KLEINE KERNEN KOERIER

KLEINE KERNEN KOERIER Jaargang 23, nummer 3, oktober 2010

Werken aan topdorpen In de toekomst zal het traditionele beeld van een dorp verdwijnen. Autonome dorpen zullen worden omgevormd naar woondorpen. Dat is althans de mening van sociaal geograaf Frans Thissen van de Universiteit van Amsterdam. Hij hield een inleiding over het onderwerp Topdorpen voor ruim 180 deelnemers aan de eerste gezamenlijke werkconferentie van de VKK samen met de FDG (Federatie Dorpshuizen in Gelderland). Deze werd 24 september gehouden in het provinciehuis in Arnhem. “In een autonoom dorp, zoals de meeste dorpen nog zijn, zijn de voorzieningen een voorwaarde. Deze voorzieningen zijn in een woondorp het resultaat van de inspanningen

van de bewoners. Dit betekent een andere kijk op de sociale infrastructuur. Een topdorp voldoet aan drie voorwaarden: een goede kwaliteit van wonen, een ontmoetingsfunctie en de aanwezigheid van sociaal kapitaal.’’ Onder dat laatste wordt vooral verstaan gemeenschappelijke activiteiten, sociale steun en participatie. Daarvoor zijn bewoners nodig met grote netwerken, volgens Thissen. ,,Het gaat om actief, open en betrokken zijn. Dan krijg je vernieuwende sociale vitaliteit, ‘’ aldus de universitair docent. De deelnemers aan de conferentie, die als thema had ‘Werken aan topdorpen in Gelderland’ gingen in work-

Tijdens de werkconferentie werd de aanwezigen een aantal stellingen voorgelegd. Met de stelling ‘Tradities belemmeren de groei naar een topdorp’, waren de meeste aanwezigen inclusief de inleider, dr. Frans Thissen (op de voorgrond) het niet eens.

shops aan de slag om van elkaar te leren wat de juiste instrumenten zijn om het predicaat topdorp te verwerven. De onderwerpen daarbij waren uitvoering dorpsplannen, woningcorporaties, beschermd dorpsgezicht, dorpsbudgetten en multifunctionele accommodaties (voor verslagen workshops zie pagina 9) Komische nabespreking Na het werk in de workshops was het tijd voor ontspanning. Actrice Greet Vos ging met een collega en een pianist in op hetgeen in de workshop was besproken. Dat gebeurde op humoristische wijze. Na rondvraag in de zaal over een thema, waarvan enkele steekwoorden op een flap werd geschreven, improviseerden de acteurs een lied, begeleid door pianoklanken. Een van de thema’s die tot grote hilariteit in de zaal leidde, had als onderwerpen het bouwen van starterswoningen door een woningcorporatie en een hangplek voor ouderen. De steekwoorden omwonenden, beren op de weg, dure villa’s, bureaucratie, bestemmingsplan, stankcirkel en Natura 2000 leverden een komische presentatie op in drie uitvoeringen.

Als het aan de provincie Gelderland ligt komt het voortbestaan van de VKK en de FDG met ingang van volgend jaar aan een zijden draadje te hangen. De provincie draait de subsidiekraan voor beide organisaties helemaal dicht. Volgens gedeputeerde Hans Esmeijer is dit geen kwestie van bezuinigingen, maar gebeurt het in het kader van minder bemoeienis door de provinciale overheid. Op verzoek van rijk en gemeenten, aldus Esmeijer tijdens de werkconferentie. De voorzitters van beide organisaties reageerden getergd op zijn woorden. Waalderbos noemde het geen gelukkige boodschap. ,,Er werken heel veel vrijwilligers in 250 kleine kernen en die moeten professioneel ondersteund worden door mensen die daar goed voor opgeleid zijn en betaald worden met provinciale subsidie. Dat blijkt perfect te werken.’’ Hogenbirk vond het te makkelijk dat de provincie zegt dat subsidiëring niet haar taak is. ,,Wij hebben veel deskundigheid in huis, 1 euro van de provincie levert 3 tot 8 euro in de dorpen op.’’ Beide voorzitters stelden de gedeputeerde een stevige lobby in het vooruitzicht ,,om provinciale staten te laten beslissen het bestaande beleid voort te zetten.’’ Esmeijer reageerde tamelijk laconiek: ,,Kennelijk is er door de staten een verkeerd jaartal ingevuld. U gaat vragen of dat de bedoeling is. Ik hoor het wel.’’ Marjolein Rietman

Inhoudsopgave jaargang 23/3, oktober 2010

Greet Vos koppelde de uitkomsten van de workshops aan het eind van de dag terug aan het publiek met theater en zang. Het publiek werd hier op ludieke wijze in betrokken.

En passant werd, totaal onverwacht, door middel van een soort afvalrace onder de aanwezigen in de zaal, de vrijwilliger met het meeste aantal dienstjaren in het zonnetje gezet. Dit bleek VKK-bestuurder Wim Giesbers te zijn, die al 43 jaar actief is in de Berkellandse dorpskern Rekken. De conferentie werd besloten met een oproep van de voorzitters van de VKK en de FDG, Willy Waalderbos en Fré Hogenbirk, aan de bewoners van alle Gelderse kleine kernen om beide organisaties te steunen in hun strijd tegen de plannen van de provincie.

1 2 3 3 4 4 5 7 7 8 8 9. 10 11 11 11 12

Werken aan topdorpen Inhoudsopgave Van de voorzitter Stand van zaken van dorpsplannen Nieuws van de LVKK Even voorstellen: Albert Bos Duurzame energieprojecten in dorpen Studenten helpen bij werken aan leefbaarheid Dorpsplan vernieuwen Voortgang project Rivierenland in eigen hand Duurzaam leven in Transition Towns Werken aan topdorpen workshops Vriend in the picture: Hoftijzer bv Aalten Vrienden van de VKK Bestuur, adviseurs en medewerkers Jaarprogramma Colofon en mededelingen

Inlegvel: Openbaar vervoer in het landelijk gebied; Buurtbus en Regiotaxi en het ROCOV Gelderland-Stadsregio

2

Helaas hebben we afscheid genomen van Henny Hermans als medewerkster secretariaat. Henny blijft als procesbegeleider actief in onze vereniging. Sjouke Bakker was stagiair bij de VKK en heeft inmiddels zijn studie Plattelandsvernieuwing aan de Hogeschool Van Hall Larenstein afgerond. Sjouke is betrokken bij enkele projecten van de VKK en hij is medewerker secretariaat geworden. Het VKK-team is dus weer op volle sterkte.

