KLEINE KERNEN KOERIER

KLEINE KERNEN KOERIER Jaargang 20, nummer 3, oktober 2007

Dorp zonder regels; ‘leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker!’ Hoera er zijn regels! Dat is niet echt de eerste gedachte die opkomt bij een organisator van een evenement. Toch zijn regels nuttig. Ze geven houvast en leggen afspraken vast. En ja: we kunnen misschien met wat minder ook prima vooruit. Volgens de pilot ‘Dorp zonder regels’ ligt de winst toch vooral bij een betere communicatie over die regels. De buurtschappen Meddo en Woold en de afdelingen Vergunningen en Handhaving van de gemeente Winterswijk hebben samen met de Koninklijke Nederlandse Heidemaatschappij (KNHM) en de VKK Gelderland de mogelijkheden verkend om regels en voorschriften te versimpelen of te verminderen. Gebleken is dat een dorp helemaal zonder regels een utopie is. Met name voor duidelijkheid over de verantwoordelijkheid en de aansprakelijkheid zijn regels ook voor de verzekeringsmaatschappij vereist. Toch heeft deze pilot tot een aantal verrassende resultaten geleid die ook voor andere gemeenten

Boerendag 2007 in Woold

en dorpen zeer leerzaam kunnen zijn. Een greep uit de resultaten: op de website www.winterswijk.nl onder digitaal loket staat nu één nieuw (digitaal) formulier voor alle vergunningen, ontheffingen en meldingen die nodig zijn voor de organisatie van een evenement. Brandweer en politie hoeven niet apart geïnformeerd te worden, de gemeente zoekt ook uit aan welke voorwaarden eventueel voldaan moet worden. Burgemeester Van Beem mocht tijdens de slotavond van dit project als secretaris van de schietvereniging Trefzeker een tentmuziekfeest organiseren voor 500 personen. Stap voor stap doorliep hij het formulier, waarbij het formulier functioneerde als hulpmiddel bij de organisatie van het evenement. Door ja of nee aan te klikken kwamen er meer of minder vragen tevoorschijn. Mocht de burgemeester volgend jaar hetzelfde evenement willen organiseren dan hoeft hij nog maar 4 van de 23 vragen (stappen) te doorlopen. Een voorbeeld van het stappenformulier staat op

Jubileumoptocht brandweer Winterswijk

www.vkkg.nl. Dit formulier werkt vergelijkbaar met het belastingformulier. Om technische redenen staat het formulier op de website van de gemeente Winterswijk in een andere vormgeving.

MEDEDELINGEN Dorpsvernieuwingsprijs De VKK Gelderland heeft het dorp Almen uit de gemeente Lochem genomineerd voor de Nederlandse Dorpsvernieuwingsprijs 2007. De winnaar van de Nederlandse Dorpsvernieuwingsprijs zal uiteindelijk meedingen voor de Europese Dorpsvernieuwingsprijs in 2008. Het thema is ‘Toekomst door maatschappelijke verandering’. Almen is genomineerd vanwege het opzetten van de stichting DOA (Dorpsontwikkeling Almen). Door de substantiële bankgarantie van de DOA heeft de DLG (Dienst Landelijk Gebied) een boerderij kunnen kopen aan de rand van Almen. Hierdoor zit het dorp niet meer ‘op slot’ en komen er weer mogelijkheden voor woningbouw. Tevens wordt een gezamenlijke ruimtelijke visie opgesteld op basis van het dorpsplan dat door de bewoners is gemaakt. De genomineerde dorpen voor de Dorpsvernieuwingsprijs hebben zich gepresenteerd op het nationale PlattelandsParlement op 6 oktober 2007.

Nieuw is ook dat de gemeente jaarlijks samen met organisatoren van evenementen kijkt hoe de uitvoering beter kan. Ook is uitgelegd waarom bepaalde regels/voorwaarden nodig zijn. In Winterswijk zijn deze oplossingen ontwikkeld en toegepast in het buurtschap Woold en het kerkdorp Meddo, maar gelden voor de gehele gemeente. De gemeenteraad besluit in oktober over een aantal dereguleringsvoorstellen en wijzigingen in de APV (algemene plaatselijke verordening). Tevens worden de legeskosten waarschijnlijk lager. Op 13 september 2007 heeft André Menting tijdens de slotavond, als lid van de pilotwerkgroep namens de andere werkgroepleden, de brochure met daarin de eindresultaten en de werkwijze overhandigd aan de heer Van Beem, burgemeester van Winterswijk, de heer Zijlstra, vice-voorzitter van de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij en de heer Peters, voorzitter van VKK Gelderland. Zowel de heer Van Beem, als de heer Zijlstra en de heer Peters bedankten de vrijwilligers die veel uren gestopt hebben in deze pilot. Allen bevestigden dat het resultaat er mag zijn.

Tradities en rituelen Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur is op zoek naar de top 100 van belangrijkste gewoonten, gebruiken, tradities en rituelen in Nederland. Het kunnen nationale tradities zijn, maar ook regionale tradities zijn welkom. Op www.volkscultuur.nl is een enquêteformulier te downloaden waarop u uw belangrijkste tradities en rituelen aan kunt geven.

Alle VKK-leden en de gemeenten in Gelderland ontvangen binnenkort de brochure. Ook op het landelijk PlattelandsParlement wordt in een workshop aandacht besteed aan deze pilot. Voor ambtenaren die betrokken zijn bij het gemeentelijk evenementenbeleid wordt samen met de gemeente Winterswijk een speciale bijeenkomst gehouden in januari 2008. Zolang de voorraad strekt is de brochure verkrijgbaar bij de VKK Gelderland. De brochure kan gedownload worden van de website www.vkkgelderland.nl.

Inhoudsopgave jaargang 20, nr. 3, oktober 2007 1. Dorp zonder regels 2. Mededelingen 2. Inhoudsopgave 3. Van de voorzitter

Gebleken is dat het proces belangrijker is dan het resultaat. Zomaar kopiëren van de Winterswijkse resultaten is dus niet zinvol. De werkwijze met een vergelijkbare werkgroep als in Winterswijk is de sleutel naar succes. De werkgroep inventariseert problemen, onderzoekt diverse mogelijkheden en maakt voorstellen. Het klinkt uitermate simpel, maar helaas blijkt in de praktijk dat er vaak pas overleg is tussen organisatoren van evenementen en de afdeling Handhaving, als vlak voor de start van een evenement geconstateerd is dat niet voldaan is aan de voorwaarden. Dat is geen moment voor constructief overleg. De komende wintermaanden zijn uitstekend geschikt om het evenementenbeleid te bespreken in een werkgroep. Welke gemeente volgt?

