Kerkvernieuwing Een gids voor gerichte actie van katholieken die evangelisch willen ageren om de Kerk te vernieuwen Vertaling voor internet van Love in Action van Richard K. Taylor De auteur heeft mr Ed H. Schreurs gemachtigd de oorspronkelijke Engelstalige versie uitgegeven onder isbn 978-0-9794369-0-1 gratis beschikbaar te stellen op internet met aanbevelingen voor de V.S en voetnoten. Zie www.jhn-23.info/r-k-taylor-s-handbook/ Hij heeft hem tevens gerechtigd een Nederlandstalige versie op gelijke wijze bereikbaar te maken zonder voetnoten en aanbevelingen..
Woord vooraf van Richard Taylor Ik heb dit boekje geschreven voor hen die zich sterk betrokken voelen bij de katholieke kerk en die zich daarom sterk willen maken en inzetten voor verandering en vernieuwing in de Kerk Het doel van dit boek is gelovige katholieken helpen te ontdekken hoe ze “evangelische geweldloze actie” kunnen gebruiken bij hun hervormingspogingen. De aanpak wordt genoemd “evangelische geweldloze actie”, omdat ze is geworteld in leven, leer, dood, verrijzenis en voortdurend leidinggevende aanwezigheid van Jezus Christus als ook in de kerkelijke traditie. Door deze benaming onderscheidt ze zich ook van vormen van geweldloze actie zonder spirituele basis, die dus liefde (inclusief liefde voor je tegenstander) niet centraal stellen in de werkwijze. U vindt hier alles wat u moet weten om een plan-de-campagne samen te stellen op basis van “evangelie geweldloze actie” De inhoudsopgave biedt een duidelijk overzicht van al het materiaal in dit handboek. Vijf bijlagen onderbouwen essentiële onderwerpen meer in detail. Als u een druk bezet organisator bent, kijk dan in 2, "De organisator checklist” het is een onmisbaar overzicht met geheugensteuntjes die u kunt gebruiken als u bezig bent met het opbouwen van een succesvolle, goed georganiseerde campagne. Veel geleerden en beoefenaars van geweldloosheid hebben uitstekende boeken over dit onderwerp geschreven, waarbij tactiek als ook haar geestelijke en filosofische grondslagen werden belicht. Dit is echter het enige boek, dat geheel is gewijd aan onderzoek hoe “op het evangelie gebaseerde geweldloosheid” te laten bijdragen aan het leven en de getuigenis van de katholieke kerk. Bij het schrijven van dit boek heb ik geput uit de ervaring van meer dan vijftig jaar betrokkenheid met het organiseren van “directe-actie”. Ik hoop en bid, dat dit handboek zal helpen betrokken katholieken efficiënter te laten werken voor de vernieuwing en hervorming van onze geliefde kerk. Richard K. Taylor
1
Inhoud Woord vooraf Inhoud Overzicht Inleiding
1 2 3 4
Hoofdstuk 1: Gerichte geweldloze actie voor kerkhervorming
7
Hoofdstuk 2: Evangelische geweldloosheid
9
Hoofdstuk 3: De twaalf stappen van evangelische geweldloosheid
18
1. Vaststellen van betrokkenheid 2. Spirituele voorbereiding 3 Taakverdeling binnen de groep 4 Doe onderzoek 5 Ontwerp een strategie 6 Onderhandel 7 Vergroting van de achterban 8 Voorbereiding van gerichte actie 9 Training voor gerichte actie 10 De laatste oproep. Waarom? 11 Onderneem liefdevolle gerichte actie 12 Vier,evalueer, planen maken
20 21 24 27 29 34 39 43 45 47 48 52
Hoofdstuk 4: De vele methodes voor actieve geweldloosheid
52
Lijst van 80 methodes I Acties voor het afgeven van een boodschap II Acties om samenwerking en hulp op te schorten III Geweldloze inmenging
55 58 74 80
Bijlagen 1 Bemin je vijanden 2 Checklist voor de organisatoren 3 Vraag naar een strategische analyse 4 Belangrijke elementen voor een succesvolle geweldloze campagne 5 Burgerlijke ongehoorzaamheid en goddelijke gehoorzaamheid
87 91 93 95 96
Over de auteur
101
Dankwoord
101
2
Overzicht Ik heb dit boekje geschreven voor hen die zich sterk betrokken voelen bij de katholieke kerk en die, omwille hiervan zich sterk willen maken en zich inzetten voor het hervormen en vernieuwen van de kerk. Het doel van dit boek is het helpen van trouwe katholieken om te ontdekken hoe ze “evangelie geweldloosheid” kunnen inzetten voor hun hervormingspogingen. De aanpak wordt genoemd “evangelische geweldloosheid”, omdat ze is geworteld in het leven, leer, dood, verrijzenis, en de voortdurende leidende aanwezigheid van Jezus Christus alsook in de kerkelijke traditie. Door deze benaming onderscheidt het zich ook van vormen van geweldloosheid die niet gebaseerd zijn op een spirituele basis, die dus liefde (inclusief liefde voor je tegenstander) niet centraal stellen in hun werkwijze. U vindt hier alles wat u moet weten om een plan-de-campagne samen te stellen op basis van “evengelie geweldloosheid” De inhoudsopgave biedt een duidelijk overzicht van al het materiaal in dit handboek. Vijf bijlagen onderbouwen essentiële onderwerpen in meer detail. Als u een druk bezet organisator bent, kijk dan in 2, "De organisator checklist” het is een onmisbaar overzicht met geheugensteuntjes die u kunt gebruiken als je bezig bent met het opbouwen van een succesvolle, goed georganiseerde campagne. Veel geleerden en beoefenaars van geweldloosheid hebben uitstekende boeken over dit onderwerp geschreven, waarbij zowel tactiek als haar geestelijke en filosofische grondslagen werden beschouwd. Dit is echter het enige boek, dat in zijn geheel gewijd is aan de vraag hoe de “op evangelie gebaseerde geweldloosheid” kan bijdragen aan het leven en de getuigenis van de katholieke kerk. Bij het schrijven van “Liefde in Actie” heb ik geput uit mijn ervaring van meer dan vijftig jaar van betrokkenheid met het organiseren van “gerichte actie”. Ik hoop en bid dat dit handboek betrokken Katholieken zal helpen efficiënter te werken aan de hervorming en vernieuwing van onze geliefde kerk. Richard K. Taylor
3
Inleiding Uit het Katholicisme van de U.S zijn heel wat groepen voortgekomen van toegewijde, creatieve, op hervorming en vernieuwing gerichte leden. Sommigen van deze hebben hun doelstellingen nader bepaald in de loop van 40 jaar. Deze hervormingsbewegingen hebben overleg gepleegd, nieuwsbrieven gepubliceerd, de pers ingeschakeld, zich gericht tot kerkleiders en zich ingezet in een veelvoud van andere activiteiten. Geen van hen echter kan er aanspraak op maken haar hoofddoel te hebben bereikt. Kerkhervormers lopen tegen een betonnen muur op. De leiding van de Katholieke Kerk heeft er nog steeds geen belang bij om ons serieus te nemen, zeker niet om te reageren op onze voorstellen. Het grootste deel van de kerkelijke leiders wijst ons af of negeert ons. Sommige groepen zijn aangeklaagd, heeft men verboden bijeenkomsten te houden op gebouwen van de kerk, of zijn zelfs geëxcommuniceerd (zoals in 2006 een "Call to Action" groep in Nebraska is overkomen). Zelfs als we zulke drastische maatregelen buiten beschouwing laten, voelen we ons vaak behandeld als kinderen die je wel mag zien maar niet horen en niet als volwassenen met eigen denkvermogen, talenten, intelligentie en ervaring, waaraan de Kerk wanhopig behoefte heeft. Tom Roberts, redacteur van de "National Catholic Reporter", heeft de hedendaagse situatie eens gekenschetst als een waarin de bisschoppen wegzakken in een moeras terwijl de leken klaar staan om hulp te bieden vanaf vaste grond, met vele boeien om vast te grijpen. De bisschoppen wijzen de aangeboden hulp af: "Nee, nee, we kunnen dit zelf oplossen." "Mensen moeten leren te vechten voor gerechtigheid zonder geweld." Paus Johannes Paulus II Bij een dergelijke opstelling is het moeilijk om aan hervorming te werken. Er ontstaat ontmoediging. De interesse verslapt als er nauwelijks zinvolle verandering valt waar te nemen. Als er een dergelijk gevoel van impasse ontstaat, raken groepsleiders uitgeblust en leden beginnen af te haken. Dit gevoel van impasse heeft ertoe geleid dat sommigen van ons speculeren over de vraag of geweldloze directe actie kan doordringen door die betonnen muur, in de geest van de grote pioniers als Mahatma Gandhi, Martin Luther King Jr, Dorothy Day, en Daniel Berrigan, We zien dat geweldloze directe actie een krachtig instrument is voor sociale verandering, niet alleen in de bekende gevallen als India's bevrijding en het verwerven van burgerrechten in de VS , maar ook op veel andere plaatsen en tijden. Sommigen van ons hebben de kracht van de geweldloosheid ervaren door deelname aan gerichte campagnes. Zou deze kracht niet kunnen worden aangewend om door de muur van verzet te breken die we heden te dagen waarnemen bij de kerkelijke leiders? Groepen Katholieke hervormers hebben allerlei methoden aangewend om hun doel te bereiken. Sommigen hebben zelfs middelen gebruikt aansluitend op geweldloze actie, zoals gebed, demonstraties, marsen en stakingen. Al deze methodes zijn bepaald geweldloos in die zin dat zij geen geweld gebruiken. Maar de grote pioniers hebben met geweldloosheid iets diepers en fundamentelers bedoeld dan het niveau waarop de meeste katholieken het tot nu toe hebben aangewend. De grote pioniers geven een definitie die deze diepte weergeeft: 4
