de Spaanse vloot. Weer stokt de muziek. ‘Bassen, niet steeds sneller gaan, hè?’ vraagt de dirigent. ‘We beginnen nog even halverwege. Twee, drie en één…’ Collegium Musicum, Zeehelden Vrij 4 dec, Dominicuskerk Amsterdam, 20.15; Zo 6 dec, Hartebrugkerk Leiden, 15.30 Entree €16 (studenten/CJP €7,50)

GEBR. DE NOBEL Belphegor + Vital Remains + Hate + Ethereal do 3 december 19.00 €17,50 Verjaardagsfeest: Gebr. de Nobel wordt 1 jaar vr 4 december 20.00 €10 Champion Sound za 5 december 23.00 16 Mgła + One Tail, One Head + Misþyrming + Kringa ma 7 december 19.00 €20 DE TWEE SPIEGHELS Andreas Yerolatsitis band Vr 4 december 21.00 Omiros Miltiadous Quartet za 5 december 16.00 Eric van der Reijden and friends zo 6 december 16.00 Jamsessie o.l.v. Kiers en Rabs ma 7 december 21.00 Marcello Spagnolo trio wo 9 december 21.00 VRIJPLAATS LEIDEN The Hounds & DJ Jeroen S. vr 4 december 21.00, entree gratis/ donatie

THEATER

THEATER INS BLAU Paramaribo-Texel do 3 december 20.30 v.a. €15 Sint-avond vr 4 december 20.00 v.a. €13,50 RAARRR wo 9 december 20.30 v.a. €12,50 LEIDSE SCHOUWBURG Sinterklaasconference: Lief & Laf do 3 december 20.15 v.a. €11 Jandino - Hoe Dan Ook vr 4 december 21.45 v.a. €11 Sjaak Bral - Vaarwel 2015 wo 9 december 22.05 v.a. €11 VRIJPLAATS LEIDEN ISN Theatre: Meow – An Evening of Cats vr 4 december 19.30 entree gratis/donatie

DIVERSEN

AFRICAN STUDIES CENTRE Goudmijnen in Suiguiri door Guinea Conakry do 3 december 15.30, aanmelden verplicht Relatie China-Afrika door Howard French do 10 december 18.30, aanmelden verplicht

12

Mare · 3 december 2015

Kamervragen

Column

Van oude mensen

Foto Marc de Haan

‘Ik wil nu nog even freaken’ Alyssa Thompson (21, Europese geschiedenis) Huis: Van Alkemadelaan 28, Den Haag Grootte: 25m2 Kost: €500 incl.

bij DUWO. Uiteindelijk heb ik deze plek gevonden via nestpick, een bemiddelaar voor internationale studenten.’

Waar kom je vandaan? ‘Uit Maryland. Daar woonde ik ook op kamers. Na twee jaar studeren wilde ik dolgraag naar het buitenland. Ik dacht eerst aan Groot-Brittanië, maar dat ging niet door vanwege de ongunstige wisselkoers. Nederland was mijn tweede keus, ik ben gek op Nederlandse kunst. Via het Erasmusprogramma van mijn universiteit ben ik hierheen gekomen.’

Wel een kleine kamer voor die prijs. ‘Mwoah, dat vind ik wel meevallen. In Maryland is alles veel duurder. Bovendien heeft deze kamer een heel ruime inloopkast waar ik al mijn kleren kwijt kan. Dus dat scheelt weer. En ik heb een balkon, dat is ook wat waard.’

ik vrolijk. De sirene hier klinkt cool, anders dan thuis.’ Zijn er nog meer verschillen? ‘Vooral de taal eigenlijk. Het klinkt een beetje als Engels, maar als je goed luistert versta je er geen woord van. Dat vond ik in het begin wel lastig, ik kan niet even een praatje met iemand maken op straat of in de bus. Dan ging ik Skypen met mijn moeder of zus en voelde ik me weer beter.’

