Leerkrachtcommunicatie - Effectieve feedback aan leerlingen

Doelen

Leerkrachtcommunicatie - Effectieve feedback aan leerlingen

Congres OinO Donderdag 6 november 2014 Apeldoorn [email protected]

• U kent de algemene definitie van feedback. • U weet dat een duidelijk en specifiek doel voorwaarde is voor het geven van effectieve feedback en heeft hier heel kort mee geoefend. • U bent op de hoogte van hedendaags onderzoek over feedback. • U kent de begrippen feedup, feedback en feedforward. • U kent de vier niveaus van feedback en oefent kort met feedbackopmerkingen die bij deze niveaus kunnen horen. • U heeft een actiepunt benoemd in uw eigen vaardigheid rondom feedback geven waar u de komende periode mee aan de slag wilt gaan.

Warming up

Algemene definitie Feedback = Informatie die een leraar, klasgenoot, ouder of deskundige geeft met betrekking tot aspecten van iemands prestaties of begrip in relatie tot het doel dat bereikt moet worden. (Hattie en Timperley, 2007)

Leerling Tatjana Leerpunten bij rijles: 1. Moeite met overzicht houden in drukke verkeerssituaties: bijvoorbeeld stedelijke omgeving in spitstijd. 2. Moeite met geloof in eigen kunnen wanneer het druk is op de weg. Compenserende factoren: - Goed en snel begrip van de theorie (borden, regels, etc). - Heb inzicht in hoe ik het beste leer en kan reflecteren op mijn eigen leerproces. Ik heb nodig: veel doen, veel complimenten krijgen, uitleg altijd visueel maken (tekening, borden, situaties uitspelen aan de hand van kleine speelgoedautootjes)

Rijschoolhouder Henk: acties en feedback bij leerling Tatjana Actie: elke maandagochtend tussen half 8 en 9 uur rijles in Utrecht en omgeving in de spits. Twee feedbackopmerkingen (die ik na 12 jaar nog herinner) 1.

Verkeersplein rijden: Voor rechtdoor op een groot verkeersplein, rij je richting de paal met borden tegenover je. Daar kun je bepalen of je rechtdoor gaat, of naar links gaat voorsorteren.

2.

Onoverzichtelijke verkeerssituatie (veel auto’s/ slecht weer/onbekende omgeving): Zie je dat andere weggebruikers afwijkend gedrag van normaal vertonen, bv. opeens allemaal naar rechts of links voorsorteren, dan betekent het dat er iets voor je aan de hand is wat jij nog niet kan zien. Volg dan de anderen.

1

Warming up

Warming up

Geef een voorbeeld van een persoon in jouw leven, die je feedback heeft gegeven waaraan je écht iets hebt gehad. Benoem een tip die je kreeg van die persoon: schrijf deze tip op (heb je straks weer nodig)

Denktijd

Denk breed: uit je eigen schoolleven (leraar, lerares), uit je persoonlijk leven (iemand uit de familie, vrienden, kennissenkring).

TweeGesprek: A. vertelt, B. luistert. B. vertelt, A. luistert. Klaar? Opnieuw mixen via Hand Omhoog Koppel

- Denktijd - Sta Op - Hand Omhoog - Koppel - TweeGesprek: A. vertelt, B. luistert. B. vertelt, A. luistert. Daarna opnieuw mixen

Wat is feedback?  Feedback informeert leerlingen over de vorderingen die ze hebben gemaakt in de richting van het doel dat ze moeten bereiken.  Effectieve feedback zorgt er voor dat de kloof tussen actueel niveau van kennis/vaardigheid en het gewenste niveau van kennis/vaardigheid geslecht wordt: de leerling realiseert het voorafgestelde doel.  Feedback kan alleen effectief zijn als het doel duidelijk en specifiek is (SMART?!)

Duidelijk doel – oefen even.. Van… Aanloop Tweede Wereldoorlog Naar… Van… Onderhouden van vlot lezen van woorden en zinnen Naar…

Sta Op - Hand Omhoog – Koppel: - Degene die het dichtst bijstaat is je partner

Bel gaat? Terug naar je plekje.