Geweldloosheid is een op geloof gebaseerde werkwijze met het oog op menselijke bevrijding. Ze maakt gebruik van zorgvuldige strategieën en campagnes, op de lange termijn groeiend in kracht om zich op het juiste moment te verzetten tegen wat verkeerd, oneerlijk, onderdrukkend of onrechtvaardig is. Op hetzelfde moment richt het zich tot de daders van het onrecht, niet met geweld, maar met een niet aflatende, creatieve goodwill en realistische genegenheid. In het uiten van die genegenheid is zij bereid zelf lijden te accepteren, liever dan het anderen op te dringen. Geweldloosheid in deze zin is niet alleen gericht op het incidenteel deelnemen aan acties. Maar zij is gericht op een geweldloze beweging, klaar voor krachtige doelbewuste campagnes, een vloed van acties met specifieke doelstellingen, van te ondernemen stappen, van weloverwogen strategieën en tijdslijnen, gericht op succes. Geweldloosheid is op vele manieren aangewend door miljoenen mensen over de hele wereld, in vele culturen en historische settings. (Theoloog en sociaal wetenschapper Walter Wink schat dat als alle deelnemers aan geweldloze bewegingen in alle landen bij elkaar worden opgeteld, dat er dan drie biljoen mensen betrokken waren bij geweldloze acties alleen al in de 20e eeuw). Geweldloze acties hebben dictators verdreven, kolonialisme overwonnen, speelden een belangrijke rol bij de ontmanteling van het communisme, verijdelden invasies, hielpen vrouwen aan stemrecht, hielpen landarbeiders, veranderden de overheidspolitiek, reikten krachtige strategieën aan voor de milieubeweging en wisten in vele landen gedurende de Tweede Wereldoorlog de nazi af te houden van het transporteren van joden naar de concentratiekampen. De eenentwintigste eeuw heeft al verscheidene geweldloze bewegingen laten zien. Zoals onlangs in 2004-2005, toen tienduizenden Oekraïners geweldloze demonstraties hielden voor hun "Oranje Revolutie" om frauduleuze verkiezingen recht te trekken, een corrupte heerser af te zetten en Viktor Joestsjenko democratisch tot president te kiezen. Dr.Gene Sharp wijst er op dat sinds 1970 belangrijke politieke geweldloze acties hebben plaats gevonden in Algerije, Argentinië, Armenië, Australië, Bolivia, Bosnië, Brazilië, Birma/Myanmar, Chili, China, Costa Rica, (voormalig)-Oost en West Duitsland, El Salvador, Estonia, Frankrijk, Georgië, Ierland, Japan, Letland, Litouwen, Madagaskar, Mexico, Moldavië, Marokko, Nieuw-Caledonië, Nicaragua, Nigeria, Noorwegen, Pakistan, Panama, de Filippijnen, Polen, Zuid-Afrika, Zuid-Korea, Thailand, Verenigde Staten en voormalig Joegoslavië. Sharp merkt op: "Het is duidelijk dat sommige recente en lopende zaken nog niet tot een succes hebben geleid, terwijl andere ingrijpende veranderingen teweeg hebben gebracht zelfs tot het omverwerpen van machtige gevestigde regeringen." In de afgelopen jaren beginnen sommige kerkleiders de kracht van geweldloosheid te erkennen. De betrokkenheid van wijlen Johannes Paulus II bij het geweldloos omverwerpen van het communisme in Oost-Europa bijvoorbeeld gaf hem een buitengewoon inzicht in de werkzaamheid en dynamisch karakter van geweldloosheid. Zijn waardering voor de macht daarvan komt vooral naar voren in zijn encycliek Centesimus Annus: "Het leek er op dat de Europese orde als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. . . slechts kon worden hersteld door een andere oorlog. In plaats daarvan is dit voorkomen door het geweldloze engagement van mensen die steeds hebben geweigerd toe te geven aan de macht van geweld doordat ze keer op keer er in slaagden effectieve manieren te bedenken om te getuigen van de waarheid. Moge mensen leren om zonder geweld te vechten voor gerechtigheid".
5
Amerikaanse bisschppenhebben in hun beroemd herderlijk schrijven geweldloosheid beschreven als geworteld in de H. Schrift, in het leven van Christus en in de traditie van de Kerk: " De visie van de christelijke geweldloosheid betekent geen passiviteit bij onrecht en waar het gaat om de verdediging van de rechten van anderen. Geweldloosheid is niet de levensweg van zwakkelingen, van lafaards of van ongeduldige mensen. Geestelijke schrijvers hebben de wortels van geweldloosheid blootgelegd in de H. Schrift en in de traditie en de toepassing door kerkvaders en martelaren aangetoond. Leer en leven van Jezus zijn bij uitstek voorbeelden hoe te leven naar waarheid en te weigeren om kwaad met kwaad te vergelden." Ondanks de bewezen kracht van doelgerichte geweldloosheid en haar verbondenheid met het christelijk geloof is zij voor vele Katholieken geen "gesneden koek". Zelfs zij die zich wijden aan kerkvernieuwing zien zich zelf liever niet deelnemen aan gerichte actie in welke vorm dan ook. Zij kunnen het fijn vinden direct actief te zijn in een andere context, maar niet met betrekking tot kerkhervorming. In veel situaties waarin hervormers werkzaam zijn, kan het zijn dat geweldloze actie onnodig is of ongeschikt. Voorwaar, directe actie is geen wondermiddel. Voorwaar: directe actie is geen wondermiddel. Er zijn veel verschillende wegen ter vernieuwing nodig. Wie kan me zekerheid zeggen welke middelen het meest relevant zijn om op een bepaald moment in de geschiedenis verandering te weeg te brengen. Echter, de historisch bewezen kracht van geweldloze actie vindt zijn wortels in het christelijke geloof en het feit dat slechts een paar van haar methodes door hervormingsgroepen zijn aangewend, blijven geweldloze acties het overwegen waard als een veelbelovende benadering voor hervormingen. Moge actieve geweldloosheid, met Gods hulp, verwezenlijkt worden als een van Jezus' dromen. Dit handboek veronderstelt dat het de moeite waard is en beschrijft geweldloze campagnes. Het is derhalve bedoeld voor die katholieken die vinden dat er meer dwingende methodes gevonden moeten worden dan we tot nu toe hebben aangewend om onze roeping te volbrengen en onze doelen te verwezenlijken. Het is geschreven voor hen die de mogelijkheden willen bezien van evangelische geweldloze actie en ze te gebruiken in hun hervormingsinspanningen. Goed georganiseerde geweldloze directe actie is een krachtig middel om sociale verandering te verwezenlijken. Het is nochtans geen wondermiddel. Het leidt niet altijd tot verwezenlijking van de doelstellingen. De krachten van overheersing zijn groot en soms halen ze de overwinning. Het eindresultaat kan een mix zijn van succes en mislukking. Een succesvolle geweldloze campagne vergt moeizame organisatie, geduld, vaardigheid, humor, gebed, goede timing en creativiteit. Soms moet "succes" opnieuw bekeken worden of het nog getuigt van de waarheid, of we ons nog inspannen om te doen zoals Jezus, of het resultaat een overwinning of een nederlaag is. Er komt altijd een dag om opnieuw te beginnen. Het moet duidelijk zijn, maar misschien moet het toch gezegd worden, dat katholieke hervormings- en vernieuwingsgroepen, zoals hier bedoeld, niet moeten proberen de kerkelijke leiderschapscultuur te vervangen. Wij respecteren de essentiële rol van de paus, de bisschoppen en de geestelijken in de Kerk. Wij accepteren de geldigheid van gezaghebbend leiderschap op het niveau van de universele kerk, belast met de bescherming van de Kerk, haar eenheid en het behoud van de leer. Wij bevestigen de fundamentele leerstellingen van de Kerk en hebben niet de behoefte die te veranderen. Wij geloven niet dat de problemen in de Kerk van vandaag worden veroorzaakt door kwaadwillige geestelijken die zich vastklampen aan de macht en proberen de leken te onderdrukken. In wezen willen wij gewoon de waardigheid van elk kerklid beschermen, respecteren en bevestigen. 6
Wij willen ruimte vrij maken binnen de Katholieke Kerk zodat we - in gemeenschap met de gewijden en de onder geloften levenden- onze verantwoordelijkheid kunnen uitvoeren en uitdrukking kunnen geven aan onze volheid van gaven om aan de Kerk te bouwen en de door Christus gegeven taak kunnen vervullen om erop uit te trekken en leerlingen te verwerven uit alle naties. Dit is een taak niet alleen in het belang van de Kerk maar van heel de wereld. Een hervormde en vernieuwde Kerk kan veel meer doen om de wereld te veranderen. Een hervormde Kerk kan haat verminderen en onrechtvaardigheid, onderdrukking, racisme, armoede,oorlog, ecologische vernietiging, de dood van onschuldigen en al dat andere kwaad dat de mensheid plaagt herscheppen. Tenslotte, zo'n vernieuwde geloofsgemeenschap zal de weg uitstippelen naar vrijheid, liefde en respect voor het leven. "Uw Rijk kome, uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel".
Hoofdstuk 1 Gerichte Geweldloze Aktie voor Kerkhervorming Het woord "hervorming" is in het Katholiek onderwijs een positieve term. In haar "Decreet over oecumene", leert het Tweede Vaticaans Concilie (1962-65) dat de Kerk zelf behoefte heeft aan voortdurende hervorming en vernieuwing. Het dringt er bij de Kerk en alle christenen serieus op aan om "krachtdadig de taak tot vernieuwing en hervorming" ter hand te nemen. Christus zelf, zo wordt er gezegd, roept de Kerk op tot "voortdurende hervorming"(#6) Een dergelijke leer maakt duidelijk dat, aangezien de Kerk van goddelijke oorsprong is, dat zij op menselijke maat gesneden is.. Christenen, inclusief de kerkelijke leiders, maken fouten. Door heel haar geschiedenis heen heeft de Kerk hervormings- en vernieuwingsbewegingen uitgelokt die er op gericht waren zulke fouten te corrigeren met behoud van de essenties van het geloof. Hervorming in de moderne Kerk? De historische fouten in de recente crisis rond seksueel misbruik van clerici zijn een typisch voorbeeld. Hervormingsgroeperingen stellen de vraag: Wijst deze crisis op een symptoom of op een veel dieper liggende ziekte dan enkel op het gedrag van geestelijke en moreel zieke priesters? Waarom hebben de bisschoppen niet toegegeven dat hun schandelijk onder de mat vegen van het misbruik even immoreel was als de perverse handelingen van individuele priesters? Waarom zijn zij niet verantwoordelijk gesteld voor hun schandelijk gedrag? Welke rol wordt gespeeld door het klerikalisme? Welke hervormingen zijn er verder nodig om onze kinderen te beschermen, om de morele geloofwaardigheid van de Kerk te herstellen, en met zekerheid het verachtelijke gedrag van seksueel misbruik en het wegmoffelen daarvan te stoppen? Hedendaagse hervormingsgroeperingen stellen ook de kerkelijke nalatigheid aan de orde t.a.v. het volledig erkennen van de waardigheid, het gezond verstand en de gaven van vrouwen. Waarom worden hooggekwalificeerde vrouwen afgesneden van het hoogste niveau van kerkelijke instellingen? Waarom hanteert het Vaticaan geslachtscriteria voor de hogere wijdingen? Waarom blijven kerkelijke leiders volharden in de seksistische mannelijke taal in liturgische en catechetische teksten?