3. Natuurstapsteen

Peter van Heek

12. Colofon

4. VKK-adviseurs 4. Bewoners Altforst tegen parenclub 5. www.kennisplatformbewoners.nl 6. Nieuws van de LVKK 6. De identiteit van dorpen 7. Even voorstellen 8. Samen sta je sterker 10. Vriend in the picture 11. Vrienden van de VKK 11. Bestuur VKK Gelderland 11. Jaarprogramma

Themanummer: Nieuwe bedrijvigheid op het platteland

2

Van de voorzitter

Natuurstapsteen in ‘tuin’

De afgelopen maanden is samen met het bestuur van de Federatie Dorpshuizen Gelderland (FDG) hard gewerkt aan het Actieplan 2008-2012. In dit plan wordt toegewerkt naar een fusie tussen beide organisaties. Jaarlijks wordt bekeken door de FDG en de VKK welke activiteiten gezamenlijk aangepakt gaan worden. In 2008 wordt gestart met de samenwerking, waarbij het Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling (CMO) Spectrum uit Velp een belangrijke rol kan gaan spelen. Op dit moment zijn met name de financiële gevolgen voor de VKK nog niet geheel duidelijk, omdat we nog in overleg zijn met gedeputeerde Keereweer.

Dit najaar begint aan de Scheiddijk bij Mariënvelde de aanleg van een natuurstapsteen. Dit is een klein natuurgebied dat functioneert als onderdeel van een verbinding voor fauna. De familie Bosman heeft zeven jaar geleden een huis buitenaf gekocht met 2 ha agrarische grond. 1,7 ha wordt nu omgevormd van agrarische bestemming naar natuurbestemming. Deze ‘waardevermindering’ levert de eigenaren € 20.000,- op en met subsidie van LNV wordt het plan, dat is opgesteld door Jan Stronks en André Kaminski van de stichting Staring Advies, uitgevoerd. Naast de bestaande diepe poel, waar volgens Henk Bosman in de zeer droge periode vorig jaar dagelijks reeën kwamen drinken, worden drie nieuwe minder diepe poelen aangelegd. Alle huidige zwarte landbouwgrond wordt afgegraven en afgevoerd. "We gaan dus terug naar het gele zand, waarin volgens de deskundigen nog oeroude zaden zitten".

Op 13 september mocht ik aanwezig zijn bij de presentatie van de resultaten van het pilotproject Dorp Zonder Regels. Dit project hebben wij samen met de KNHM en de gemeente Winterswijk uitgevoerd in Meddo en Woold. Hier bleek wederom welke belangrijke rol de VKK vervult in het bij elkaar brengen van mensen en het werken naar verbeteringen die er echt toe doen. Een verslag van dit project treft u elders in deze koerier aan.

Henk Bosman vertelt enthousiast over het natuurontwikkelingsplan. Vier jaar geleden was hij met zijn echtgenote Ploon aanwezig op een informatieavond van Staring Advies. Het idee om een groot deel van het weiland achter hun huis om te vormen tot natuur sprak hen aan. De grond wordt minder waard, maar daar staat tegenover dat er een fraai stukje natuur, een stapsteen in de agrarische omgeving voor terug komt.

Als ik dit schrijf zijn we bezig met de voorbereiding voor een werkbezoek dat op 25 september wordt gehouden voor het voltallige college van GS, inclusief de Commissaris van de Koningin. Dit werkbezoek is georganiseerd naar aanleiding van een gezamenlijke brief die zeven organisaties, actief in het landelijk gebied in Gelderland, gezonden hebben naar het college van GS. De brief is geschreven als reactie op het nieuwe college-akkoord en gaat in op de invulling van de open ruimte en de leefbaarheid op het platteland. De brief is mede-ondertekend door de directeuren van het Geldersch Landschap, Natuurmonumenten, IVN Gelderland, Staatsbosbeheer Oost-Nederland, Landschapsbeheer Gelderland en de Gelderse Milieufederatie. Door de inbreng van de VKK worden de thema’s Natuur, Milieu en Landschap in relatie gebracht met het thema Leefbaarheid.

Met de 20.000 euro gaat de familie Bosman geen wereldreis maken. Het geld gaat naar de Triodos-bank en wordt als onderhoudsfonds groen belegd. Met de Vereniging Agrarisch Natuurbeheer ’t Onderholt is afgesproken dat het jaarlijkse onderhoud betaald wordt met de rente die aangroeit op deze groenbelegging. Henk en Ploon Bosman genieten nu al van ‘hun’ natuur en in hun beleving is de grond juist in waarde vermeerderd. Peter van Heek

Zoals in de jaarvergadering al aangekondigd heeft het bestuur gesproken met de Raad van Advies. Dit gesprek heeft geleid tot het omvormen van deze raad tot het team VKK-adviseurs. Dit team van enthousiaste en deskundige vrijwilligers staat klaar voor onze leden om u te adviseren over alle mogelijke onderwerpen. In dit nummer kunt u nader kennis maken met de VKK-adviseurs. Ook op de ledenvergaderingen zullen zij present zijn. De komende maanden zal er weer veel gebeuren in uw kern. Veel succes met al uw belangrijke werk. P.J.J.M. Peters voorzitter VKK Gelderland

3

Henk Bosman bij de huidige poel in zijn natuurstapsteenin-aanleg. In het achterliggende grasveld verschijnen dit najaar nog drie soortgelijke poelen.