Van de voorzitter De werkconferentie op 24 september 2010 in het provinciehuis was een groot succes. Maar liefst 180 mensen werkten mee aan het ontwikkelen van instrumenten om een topdorp te worden. Elders in deze KKK kunt u het verslag lezen. De Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM) heeft besloten om mee te werken aan een boekje over Topdorpen. In dit boekje worden de diverse instrumenten opgenomen die helpen om van je dorp een topdorp te maken. Door de inzet van de stuurgroep Topdorpen en met name door Henk Pot als projectleider was de conferentie goed voorbereid. In de vorige Kleine Kernen Koerier meldde ik u dat de Federatie Dorpshuizen Gelderland (FDG) en de VKK Gelderland een nieuwe subsidieaanvraag hebben ingediend bij de provincie voor de jaren 2011 en 2012. VKK en FDG willen samen een ondersteuningsinstelling t.b.v. de vitalisering van het platteland opzetten. Vragen van dorpsbelangenorganisaties, dorpshuisbesturen, gemeenten, woningcorporaties en andere organisaties komen dan bij één loket terecht. Ook wordt de samenwerking lokaal tussen dorpshuizen en dorpsbelangenorganisaties verder gestimuleerd. Door het bezuinigingsproces van de provincie wordt de gezamenlijke aanvraag echter gezien als nieuw beleid en Provinciale Staten hebben besloten dat er geen geld is voor nieuw beleid. Om deze reden heeft het college van Gedeputeerde Staten besloten om de aanvraag niet te honoreren. Hoe FDG en VKK hier uit komen is dus nog erg spannend. Op 10 november nemen de statenleden een besluit over de voorstellen van het college van Gedeputeerde Staten. Wij hebben de statenleden gevraagd om een amendement in te dienen voor de jaren 2011 en 2012, zodat het voortbestaan van beide organisaties gewaarborgd wordt.

Op 23 november hoop ik velen van u te ontmoeten op de ledenvergadering die weer in het Streekhuus in Zelhem gehouden wordt. Graag tot dan! Willy Waalderbos voorzitter

Stand van zaken dorpsplannen Veel dorpen maken dorpsplannen, vanuit eigen initiatief of op verzoek van de gemeente. De kern van een dorpsplan volgens de VKK methodiek is dat de ideeën van onderaf komen, bottom-up. Tijdens de Startbijeenkomst kan het hele dorp ideeën aandragen en wordt men uitgenodigd om ‘te dromen’ over het dorp. Niets is gek of raar… en juist daardoor komen de meest creatieve en vernieuwende oplossingen naar boven. Op dit moment zijn er volgens de VKK-methodiek 38 dorpsplannen afgerond. Welke dit zijn is te lezen op de website van de VKK onder ‘dorpsplannen’. Het laatste dorpsplan dat is gepresenteerd, is die van Drempt. VoorDrempt en Achter-Drempt hebben gezamenlijk één plan gemaakt onder de noemer ‘Twee kernen, één dorp’. Maar ook in de buurdorpen Hummelo, Hoog-Keppel en LaagKeppel zijn dorpsplannen gemaakt. Op 2 november worden de vier plannen gezamenlijk aangeboden aan het gemeentebestuur. Op dit moment wordt in nog eens 16 dorpen gewerkt aan een dorpsplan. In de gemeente Wijchen worden op dit moment in drie dorpen tegelijk dorpsplannen gemaakt onder begeleiding van de VKK en wel in Niftrik, Bergharen en Balgoy. Ook hebben zich weer nieuwe dorpen aangemeld voor een dorpsplan, zoals Wapenveld in de gemeente Heerde. Vanuit de VKK zijn we dan ook druk met het coördineren van de ruim 50 procesbegeleiders. Wie zich wil aanmelden als procesbegeleider kan hiervoor meer informatie vinden op de website van de VKK (vacatures).

Verheugd kan ik u melden dat Albert Bos de opvolger is geworden van consulent Lex Hoefsloot. Op 1 september hebben bestuur en medewerkers op ongedwongen wijze (klootschieten op de Needse Berg) afscheid genomen van Lex Hoefsloot. In deze koerier treft u in de rubriek ’Even voorstellen’ een stukje aan van de nieuwe consulent Veluwe en Vallei. Wij wensen hem veel succes toe.

Josien Hissink

3

Even voorstellen: Albert Bos

Nieuws van de LVKK Als vervolg op de inventarisatie die de LVKK dit voorjaar bij alle Provinciale Verenigingen heeft gehouden, is geprobeerd voorstellen te formuleren die recht doen aan de verwachtingen in de Provincie én aan de noodzaak bij landelijke vraagstukken meer aan de weg te timmeren. In het Algemeen Bestuur is in de septembervergadering afgesproken dat de Landelijke Vereniging werkt vanuit eenheid in verscheidenheid. De Provinciale Verenigingen zijn autonoom en bestrijken alle zaken in hun provincie; de Landelijke Vereniging is er voor kennisuitwisseling, gezamenlijke belangenbehartiging en voor het doorgeven van de belangrijke signalen. Besloten is om ons meer inhoudelijk te profileren en ook onze inhoudelijke kennis beter te delen. Hiertoe wordt o.a. jaarlijks een kaderdag georganiseerd waar we met alle bestuurders en coördinatoren een verdiepingsslag hopen te maken rond een actueel thema. De eerste wordt in april 2011 georganiseerd. Ook verandert de vergadering van het Algemeen Bestuur in meer inhoudelijke richting.