7
Er is een overvloed aan diepliggende kwesties die voedsel geven aan verdere inspanningen tot hervorming en vernieuwing. Veelal een kwestie van financieren en levensstijl. Waarom is er zo veel geheimzinnigheid en zo weinig financiële doorzichtigheid en aansprakelijkheid richting de leken die de Kerk financieel ondersteunen? Waarom vinden er herhaaldelijke financiële schandalen plaats? Waarom handhaven zo veel kerkelijke leiders hun weelderige levensstijl, zozeer in tegenstelling tot die van Jezus Christus? Waarom worden onze bisschoppen dikwijls meer gevonden in gezelschap van de rijken en machtigen dan van de armen en onderdrukten? Waar is hun echte geestdrift te vinden voor sociale rechtvaardigheid en vrede? Verder zijn er hervormingsgroepen die vragen: Waarom vertrouwt het Kerkelijke Leergezag niet op de geloofszin van het gelovige volk als het gaat over kwesties zoals geboortebeperking, seksualiteit en gezinsleven? Waarom is de hiërarchie zo onwillig om de oude praktijk van vrijwillig celibaat voor de clerus in ere te herstellen? Waarom worden de talenten, de ervaring en de intelligentie van de leek zo vaak geminacht en verworpen? Waarom worden gekwalificeerde leken weggehouden uit de beslissende rol van meningsvorming in het kerkelijk bestuur? Waarom heeft de leek geen rol in de selectie van hun priesters en bisschoppen zoals dat in de vroege Kerk was? Waarom handhaven kerkelijke leiders een bestuursstructuur die door sommige wordt gekarakteriseerd als "het laatste feodale systeem in het Westen".? Waarom hebben bisschoppen geen steun gegeven aan katholieken over de hele wereld in hun protest tegen onrechtvaardige oorlogen (zoals in Irak) terwijl ze dat wel deden met hun protest tegen abortus en homohuwelijk? Dit zijn cruciale kwesties. Dit handboek is geschreven in het geloof dat betrokken katholieken geweldloosheid kunnen inzetten om over te gaan tot zinvolle hervorming. Wij erkennen echter dat menige katholiek z'n twijfels heeft over geweldloosheid. Aan de ene kant is daar de dappere en krachtige geweldloze getuigenis van mensen zoals Martin Luther King,Jr, Cesar Chavez, Dorothy Day en Mahatma Gandhi waardoor menigeen zich aangetrokken voelt tot geweldloze gerichte actie. Het laat een positief beeld zien van mensen die krachtdadig maar vredelievend zich inzetten voor sociale veranderingen. Aan de andere kant vinden ander katholieken dat dezelfde woorden beelden oproepen van boze menigten en relschoppers in de straten. Hoe dan ook , onze gevoelens m.b.t. gerichte geweldloze actie willen wij voorstellen als een geschikte methode tot kerkhervorming.
Geweldloosheid in de kerkfamilie Menigeen die de Kerk ervaart als een gezin kan bijzonder terughoudend zijn bij het ontdekken van gerichte actie tot kerkhervorming. Zij kunnen zeggen: "Het is fijn om mee te gaan in de veranderingen in de kerk zoals het overwinnen van de rassenscheiding. Maar is het juist om dit in de de kerk als gezin aan te wenden? De Kerk is onze moeder. Wij mogen het soms oneens zijn met “moeders”, maar is het wel juist om over te steken naar haar buren, hun huis af te nemen of in haar huiskamer te gaan zitten"? Het antwoord mag duidelijk zijn: Natuurlijk niet! Maar maatregelen die zinvol zijn als het gezin goed functioneert, kunnen ongeschikt zijn als het in moeilijkheden zit. We moeten oog hebben voor wat liefde vereist in een goed functionerend gezin in tegenstelling tot wat dat vereist als een gezin in moeilijkheden zit. Geweldloosheid in het kerkelijke gezin? Als je van iemand in je gezin of familie houdt dan wens je voor diegene het beste. Liefde is meer dan een gevoel. Liefde betekent tot het uiterste gaan en zelfs zich opofferen in het belang van degene die je lief hebt. Een dergelijk zichzelf vergetende liefde bloeit van nature op in gezinnen zoals bijvoorbeeld bij ouders die opstaan om hun ontroostbare baby vroeg in de morgen een plasje te laten 8
doen. De meesten van ons kennen liefde vooral zoals ze in het gezin naar voren komt. Als we geluk hebben zijn onze gezinnen de eerste Kerk- de eerste plaats waar we vernemen van Jezus en zijn liefde. Het is de plaats waar voor het eerst Gods liefde in praktijk brengen, naar onze naaste en naar onszelf. Maar soms is er sprake van een verstoord gezinsleven. Gezinsleden geven zich over aan alcoholgebruik, illegale verdovende middelen, echtelijke mishandeling, of andere ernstige morele of wettelijke uitspattingen. Liefde roept ons op om met zulke mensen in contact te treden. We gaan met hen praten, doen een beroep op hen, dringen bij hen aan op hulp. Maar deze gezinsleden kunnen zich verzetten, zich verdedigen, het aannemelijk maken. Zij kunnen ons advies minachten of ons de rug toekeren. Beter dan ze los te laten kunnen we iets radicalers doen. We kunnen een "tussenkomst" organiseren waarin een groepje familieleden of vrienden aandringen op een ontmoeting met die persoon die uitlegt hoe vernietigend zijn of haar gedrag is. We vragen of degene die wij lief hebben hulp wil aanvaarden. Wij vragen niet bij voorbaat een antwoord. Soms moeten we hen tegen houden voor hun eigen bestwil, of zelfs hen dwingen tot een hulpprogramma of de politie inschakelen. Dan wordt er onverzettelijke liefde gevraagd en geen weekhartige liefde.
Verstoord gezin Verstoorde Kerk Wij houden ook van het gezin dat de Katholieke Kerk is. We zijn actieve katholieken en wij roemen de vele goede dingen van de Kerk in het heden en verleden. Maar ook de Kerk kan tot een verstoord gezin worden. Sommige van haar leden of leiders kunnen vreselijke dingen doen zoals de crisis rond het seksueel misbruik van geestelijken heeft duidelijk gemaakt. Wat kan er meer verstorend zijn dan seksueel misbruik van onschuldige kinderen die aan priesters waren toevertrouwd aan priesters die men vertrouwde? Wat kan er meer verstorend genoemd worden dan het gedrag van bisschoppen die priesters die zich schuldig maakten aan dit misbruik van de ene naar de andere plaats over te plaatsen, zelfs met aanbevelingsbrieven, met kennelijke onverschilligheid ten opzichte van de beschadigde en belaagde kinderen? Wij voelen ons geschonden en te kijk gezet. Meer nog, wij zijn bedroefd om wat er gebeurd is. Wij weten dat deze misdaden, die verdoezelingen en die beschadigingen van onschuldige leventjes niet tot de ware natuur van de Kerk behoren. Dit is niet wat Christus gewild heeft. We herinneren ons hoe de Kerk was in betere tijden. We bekijken haar mogelijkheden. Wij worden geraakt door een visie van hoe het zou kunnen zijn. Is in zulke omstandigheden een interventie niet gerechtvaardigd in het gezin dat wij de Kerk noemen? Is het niet gerechtvaardigd om blijvende druk in de richting van verandering uit te oefenen? Is het niet gewettigd om niet zo maar gewone liefde maar de onverzettelijke liefde van gerichte actie aan te wenden?
Hoofdstuk 2 Evangelische geweldloze actie “Evangelische geweldloze actie” is gewoon het evangelie toepassen. Het houdt de verbintenis in tot respect voor de heiligheid van elke persoon en de vastberadenheid om alle overheersing te boven te komen”. Aldus Helder Camera. In de loop van de geschiedenis zijn honderd duizenden Christenen met campagnes tot Evangelische geweldloze actie gekomen als individu, als kerklid en in groepsverband. Gebaseerd op een geloof in de werkwijze van Jezus Christus zelf, hebben zij zich verzet tegen alles, wat zij als misdadig beschouwden, terwijl zij de misdadigers niet benaderden 9
met geweld maar welwillend en liefdevol. Zij gaven op die manier vorm aan de geweldloosheid van het evangelie door eerder zelf lijden te aanvaarden dan dit anderen aan te doen. Dit boek gaat er vanuit dat kerk-vernieuwingsgroepen in deze tijd hetzelfde kunnen doen. Om de betekenis van evangelische geweldloze actie dieper te onderzoeken volgt dit hoofdstuk drie opvallende gevallen van succesvol geweldloos verzet, bekijkt de geweldloosheid van Jezus Christus en van de eerste Christenen.