VKK-Adviseurs De VKK Gelderland is sinds kort een nieuw enthousiast vrijwilligersteam rijker. Naast de VKK-procesbegeleiders kennen we nu ook de VKK-adviseurs. Mocht u advies nodig hebben over een bepaald onderwerp dan kunt u dat melden aan het VKK-kantoor te Wittebrink. Op dit moment zijn enkele adviseurs al aan de slag met concrete vragen. Dit zijn vragen van een dorpsbelangenorganisatie of vragen van het VKK-bestuur. Henk Reijmer is als adviseur namens de VKK actief in het ROCOV (provinciaal platform openbaar vervoer), Peter ter Beek is actief in de klankbordgroep voor het Verkeers- en Vervoersplan van de gemeente Bronckhorst, Jan Bruinshoofd heeft contact gehad met de Dorpsbelang Ressen en gaat zich verdiepen in een woningbouwplanningsvraag van Baaks Belang en Gerard Roos adviseert Mariënvelds Belang ten aanzien van het inpassen van de resultaten van het gepresenteerde dorpsplan in het uitvoeringsprogramma van de gemeente Oost Gelre. Eduard Poodt en Gerrit Muller hebben op dit moment nog geen concrete klus. Het adviseursteam kan nog verder uitgebreid worden met mensen die grote affiniteit hebben met leefbaarheid op het platteland (in de breedste zin van het woord) en in de afgelopen jaren ervaring hebben opgedaan op diverse terrein. Gestreefd wordt naar een team waar deskundigheid is over diverse disciplines. Met name mensen die gestopt zijn met een betaalde baan zijn actief in dit team. Maar uiteraard is iedereen welkom. Het team komt vijf keer per jaar bij elkaar om ervaringen uit te wisselen en elkaar te adviseren, zodat het dorp waar een adviseur actief is optimaal geholpen wordt. In elke Kleine Kernen Koerier komt voortaan een rubriek over het werk van de VKK-adviseurs. U kunt de adviseurs per e-mail bereiken via [email protected] of bellen/schrijven met het VKK-kantoor.

Dorpsgezicht Altforst

In het kerkdorp Altforst maakt het dorpscomité (DC) zich sterk voor de bezwaren die de bewoners hebben aangetekend tegen de komst van parenclub 'The Swing' in de voormalige discotheek 'De Kikvorsch'. Een parenclub is een seksinrichting waar voor paren erotisch getinte activiteiten worden georganiseerd zoals erotische massages, partnerruil of groepsseks. Het pand bevindt zich aan de Sluissewal 21, vlak buiten de dorpskern op ca. 300 meter afstand van basisschool en kerk. De weg langs dit gebouw wordt dagelijks door de schoolgaande jeugd gebruikt. De inschatting is dat de parenclub ruimte gaat bieden aan zo’n 500 bezoekers. Het gemeentebestuur van West Maas en Waal, waarvan Altforst deel uitmaakt, heeft in april toestemming gegeven om de bestemming op de locatie van horeca-inrichting om te zetten tot seksinrichting. Onder deze noemer valt onder andere een parenclub, maar het geeft ook permissie voor een seksautomatenhal, sekstheater of een prostitutiebedrijf. Ondanks de gemeentelijke toezegging dat alleen een parenclub is toegestaan, vreest het dorpscomité voor de mogelijkheid tot uitbreiding van de parenclub met (één van) voorgenoemde activiteiten. Altforst is met 540 inwoners de kleinste kern in de

Peter van Heek

Bewoners Altforst tegen parenclub Het dorpscomité (DC) van Altforst is begin jaren ’90 opgericht om de leefbaarheid van deze kleine kern te bewaren. Op dit moment is de komst van een parenclub net buiten de rand van de dorpskern één van de aandachtspunten waar het bestuur aan werkt. Bewoners hebben het dorpscomité mandaat gegeven om via de officiële weg de komst van deze seksinrichting tegen te gaan. Tot op heden hebben formele bezwaren nog geen resultaat opgeleverd bij de gemeente West Maas en Waal. Het wachten is nu op de gemeentelijke reactie op de zienswijze van het dorpscomité waarin de argumenten tegen de parenclub construc-

tief zijn duidelijk gemaakt. De voormalige discotheek die een eventuele parenclub moet herbergen.

4

gemeente West Maas en Waal. Het dorp kenmerkt zich als een gemeenschap van mensen die betrokken zijn bij elkaar en de ontwikkelingen van het dorp en de omgeving. In het begin van de jaren '90 is het dorpscomité Altforst opgericht om de leefbaarheid van het dorp te behouden en om als kleinste dorp een stem te krijgen in de gemeente. Speerpunten van het DC waren onder andere het aanpakken van de vergrijzing, het dalende aantal inwoners, de dreiging om de basisschool te verliezen en stagnerende woningbouw. In het comité zitten momenteel acht bestuursleden met verschillende professionele achtergronden en met een diverse samenstelling. Ongeveer eens per twee jaar wordt er een ledenvergadering georganiseerd.

WWW.KENNISPLATFORMBEWONERS.NL Onder het mom van ‘het wiel niet opnieuw hoeven uit te vinden’ heeft de VKK zich aangesloten bij de interactieve website www.kennisplatformbewoners.nl. Eén van de taken van de VKK Gelderland is de uitwisseling van ervaringen tussen dorpen. Wanneer een dorp met een bepaald probleem bij de VKK aanklopt, proberen wij hen te helpen en door te verwijzen naar een deskundige of een ander dorp met een soortgelijk probleem of ervaring. Voor het efficiënter en effectiever uitvoeren van activiteiten hebben de VKK, haar leden en de betrokken vrijwilligers behoefte aan een betere en frequentere uitwisseling van de beschikbare kennis en informatie. Het kennisplatform is in 2006 opgezet door de VKK’s in Noord Brabant en Limburg om de uitwisseling van kennis en ervaring van initiatieven in Noord Brabant en Limburg te bevorderen. Het platform biedt ruimte voor de aansluiting van de VKK’s in andere provincies. Dit bespaart kosten en hoewel elke kern en ook elke provincie een eigen identiteit heeft, hebben veel kleine kernen toch te maken met dezelfde leefbaarheidsproblemen.