Met veel plezier zal ik als consulent het team van de VKK Gelderland komen versterken. Mijn werkgebied is de Veluwe en de Gelderse Vallei. Na mijn middelbare school heb ik Cultuurtechniek gestudeerd aan de Hogere Bosbouw en Cultuurtechnische School in Arnhem, tegenwoordig Hogeschool Van Hall Larenstein in Velp. Ook heb ik nog een onderwijsmodule gevolgd aan de HAS in Den Bosch. Ik heb in Noord Jemen gewerkt in een plattelandsontwikkelingsproject met de nadruk op drinkwater. In de kop van Overijssel heb ik een paar jaar bij Staatsbosbeheer gewerkt in het landschapsbeheer. Ik woonde in de kleine kern Wapserveen (Drenthe). Daar heb ik de vrijwilligers vacaturebank Havelte en omstreken opgericht. Daarna heb ik bijna twintig jaar bij het ISRIC gewerkt. Het ISRIC is een internationaal bodemkundig instituut. Het verwerken van informatie was een belangrijk deel van mijn werk. Erg leuk vond ik het geven van training aan bodemkundigen uit ontwikkelingslanden. Ik heb ze geleerd hoe de bodem in beeld te brengen door middel van exposities. Dat mocht ik ook on-the-job doen in India, Nigeria en Kenia. In Nederland heb ik meegewerkt aan het Museonder, het ondergrondse museum op de Hoge Veluwe. De afgelopen jaren heb ik gewerkt voor de Vereniging Van Afgestudeerden VVA Larenstein. Ik heb daar een Magazine opgezet en excursies en informatieve bijeenkomsten georganiseerd. Ik sluit mijn werk daar af met het organiseren van een Carrièredag. Een zestigtal bedrijven en instellingen presenteren zich aan de studenten. Samen met de docenten heb ik ervoor gezorgd dat de studenten leren netwerken om zich zo voor te bereiden op hun loopbaan.

Ondertussen staat de wereld om ons heen niet stil. Veel provincies zijn of gaan bezig met een kerntakendiscussie, waarbij het gevaar op de loer ligt dat de ondersteuning vanuit de provinciale vereniging door bezuinigingen op de tocht komt te staan. De provincie legt die taken bij de gemeentes, maar de vraag is of die bereid zijn een provinciale structuur te laten voortbestaan. Als Landelijke Vereniging proberen we verschillende Ministeries er op te wijzen dat decentralisatie van Landelijke Overheid naar Provinciale Overheid naar Gemeentelijke Overheid er toe dreigt te leiden dat een belangrijke en relatief zeer goedkope ondersteuning van actieve burgers wegvalt. De eerste voorbereidingen van het Nationale PlattelandsParlement 2011 zijn gestart. We proberen om samen met KNHM en Netwerk Platteland de stem van de actieve bewoners van het platteland sterk te laten doorklinken bij de beleidsmakers van woningcorporaties en zorginstellingen én bij de landelijke politici.

Dat netwerken is een van mijn taken als consulent. Mensen bij elkaar brengen en de weg wijzen naar informatie en te helpen zoeken naar subsidiemogelijkheden voor burgerinitiatieven. Ik ken de VKK al heel wat jaren. Ik heb net als veel andere vrijwilligers de cursus procesbegeleider dorpsplannen gevolgd. Samen met de werkgroepen uit Halle, Harfsen, Emst en Hummelo heb ik gewerkt aan dorpsplannen. Onlangs ben ik begonnen in Spijk. Een nieuwe ontwikkeling waarvan we veel hopen te leren. Ook op andere wijzen heb ik samengewerkt met de VKK.

Steeds nadrukkelijker gaat ook de problematiek van de Dorpshuizen onderdeel worden van de werkzaamheden van de LVKK. Het Dagelijks Bestuur is uitgebreid met twee leden uit de ‘dorpshuizensfeer’ en momenteel wordt gewerkt aan een projectplan waarmee we voldoende middelen hopen te verkrijgen om o.a. een landelijke functionaris te kunnen aanstellen ten behoeve van de dorpshuisvrijwilligers. Koos Mirck

4

Ik ben secretaris van de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM), afdeling Gelderland. De KNHM en de VKK Gelderland hebben verschillende projecten samen uitgevoerd. Ik heb meegewerkt aan het project ‘Van Spölleman tot Normaal, dorpscultuur en plattelandswaarden, hoe houd je ze vitaal?’. Ook aan projecten als ‘Welkom op het platteland’, ‘Kijk op ruimtelijke kwaliteit’ in Leuvenheim en het Plattelandsparlement heb ik mijn steentje bijgedragen.

Duurzame energieprojecten in dorpen ‘Achterhoek wil pilot duurzame energie’, ‘Extra geld voor energieneutraal Bronkhorst’, ‘Groen licht voor vergistingsinstallatie’. De kranten staan er bol van en op het platteland gonst het ervan: duurzame energieprojecten. Ook bij de VKK komen de geluiden aan alle kanten binnen: in Almen schrijven de inwoners hun eigen klimaatplan, de KNHM gaat duurzame energieprojecten ondersteunen en het Plattelandshuis is bezig met een project ‘Stimuleren duurzame energie’.

Als redacteur van www.kennisplatformbewoners.nl houd ik mijn ogen en oren open om informatie door te geven. Een website die de moeite waard is om te bezoeken! Ik ben burgerlid van het Dorpsplatform Oosterbeek en draag op deze manier als betrokken burger bij aan de leefbaarheid van mijn dorp. Het Dorpsplatform heeft als doel het bevorderen c.q. verbeteren van het leef- en woonklimaat in het dorp. Het platform is een samenwerkingsverband van burgers, gemeente, woningcorporatie, politie en welzijnsstichting. Hierdoor heb ik ‘van binnenuit’ ervaring als lid van een dorpsraad.

Als inwoner bent u wellicht individueel al bezig met duurzaamheid. Kan dit niet uitgebreid worden naar een project voor het hele dorp? In de gemeente Lochem hebben zes inwoners uit de kernen het initiatief genomen om een coöperatieve vereniging op te richten voor duurzame energie. De animo was enorm, bleek bij een informatiebijeenkomst op 6 oktober in Eefde. Er waren zeker vijftig mensen die persoonlijk en professioneel geïnteresseerd zijn in duurzame projecten. Het streven is om op 11 november, de Dag van de Duurzaamheid, de Lochemse coöperatieve energievereniging (i.o.) te presenteren. Hoe is dit in zijn werk gegaan en welke stappen zijn er nodig?