Catharina van Siena als hervormer In de 14de eeuw had Clemens V de pauszetel verplaatst van Rome naar Avignon. Successievelijke pausen leefden daar in een groot rijk uitgerust paleis met uitzicht op de Rhone rivier. Kardinalen streden hier met elkaar om de meest weelderig ingerichte appartementen. Een van hen had 10 stallen nodig voor zijn paarden en een ander huurde kamers op 51 plaatsen om zijn personeel onder te brengen. Catharina van Siena ( die later heilig is verklaard en de titel kerkleraar heeft gekregen) ging in 1376 naar deze stad in de overtuiging dat Christus haar had geroepen om de paus het hoofd te bieden. Zoals haar tijdgenote Brigitta van Zweden, stelde zij openlijk de corruptie van het kerkelijk gezag aan de kaak en riep om grootschalige kerkhervorming. Ze had al veel gereisd voordat ze in Avignon aankwam, volksmenigten toegesproken die steeds groter werden, kerkleiders en regeringsambtenaren ontmoet en de paus in gedurfde bewoordingen geschreven: “Vader, wees een man, sta op, ga niet opzij, volg Gods wil en de mijne… Zeg ik u”. Uiteindelijk ging ze bij paus Gregorius XI op audiëntie en legde hem hervormingsvoorstellen voor die eisen zouden kunnen worden genoemd. Ofschoon ze door drie theologen die haar rechtzinnigheid moesten onderzoeken en eventueel voor de Inquisitie konden brengen, "dat gemene vrouwtje" werd genoemd, wist zij het hart van Gregorius zo diep te raken, dat hij toegaf. Huiverig ging hij terug naar Rome op gevaar voor eigen leven. De Babylonische ballingschap van de Kerk was voorbij en het vuur om te hervormen werd opnieuw ontstoken. Catharina’s theatrale acties, verzet tegen corruptie in de Kerk, het tegemoet treden van degenen die haar groot leed zouden kunnen toebrengen, toch steeds de hand uitstekend naar gezagsdragers in de vaste overtuiging dat ze konden veranderen, laten zien hoe geweldloze acties een gewetensvolle persoon wonderbaarlijk tot vernieuwing kunnen overhalen. Verzet van Europese Christenen Tegen de Finale Oplossing van de Nazi’s Vijf eeuwen later waren de Nazi’s van plan de Joden op te ruimen via concentratiekampen. André Trocmé, een pacifistische protestantse pastor vormde in het 10
dorp La Chambon en omstreken een netwerk van mensen die aan Joden heimelijk onderdak verleenden en ze doorstuurden naar Zwitserland. Toen een Vichy-beambte de school van Trocmé kwam inspecteren, gaven 30 leerlingen hem een brief met de mededeling: Wij hebben gehoord dat Joden te Paris in een stadion bijeen zijn gebracht en vervolgens gedeporteerd, waarna elk spoor van hen is verdwenen. In onze ogen is dit voor Christenen onaanvaardbaar. Een bevel, dat iets dergelijks beoogt, zullen wij hier niet opvolgen. Wij zullen Joden verbergen, wat de regering ook mag voorschrijven. Toen de dorpelingen vele Joden hadden geholpen om naar Zwitserland te ontkomen, dreigde de Gestapo het dorp ter vergelding met de grond gelijk te maken. Maar de plaatselijke Duitse commandant weigerde het dreigement uit te voeren, onder de indruk als hij was van het vasthoudend verzet en het vredelievend gedrag van de mensen. Hierdoor en door vergelijkbare acties elders kon 75% van de Franse Joden aan de greep van de Nazi’s ontkomen. Honderden kilometers naar het Oosten sprak Stefan, de metropoliet van de Bulgaarse Orthodoxe Kerk zich niet alleen uit tegen vervolging van de Joden, maar gaf zelf onderdak aan de hoofd-rabi van Sofia. De orthodoxe bisschop Kiril zei tegen koning Boris, dat, als er bevel zou worden gegeven om Joden te deporteren, hij persoonlijk tot burgerlijke ongehoorzaamheid zou aanzetten en zelf op de spoorrails zou gaan liggen voor vertrekkende treinen. Dankzij dit geweldloos verzet van Christelijke leiders en van vele gewone Bulgaren is geen enkele van de 50.000 Bulgaarse Joden gedeporteerd of gedood.
Met dergelijke acties heeft men ook in landen als Denemarken, Noorwegen, Finland, Holland en Italië duizenden Joden weten te redden. Duizenden verzetslieden hebben een hoge prijs voor hun moed betaald door martelingen te ondergaan, dood door de strop op een marktplein of vergassing in een concentratiekamp. Hun heldhaftige acties staan in schrille tegenstelling tot het in grote lijnen angstig gedrag van de Katholieke Kerk en het uitblijven van een stellingname en ageren tegen de rassenmoord van de Nazi’s door de grote meerderheid van niet-Joden in Europa. Wat had er kunnen gebeuren, als de meerderheid van de Europese Christenen de weg van Jezus had gekozen, het pad van vreedzaam verzet? Filippijnse Christenen zetten een dictator af In deze tijd hebben we een groeiend aantal geweldloze acties gezien. Een voorval, dat gedetailleerde vermelding verdient, is de strijd van Filippijnse burgers tegen de dictatuur van Fernando Marcos. Deze strijd was heel bijzonder door de cruciale betrokkenheid van Katholieken die zich intensief beijverden om geen geweld te gebruiken. Juist daardoor werd ze een succes. Marcos was zelf ooit begonnen als hervormer, maar gedurende de 20 jaar dat hij regeerde, ontstond er een stelsel van vriendjespolitiek en corruptie. Onder zijn regime kwamen voorstanders van hervorming in de gevangenis terecht en werden er gemarteld. De bijzonder populaire Benigno Aquino werd vermoord. De vrome katholieke vrouw 11
Corazon, weduwe van Aquino, vroeg in een klooster om heilige missen ter nagedachtenis aan haar overleden man en bad om het geweldloze antwoord dat haar man graag van het volk had willen hebben. Dit had tot gevolg, dat Jean en Hildegard Gross-Myer, Europese Katholieken en internationaal bekende trainers van geweldloos verzet, werden uitgenodigd om rond te trekken door het land en de mensen deelgenoot te maken aan hun ervaringen met geweldloos verzet. In de loop van een jaar gaven ze tientallen studiedagen en trainingen aan vakbondsleiders, politieke oppositiegroepen, Christelijke basisgemeenschappen, bisschoppen, kloosterzusters en seminaristen. Zij legden niet alleen de nadruk op een geweldloze werkwijze, maar ook op Jezus’ boodschap: de bevrijdende kracht van waarheid en liefde. In de loop van de voorbereidingen hielpen zij meer dan 60 groepen om zich in te stellen op verandering door geweldloos verzet. De beweging kreeg de naam Akkapka, een tagalog woord voor geweldloze actie. Om hun begrip voor geweldloosheid aan te geven gebruikten ze ook wel het woord Alaydaland, dat offer bereidheid betekent. In 1986 schreef president Marcos verkiezingen uit. Onmiddellijk stelde Corry Aquino zich beschikbaar als kandidaat van de oppositie. Om de verkiezing glad en eerlijk te laten verlopen trainde Akkapka 500.000 vrijwilligers om toezicht te houden op het uitbrengen van stemmen en om in verzet te komen als de verkiezingsuitslag vervalst zou worden. Ze ontwikkelden scenario’s voor elk mogelijke verkiezingsuitslag en maakten plannen om te reageren op alle mogelijke eventualiteiten. De geschriften van Mahatma Gandhi en Martin Luther King werden ruim verspreid en in 10 steden werden gebedstenten opgezet, waar elke dag training in geweldloosheid werd gegeven en om 12 uur een Mis werd opgedragen. Toen op 7 Februari, de dag van de verkiezingen duidelijk werd dat er op grote schaal gefraudeerd was, omsingelden tien duizenden mensen de stemlokalen, terwijl zij godsdienstige liederen zongen en de rozenkrans baden. Toen de aanhangers van Marcos afkondigden dat hij herkozen was, kwamen grote groepen mensen op de been om furieus en demonstratief te protesteren. Priesters en kloosterzusters mengden zich in de menigte om aan te zetten tot geweldloosheid en om uit te leggen hoe die werkte. NBC News In de VS legde uit dat ze getraind waren door experts in geweldloosheid. Op verzoek van Corazon Aquino droeg de Kardinaal van Manilla, Jaime Sin, op zondag 9 februari in tegenwoordigheid van 10.000 kerkgangers een mis op uit dankbaarheid, “dat onze mensen echt wakker zijn geworden”. Kort daarop verklaarde het episcopaat in ferme bewoordingen, dat de verkiezing van Marcos bedrog was. Twee vooraanstaande militairen sloten zich aan bij de verklaring van de kardinaal en vroegen soldaten om in opstand te komen. Zij, die gehoor gaven aan deze oproep, verlieten hun eenheid en sloegen vijf kilometer van het presidentiële paleis hun kampementen op.. Toen militairen die Marcos nog trouw bleven, dreigden de kampementen aan te vallen, gebruikten tienduizenden burgers hun lichaam om een cordon te vormen om de kampementen.” Als het moet, zullen we hier sterven” zei de zakenman Faustino Alaiguera, “Staande zullen we sterven, zonder wapens”. Toen de troepen die trouw waren aan Marcos begonnen te schieten op rebellerende soldaten, stelden opstandige burgers zich vóór hen op om hen te beschermen. Toen Marcos de luchtmacht bevel gaf om een van de kampementen aan te vallen, negeerde de hele eenheid dit bevel. Hierop stuurde Marcos 1000 soldaten met tanks en pantserwagens naar de rebellen. Hun weg werd echter versperd door 25.000 burgers, onder wie vele priesters en kloosterzusters. Zij spraken de gehelmde hoofden, die uit de tanks te voorschijn kwamen, allervriendelijkst toe. Zij legden uit wat de bedoeling was en verzochten hen niet op broers en zussen te schieten, die enkel er op uit waren vrijheid te krijgen. De soldaten gingen terug zonder een schot te lossen.
12
Ferdinand Marcos zwoor te vechten tot zijn laatste druppel bloed, maar soldaten en burgers waren doof voor zijn oproepen om steun. Tegen een dergelijk massaal geweldloos verzet verloor zijn gezag elke betekenis. Twee weken na de verkiezingen legde hij zijn functie neer en verliet het land. Juichend vulden de mensen de straten. Ze droegen de beeltenis rond van de Heilige Maagd Maria en kronen van prikkeldraad. Corrry Aquino zei op haar eerste persconferentie. “De wereld heeft getuige kunnen zijn, hoe mensen neerknielden voor aanstormende tanks en hoe zij geharde strijdkrachten liefdevol omarmden, die waren uitgestuurd om hen te verdrijven en om rebellerende soldaten te doden. Heel de wereld heeft met verbazing kunnen zien, hoe een volk zich uit een vernederende situatie heel trots heeft kunnen oprichten. Ik heb het geluk president te mogen zijn van een volk dat zulke moed heeft getoond.