Al geruime tijd ging het gerucht dat een parenclub zich in de voormalige discotheek wilde vestigen. In het voorjaar 2007 bleek uit een krantenartikel dat dit op waarheid was gestoeld. Het dorpscomité heeft naar aanleiding van deze berichtgeving de mening van de dorpsbewoners over deze ontwikkeling gepolst. Dit leidde tot een mandaat van de Altforster bevolking aan het dorpscomité om er alles aan te doen de vestiging van deze parenclub te voorkomen. Allereerst is dit geprobeerd via de politieke weg: in de raadsvergadering van 12 april jl. heeft het DC spreektijd gevraagd en getracht de gemeenteraad te overtuigen van de negatieve gevolgen van de vestiging van een parenclub voor de bewoners van Altforst. Helaas stemden de raadsleden op één raadslid na, unaniem voor de vestiging van een parenclub in Altforst. Als argumenten werden genoemd dat een parenclub minder overlast bezorgt dan een discotheek en dat de gemeente nog geen seksinrichting heeft. Jurisprudentie uit 2001, het zogenaamde ‘Barneveld arrest’, stelt dat iedere gemeente één seksinrichting binnen haar grenzen zou moeten huisvesten. De locatie Altforst met haar half duizend inwoners, gelegen aan de rand van de gemeente zou hierin kunnen voorzien. Na deze raadsvergadering heeft het DC besloten om gebruik te maken van de juridische mogelijkheden, waarin de wetgeving voorziet bij het wijzigen van een bestemmingsplan. Op 3 juni heeft het dorpscomité haar zienswijze ingediend bij de gemeente West Maas en Waal. Hierin worden alle bezwaren tegen de vestiging van de parenclub verwoord en constructief onderbouwd.

Het doel van het kennisplatform is het bieden van een online platform waarmee iedereen die betrokken is bij het platteland, informatie kan uitwisselen rond de leefbaarheid van kleine kernen. Het platform biedt een interactieve website, gecombineerd met onder andere een leefbaarheidsboek, een projectenbank, mogelijkheden om te chatten en een tweewekelijkse nieuwsbrief. Naast het openbare gedeelte van de website is er een besloten gedeelte gerealiseerd voor de vrijwillige procesbegeleiders die ondersteuning bieden bij het maken van een dorpsplan. Tijdens het proces van het maken van dorpsplannen bestaat namelijk behoefte om ervaringen, ideeën en conceptdocumenten uit te wisselen. Technisch advies Extern technisch adviseur Bert Alkemade van Alkemade Creatieve Interactie is betrokken bij de ontwikkeling van het kennisplatform. Hij heeft veel kennis en ervaring met de inzet van ICT in de ontwikkelingen rond buurt- en dorpswebsites en het organiseren van interactie via internet.

Behoudens de ontvangstbevestiging is nog geen inhoudelijke reactie vanuit de gemeente op deze zienswijze ontvangen. Wel is een schrijven ontvangen waarin de gemeente aangeeft dat de procedure voorlopig stil ligt omdat de parenclub nog niet alle stukken voor de vergunningaanvraag heeft aangeleverd. Het dorpscomité wacht nu een verdere reactie van de gemeente af. Afhankelijk daarvan zullen verder stappen, waaronder een mogelijke gang naar de Raad van State, worden overwogen.

Succes alleen met uw inbreng Het succes van het kennisplatform valt en staat met de inbreng van plattelandsbewoners die zich betrokken voelen bij hun omgeving en samen aan een leefbaar platteland werken. Wat kunt u er zelf mee? - U kunt de website bezoeken om andere initiatieven, activiteiten, projecten, etc., te downloaden of om met anderen over een bepaald onderwerp te chatten. - U kunt ook uw eigen kennis van een bepaald onderwerp op de website zetten, zodat deze toeganke-

Josien Hissink

5

lijk worden voor andere dorpen. Door een eenmalige registratie (zie kopje Navigatie en dan Handleiding) kunt u op een eenvoudige manier zelf artikelen, reacties, foto’s en dergelijke plaatsen.

De identiteit van dorpen: wie heeft er over? "Bij uitbreiding of vernieuwing gaat vaak de eigenheid van dorpen verloren. Als de karakteristieke eigenschappen van dorpen worden verduidelijkt, kunnen uitbreidingsplannen daarop aansluiten. Zo kan de identiteit van dorpen behouden blijven." (website provincie Gelderland)

Ter promotie ontvangen de leden van de VKK binnenkort een artikel over het kennisplatform dat geplaatst kan worden in de lokale dorpskrant. Hoe meer mensen ervan weten, hoe meer mensen er gebruik van maken en hoe meer kennis en informatie op de website te vinden is. In Gelderland is een klankbordgroep gevormd die nadenkt over de ontwikkeling en promotionele activiteiten voor het kennisplatform. Heeft u interesse om hierin mee te denken, laat het ons dan weten. Omdat de site nog in ontwikkeling is, zijn ook andere opmerkingen meer dan welkom.

Om het karakter van dorpen te behouden, zou er procesmatig gewerkt moeten worden. "Het bouwen van wijken en buurten in dorpen is momenteel te veel afgeleid van stadsuitbreidingen. In de dorpen is nu dus sprake van ‘stadse stedenbouw’. Je zou in elk dorp een eigen vorm van ontwikkelen moeten maken. Het moet een proces zijn, waarbij langzamer uitgebreid wordt. Het proces moet trager verlopen in een dorp dan in een stad. Er moet meer inspraak voor de bewoners zijn. Door de snelheid waarmee er nu wordt uitgebreid, verliest het dorp zijn identiteit. Identiteit kost tijd!" (Piet Beekman in het artikel: Het Brabantse dorp moet eigen identiteit behouden. Website TU Eindhoven).

Rianne Boenink

Nieuws van de LVKK LVKK-Kantoor is verhuisd De LVKK heeft het platteland van Drenthe ingeruild voor dat van Gelderland. Sterker nog … we zijn ‘ingetrokken’ bij de VKK Gelderland. Om allerlei redenen zocht de LVKK afgelopen voorjaar naar een nieuwe geschikte plek voor haar kantoor en we hebben die gevonden in het Plattelandshuis te Wittebrink, waar ook de VKK haar kantoor houdt. De twee LVKK-medewerkers, Hans de Jong en Koos Mirck, werken dus nu vanuit het Gelderse, al gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat we nogal veel ‘op pad’ zijn en er gemiddeld maar ongeveer één à twee dagen in de week daadwerkelijk zijn.