Tot slot, informatie en enthousiasme kun je delen met anderen en er meer aan overhouden. Met veel enthousiasme begin ik aan mijn nieuwe baan. Ik hoop mijn enthousiasme voor de leefbaarheid in kleine kernen met anderen te delen.

Om een duurzaam dorp te worden zijn drie ingrediënten nodig: 1) motivatie vanuit de bevolking, 2) samenwerking met gemeente, energiebedrijf, ondernemers, installateurs

Albert Bos

De animo onder inwoners van de gemeente Lochem voor het oprichten van een Coöperatieve Vereniging voor Duurzame Energie is groot.

5

opleveren." Samenwerking met de gemeente, milieuambtenaren, energiebedrijven, technici en ondernemers is een belangrijke stap in het proces. Net als bij de bevolking zal ook bij alle partijen die nodig zijn voor het realiseren van het project, draagvlak en betrokkenheid moeten ontstaan. 3. Een passende ingreep Er zijn verschillende mogelijkheden om duurzame energie in de vorm van elektriciteit of warmte op te wekken: biomassa vergisten, verbranden of vergassen, Warmte Koude Opslag, windturbines, zonnepanelen en zonnecollectoren. Door lokaal energie op te wekken en in de directe omgeving te gebruiken, wordt de betrokkenheid vergroot. Bij de boerderij liggen zonnepanelen die elektriciteit voor het dorp leveren. Een andere mogelijkheid is het gebruiken van vergassingsketels. Hier kan alles in, van stro, hout en hooi tot snoeiafval en meer. Kort samengevat komt het erop neer dat materiaal uit de omgeving gebruikt kan worden voor het opwekken van warmte en elektriciteit. De teelt van energiegewassen kan boeren een nieuwe impuls geven. Voor het opstarten van een project worden businesscases uitgewerkt. Hierbij worden de mogelijkheden en de bijbehorende opbrengsten verkend. Een businesscase is bijvoorbeeld het te bouwen dorpshuis in VarsselderVeldhunten. Hier is door Arcadis onderzoek gedaan naar mogelijkheden en opbrengsten om zonnepanelen op het dak te plaatsen, eventueel in combinatie met een windturbine. Ook voor uw project kunnen berekeningen gedaan worden om de kosten en baten te vergelijken.

Op het dak van een stal is ruimte genoeg voor zonnepanelen

en bedrijven die gespecialiseerd zijn in duurzame technieken en 3) een passende ingreep, op maat gemaakt. In dit artikel gaan we verder in op deze drie ingrediënten. 1. Motivatie Wat kan de motivatie zijn voor het starten van een project om een duurzaam dorp te worden? Het kan een economisch motief zijn. Maar iedereen kent uiteraard ook de maatschappelijke motieven. Een citaat uit De Stentor van 30 juli 2009 laat de motieven van Loet Otto zien. Hij is initiatiefnemer van de werkgroep ‘naar een energieneutraal Almen’: "Loet Otto, beleidsmedewerker wonen bij de gemeente Apeldoorn, is steeds meer gaan inzien dat het steeds moeilijker wordt om de woonlasten te betalen. Vooral door de stijgende energieprijs, die alom wordt voorspeld. Voeg daar de klimaatverandering én de niet oneindige beschikbaarheid van fossiele brandstoffen bij, en de motivatie van Otto is verklaard. Dat de energieprijs nu is gedaald, is een valkuil. Als de economie weer aantrekt neemt de vraag naar fossiele brandstoffen toe en stijgt de energieprijs weer." De basis van het slagen van een project is dat de bevolking het idee ondersteunt. In Eefde, waar het plan voor een Coöperatieve Vereniging voor duurzame energie werd gepresenteerd, waren verschillende agrariërs aanwezig die de daken van hun stallen wel beschikbaar willen stellen voor zonnepanelen. Ook waren er professionals aanwezig zoals installateurs van Warmte Koude Opslag, maar ook accountants, mensen die lid zijn van visiegroepen duurzame energie enzovoorts. Het argument liep uiteen van: "Ik wil mijn respect voor de aarde gezicht geven!" tot "Van de overheid moeten we het zelf doen, ik wil daar wel onderdeel van zijn".

Kleinschalige projecten op overzichtelijke schaal hebben momenteel veel belangstelling. Het veld is nog lang niet volledig ontwikkeld en oplossingen zullen altijd op maat gemaakt worden. Een kans voor de dorpen! Wilt u ook met uw dorp of buurt werken aan energiebesparing? Hebt u ideeën, wensen, vragen of problemen t.a.v. duurzame energie in uw dorp? Laat het dan bij de VKK weten. Josien Hissink

2. Samenwerking Ab Reurslag, projectmedewerker ‘Stimuleren Duurzame Energie’ bij het Plattelandshuis, benadrukt de samenwerking en de organisatie van een project. "Een dorp dat aan de duurzame energie wil, zal er goed aan doen een coöperatie of maatschappij op te richten. Voordeel daarvan is de Energie Investeringsaftrek die een belastingvoordeel kan

6

nisatie bent u uiteraard zoveel mogelijk betrokken bij de exacte formulering van de opdracht en het stagewerkplan.

Studenten helpen bij werken aan leefbaarheid Als dorpsbelangenorganisatie hebt u ongetwijfeld een lange ‘to do list’ van projecten die u wilt opzetten, uitzoeken of uitwerken in uw dorp. Doordat u een beroep moet doen op vrijwilligers kan de uitvoering van ideeën soms een poos op zich laten wachten en om nou een professioneel bureau in te huren… dat gaat u te ver!

Wilt u studenten een zinvolle, leerzame en uitdagende stageplek bieden? Stuur dan uw project naar VKK Gelderland. Wees zo concreet mogelijk bij uw aanvraag. Op onze website vindt u een formulier voor de aanvraag. Wat kost het? Voor de begeleiding van studenten vraagt VKK Gelderland in principe niets. U betaalt immers contributie en uw gemeente steunt de VKK met een jaarlijkse bijdrage per dorp dat lid is bij de VKK. Deze bijdrage is echter vrijwillig en niet iedere gemeente geeft hier gehoor aan. Voor dorpen waarvan de gemeente geen jaarlijkse bijdrage aan de VKK overmaakt, vragen wij, afhankelijk van de omvang van de opdracht, een bijdrage om de student te kunnen begeleiden.