Jezus en de basis van Evangelisch Geweldloos Verzet In alle hiervoor genoemde gevallen hebben de verzetslieden vijf houdingen gemeen: Diep geloof, verzet tegen onrecht, welwillendheid ten opzichte van tegenstanders, bereidheid om klappen op te lopen en weigering om anderen leed aan te doen. Deze houdingen werden belichaamd in het leven van Jezus. Diens voorbeeld wees niet alleen deze strijders de weg, maar duizenden anderen sinds de Verrijzenis van Christus tot op de dag van vandaag. Wat evangelisch geweldloos verzet zo bijzonder maakt is de verankering in het leven van Jezus, zijn leer, zijn dood, zijn verrijzenis en de blijvende richtlijn. Daarmee mag niets te na gezegd zijn van andere vormen van geweldloos verzet, die voortkomen uit een andere traditie. Per slot van rekening was de Hindu Gandhi, de eerste die actief geweldloos verzet gestalte gaf. Het is veelzeggend dat Gandhi de invloed erkende van Jezus op zijn filosofie van geweldloosheid. “De Bergrede trof mijn hart” zei hij. Een journalist merkte dat een afbeelding van Jezus de enige was die de wand van Gandhi’s modderhut sierde. Geloof Het hoeft nauwelijks gezegd te worden dat het geloof van Jezus in en zijn onderworpenheid aan Gods Wil onbeperkt was. Zijn verbondenheid en eenheid met God was bestand tegen elke verleiding, zodat hij nooit van dat pad afweek. Tegen het einde van zijn diensttijd verklaarde hij: “Een mens leeft niet van brood alleen, maar van elk woord dat komt uit de mond van God. (Mat 4.4). De Zoon kan niets doen uit zichzelf; hij kan alleen doen wat hij de Vader ziet doen; en wat de Vader doet, doet de Zoon op dezelfde manier (John 5.19).” Tegen het eind van zijn leven zei hij: Vader als het mogelijk is, laat deze beker dan aan mij voorbij gaan. Maar laat het niet gebeuren zoals ik het wil, maar zoals u het wilt. Jezus kende de beperkingen die ons zo vaak tot “kleingelovigen”(Luk12:28) maken. Toch bemoedigde hij zijn leerlingen en hij bemoedigt zijn huidige volgelingen om op God te vertrouwen”.(Mat 11:22). Hij beloofde dat ook wij grote dingen zullen doen, zelfs als ons geloof zo klein is als een mosterdzaadje. (Mt:
13
17:20). Diep geloof tekende Jezus. Sindsdien is diep geloof tekenend voor evangelisch geweldloos verzet.
Verzet tegen onrecht Jezus noemde het gedrag van enige religieuze en politieke leiders uit zijn tijd ronduit kwaadaardig. Hij hekelde die Schriftgeleerden en Farizeeën die kwetsbare weduwen onrechtvaardig behandelden, die meer waarde hechtten aan uiterlijk vertoon dan aan onkreukbaarheid, bij wie er een groot verschil was tussen het geloof dat ze beleden en hun feitelijk gedrag. (Mat 23:2-33, Mk 12:38-40). Toen een vrouw bij hem werd gebracht, van wie men beweerde dat ze betrapt was op overspel, wist hij moedig en geweldloos te voorkomen dat ze door een groep intollerant mannen dood zou worden gegooid met stenen. ( Jhn 8:1-11). Zoals John Dear SJ schrijft in zijn boek
. “ De liefdesweg van Jezus betekent geen passiviteit en apathie, maar opkomen voor recht”. Dat hield in een liefdevolle en waarheidsgetrouwe weigering om mee te werken aan kwaadaardigheid en geweld. Die weigering betekende bestrijding van kwaad en geweld en de bereidheid pijn te lijden uit trouw aan liefde en waarheid. Jezus’ verzet tegen onrecht, onderdrukking en ander kwaad steunde op de waarde die hij hechtte aan ieder mensenleven. Hij vroeg aan enige Farizeeën: ”Stel dat u maar één schaap hebt en het valt in een kuil op sabbatdag, wie van u zou het niet vastgrijpen en het er weer uithalen?”(Mat 12:11-12). Veel van Jezus’ dagelijks werk kwam er op neer dat hij mensen uit de put haalde. Hij bevrijdde gevangenen uit elke soort gevangenschap. Hij boog zich over mensen die tobden met ziekte, blindheid, schuldgevoel, bezetenheid, onwetendheid en verwarring. Hij haastte zich om hun nood te lenigen. Hij deed dit ook al moest hij daarvoor de wet overtreden en zijn eigen leven in gevaar brengen. (Mat 12;2, Mark 2;23-24, Luk 14;1-6, John 5;1-16). Menselijke wetten, gewoontes en instellingen zijn volgens Jezus bedoeld om mensen vrije ruimte te verschaffen en niet om die ruimte te beperken.(Mark2;27). Zijn wetsovertredingen passen in een lange rij van moedige Joodse mannen en vrouwen, die in burgerlijke ongehoorzaamheid wetten overtraden, gewoontes en bevelen, die niet overeenstemden met de weg van liefde en waarheid. Zo handelde men ook in de Jonge Kerk. En ook nu zullen mensen wetten niet volgen die onrechtvaardig zijn en voor recht en vrede het risico nemen gevangen genomen te worden.
14
Welwillendheid ten opzichte van hen die misstappen begaan Het liefhebben van God en liefhebben van de naaste waren voor Jezus de twee voornaamste geboden. (Mat 22;37-40, Mark 12;29-37, Luk 10;27-28). Toen men hem vroeg “Wie is mijn naaste”, vertelde hij het verhaal van de barmhartige Samaritaan om te laten zien dat < naaste> eigenlijk betekent en dat betekent . Jezus riep zijn volgelingen op om zelfs hun vijanden lief te hebben. Tot jullie die naar mij luisteren, zeg ik, “Heb je vijanden lief, wees goed voor wie jullie haten, zegen wie jullie vervloeken, bidt voor wie jullie slecht behandelen. Als iemand je op je wang slaat, bied hem dan ook de andere wang aan, en weiger iemand die je je bovenkleed afneemt, niet ook je onderkleed. Geef aan ieder die iets van je vraagt en eis je bezit niet terug als iemand het van je afneemt. Behandel anderen zoals je wilt dat anderen jou behandelen. Is het een verdienste als je liefhebt, wie jou liefhebben? Want ook de zondaars hebben degenen lief die hen liefhebben. En is het een verdienste als je weldaden bewijst aan wie weldaden bewijzen aan jullie? Ook de zondaars handelen zo. En is het een verdienste als je geld leent aan degenen van wie jullie iets terug verwachten? Ook zondaars lenen geld aan zondaars in de verwachting alles terug te krijgen. Nee, heb je vijanden lief, doe goed en leen geld aan anderen zonder iets terug te verwachten; dan zullen jullie rijkelijk worden beloond, en zullen jullie kinderen van de Allerhoogste zijn, want ook Hij is goed voor wie ondankbaar en kwaadwillig is. (Luk 6;2736).” Jezus preekte niet alleen liefde voor vijanden, hij leefde ook dienovereenkomstig. Gedurende zijn leven kwam deze liefde tot uiting door de manier waarop hij met vijanden omging en hen nooit probeerde te kwetsen. Aan het einde van zijn leven liet hij dit zien door zijn eigen woorden in praktijk te brengen: ” Zegen hen die je vervloeken, bid voor hen die je mishandelen” (Luk 6;28) en door te vragen: “Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen”. (Luk 23;34). In de loop van de geschiedenis zijn er duizenden acties geweest tegen uitgesproken onrechtvaardigheden. In zulke omstandigheden hebben maar weinig mensen geprobeerd om hun haat te bedwingen. Het meest kenmerkende van geweldloze acties is de vastberaden wil om niet te haten maar lief te hebben.