De identiteit van het dorp is een zorgpunt geworden. In vorige decennia werden vaak via ‘stadse stedenbouw’ wijken aan dorpen geplakt, dat resulteerde in de zogenaamde ‘witteschimmelwijken’ oftewel nieuwbouw die niet past bij het dorp en eigenlijk overal zou kunnen staan. Op zoek naar andere methoden: ‘DGoEW’ en het ‘DNA van het Dorp’ Zoals de aandachtige lezers zullen weten is de VKK betrokken bij het project ‘Dorpen Groeien op Eigen Wijze’. Momenteel draait dat programma in de dorpen Hellouw, Hoenderloo, Keijenborg, Speuld en Nieuw-Dijk. In DGoEW wordt bewuster dan in het proces van dorpsplan maken, de vraag gesteld: ‘wat maakt dit dorp uniek, wat is er ‘eigen’ aan dit dorp, en waarom is dat op die wijze ontstaan?’ Het antwoord op deze identiteitsvragen moet richting geven aan de (eigen) wijze waarop woningbouw zou kunnen plaatsvinden in elk dorp.

Project met Landschapsbeheer Nederland In aansluiting op de prijsvraag van de dorpsommetjes hebben de LVKK, Landschapsbeheer Nederland en het Wandelplatform gezamenlijk een projectaanvraag bij LNV ingediend om per provincie nog drie ommetjes gerealiseerd te krijgen. Bij honorering van de aanvraag betekent het dat middelen vrij komen om ook in Gelderland nog enkele ommetjes te realiseren. BTW-verhoging Kermisbranche De LVKK kreeg het verzoek van de Nederlandse Kermisbond om die Bond te steunen in haar strijd tegen het voornemen van het Kabinet om de kermis van het lage naar het hoge BTW- tarief over te hevelen. De LVKK heeft ingestemd met dat verzoek, en in haar brief gewezen op het belang van een kermis voor een dorp. Kermis levert een belangrijke ontmoetingsplek voor grote groepen bewoners; het is een ijkpunt en hoogtepunt in het jaar en vertegenwoordigt een stukje dorpscultuur. Daarmee levert zij een belangrijke bijdrage aan de leefbaarheid van dorpen.

Een ander project dat stoeit met dezelfde vragen is het project ‘DNA van het dorp’ van de Stadsregio ArnhemNijmegen. De Stadsregio beslaat 22 gemeenten van Gelderland die samen een woningbouwopgave hebben van 26.000 nieuwbouwwoningen. De dorpen Overasselt, Laag Soeren en Valburg zijn door hun gemeenten aangewezen als locaties voor de bouw van nieuwe wijken. Om te voorkomen dat er wederom ‘witteschimmelwijken’ ontstaan gaat men eerst op zoek naar de identiteit (genetisch DNA) van het dorp, om van daaruit naar de stedenbouwkundige en architectonische eisen voor nieuwbouw te kijken.

Koos Mirck coördinator LVKK

6

Wat is nu die identiteit? Identiteit is subjectief. In de literatuur wordt identiteit direct gekoppeld aan zelfbewustzijn, aan de relatie tussen het individu en zijn omgeving. Dit betekent dat het uitmaakt wie de identiteit van het dorp vaststelt. Een socioloog komt tot een andere identiteitsbeschrijving dan een landschap-morfoloog, terwijl een dorpsbewoner wiens familie al generaties lang daar woont, misschien wel beide visies in zich verenigd. Wat mensen bindt die zich zorgen maken om de identiteit van dorpen, is waarschijnlijk direct gekoppeld aan hun zorgen om een teruglopende aantrekkelijkheid van het dorpenlandschap. Daarin vinden dorpsbewoners en professionals (de socioloog, landschap-morfoloog of architect) elkaar ook makkelijk. Zowel veel professionals als veel dorpsbewoners zijn niet gelukkig met de vroegere ‘witteschimmelwijken’. Vaak hebben beide groepen de wens beter aan te sluiten bij het bestaande dorp. Daarmee wordt dan bijvoorbeeld gewezen op een echt dorpskenmerk: de weilandjes in het dorp. Stadse stedenbouw leidt snel tot ‘inbreiding’, oftewel het volbouwen van de karakteristieke open plekken. Bouwen vanuit de wens de aantrekkelijkheid van het dorp te behouden of te vergroten, betekent soms het bewust in stand houden van de open plekken.

•

•

•

•

• • • •

nog voldoende aantrekkingskracht om volgende generaties aan het dorp te binden? Oude dorpen hebben vaak een directe relatie met het landschap. Wat was die relatie? (vb: wonen op de hoger gelegen zandrug, wonen op de eng, tussen bos en akker) Wat was het oorspronkelijke stratenpatroon van het dorp, volgens welke logica heeft het dorp zich ontwikkeld? Wat zijn de meest karakteristieke kenmerken van de bebouwing in het dorp? (Oude boerderijen met rieten daken? Herenboeren met arbeiderswoningen? Burgerwoningen? Landgoederen?) Gekoppeld aan de voorgaande vraag: wat zijn de karakteristieke perceelskenmerken binnen en buiten de bebouwde kom? (Groot, lang en smal, kleine tuinen?) Wat zijn de belangrijke karakteristieke open ruimten in uw dorp? Wat zijn de belangrijke zichtlijnen vanuit het dorp naar het landschap en vanaf het landschap naar het dorp? Waarom bent u trots op uw dorp? Zijn er kenmerken waarin een bewoner van uw dorp zich onderscheidt van een dorpsbewoner van elders?

Verwijzingen voor de geïnteresseerden: • Kleine Kernen Kookboek, te vinden via www.la4sale.nl/werk.html klik ‘ontwikkeling kleine kernen’ • Type in bij www.google.nl ‘identiteit dorpen nootdorp’. Het eerste artikel is interessant. • Kijk op www.innovatienetwerk.org onder ‘Concepten’ en ‘Ruimte creëren’ naar ‘nieuwe dorpen’.