Denk dan eens aan de mogelijkheid om een student stage te laten lopen in uw dorp. Hij of zij doet praktijkervaring op en levert bovendien een bijdrage aan de maatschappij. Hogeschool Arnhem-Nijmegen (HAN) staat achter het werkveld van de VKK en bovendien ziet de stagecoördinator goede stagemogelijkheden voor studenten in dorpen. Het gaat om studenten van de opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming (CMV) uit Nijmegen.

Josien Hissink

Waarschijnlijk hebt u wel een opdracht liggen maar voelt u zich als vrijwilliger in het bestuur van de dorpsbelangenorganisatie geen stagebegeleider. De VKK Gelderland begeleidt regelmatig studenten en is ook bereid om dit voor de dorpen te doen. In de praktijk betekent dit dat de VKK de stageopdrachten inventariseert en samen met de stagecoördinator van de hogeschool categoriseert naar type, studiejaar en competenties. Op deze manier wordt er een stageregister aangelegd waarop studenten kunnen solliciteren. De VKK begeleidt de studenten en staat garant voor de kwaliteit van de opdracht. Als dorpsbelangenorga-

Dorpsplan vernieuwen In Beltrum is deze zomer gestart met het maken van een nieuw dorpsplan. Op 29 september 2010 vond de startbijeenkomst plaats. Hierop waren ongeveer 120 mensen aanwezig. In Beltrum was al een dorpsplan, nog gemaakt onder het project ‘Dorpen met Visie’. Leo te Woerd is voorzitter van de Raad van Overleg Beltrum: "Het grote verschil met 10 jaar geleden is dat de methodiek nu heel duidelijk is. We gaan recht op ons doel af." Een werkgroep was in Beltrum makkelijk te vinden, want het enthousiasme is groot. Dit kan ook komen doordat er allerlei ontwikkelingen spelen rond het dorpshuis: mensen zijn betrokken bij hun dorp. "Uit het oude dorpsplan zijn alle onderwerpen aan de orde geweest, maar niet in totaliteit. Nu willen we een plan maken waar heel concreet in staat wat we willen. In de gemeente Berkelland mogen dorpen die een dorpsplan hebben dat 7 – 10 jaar oud is het plan vernieuwen: er is dan weer financiering beschikbaar. Ellen Dijkman, contactfunctionaris (kleine) kernen, buurtschappen en plattelandsvernieuwing bij de gemeente Berkelland, vertelt over het verschil met 10 jaar geleden: "Het valt wel op dat mensen in de dorpen nu weten hoe het werkt. Er ligt een oud dorpsplan en ze willen dat het nieuwe plan beter wordt dan het oude. We zijn als gemeente nu veel meer betrokken bij het maken van het plan. Als deze betrokkenheid er niet zou zijn, is het moeilijk om de slag te maken naar uitvoering van de ideeën in het plan."Eigenlijk zou de projectenlijst die uit het dorpsplan komt continue moeten worden bijgewerkt". Ook in Zwolle is een nieuw dorpsplan gerealiseerd.

De presentatie van het dorpsplan van Oosterhout (gem. Overbetuwe) in maart 2010 is georganiseerd door CMV-studenten van de HAN. Zij hadden filmpjes gemaakt van de speerpunten uit het dorpsplan. Daarnaast kwamen in de quiz ‘Wat vindt Oosterhout?’ alle belangrijke onderwerpen uit het dorpsplan aan bod. Ook het publiek werd betrokken bij de vragen. Een zeer geslaagde avond en een leerzame stage.

7

Harry Bos is voorzitter van de Stichting Contactgroep Zwolle: "Van het oude dorpsplan, gemaakt in het jaar 2000, waren veel onderwerpen gerealiseerd en andere waren niet meer aan de orde. Vandaar dat de contactraad het tijd vond voor een nieuw dorpsplan." Ook dit plan is met hulp van de VKK Gelderland gerealiseerd, en april 2009 is het plan gepresenteerd. De werkwijze was dus grotendeels gelijk en dit was ook terug te zien in bijvoorbeeld de opkomst tijdens de startbijeenkomst. Het grootste verschil met het oude plan is dat Zwolle nu in een andere gemeente is ingedeeld. Deze gemeente, Oost Gelre, staat heel positief tegenover het maken van een dorpsplan. Om een goed gevolg aan het dorpsplan te geven wordt ook gekeken of bepaalde onderwerpen uit het dorpsplan in de gemeentelijke begroting zijn opgenomen. Eén keer per jaar wordt er met de raadsfractie overlegd over de onderwerpen uit het plan.

hele dorp te organiseren. Op deze manier komen alle wensen en problemen van het dorp op papier, maar het is tevens een manier om alle ideeën en creativiteit een plek te geven. We betrekken ook ambtenaren van de gemeente en medewerkers van maatschappelijk betrokken organisaties bij een dergelijke avond, zodat ideeën gezamenlijk uitgewerkt en uitgevoerd kunnen worden. Een effect dat we zien bij deze avonden is dat gelijkgestemden uit het dorp elkaar ontmoeten en samen een project oppakken. Momenteel zijn we bezig in Well/Wellseind, Beusichem, Maurik en Haaften. In totaal zullen er tot 2012 twaalf dorpen meedoen, verdeeld over vier gemeenten. Op de website van de VKK onder ‘projecten’ zijn per gemeente en per dorp de ontwikkelingen te volgen en stukken terug te lezen, hier is ook een uitgebreidere stand van zaken te lezen. De bottom-up benadering voor het maken van een leefbaarheidsagenda in de dorpen laat tot nu toe goede resultaten zien. Inwoners raken betrokken bij hun dorp en werken samen met o.a. de gemeente aan oplossingen.