15
Bereidheid om beschadigd te worden De God van Jezus Christus, zei de theoloog Bill Baillie, is een God, die eerder bereid is om geweld te ondergaan dan het te steunen. Bij zijn optreden bracht Jezus leerlingen van de wijs door over het kruis te spreken en, zelfs te vragen ook hun kruis op te nemen en hem te volgen.(Luk 9;13). Hij maakte hen duidelijk dat in zijn spoor lopen kwalijke gevolgen zou hebben.(Luk 9;13), maar hij beloofde een rijke beloning, wanneer men hen omwille van hem zou vervolgen en van allerlei kwaad zou betichten. (Mat 5;11-12). Tegen het eind van zijn leven wist Jezus dat hij met zijn beslissing om naar Jerusalem te gaan zijn eigen leven in gevaar bracht. Zijn vrienden waarschuwden hem, dat de tocht te gevaarlijk was. Maar omwille van de waarheid en liefde waar hij voor stond en die hij belichaamde, reisde hij precies daarheen, waar vijanden van plan waren hem te doden. Liefdevol strekte hij de handen uit naar zijn vijanden, zichzelf in liefde opofferend voor allen. Toen hij gevangen genomen was, liet hij laster en slagen over zich heen komen zonder terug te vechten. Toen hij uiteindelijk in doodsangst aan het kruis genageld hing, schonk hij degenen, die hem mishandelden en doodden, vergiffenis. John Dear merkt daarbij op “dat Jezus naakt en volledig ongewapend aan het kruis hangend nog vervuld was van liefde, vergiffenis en waarheid. Uit het oogpunt van geweldloosheid was deze zelfopoffering aan het kruis het hoogste bewijs van geweldloosheid. Weer was het de Hindu Mahatma Gandhi, die nadrukkelijk zei wat elke Christen zou kunnen nazeggen: “Als je echt iets belangrijks gedaan wilt hebben, moet je niet alleen een goede reden hebben, maar ook het hart weten te raken. Met een oproep tot begrip raak je het hoofd, maar met eigen leed dring je diep in het hart van anderen”. Weigering om anderen te kwetsen In de geschiedenis van Israël is heel wat te lezen over gewapende en ongewapende strijd, veldslagen om het beloofde land binnen te komen, oorlogen met volkeren om hen heen, weerstand tegen invallen uit het buitenland en vrijheidsstrijd tegen bezetters. De Israëlieten waren trots op hun overwinningen. Dat de Makkabeeën in 164 VC het machtige Syrische leger versloegen, wordt nog jaarlijks gevierd op het Chanoeka feest. Het Romeinse leger was hun echter te sterk. Het Palestina, waar Jezus werd geboren, was al meer dan 60 jaar bezet door Romeinse soldaten. De tegenstelling tussen het nietsontziende Romeinse bewind en het Joodse streven naar vrijheid leidde menige keer tot gewapende opstand van Joden. Kort na de geboorte van Jezus had de gouverneur van Syrië nog een dergelijke rebellie neergeslagen en in Jerusalem 2000 Joden gekruisigd. De Joodse ondergrondse verzetsbeweging van de Zeloten beschouwde het neerslaan van de goddeloze Romeinen als een heilige plicht en stuurden opnieuw aan op een volksopstand tegen Rome. Het was In de gespannen verhoudingen van die tijd in het bezet gebied, dat Jezus zijn leerlingen voorhield vijanden lief te hebben – met inbegrip van de verguisde Romeinse onderdrukkers - ,”om je op je wang te laten slaan tot twee maal toe”. Nooit kwam het in hem op geweld te gebruiken of zijn vijanden kwaad te doen, ook niet bij het zuiveren van de tempel. (Mat 21;12, Mk 11;15, Jhn ;14-16). Telkens opnieuw liet hij zien mensen onvoorwaardelijk lief te hebben, steunend op Gods eigen aard, die de zon laat opgaan voor slechten en goeden. (Mt 5;44-48). Bij zijn arrestatie zei hij tot Petrus: dat hij 12 legioenen engelen zou hebben kunnen oproepen om hem te beschermen, maar in de plaats daarvan gaf hij een van zijn volgelingen die het zwaard trok, de opdracht dit weer in de schede te steken, want “al wie het zwaard opneemt, zal door het zwaard omkomen”. (Mt 26; 51-53). In de manier, waarop Jezus stierf, in wat hij gezegd en gedaan heeft, kunnen we inspiratie vinden om onrecht en onderdrukking tegen te gaan zonder geweld te 16
gebruiken. Wie had destijds kunnen voorspellen dat deze nobele gekruisigde, duidelijk verslagen Messias het Romeinse Rijk zou overleven en diens heerser zou overwinnen. De geweldloze werkwijze kwijze van de Jonge Kerk Nog meer inspiratie is te vinden in de Jonge Kerk, waar diegene die Jezus historisch zeer nabij zijn geweest, diens geweldloze leefwijze hebben nagebootst. De leden van de Jonge Kerk waren geen volmaakte mensen zomin als de eerste leerlingen. Persoonlijkheden hadden hun zwakheden, botsingen met elkaar en onenigheden. Toch bleven ze merkwaardigerwijze trouw aan Jezus in het gestalte geven aan de geweldloosheid van Jezus. Vóór de bekering van keizer Constantijn hebben Romeinse keizers tien keer de jonge Kerk flink aangepakt. Christenen werden gevangen genomen, gemarteld, ter dood gebracht, in stukken getrokken en levend verbrand. Zij leerden wat de woorden van Jezus betekenden: “Wie achter mij aan wil komen, moet zichzelf verloochenen, zijn kruis opnemen en mij volgen”. (Mk 8;34). Waarom waren zij niet verpletterd, zoals zo vele bewegingen na hen? Natuurlijk speelde hier veel meer een rol dan geweldloos verzet en liefhebben van vijanden. Bij het verzet tegen het imperium en de bekering van de keizer stond de verkondiging van de christelijke boodschap centraal, de kracht van de Heilige Geest, liefde beleefd in barmhartige zorg voor de armen en de opname van bekeerlingen in een hoogstaand gezelschap. Maar het is even duidelijk dat de blijde boodschap niet gehoord en aanvaard zou zijn, als die boodschap niet belichaamd zou zijn geweest in mensen en waar gemaakt binnen de grenzen van menselijke kwetsbaarheid. Jezus ‘gestalte kwam tot leven in de heidense wereld niet enkel omdat heidenen de blijde boodschap te horen kregen, maar omdat ze ook leerlingen echt tegen kwamen. Ze zagen een gezelschap mensen, van wie het leven veranderd was door de Heilige Geest, mensen die probeerden Jezus te volgen en die zoals de Heer zelf met heilig vuur opkwamen tegen onderdrukking. De boodschap van het kruis kwam tot leven, toen niet-Christene zagen hoe Christenen in de duizenden gevallen dat hen kwaad werd gedaan, hun eigen kruis droegen. De jonge kerk was zo sterk door de blijde boodschap en liefdevolle geweldloosheid, dat zij het hoofd kon bieden aan de Romeinse tirannie. Zoals bij vele voorvallen van geweldloze actie in de loop van de geschiedenis, toonde de kerk zo op een aansprekende wijze haar sterke afkeuring van onrecht. Christenen verzetten zich hevig tegen pogingen van de Romeinen om hun Kerk uit te schakelen. Terwijl sommige Christenen onder de druk van vervolgingen bezweken, vluchtten of hun geloof verloochenden, bleef de Kerk op het standpunt staan geen enkele stap te zetten, die zou ingaan tegen het christelijk geloof. Vooraanstaande Christenen ontketenden tegen de vervolgers en hun verordeningen een vloedgolf van commentaren, protesten en verzet. Gewone Christenen verscheurden de verordeningen, riepen rechters publiekelijk tot de orde voor hun meedogenloze uitspraken, legden oproepen om offers aan heidense goden te brengen of om trouw te zweren aan de keizer naast zich neer. Christenen die veroordeeld waren tot een worsteling met gladiatoren, begonnen een hongerstaking en weigerden de noodzakelijke training te ondergaan. Een Christen vrouw die voor het altaar was gesleept, waarop ze geofferd zou worden, duwde het altaar omver. De eerste Christenen weigerden geweld te gebruiken of iemand te doden. Hun antwoord op de onderdrukking door de Romeinen was werkzaam verzet zelfs met de bereidheid om lijfelijke straf te ondergaan en met een daadwerkelijke liefde voor hun vervolgers. Sint Chrysostomus, een vooraanstaande Christen uit de 4 eeuw, vatte het aldus kort samen: “Wat? Zouden wij ons niet verzetten tegen kwaad? Natuurlijk wel, maar niet de
17
door wraak te nemen. Christus heeft geleerd om ons bloot te stellen aan ongerechtvaardigd lijfelijk leed, want daardoor kunnen wij kwaad te boven komen. Vuur wordt niet geblust met een ander vuur, maar met water.” Het water dat zij op het vuur gooiden was niet enkel hun bereidheid om lichamelijk leed te ondergaan, maar ook hun liefde en gebed voor hun vijanden, zoals Jezus geleerd had. Aristeides, een vooraanstaande Griek zei van de Christenen: “zij roepen degenen die hen kwaad doen op om zelf vriendelijk te zijn, zij beijveren zich goed te zijn voor hun vijanden”. In de schrijven Christelijk apologeten in de 1ste helft van de 2de eeuw dat Christenen zegeningen uitspreken als ze beschimpt worden, zij blijven respectvol ook al worden ze uitgescholden. Justinus, een Christen uit die tijd zei:”Wij bidden voor onze vijanden en proberen degenen die ons ten onrechte haten, te overtuigen van hun misvatting. Tertulianus een belangrijke kerkleider hield zijn kerkgangers voor, dat het liefhebben van je vijanden het voornaamste kenmerk van christelijk leven was. Sint Cyprianus zei tegen zijn vervolgers: “Het is ons niet toegestaan te haten; God ziet ons liever de verwondingen die ons zijn toegebracht niet vergelden. Wij vergelden uw haat daarom met vriendelijkheid.”. Bedolven onder zoveel getuigenissen - van Jezus, de Jonge Kerk en leerlingen van Christus door de eeuwen heen - kunnen wij wellicht de moed opbrengen en de inspiratie vinden om het pad op te gaan van evangelische geweldloze actie. In de rest van dit boek zullen we nagaan hoe dit pad te volgen en te werken aan de verandering en vernieuwing van de Kerk.
.
Hoofdstuk 3 De twaalf stappen van Evangelische Geweldloze Actie
18
Anonieme Alcoholisten AA waren de eerste met een 12 stappen programma om hun genezing te bevorderen. Genezen alcoholisten weten dat ze nooit volledig vrij zullen zijn van de verleiding om te drinken, maar door de bijeenkomsten te bezoeken en aan de uitvoering van het programma te werken kunnen zij weerstand bieden aan de verleiding om te drinken en nuchter blijven. Het opbouwen van Evangelische Geweldloze Acties volgt een gelijksoortig 12 stappen plan, dat deelnemers helpt om slim, sterk en godsdienstig te blijven en van hun werk voor gerechtigheid te blijven houden, zelfs bij de afwijzing van elk compromis en bij een vijandige reactie. Geweldloze actievoerders weten dat ze nooit vrij zullen zijn van de verleiding om hun ergernis te laten uitgroeien tot strijdlustige vijandschap in woord en daad. Maar door het programma te volgen kunnen zij een geweldloze houding aanhouden, sterke actie groepen vormen, de beste strategie kiezen en die acties ondernemen die nodig zijn voor een succesvolle geweldloze campagne. De geweldloze strijd tegen overheersende systemen houdt een uitdaging in. Voor de aanvang van directe actie trekken mensen zich vaak terug omdat deelname te gewaagd is of omdat ze denken niet te weten hoe een dergelijke activiteit uit te voeren. Misschien denken ze gewoon te boos te zijn, ongeduldig of geneigd tot geweld. Het kan ook zijn dat ze denken dat geweldloze campagnes het charisma eisen van een Gandhi of King. Maar geweldloosheid is niet voor supermensen. Het is een weg voor gewone gekrenkte, gewonde, zondige menselijke wezens. De meeste geweldloze campagnes zijn juist gevoerd door dit soort gewone mensen. Het is een weg voor gewone gekwetste, humeurige, zondige menselijke wezens. In de loop van de geschiedenis zijn de meeste geweldloze acties door gewone mensen uitgevoerd. De hoge eisen die volgens geruchten nodig zouden zijn om een geweldloos actieplan op te zetten, worden door het 12 treden plan onderuit gehaald. Wel vereist een dergelijk plan een aantal activiteiten die achtereenvolgens dienen te worden uitgevoerd. De vorm van de actie zelf kan variëren van gebedsdienst en brieven schrijven tot daden van burgerlijke ongehoorzaamheid. Hoofdstuk 4 laat zien, op welke verschillende en creatieve wijzen geweldloze actie kan worden georganiseerd. Welke actie u ook besluit om te nemen, de 12 stappen bieden een gestructureerd raamwerk om een groep te laten gebruiken die zich wil houden aan de doelstelling en die liefde in daden wil omzetten.