Ook aantrekkelijkheid is echter zeer subjectief. Binnen hetzelfde dorp kunnen de redenen waarom bewoners hun dorp aantrekkelijk vinden zeer verschillen. Nieuwkomers kunnen karakteristieken van het dorp koesteren die door de oorspronkelijke bewoners misschien niet eens als zodanig herkend worden of niet gewaardeerd worden. Mag de karakteristieke oude klinkerbestrating van de brink in het dorp vervangen worden door asfalt? Het is een voorbeeld van vraagstukken waarover men zeer verschillend kan denken binnen hetzelfde dorp.

Lex Hoefsloot

Even voorstellen

Vragen die men zich kan stellen: Met stip op nummer 1: ‘Wie maakt zich zorgen over de identiteit van ons dorp?’ Zijn het uiteindelijk de dorpsbewoners die de identiteit van hun dorp vaststellen (eventueel ondersteund door professionals), of zijn het professionals die d.m.v. een rondkijken, onderzoek en interviews hun visie op uw identiteit vastleggen?

De medewerkers van VKK Gelderland zullen de komende vier maanden wat krapper komen te zitten... niet in personeel, niet in geld, maar in ruimte! Op 4 september ben ik, Josien Hissink, begonnen met mijn stage bij de vereniging. Tot aan de kerstdagen heb ik de tijd om vanuit het Plattelandshuis en vanuit mijn kamer in Wageningen aan het werk te gaan. Echt werk, ik heb er zin in! In Wageningen studeer ik Toegepaste Communicatiewetenschap, een nieuwe naam voor een studie die al bestond als ‘Voorlichtingskunde’. We krijgen onder andere onderwijs over communicatieve interventie, met behulp van communicatie sociale problemen oplossen door te onderhandelen en samen met andere partijen te leren. De VKK is goed bezig met deze moderne vorm van communicatie, ik verwacht hier leerzame praktijkervaring op te doen!

Dan een reeks inhoudelijke vragen die kunnen helpen bij het nadenken over de aantrekkelijkheid van uw dorp: • Wat is de historische ‘kernkracht’ van uw dorp? Wat daarmee bedoeld wordt zijn die karakteristieken die ervoor zorgden dat mensen bij elkaar gingen wonen, bijvoorbeeld de kerk van de kerkdorpen, maar het kan ook de terp (verhoging) in het waterlandschap zijn, of het kasteel wat bescherming bood. • Wat is de tegenwoordige ‘kernkracht’ van uw dorp? Oftewel wat is datgene wat de huidige bewoners als meest waardevol aan hun plek waarderen, en heeft dit

7

Het ‘Toegepaste’ van mijn studie zit hem in de landinrichting. In 2001 ben ik in Wageningen begonnen met de bachelor Landschapsplanning en ontwerp. Ondanks dat het een creatieve en afwisselende studie was, ging ik na drie jaar een andere kant op. Ik wilde meer weten over het sociale aspect van ontwerpen en plannen en zodoende ben ik overgestapt naar communicatiewetenschap. Het interessante van de VKK en haar projecten vind ik dat er vanuit het bewonersperspectief wordt gekeken wat de wensen en behoeften zijn. Dit in tegenstelling tot het van bovenaf opstellen van een structuurplan, waarin functies en locaties van de verschillende onderdelen van een leefgemeenschap worden vastgelegd. Het uitdagende lijkt me dat je nooit van tevoren weet wat er leeft onder de inwoners van een kleine kern.

Samen sta je sterker Bij de start van de voorbereiding voor de oprichting van de VKK in 1986 was een provinciale vereniging het doel. "Henk van Paassen, beroepskracht bij de Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen, stimuleerde de oprichting van provinciale VKK’s met als voorbeeld de verenigingen in Groningen , Friesland en Drenthe". Aan het woord is Henk Smits uit Breedenbroek, een kleine kern bij Dinxperlo in de Achterhoek. In het kader van het 20-jarig bestaan van de VKK Gelderland spreken we met hem over de beginjaren. Woningbouw, het afkalven van voorzieningen, verkeer door kleine kernen, hoe hou je de verenigingen in stand, normen lagere scholen en het behouden van postagentschappen en banken waren volgens Smits toen de thema’s. Hij herinnert zich nog goed de actie met een postkoets naar het Binnenhof. Het onderbrengen van postagentschappen bij winkels was het gevolg. "Gerard van Eck, destijds wethouder in de gemeente Gendringen, nam het initiatief om een voorbereidingscommissie op te richten. Henk Smits was in 1985 medeoprichter van de Belangenvereniging Breedenbroek-Voorst. De heer Smits werd door de heer Van Eck gevraagd om te helpen bij de oprichting van de VKK Achterhoek/Liemers. Al snel werd Henk ook bestuurslid van de VKK . "We wilden direct een provinciale vereniging worden, maar we hadden het geld niet om het groots aan te pakken, dus begonnen we met dorpsbelangenverenigingen in de buurt te benaderen. Ons netwerk breidde al snel uit naar 30 bestaande belangenverenigingen die graag lid wilden worden. Zo ontstond de Vereniging Kleine Kernen Achterhoek/Liemers". De eerste voorzitter voor korte tijd was Toon Abbink uit Beek bij ’s Heerenberg. Hij werd opgevolgd door de heer Bekius. De heer Geurkink uit Halle werd secretaris en de heer Hetterscheid uit Nieuw-Wehl werd penningmeester. Na ongeveer zes maanden moest de heer Hetterscheid stoppen en werd Henk Smits ‘bij gebrek aan beter’ penningmeester. Smits had weinig ervaring met het penningmeesterschap, maar hij zag gelukkig snel in dat een penningmeester noodzakelijk was. Met een eenmalige bijdrage van het Koningin Juliana Fonds (nu Oranjefonds) van 10.000 gulden en een startsubsidie van de LVKK werd gestart met de aanschaf van tweedehands kantoorartikelen om aan de slag te kunnen. Het eerste kantoor was boven het Staring Instituut in Doetinchem. Voor reiskostenvergoedingen was geen geld. Smits hierover "Ik ben heel zuinig geweest, want ik wilde geen schulden maken". Aan Hans Boxem, destijds werkzaam bij de Regio Achterhoek en later gedeputeerde bij de provincie, werd advies gevraagd om subsidie te krijgen van de provincie. Dit werd een kleine exploitatiesubsidie en het advies om te starten met projecten.