Sjouke Bakker

Voortgang project Rivierenland in eigen hand

Josien Hissink In juni 2009 is het project ‘Rivierenland in eigen hand’ van start gegaan. Met dit project werkt de VKK samen met projectpartners KNHM, Plattelands Jongeren Gelderland en Hogeschool Van Hall Larenstein aan leefbaarheid in dorpen in het Rivierengebied. Het doel is om zelfwerkzaamheid en eigen verantwoordelijkheid van inwoners te vergroten, ook specifiek van jongeren. Het komt erop neer dat we in dorpen waar -met een enkele uitzondering- nog geen dorpsbelangenorganisatie is, de leefbaarheid in kaart brengen. Leefbaarheid is een breed begrip, dus we kijken zowel naar de sociale als ruimtelijke aspecten en alles wat daar tussenin valt. Dit doen we door inwoners te interviewen, met een gemixte groep inwoners een sterkte-zwakte analyse van het dorp te maken en een bewonersavond voor het

Duurzaam leven in Transition Towns Wie op een idealistische manier aan de slag wil gaan met het opbouwen van een samenleving die bestand is tegen het wereld wijd dreigende tekort aan energie en voedsel vindt een inspiratiebron in Het Transitie Handboek. De auteur is Rob Hopkins; grondlegger van de internationale Transition Towns beweging. Transition Towns zijn lokale gemeenschappen die zelf aan de slag gaan om hun manier van wonen, werken en leven minder olie-afhankelijk te maken. Voorbeelden hiervan zijn het omlaag brengen van het energieverbruik, of de duurzame opwekking van elektriciteit. Voedsel wordt zoveel mogelijk in de eigen omgeving verbouwd. Het onderwijs is gericht op verdwenen vaardigheden om jezelf te onderhouden. De eerste aanzet om te komen tot een Transition Town werd in 2006 genomen in het Engelse dorp Totnes. Initiatiefgroepen gingen aan de slag met plannen voor: • het opzetten van een lokale energiecentrale • het aanplanten van notenbomen om de volgende generatie van voedsel te voorzien • een garden-share programma waarin mensen zonder grondeigendom andermans tuinen kunnen bebouwen • het omtoveren van een braakliggend stuk land tot een bedrijventerrein voor duurzame ondernemingen • ene sterke lokale economie door de invoering van een lokale munteenheid

Studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein startten op 1 september j.l. met het leefbaarheidsproject in Maurik. Als start werd het dorp per fiets verkend.

8

• moestuinen op het naburige landgoed • nieuwe gemeentelijke bouwvoorschriften ten behoeve van milieuvriendelijke huizen Begonnen in Engeland, zijn er nu ook in Nederland lokale groepen van start gegaan, waaronder Apeldoorn, Brummen, Ede-Wageningen e.o., Epe, Nijmegen, Tiel e.o., Zaltbommel en Zutphen. Naast het handboek is een basishandleiding verkrijgbaar. Zie ook www.transitiontowns.nl

tactambtenaar daarbij is het signaleren van frictie en zorgen dat de partijen met elkaar in gesprek gaan en blijven. Tevens is het belangrijk om informatie tijdig en concreet door te spelen, waarbij transparantie in het beleid hoog in het vaandel moet staan. Prioriteiten stellen in volgorde van uitvoering zorgt voor de helderheid van het proces naar dorp en gemeente. Bovendien is het belangrijk te accepteren dat er een leerproces is bij dorpen en gemeenten en andere partijen. Woningcorporaties Ook woningcorporaties hanteren steeds meer verschillende instrumenten om de leefbaarheid in kleine kernen op peil te houden. In Geldermalsen is onlangs begonnen met een geheel nieuw project in samenwerking met de Stichting Welzijn Ouderen. Dit is met name bedoeld om ouderen sneller te laten doorstromen op de woningmarkt. In deze workshop kwam verder naar voren, dat woningcorporaties een pro-actieve houding zouden moeten hebben, vraaggericht zouden moeten werken en maatwerk zouden moeten leveren om zodoende mee te helpen de krimp tegen te gaan. Dit zou kunnen door samen te werken met andere organisaties en belangen te koppelen. Ook werd opgemerkt, dat woningcorporaties beter zijn in vraag inventariseren dan gemeenten en daarom zouden woningcorporaties de leiding moeten nemen, in plaats van de politiek, om samen met (potentiële) bewoners na te denken over toekomstscenario’s en het ontwikkelen van concepten.

Het Transitie Handboek ‘Van olie-afhankelijkheid naar lokale veerkracht’ Auteur: Rob Hopkins ISBN: 978 90 6224 485 0 Winkelprijs € 17,50. Basishandleiding Transition Towns Auteur: Ben Brangwy ISBN: 978 90 6224 484 3 Winkelprijs € 5,00 (overgenomen uit de Nieuwsbrief OVKK) Vervolg hoofdartikel:

Werken aan topdorpen

Werken aan topdorpen in workshops De belangstelling voor de werkconferentie van de VKK en de FDG was groot en getuigde volgens de organisatoren van een enorme betrokkenheid in de dorpen. Dit kwam ook naar voren in de vijf workshops waar de 180 deelnemers aan de slag gingen met de verschillende thema’s. Uitvoering dorpsplan De deelnemers hadden zich van te voren ingeschreven voor de diverse workshops. Hierbij bleek er voor het thema uitvoering dorpsplannen zoveel belangstelling te zijn, dat deze workshop in tweeën moest worden gesplitst. Het maken van een dorpsplan blijkt één ding, daar een vervolg aan geven is een tweede. Als voorbeeld in de workshop gold de kern Noordijk in de gemeente Berkelland, waar een prachtig dorpsplan lag. In de la. Waar het vaak aan schort bij een dorpsvisie is een concreet uitvoeringsplan. Dat is ook niet zo een, twee, drie gemaakt, want waar leg je de prioriteiten? Als instrument hiervoor kent Berkelland nu een lijst met projecten, naar voorbeeld van de gemeente Steenwijkerland. In de workshop kwam naar voren, dat het dorp geen afwachtende houding moet aannemen en dat de verantwoordelijkheid voor de leefbaarheid bij de bewoners neergelegd moet worden. Verder werd opgemerkt, dat de gemeente de regierol heeft en daarom kaders moet stellen. Tegelijkertijd moet de gemeente de burgers stimuleren om creatief met elkaar aan de slag te gaan. De rol van de con-