De 12 stappen 1. Bepaling van de doelstelling van de groep en van elk lid van de groep afzonderlijk 2. Ontwikkeling van een Evangelische houding 3. Taakverdeling binnen de groep 4. Bestudering van de tegenstanders 5. Ontwikkelen van de lange termijn werkwijze 6. Wat van het plan is haalbaar binnen bepaalde tijd 7. Vergroot de bijval door voorlichting en training 8. Voorbereiding van een concrete actie 9. Oefening voor direkte actie 10 Een laatste oproep 11 Ageren met liefde 12 Vieren van successen, analyseren van feiten en voorbereiden van volgende stappen
19
Wees creatief bij het volgen van de stappen De volgorde van stappen om tot echte geweldloze actie te komen is altijd ietwat willekeurig en de stappen volgen zelfs niet altijd achter elkaar. Een geweldloze actie is zo gecompliceerd als het leven zelf. Je kunt wachten op het onverwachte. Je kunt niet bij voorbaat rekening houden met alle toevallige omstandigheden. Zowel echte acties als de hele campagne vereisen naast planning ook kunst en vliegwerk. De 12 stappen en hun volgorde zijn niet onschendbaar. Zelden verlopen de echte acties van een campagne helemaal in de boven aangegeven volgorde. De stappen 1 t/m 5 zijn vaak gelijktijdig aan de orde en blijven ook later meespelen. Als het goed is, zal voor het werven van bijval voor de campagne met voorlichting en training niet alleen plaats zijn in stap 7, maar in de loop van de hele procedure. Of als u bij onderhandelingen met machthebbers (stap 6) tot de ontdekking komt dat u meer informatie nodig hebt, zal de groep teruggaan om het een en ander te onderzoeken (stap 4). Maar de stappen staan wel in een logische volgorde. Elke stap bevat elementen om mee te nemen naar de volgende stap. Het is bijvoorbeeld zinloos om meteen tot echte actie over te aan zonder tevoren onderzoek te doen, de grote campagnelijn bepaald te hebben en aan training en voorlichting aandacht te hebben gegeven. Sla geen stap over zonder een goede reden en verander de volgorde der stappen niet zomaar. Houd voor ogen dat het stappenplan is gebaseerd op de ervaring van campagnevoerders over de hele wereld. Niettemin kun je er een eigen vorm aan geven. Voorkeur voor afspraken De stappen zijn geen hellend vlak dat noodzakelijk uitmondt in confrontaties, stakingen en dergelijke. Zowel Gandhi als King gaf bij onderhandelingen om zijn doel te bereiken vaak duidelijk de voorkeur aan een afspraak boven demonstraties. Als er bij stap 6 of 7 iets geregeld kan worden, zijn demonstraties overbodig. De zeer kundige organisator Bernard Lafayette, die nauw samenwerkte met Martin Luther King, werd gevangen gezet, met traangas bestookt en meerdere keren met stokken geslagen bij zijn strijd voor burgerrechten. Toen ze aan hem problemen voorlegde, waarmee je te maken krijgt bij geweldloze actie, zei hij “Als je gedreven wordt door liefde voor mensen, heb je sowieso de neiging om tot de juiste actie over te gaan”. Weet wel, als je al niet deskundig bent vorm te geven aan geweldloze campagnes in het algemeen, je bent wellicht wel geschikt voor de campagne in je eigen gebied. Je zult de geweldloze campagne het beste vorm geven door je eigen situatie zorgvuldig te bestuderen en daarop datgene wat uit dit boek of andere bronnen toepasselijk lijkt, te gebruiken. De volgende hoofdstukken zijn schetsmatig van opzet, zodat je onder de titels een aanwijzing vindt, waar je voor de goede raad moet zoeken, die je nodig hebt.
Stap 1 Vaststellen van betrokkenheid Het ontwikkelen van acties van een geweldloze campagne kan plezierig en opwindend zijn en bepaalde voldoening geven. Soms doen we mee zonder diepere gedachten, omdat het beoogde doel ons sterk aantrekt, omdat we vertrouwen hebben in de organisatoren of omdat we meteen de overtuiging gekregen hebben dat God ons roept om mee te doen. 20
Maar een campagne kan heel hevig zijn. Ze kan risico’s en offers met zich mee brengen en heel veel tijd vergen. Het is daarom belangrijk om in gebed na te gaan of je wel of niet gaat meedoen. Wanneer je zelf of een groep overweegt om te doen, moet er antwoord zijn op vier hier volgende vragen. Het is zelfs verstandig om deze vragen ook met familie, vrienden of vertrouwenspersonen te bespreken. 1. Zijn we er van overtuigd dat de situatie of de zaak waar het om gaat, echt onrechtvaardig is of onjuist? Zijn we daar vast van overtuigd? Voelen we ons persoonlijk verplicht daar met anderen iets aan te doen? 2. Welke reden hebben we? Gaat het simpel om een goed idee dat onze interesse heeft of roept God ons om deel te nemen? Wat zou Jezus doen? Welk advies zou Jezus, ons kennende,aan ons geven? 3. Hoeveel tijd en energie gaat deze campagne van ons vergen? Hebben we die beschikbaar, gelet op eventuele andere verplichtingen? 4. Als ik ga deelnemen en mijn dagindeling verandert, is er dan iemand die mijn professionele of familieverplichtingen overneemt? Degenen die achterblijven en je de mogelijkheid geven om deel te nemen zijn even belangrijk als de activisten zelf. Laat ze niet in de steek. Als je besloten hebt om deel te nemen aan de campagne, blijft het belangrijk je telkens opnieuw voor de geest te halen wat je wil bereiken. Blijf biddend jezelf steeds opnieuw de vraag stellen, of God je in deze richting blijft roepen. “Onderzoek of de geesten op God zijn afgestemd”. (1 jhn 4;1). “Als de Geest ons leven geeft, laat je dan ook leiden door de Geest”.( Gal 5;25). John Dear SJ schreef terecht: “Door ons op te geven voor een geweldloze campagne dienen we ons handelen, bezinnen, studeren en delen met elkaar af te stemmen op God met de vraag: in welke richting zou God ons roepen. Of zoals Monica Brown schreef in haar boek . Het begint met luisteren, luisteren naar de roerselen van de Geest in ons, welwillend aandacht schenkend aan onderzoeken en vragen, aan verwondering en verbazing over de mogelijkheden die ze blootleggen.
Stap 2 Spirituele voorbereiding Jezus zei zelf: “Ik ben de weg, de waarheid en het leven”. (Jhn 14;6). Blijf in de liefde van Christus”.( Jhn 14;21-23, jhn 15;1-14) en het medeleven van Jezus wordt je eigen: zijn leiding, zijn moed, en de kracht om de weg van evangelische geweldloosheid te gaan. “Zonder mij kun je niets” zei Jezus. Echte evangelische geweldloosheid is slechts mogelijk, zoals in het liturgisch gebed staat, door Hem, met Hem en in Hem. Als we in de Eucharistie gevoed zijn door het lichaam en bloed van Jezus Christus, kunnen wij eveneens gebroken brood worden en bloed vergoten voor anderen. Jezus vraagt ons niet alleen elkaar lief te hebben, maar ook onze vijanden. De geschiktheid om aan deze hoge eisen te voldoen hangt niet alleen af van ons verlangen Hem te volgen maar meer nog van de werking van Gods Geest in ons. Wij zijn geen heiligen, maar voor iedereen die evangelische geweldloosheid in praktijk brengt en elke groep die dat wil doen, is het goe tijd te besteden aan overweging en gebed. We doen dit omdat liefde van God komt, en als wij anderen liefhebben, komt Gods liefde tot volmaaktheid. (1Jhn 4;7-12). In onze campagne voor kerkvernieuwing doen we dit, omdat onze gewoonlijk medechristenen zijn die tegen hetgeen zijn dat ons bezig houdt. Wij die toegewijd zijn aan kerkvernieuwing hebben belangrijke gaven, maar zoals alle menselijke wezens zijn we ook zwak en wankel. Daarom leunen wij al biddend op Jezus niet alleen aan het begin van onze geweldloze campagne, maar bij elke stap die we zetten. Wanneer we niet uit ons halen wat er in ons is en fouten maken, keren we ons tot Hem, vragen vergiffenis en beginnen opnieuw. 21
Ergernis en evangelische geweldloosheid De oriëntatie op Jezus Christus bij het opzetten van een geweldloze campagne stel ons voor de uitdagende opgave om onze ergernis een plaats te geven. Omdat dit zo’n belangrijk thema is voor velen van ons die gekwetst zijn door de Katholieke Kerk, dient dit bedachtzaam en zorgvuldig te worden onderzocht. Menige katholiek is niet enkel bedroefd, maar (terecht) buiten zinnen wegens het gedrag van katholieke leiders, priesters die kinderen hebben misbruikt en bisschoppen die dergelijk misbruik hebben afgedekt. Menigeen is diep gekwetst door de Kerk seksueel misbruikt te zijn of door een behandeling die niet past bij ervaren volwassen mensen met gezond verstand en geestesgaven. De ergernis van anderen komt voort uit vergeefse pogingen om iets in de kerk te veranderen of te verbeteren. Bij sommigen zit deze ergernis zo diep dat zij niets goeds meer in de Kerk kunnen zien. Ze drijven de spot met alle kerkelijke leiders en hebben moeite om iets goeds in hen te ontdekken. Een activist noemde hen . Ook katholieken met een minder kwaadaardig ergernis laten zich wel verleiden tot algemene benamingen voor kerkelijke leiders en verwijzen naar hen met minachting. Zulke leiders dreigen gezien te worden niet als personen met specifieke ervaringen en meningen, maar als vormloze lachwekkende en bekrompen wezens. Echte actie uitgevoerd in deze geest, zegt zuster Mary Lou Kanowski, loopt het risico van oppervlakkigheid en wat erger is, van vijandige schijnheiligheid, zelfingenomenheid en het verlangen anderen te verslaan en te vernederen. Hoewel het verleidelijk is om tomeloze woede te voeden, mogen we onszelf niet langer als geweldloos beschouwen, als we uit het oog verliezen dat de anderen ook mensen zijn die zouden kunnen veranderen. Als we de tegenwoordigheid van Christus in anderen vergeten, zelfs in onze tegenstanders, kan onze zogenaamde geweldloosheid beladen worden met wat St Paulus noemde, vijandschap, rivaliteit, jalousie, ergernis, geschillen en meningsverschillen.