Tot aan de kerst hoop ik te weten te komen wat er leeft onder de bewoners van kleine kernen in Rivierenland. Vergeleken met de Achterhoek en de Veluwe zijn er in deze streek nog maar weinig dorpen lid van de VKK. Hebben ze in dit deel niet smachtend gewacht tot de VKK Achterhoek-Liemers zich provinciaal uitbreidde? Of kunnen de bewoners het hier makkelijk af zonder externe steun vanuit de vereniging? Met behulp van interviews probeer ik te ontdekken hoe inwoners van kleine kernen in Rivierenland communiceren over leefbaarheidthema’s, zowel onderling als richting de gemeente. Als leefbaarheid in een kleine kern actueel is, hoop ik een enthousiaste groep bewoners te vinden om de sterke en zwakke punten van het dorp alsmede de kansen en bedreigingen te bespreken. Een effect van deze SWOTanalyse kan zijn dat er een dorpsbelangenorganisatie wordt opgericht (voor zover die nog niet bestond). Deze organisatie kan er vervolgens voor kiezen om een dorpsplan op te stellen, mogelijk in samenwerking met de VKK Gelderland. Op basis van de analyses en de verschillende interesses in de dorpen in Rivierenland wordt door de VKK een subsidieaanvraag voorbereid voor het Leader+ Programma. Dit is goed klinkende toekomstmuziek, maar laat ik eerst aan het werk gaan om te ‘ontdekken’ wat er in Rivierenland leeft en hoe er wordt gecommuniceerd.

Projecten "In die tijd verhuisden we van Doetinchem naar de Korenaar bij de gereformeerde kerk in Halle. Geurkink

Tot ziens in Rivierenland! Josien Hissink

8

verhuisde naar de huidige locatie. In die tijd werd Gerard van Eck voorzitter. Volgens Smits was de heer Van Eck uitermate geschikt als voorzitter. Helaas werd Gerard ernstig ziek en moest hij het voorzitterschap overdragen aan Reiny Dijkstra. In 2003 is de heer Van Eck overleden.

woonde hier vlak bij en kon als secretaris vanuit het kantoor gemakkelijk veel werk verrichten". Het eerste grote project was Dorpen in het Groen. Met dit succesvolle project zijn zeer veel bomen en struiken aangeplant die passen in het Achterhoekse landschap. Sander Nijhuis werd aangenomen als projectleider. Bestuurslid Nico Wissing begeleidde dit project. Later is gestart met het project Dorpen met Visie, waarbij Mart Schouten gevraagd werd voor professionele ondersteuning vanuit zijn eigen adviesbureau. Niet elk project liep even goed. Het project landwinkels zorgde helaas voor veel kopzorgen. Via de projecten groeide de vereniging in naamsbekendheid en aantal leden. "We wilden graag structurele subsidie van de provincie, maar de provincie wilde eerst zien dat de gemeenten subsidie gaven. In 1999 kwam Ben Kothuis in het bestuur. Met zijn wethouderservaring uit de gemeente Doetinchem wilde Kothuis onderzoeken of gemeenten financieel konden bijdragen. Dit traject bleek erg lastig. Er waren veel gemeenten in de Achterhoek en de meeste gemeenten vonden de subsidiëring van de VKK een provinciale taak. "Zo werden we steeds van het kastje naar de muur gestuurd". In 2001 heeft de heer Smits het penningmeesterschap overgedragen aan Wim Giesbers uit Rekken. In die tijd werd de Stichting Plattelandsontwikkeling Achterhoek (SPA) opgericht. SPA huurde een deel van het kantoor van veevoederbedrijf ‘De Hoop’ in Wittebrink en de VKK kon samen met Staring Advies onderhuren. SPA werd later PAL (Plattelandshuis Achterhoek/Liemers) en het VKK-kantoor

Smits ziet nog steeds het grote belang van de VKK. Hij ziet de afkalving doorgaan van voorzieningen in kernen. Na de herindeling volgen ook de grotere kernen. Smits noemt Varsseveld als voorbeeld. "Winkels die verdwijnen krijg je niet zomaar terug". De mobiliteit van veel mensen zorgt ook voor grote veranderingen op het platteland. "Je moet realist zijn, de afkalving is niet te stoppen. Tegen grote winkels als de Makro en Ikea kun je niet op". Smits waarschuwt voor de ontwikkeling van privatisering en schaalvergroting, de buslijnen gaan bijvoorbeeld niet meer door de kernen en het ambulancevervoer is ondergebracht in groter verband. De regiotaxi liep naar tevredenheid, maar nu het in groter provinciaal verband is gekomen, loopt de planning niet goed. Ook de gemeentelijke herindeling ziet hij als een oorzaak voor de mindere betrokkenheid van burgers bij de overheid en bij de overdracht van WMOtaken naar de gemeente vraagt hij zich af of het wel goed komt. Genoeg nog te doen dus voor de komende 20 jaar, volgens Henk Smits. Peter van Heek

Henk Smits, één van de oprichters van de VKK, in zijn tuin te Breedenbroek.

9

Voorst alleen en besteedt daarom veel aandacht aan toeristen en het bieden van aantrekkelijke en leuke arrangementen zoals ‘hap en trap’, fietstochten door de omgeving langs restaurants en cafés. Restaurant van Hal heeft zelf als pluspunt dat het al 50 jaar bekendheid in de Achterhoek heeft verworven, onder andere door de beroemde halve haantjes en de Achterhoekse gemoedelijkheid.

Vriend in the picture In elke Kleine Kernen Koerier besteden we aandacht aan een Vriend van de VKK Gelderland. De ‘Vrienden’ steunen de vereniging financieel en daarvoor zijn we ze erg dankbaar. In dit nummer staat één van de oudste Vrienden in de schijnwerpers, namelijk Restaurant Van Hal in de buurtschap Voorst bij Gendringen.

De VKK hoopt dat veel mensen de weg blijven vinden naar Restaurant Van Hal en het lekkere eten daar!

Eigenaar Caspar van Hal vertelt dat zijn vader destijds Vriend is geworden, maar hij onderschrijft zelf het belang van de Vereniging Kleine Kernen ook. "Het is belangrijk dat er een organisatie is die zich bekommert om de kleine kernen. Samen sta je toch sterker dan één en je kunt zo beter invloed uitoefenen op de overheid."