Beschermd dorpsgezicht Een beschermd dorpsgezicht is mooi, maar heb je er in de praktijk ook iets aan? Deze workshop leverde een aantal instrumenten op om daarmee aan de slag te gaan. Zo blijkt dat er binnen het bestemmingsplan mogelijkheden zijn om dorpen en/of gebieden een bepaalde cultuurhistorische waarde te geven. Ook kan het welstandsadvies worden aangepast aan eisen die vanuit een dorp worden gesteld aan cultuurhistorie. Indien het predicaat beschermd dorpsgezicht van rijkswege wordt toegekend, kan dit gebruikt worden bij het wijzigen van bestemmingsplannen en het verkrijgen van benodigde gelden om die uit te voeren. Voorbeeld van een instrument ter bescherming is de handreiking van de gemeente Apeldoorn waarin aanbevelingen staan voor ruimtelijke kwaliteit, het zogeheten Groot Apeldoorns Landschapskookboek. Als aanbevelingen werd in de workshop gesteld dat er accent gelegd moet worden op herbestemming van oude panden en het stimuleren van toerisme.

9

Dorpsbudget Als dorp zelf bepalen waar het overheidsgeld aan wordt besteed. Dat is de kern van het beschikken over een dorpsbudget. Gebleken is al dat een dorpsbudget zorgt

voor grotere verantwoordelijkheid. In sommige dorpen wordt al met een dorpsbudget gewerkt, andere verkeren in de pilot-fase en weer anderen denken erover na. Handig is in ieder geval om aan de hand van het dorpsplan, dat eventueel nog in ontwikkeling is, te bekijken welke activiteiten in aanmerking komen voor het dorpsbudget. In de workshop hierover werden ook termen als ‘smeermiddel voor initiatieven’, ‘snelle actiepot’ en ‘scharrelbudget’ gebruikt. Een aantal zaken is van belang bij het krijgen, hebben en houden van een dorpsbudget: samenwerken en open communiceren en snelheid van werken. Het geeft de burger een betere positie, omdat het besluit over de bestemming van het geld bij de actieve burger ligt. Het is handig als de gemeente aan tafel gaat met de betrokken dorpsorganisatie(s) om samen het gemeentelijk budget te verdelen.

gemeenten als klant. Watergangen moeten bijvoorbeeld gemaaid worden en Hoftijzer LMB kan hiervoor de machines leveren. Het telefonische keuzemenu doet vermoeden dat het een groot bedrijf is. Wilco legt lachend uit: "Ons bedrijf telt geen honderden werknemers, we werken er met 18 mensen. Het keuzemenu is met name in drukke perioden heel handig. Klanten komen zo sneller bij de juiste persoon." Waarom is het bedrijf vriend geworden van de VKK? Wilco legt uit: "Het platteland, dat boeit me wel. Ik woon en werk er en het gaat mij aan het hart. IJzerlo is een kleine, hechte gemeenschap met veel economische bedrijvigheid, een eigen school en een bloeiend verenigingsleven. Elk jaar vieren we samen bijvoorbeeld het zomerfeest en met kerst is er de kerstwijding. Dit soort tradities versterken de saamhorigheid nog meer. We zitten elkaar niet op de lip, maar wanneer het nodig is dan zijn we er voor elkaar. "IJzerlo is onlangs begonnen met het maken van een dorpsplan. Ook Wilco werkt hier enthousiast aan mee. "De vergrijzing en leegloop van het platteland is erg actueel. In IJzerlo proberen we jongeren in het buurtschap te houden. In het verleden zijn al teveel jongeren naar Aalten uitgeweken, omdat er geen woningen in IJzerlo waren. Dat is jammer. Waarom zouden jongeren niet in IJzerlo kunnen blijven wonen? Mijn mening is dat er gezorgd moet worden voor goedkope huurwoningen voor starters. Als het dan bevalt, kunnen ze wellicht een koopwoning bemachtigen. Het is hier elke dag genieten en ik ben blij dat ik op het platteland woon."

Multifunctionele accommodaties De weg naar een multifunctionele accommodatie in een dorp is soms lang, maar daarin valt veel te leren van anderen, zo bleek in deze workshop. In Beek (gemeente Ubbergen) is het een proces van lange adem geweest, maar dit leverde uiteindelijk veel goeds op. Belangrijk blijkt het inschakelen van een projectmanager voor de begeleiding van het proces. Ook moet goed duidelijk zijn wat precies de behoefte is. Dit kan door middel van een marktonderzoek of aan de hand van een dorpsplan. Op zoek gaan naar relevante samenwerkingspartners, zoals organisaties en verenigingen, is ook belangrijk. Andere tips waren: Maak gebruik van ICT en andere nieuwe middelen en kies op een gegeven moment een bepaalde uitgangspositie, ook voor de binding met betrokken partijen.

We wensen Hoftijzer LMB veel succes toe met het werk op het Achterhoekse platteland!

Marjolein Rietman

Vriend in the picture

Rianne Boenink

In elke kleine kernen koerier stellen wij een vriend van de VKK aan u voor. De Vrienden Van ondersteunen de VKK Gelderland financieel. Eén van de nieuwe vrienden is Hoftijzer Landbouwmechanisatie (LMB) uit IJzerlo. Uit het gesprek met Wilco Hoftijzer, directeur van Hoftijzer LMB, blijkt dat het familiebedrijf een lange geschiedenis heeft. Zijn opa is vroeger met een dorsbedrijf begonnen. Hierna heeft het bedrijf zich ontwikkeld tot loonbedrijf en vervolgens is het in 1976 uitgegroeid tot een allround landbouwmechanisatiebedrijf. Dit laatste houdt in dat er landbouwmachines verkocht, onderhouden en gerepareerd worden. Naast de gangbare klantenkring van loonbedrijven en boeren heeft het bedrijf ook waterschappen en