Zit je daar vaak? ‘Bij mooi weer zet ik lekker de deuren open. Ik kan ook leuk naar de voorbijgangers kijken. Toen iedereen in augustus naar het strand ging, kwamen ze ook langs mijn huis. Het was te gek, het leek wel een massa-exodus. Zelfs als er een ambulance langsrijdt, word

Verder geen verborgen gebreken in je kamer? ‘Ik woon naast een tandarts, de behandelkamer is hiernaast. Dat wist ik niet toen ik hier kwam. Dan schrok ik me te pletter als ze gingen boren, ik had geen idee wat voor geluid dat was. Tot mijn vriend me vertelde wat

Was het moeilijk om aan deze kamer te komen? ‘Poeh, dat viel niet mee. Ik kende hier niemand en sta ook niet ingeschreven

er op het bordje bij de buren stond. Toen was het ineens heel logisch allemaal. Minder was het toen ze een weekend lang aan het boren waren. Ik werd gek van het geluid, maar het is gelukkig is niet meer voorgekomen. Ik woon hier met veel plezier.’ En dat haar. ‘Ja, het is blauw. Mijn zus heeft geholpen met bleken, het verven heb ik zelf gedaan. Ik wil graag even freaken voordat ik het werkende leven in ga. Blauw haar is niet heel professioneel, maar ik heb nu toch nog geen baan. Over een paar jaar misschien verf ik het weer donkerbruin. Tot die tijd houd ik het lekker in een rare kleur.’ DOOR MONICA PRELLER

Goed, ik draag dan wel de achternaam maar honderd procent Moluks ben ik niet. Toch zijn een paar waarden er bij mij vanaf kinds af aan met de paplepel ingegoten, of zelfs gemept. Rijst eten met een vork is bijvoorbeeld een grote no-no, maar nog belangrijker is dat je de ouderen respecteert. Het gaat zelfs zo ver dat de generatie boven je aangesproken wenst te worden met oom of tante en de generatie daar weer boven dien je aan te spreken met opa of oma. Ongeacht of ze daadwerkelijk aan je gerelateerd zijn, want alle Molukkers zijn immers familie. In familiair verband houd ik me graag aan deze normen en waarden, maar daarbuiten gebeurt het meer dan eens dat ouderen me kapot irriteren. Scootmobielen die tegen je schenen aanbeuken in de supermarkt. Het type dat denkt zich te mogen bemoeien met je leven als je even buiten een sigaretje staat te roken. Of gewoon de bejaarden die denken beter te zijn omdat ze toevallig een paar bloembollen achter de kiezen hebben: ik heb er een broertje dood aan. Maar het allerergste soort is de bejaarde die rustig met fiets (met fietstassen!) op de zaterdagmarkt boodschappen gaat doen, en ook met de fiets aan de hand door de stad loopt. Zo eentje trof ik afgelopen zaterdag in de Vrouwensteeg; een oude vrouw blokkeerde de doorgang omdat ze een voorbijgegane fietser toch even moest duidelijk maken dat fietsen daar verboden was. De mevrouw was duidelijk van mening dat de fietser, die haar geen enkel kwaad deed, de hele wereld naar de verdoemenis zou helpen door te fietsen in een voetgangersgebied. Ergens gaf ik haar gelijk; regels zijn regels. Maar meneer zat mij niet in de weg, anders had hij er op kunnen rekenen dat ik niet geheel per ongeluk een stap in de richting van zijn wiel zou zetten. Met ruimte zat, mag je van mij gaan en staan waar je wil. Helaas hebben oude mensen hebben het gevoel dat de hele straat van hen is en dat het negeren van een voetgangersbordje een doodzonde is. En dat moeten ze duidelijk maken ook. Na een minuutje ongeduldig gewacht te hebben, want mevrouw had intussen de hele steeg versperd door haar fiets dwars te parkeren, vond ik het wel mooi geweest. ‘Mevrouw, alstublieft. Sommigen van ons moeten ook nog ergens naar toe.’ Ik gebaarde chagrijnig naar de rij wachtenden achter me. Voor de grijze duif voor me was dit echter de perfecte aanleiding om haar onrecht op mij af te vuren, want ja, niks is makkelijker dan de jeugd van tegenwoordig af te fakkelen. Of ik mijn grote mond wilde houden en wat respect wilde tonen. Ergens heb ik medelijden met dit soort mensen; de wereld is al zo zuur en voor hen zal het leven nauwelijks meer wat zoets bevatten. Maar respect moet je verdienen, niet eisen. ESHA METIARY

Bandirah