Rianne Boenink

Wat voor rol speelt het restaurant zelf op het platteland? Volgens Caspar is Restaurant van Hal het sociale middelpunt van de buurtschap Voorst. "Bij ons wordt de jaarlijkse kermis gehouden en onder andere de schietvereniging en schutterij zetelen hier. Ook wanneer een lokale fietstocht georganiseerd wordt, begint en eindigt het hier. Alles wat met Voorst te maken heeft, gebeurt hier. Wij zijn als een soort buurthuis en dat is van vroeger her al zo." Caspar geeft aan dat het in de toekomst voor de horeca op het platteland steeds moeilijker wordt. Het cafébezoek en de feesten veranderen. Mensen zijn mobieler geworden en geven niet meer automatisch een feest in de eigen woonplaats. "Je moet jezelf onderscheiden. Nieuwe kansen liggen in het agrotoerisme." Het restaurant kan niet leven van

Casper van Hal van Restaurant Van Hal

10

BESTUUR

Vrienden van de Vereniging Kleine Kernen Lankhof Beveiliging

AALTEN

Mini Camping ‘De Wolboom’

AALTEN

Klein Camping de Rijnstrangen

AERDT

Mondra Groep Metaalbewerking

ANDELST

SAB Advies voor Ruimtelijke Ordening BV

ARNHEM

Joh. Rutgers Timmer-Meubelfabriek BV

DE HEURNE

Rabobank Graafschap-Zuid

DINXPERLO

Postma en Partners elektrotechniek BV

DUIVEN

Bongers en Lemmers Makelaardij

GAANDEREN

Paul Peters,

voorzitter [email protected]

Tinie Voortman,

vice-voorzitter [email protected]

Joke van der Kerk, secretaris [email protected] Joop Spijkers,

penningmeester

Ernst Bouwbedrijf BV

GAANDEREN

Gamalco

GAANDEREN

Schildersbedrijf H.J. te Boekhorst

GAANDEREN

Hondeveld Weg- en Waterbouw

GELSELAAR

Rabobank Achterhoek-Oost

GROENLO

Schoonheids- en pedicuresalon Willy

HAAFTEN

Coops Mengvoeders BV

HALLE

Notariskantoor Van der Reijt en Reijenga

‘S HEERENBERG

Rabobank Achterhoek-Noord

LOCHEM

Mart Schouten Advies

LOCHEM

Woningstichting Beter Wonen

LOENEN

Mombarg Groep BV

MARIËNVELDE

Installatiebedrijf Pierik

MEDDO

Frans Turling,

Café Restaurant J. ter Voert

MEGCHELEN

Michiel Verschoor, bestuurslid

Kiwitz Megchelen BV

MEGCHELEN

Tillman Chemische Bouwstoffen BV

MEGCHELEN

Wissing Hoveniers BV

MEGCHELEN

Rabobank Groesbeek/Millingen a/d Rijn

MILLINGEN a/d RIJN

Geerdink Groen

NEEDE

Geerdink Handelsmaatschappij B.V.

NEEDE

Wanders Metaalprod. BV

NETTERDEN

Mevr. E.M. Vennevertloo Fysiotherapie

RIETMOLEN

H.P. Goudswaard

SILVOLDE

[email protected] Ate van Balen,

bestuurslid [email protected]

Wim Giesbers,

bestuurslid [email protected]

Theo Harbers,

bestuurslid [email protected]

Pieter Hulsegge,

bestuurslid [email protected] bestuurslid [email protected]

MEDEWERKERS Peter van Heek,

coördinator [email protected]

Lex Hoefsloot,

consulent [email protected]

M.I.D. Group B.V.

SILVOLDE

Hotel Restaurant Herberg Jan

SILVOLDE

Ankersmit Tuinmachines

SINDEREN

Hotel-restaurant De Roode Leeuw

TERBORG

Ulamo BV Metaal

ULFT

Straalbedrijf Gebr. Van Ginkel BV

VALBURG

Enning-Fokkink garantiemakelaars

VARSSEVELD

G.J. Kramp BV

VARSSEVELD

Restaurant Van Hal

VOORST

Veluwe/IJsselvallei/Gelderse

Fa. Lucassen Boomkwekerij

VORDEN

Vallei

Rabobank Wehl

WEHL

WBC-Projekten BV

WINTERSWIJK

Bouwbedrijf H.J. Wiggers en Zn.

WOOLD

buurtschappen tot

Rabobank Liemerse Poort

ZEVENAAR

± 750 inwoners

Rianne Boenink,

junior consulent [email protected]

JAARPROGRAMMA 2007 15 november

20 november

Het bestuur van de Vrienden bestaat uit: Nico Wissing tel. 0315-377276, Reiny Dijkstra 0315-230085 en Pieter Hulsegge 055-5061554

11

Het bestuur komt naar u toe,

Bijeenkomst kleine kernen en

Colofon Jaargang 20, nummer 3, oktober 2007 De Kleine Kernen Koerier is het officiële orgaan van de VKK Gelderland en verschijnt vier keer per jaar. Oplage: 1000 VKK Gelderland, Hummeloseweg 85, 7021 KN Wittebrink Telefoon 0314 – 63 11 68, Fax 0847 – 188906 Het kantoor is geopend op dinsdag, woensdag en donderdag E-mail: [email protected], Website: www.vkkgelderland.nl Redactie: Rianne Boenink Martin Bouwmeesters Peter van Heek Peter Venhuis Tinie Voortman Eindredactie: Ben Kothuis Vormgeving: Ton Baake, Hengelo(O) Druk: Drukkerij Weevers Vorden

Het volgende nummer Het volgende nummer verschijnt in december 2007. Reacties en kopij graag sturen of mailen naar het VKK-kantoor. Abonnement VKK-leden ontvangen drie exemplaren per nummer voor de voorzitter, secretaris en penningmeester van de dorpsbelangenorganisatie. Extra nummers of losse nummers sturen wij toe via een abonnement. Dit abonnement kost € 15,- per jaar. Hiervoor ontvangt u vier nummers. Opgave voor een abonnement bij het VKK-kantoor.

kijk ook op onze site: www.vkkgelderland.nl