Bedrijfspand Hoftijzer IJzerlo

10

Vrienden van de VKK Gelderland Lankhof Beveiliging & Telecom

AALTEN

Mini Camping De Wolboom

AALTEN

Hoftijzer LMB

AALTEN

Hoftijzer Verhuur en Aannemersbedrijf BV

AALTEN

IJzerlo Holding BV

AALTEN

Kleine Camping de Rijnstrangen

AERDT

SAB Arnhem BV

ARNHEM

Esselink Hoveniers

DE HEURNE

Giesen Architectuur

DOETINCHEM

Postma en Partners elektrotechniek BV

DUIVEN

Rabobank Noord-Oost Veluwe

EPE

Ernst Bouwbedrijf BV

GAANDEREN

Schildersbedrijf te Boekhorst

GAANDEREN

Hondeveld Weg- en Waterbouw

GELSELAAR

Rabobank Achterhoek-Oost

GROENLO

Coops Mengvoeders BV

HALLE

Geni Horstink Advies

HARFSEN

Notariskantoor Van der Reijt en Reijenga

‘S HEERENBERG

Mart Schouten Advies

LOCHEM

Woningstichting Beter Wonen

LOENEN

Hoveniers&Groencentrum Wenninkhof

MEDDO

Installatiebedrijf Pierik

MEDDO

Café Restaurant J. ter Voert

MEGCHELEN

Kiwitz Megchelen BV

MEGCHELEN

Tillman Chemische Bouwstoffen BV

MEGCHELEN

Wissing Hoveniers BV

MEGCHELEN

Geerdink Groen

NEEDE

Wanders Metaalproducten BV

NETTERDEN

Mevr. E.M. Vennevertloo Fysiotherapie

RIETMOLEN

H.P. Goudswaard

SILVOLDE

Hotel Restaurant Herberg Jan

SILVOLDE

Rabobank Graafschap-Zuid

SILVOLDE

Ankersmit Tuinmachines

SINDEREN

Kramp Nederland BV

VARSSEVELD

Kuenen Makelaardij

VARSSEVELD

Restaurant Van Hal

VOORST

Drukkerij Weevers

VORDEN

Fa. Lucassen Boomkwekerij

VORDEN

WBC-Projekten BV

WINTERSWIJK

Bouwbedrijf Wiggers-Nijenhuis

WOOLD

Scheffer Badkamers

ZELHEM

Rabobank Graafschap-Noord

ZUTPHEN

BESTUUR Willy Waalderbos, voorzitter [email protected] Tinie te Dorsthorst, vice-voorzitter [email protected] Wim Kruisselbrink, penningmeester [email protected] Ate van Balen, bestuurslid [email protected] Wim Giesbers, bestuurslid [email protected] Theo Harbers, bestuurslid [email protected] Pieter Hulsegge, bestuurslid [email protected] Joop Spijkers, bestuurslid [email protected] Ria Vreman, bestuurslid [email protected] Ton Wormgoor, bestuurslid [email protected]

VKK-ADVISEURS Jan Bruinshoofd, Ton Hissink, Eduard Poodt, Henk Reijmer, Gerard Roos,

Specialisme ruimtelijke ordening PR en communicatie landbouw, natuur/landschapsprojecten, agrarisch natuurbeheer onderwijs en openbaar vervoer plattelandsvernieuwing, reconstructie, leefbaarheid, kleine kernenbeleid

De VKK adviseurs zijn bereikbaar via het VKKkantoor: Telefoonnummer: 0314-631168 Email: [email protected]

MEDEWERKERS Peter van Heek, Josien Hissink, Albert Bos, Sjouke Bakker,

coördinator [email protected] consulent [email protected] consulent [email protected] medewerker secretariaat [email protected]

JAARPROGRAMMA 2010 6 november 23 november

Het bestuur van de Vrienden bestaat uit:

30 november

Reiny Dijkstra 0315-230085, Pieter Hulsegge 055-5061554, Paul Peters 0316-220104 en Nico Wissing 0315-377276

11

Terugkomdag voor VKK-Procesbegeleiders Extra Ledenvergadering VKK Gelderland Bijeenkomst kleine kernen en buurtschappen tot 1000 inwoners

Toekomst VKK Gelderland In deze koerier kunt u lezen dat het onduidelijk is of de VKK voor de jaren 2011 en 2012 subsidie ontvangt van de provincie. De gezamenlijke subsidieaanvraag van de VKK en de FDG als ‘ondersteuningsinstelling VKK-FDG’ wordt gezien als nieuw beleid en is daarom afgewezen. Op 27 oktober vergadert de commissie JZC over het aannemen van een amendement en op 10 november valt de beslissing daarover in de vergadering van de Provinciale Staten. Actuele informatie over deze ontwikkelingen zijn te volgen op onze website: www.vkkgelderland.nl Extra Ledenvergadering VKK Gelderland verplaatst De ledenvergadering van de VKK Gelderland van 9 november aanstaande is vanwege de onduidelijkheid over de subsidie verplaatst naar 23 november. Noteert u deze datum a.u.b. in uw agenda!

Colofon Jaargang 23, nummer 3, oktober 2010 De Kleine Kernen Koerier is het officiële orgaan van de VKK Gelderland en verschijnt vier keer per jaar. Oplage: 1100 VKK Gelderland, Dr. Grashuisstraat 8, 7021 CL Zelhem Telefoon 0314 – 63 11 68, Fax 0847 – 188906 Het kantoor is geopend op dinsdag, woensdag en donderdag E-mail: [email protected], Website: www.vkkgelderland.nl Redactie: Rianne Boenink Martin Bouwmeesters Tinie te Dorsthorst Peter van Heek Josien Hissink Eindredactie: Ben Kothuis Vormgeving: Ton Baake, Hengelo(O) Druk: Drukkerij Weevers Vorden

Het volgende nummer Het volgende nummer verschijnt in december 2010. Reacties en kopij graag sturen of mailen naar het VKK-kantoor. Abonnement VKK-leden ontvangen drie exemplaren per nummer voor de voorzitter, secretaris en penningmeester van de dorpsbelangenorganisatie. Extra nummers of losse nummers sturen wij toe via een abonnement. Dit abonnement kost € 15,- per jaar. Hiervoor ontvangt u vier nummers. Opgave voor een abonnement bij het VKK-kantoor.

kijk ook op onze site: www.vkkgelderland.nl