Duidelijk doel – SMART Van… Samenvatten van de tekst met behulp van werken met alinea’s. Naar… Je leert een samenvatting maken door bij de kopjes van de alinea’s steeds twee belangrijke zinnen te zetten. Van… Oefenen tafel van 5. Naar… Je leert de tafel van 5 in volgorde opzeggen. Je kunt de uitkomsten geven als de tafel van 5 door elkaar gevraagd wordt. Je kunt bij het antwoord van de tafel van 5 de keer som zeggen.

Duidelijk doel – mogelijke antwoorden Van… Aanloop Tweede Wereldoorlog Naar… Je leert drie redenen voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in Europa. Van… Onderhouden van vlot lezen van woorden en zinnen Naar… Je kunt lange woorden en lange zinnen lezen op tempo en zonder fouten. Je leest daarbij kijkend over de regel heen.

2

Effectieve feedback (1) – hedendaags onderzoek Hattie en Timperley (1999, 2007, 2009) “Visible learning” – Leren zichtbaar maken Onderzoek naar effectgrootte van verschillende factoren die onderwijsprestaties positief beïnvloeden. Hoger dan een correlatie van 0.40? Gewenste factor, eentje om rekening mee te houden als je de onderwijsprestaties van leerlingen wilt verhogen!

Effectieve praktische feedback in de praktijk Als leerkracht heb je te maken met: - Feedback die volgt op instructie - Feedback die je geeft bij (begeleid) inoefenen - Feedback is altijd gekoppeld aan het doel van de les of de activiteit, en de aanpak die door de leerling gevolgd wordt. Effectieve feedback vanuit de leerkracht beantwoordt drie (sturende) vragen *: 1. Waar ga ik naar toe (Feed Up) 2. Wat heb ik gedaan (Feed Back) 3. Wat is de volgende stap (Feed Forward) (* Hattie & Timperly, 2007)

Feed Back - Tijdens – Wat heb ik gedaan • Hoe heb ik het tot nu toe aangepakt? • Welke vooruitgang heb ik gemaakt richting het doel?

Effectieve feedback (2) – hedendaags onderzoek Effectieve feedback valt in de top 5 van de 10 belangrijkste factoren die onderwijsprestaties van leerlingen beïnvloeden!

Overige belangrijke factoren uit onderzoek van Hattie, Timperley:  Effectieve feedback (0.79)  Stellen van uitdagende doelen (0.56)  Directe instructie (0.59)  Wederzijds leren - reciprocal teaching (0.74)  Metacognitieve strategieën (0.67) Onder de 0.40 (dus beperkt effect op de onderwijsprestaties): - Terugbrengen van de klassengrootte (0.12) - Zittenblijven (-0.12) - Jongens en meisjes apart onderwijs geven (0.12)

Feed Up – Vooraf Waar ga ik naar toe • Waar ga ik heen? Wat ga ik leren? • Wat is mijn doel? • Welke resultaten wil ik bereiken? Wat moet de leerlingen weten, begrijpen of kunnen om het doel te kunnen bereiken? Voorbeelden: Hoe kan ik deze rekenopdracht, het vermenigvuldigen van breuken, beter beheersen? Hoe kan ik mijn begrijpend leesproces verbeteren? Kan ik de geschiedenis van Anne Frank vertellen in mijn spreekbeurt, hoe dan? - Hoe kan ik ervoor zorgen dat ik beter durf auto te rijden in druk stadsverkeer?

Feed Forward - Na – Wat is de volgende stap • Wat ga ik verder doen om het gestelde doel te kunnen realiseren?

- Feedback die volgt op de instructie - Feedback die gericht is op het proces dat nodig is om taak uit te voeren - Informeert de leerlingen over vorderingen die ze hebben gemaakt richting het doel

• Feed-forward: planning, monitoren, zelf sturen/regelen van de acties om leerdoel te bereiken.

• Leerlingen weten: - Wat gaat al goed, hoe weet ik dat? - Wat vind ik nog moeilijk, hoe komt dat ? - Wat doe ik als het even niet lukt?

• Leerlingen weten welke aanpak nodig is om verder te komen. • Leerlingen weten waar ze op moeten letten.

3

Vier niveaus Binnen Feed Up, Feed Back en Feed Forward kun je op vier niveaus feedback geven. Vooral deze vier niveaus zijn goed om bij jezelf te oefenen als je praktische effectieve feedback wilt geven aan kinderen.

Vier niveaus • Persoonlijk niveau (persoonlijke evaluatie) “Dat heb je goed gedaan!” • Taakniveau ( hoe goed is taak begrepen) “Je hebt 17 van de 20 woordjes goed gelezen.” • Procesniveau (proces dat nodig is om te begrijpen/ de taak uit te voeren) “Ik hoor dat je het lezen van lange woorden nog lastig vindt. Probeer ze in stukjes te hakken en dan weer te plakken” • Zelfregulerend niveau (zelf controle, regisseren, regelen van de acties) “Je hebt geoefend in het op toon lezen. Kun je aangeven wat het verschil is tussen vorige week en deze week? Kun je vertellen waardoor dat komt?”

Vier niveaus • -

Drie niveaus zijn effectief: Taakniveau Procesniveau Zelfregulerend niveau

Het persoonlijk niveau blijkt niet effectief op het verhogen van de prestatie op het doel! Werkt alleen op zelfvertrouwen van de leerling, maar gaat niet zorgen voor een betere prestatie op het doel. (Je vertelt namelijk niet waarom het goed is gegaan, en waardoor dit komt…)

Even kort oefenen: opdracht 1 • Opdracht 1: heeft u uw ‘tip’/feedback opmerking uit de beginopdracht nog? - Kunt u bepalen op welk niveau die tip indertijd geweest is? - Bepaal samen met uw buurvrouw/man waar die opmerking het beste bij hoort… Taak niveau Proces niveau Zelfregulerend niveau Persoonlijk niveau

Even kort oefenen: opdracht 2

Feedbackopmerkingen – welk niveau?

• Opdracht 2: hier volgen vijf feedbackopmerkingen uit de praktijk, gericht op het vakgebied technisch lezen. - Bepaal samen met uw buurvrouw/man waar die opmerking het beste bij hoort.

 Wat heb jij hard gewerkt! Super!  Ik hoor dat je de woorden die beginnen met gebe- en ver- foutloos en vlot leest. Probeer ze nu ook eens in de tekst. Zoek de woorden eerst op en markeer ze, ga daarna de tekst lezen.  Je hebt geoefend in het op toon lezen kun je aangeven wat het verschil is tussen vorige week en deze week? Waardoor is dit gekomen?  Je leest de rijtjes zonder fouten. Nu gaan we ze sneller leren lezen. Gebruik een stopwatch om de tijd bij te houden.

Taak niveau Proces niveau Zelfregulerend niveau Persoonlijk niveau

4

Feedbackopmerkingen – welk niveau?  Wat heb jij hard gewerkt! Super! - persoonlijk  Ik hoor dat je de woorden die beginnen met ge- be- en ver- foutloos en vlot leest. Probeer ze nu ook eens in de tekst. Zoek de woorden eerst op en markeer ze, ga daarna de tekst lezen – taak en/of proces  Je hebt geoefend in het op toon lezen kun je aangeven wat het verschil is tussen vorige week en deze week? Waardoor is dit gekomen? - zelfregulerend  Je leest de rijtjes zonder fouten. Nu gaan we ze sneller leren lezen. Gebruik een stopwatch om de tijd bij te houden – taak en/of proces

Nadenkers als uitsmijters Voordat je een kind feedback geeft, dit zijn relevante vragen voor jou: -

Samengevat Effectieve feedback

Nadenkers als uitsmijters Vragen die de leerkracht zich volgens Hattie en Timperly tevens moet stellen • Hoeveel feedback krijgt een leerling op een dag? • Hoeveel feedback krijgt een risicoleerling? Dubbele van een gemiddelde leerling? • Helpt het geven van de feedback de leerling om vooruit te komen? Vindt de leerling dit ook?

Reflectie

Wat ga ik het kind over zijn werk vertellen? Hoe ga ik dit zeggen? Wat gaat hij/zij daar ermee doen? Hoe zal het haar/zijn leren verbeteren?

Goed getimed (voor, tijdens, na) Specifiek (taak, proces, zelfregulerend) Positief geformuleerd Gekoppeld aan het lesdoel “wat ga ik leren” Maakt inzichtelijk wat leerling niet goed doet of juist wel: “hoever ben ik nu” • Afgestemd op de mate van beheersing: “hoe moet ik verder” • • • • •

Dank voor uw inzet en aandacht

Waarmee gaat u op gebied van feedback geven aan de slag? Wissel kort uit met uw buurman/ vrouw.

Tatjana Stokhof [email protected]

5