(Gal 5;15). Het zou een christelijke gemeenschap uiteen doen vallen. Ook opgeblazen woede zou mogelijke sympathisanten kunnen afschrikken, zeker priesters en bisschoppen. Deze mogelijke bondgenoten kunnen worden aangetrokken door onze hervormingen, maar niet door onze mate van ergernis en onze moeite om iets goeds te ontdekken in de kerk of haar leiders. Tegen deze achtergrond mag het u verbazen te horen dat ergernis toch nog een rol s Liefde en ergernis zijn niet elkaars tegenpolen. Jezus zelf kende oprechte ergernis. Toen hij bij voorbeeld te maken kreeg met religieuze leiders die zijn genezingen op sabbath gebruikten als reden om zijn ter doodbrenging voor te bereiden, keek Jezus geërgerd naar hen en verdrietig om hun hardvochtigheid. (Mk 3;15). St Augustinus bracht ergernis in verband met hoop. “Hoop heeft twee aantrekkelijke dochters: ergernis en moed; ergernis, omdat de dingen niet zijn zoals ze horen te zijn en moed om te zorgen dat ze zo worden als ze horen te zijn. Ergernis kan voortkomen uit zelfrespect en een passie voor gerechtigheid. Ergernis en evangelische geweldloosheid moeten echter altijd ten dienste staan van liefde. De katholieke lekenleider Sharon Brown zei eens: “Ergernis is geen punt van discussie,maar wat we er mee doen”. Dominee James Bevel, staflid van King’s team, zei het zo:”Als jij je ergert, laat de ergernis je verstand aan het werk zetten.” Het betekent, maak in je boosheid verstandige, betrouwbare en liefdevolle keuzes. Laat de energie van de ergernis je helpen v om geweldloze oplossingen te vinden. Haat de zonde, maar niet de zondaar. St Paulus adviseerde: ”Wees boos zonder in zonde te vervallen; leg boosheid af voor de zon ondergaat”.(eph 4;26) Met andere woorden boosheid is soms onvermijdelijk, maar ze moet onze meer fundamentele 22
verplichtingen niet overtroeven - om ons te verzoenen met iedereen, in het bijzonder met broeders en zusters in onze christelijke gemeenschap. “Wees vriendelijk voor elkaar, teergevoelig en vergevingsgezind ten opzichte van elkaar zoals God in Jezus Christus jou heeft vergeven”. (Eph 4;32). Niet altijd zullen we er in slagen om onze ergernis dienstbaar te maken aan liefde. Bij het tot stand komen van een campagne zullen we er zeker zo nu en dan niet in slagen om het geweldloze ideaal te realiseren. Dan is de voornaamste vraag: ”Ben ik bereid opnieuw te beginnen en me in te spannen om te groeien in liefdevolle geweldloze bezieling.
Hoe kunnen we de verleiding weerstaan tot spiritueel geweld Evangelische geweldloosheid stelt ongebruikelijk eisen aan degenen die ze beoefenen. M.L.King zei:”Je vermijdt niet alleen uiterlijk physiek geweld, maar ook innerlijk geestelijk geweld”. Hij legt uit hoe geweldloosheid liefde verkiest boven haat. Het betekent de bereidheid lijden te ondergaan in de overtuiging dat het ondergaan van onverdiend lijden verlossend werkt. Het haalt ongerechtigheid onderuit, niet de mensen. “Het resultaat is verlossing en verzoening” concludeert hij. Het eindproduct is de totstandkoming van een liefdevolle gemeenschap. Jezus geeft ons de opdracht om onze vijanden lief te hebben. Een reden, waarom dit zwaar en zelfs onmogelijk lijkt, is dat het woord liefde gewoonlijk genegenheid en zich aangetrokken voelen betekent. Hoe kunnen wij ons aangetrokken voelen door degenen, die ons tegenwerken bij elke stap die we willen zetten? Gelukkig heeft Jezus niet gevraagd je vijanden aardig te vinden. Het is immers praktisch onmogelijk sommige mensen aardig te vinden. Hoe zouden we ons aangetrokken kunnen voelen tot iemand die zich heilig heeft voorgenomen ons neer te halen en ontelbare struikelblokken op onze weg te plaatsen....maar Jezus heeft gezegd dat liefde meer betekent dan aardig vinden. M.L.King kwam door zijn bijbelstudie tot de volgende gedachte. Hij vroeg zich af wat liefde in het Nieuwe Testament dan wel kon betekenen. Wat bedoelt Jezus als hij vraagt je vijanden lief te hebben? Is dat simpelweg een sentimenteel onhaalbaar ideaal? King zag dat het Nieuwe Testament meer dan drie honderd keer het woord gebruikt. Maar het Grieks, de taal waarin het N.T is geschreven, kent drie woorden die in andere talen met liefde worden vertaald: <eros, philia en agape>. Het woord <eros> dat sexuele en romantische liefde betekent, is in de Bijbel niet te vinden. Het woord , de genegenheid tussen vrienden wordt slechts 19 keer gebruikt. Het woord verschijnt echter 319 keer. Het is het woord dat Jezus gebruikt als hij de opdracht geeft < Heb uw vijanden lief>. Terwijl <eros> en wederkerige gevoelens insluiten tussen mensen, bevat niets wederkerigs, sentimenteels of affectiefs. Het is welwillendheid. Het gaat om een keuze, niet om gevoelens. Het is het besluit om een tegenstander welwillend tegemoet te treden hoe die ook mag antwoorden. Je strekt een hand uit naar de ander zonder iets terug te vragen. Met houden we van Gods kinderen, van wie God houdt ,zoals Hij van ons houdt. scheidt de personen van hun kwalijke daden en benadert hen als Gods kinderen. We houden van de persoon die de kwalijke daad verrichtte, terwijl we hun daden afkeuren en haten. Voor M.L.King was het een bevrijdende gedachte zich te realiseren dat de de vijand lief te hebben geen verplichting inhield om de vijand aardig te vinden. Het liefhebben van tegenstanders wordt daardoor minder afschrikwekkend, maar het blijft moeilijk. Met Gods hulp kunnen we in het leven van alledag een weg vinden om “goed te zijn voor degenen die ons haten en te bidden voor degenen, die ons misbruiken”.(Lk 6;27-28). Het is liefde die met Gods hulp tot stand komt omdat ze als 23
Gods eigen liefde is...”die schijnt voor de slechten en voor de goeden””.(Mt 5;45). Met Gods liefde in ons hart kunnen we de suggestie begrijpen van St Paulus:”Als je vijanden honger hebben, geef ze te eten, als ze dorst hebben geef ze iets te drinken”. (Rom 12;20). Het bezig zijn met het opzetten van een geweldloze campagne biedt ons de weg waarlangs we onze ergernis kunnen kunnen veranderen zonder de vernietigende kracht van haat en vijandigheid. En,zoals we op de volgende bladzijden zullen zien, echte geweldloosheid geeft ons niet alleen een positieve geesteshouding,maar ook tientallen bruikbare methodes en stappen voor een succesvolle campagne. Aanhangsel 1 bevat oefeningenen en overwegingen die een persoon of groep helpen dieper in te gaan in de geweldloze geest van Gods liefde voor vijanden.
Stap 3 Taakverdeling binnen de groep Midden in de beste geweldloze actie staat een kernploeg van mensen die zich aan elkaar verplicht hebben om ergens feitelijke onrechtvaardigheid of onderdrukking uit de wereld te helpen. Het is een hachelijke en veeleisende klus om zo’n kernploeg in te richten. Mensen moeten er voor worden uitgenodigd. Er mag van tijd tot tijd een meningsverschil zijn, maar allen dienen zo veel mogelijk samen te werken voor gemeenschappelijke doelen. Laten we er van uitgaan dat in jouw geografisch gebied een dergelijke groep al bijeen is gekomen, in wording is of nog gevormd moet worden. In welk stadium je groep ook mag zijn, het volgende materiaal kan je groep versterken. Je kunt beginnen met een paar mensen. “Waar twee of meer samen zijn in mijn naam, ben ik in hun midden”. zei Jezus. Zelden is het raadzaam om in het begin meer dan 10 a 12 mensen samen te brengen voor gezamenlijk onderzoek, het ontwikkelen van saamhorigheid en plannen en het definiëren van pakkende doelstellingen en een werkplan. Zodra de richting duidelijk is, kunnen meer mensen worden aangetrokken. Binnenbrengen van nieuwe leden Maak een lijst van mensen en groepen die wellicht geinteresseerd zijn en neem contact met ze op. Zo mogelijk, benader ze persoonlijk, zodat je ze zelf kunt uitleggen wat de bedoeling is. Nieuwe leden zou u kunnen zoeken in de kring van uw vrienden, onder kerkgangers, en leden van een vredesbeweging of alternatieve gemeenschappen of sociale bewegingen. ( Praktische hulpmiddelen voor een uitnodiging vindt u in de <Eén op één methode> beschreven op blz 53. Folders Maak een folder of maak kopieën van een artikel dat de zaak waar de groep mee bezig is, toelicht. Deel die uit. Vraag de mensen om een reactie en bekijk of ze bereid zijn zich voor de zaak in te zetten. Samenkomst Bespreek een zaaltje. Zorg dat her en der bekend gemaakt wordt wanneer en waar we samenkomen om om te praten over verandering in de kerk. Iedereen die interesse heeft is welkom. Een film of spreker van buiten kan de bijenkomst soms extra aantrekkelijk maken. Organisatie Als je al lid bent van een of andere club of organisatie, nodig dan alle leden uit om aan de campagne deel te nemen.Als ze niet met z’n allen wensen deel te nemen, vraag dan of men een evangelische actie- of geweldloosheids-committee wil vormen voor degenen die wel willen deelnemen maar graag onder leiding van de eigen organisatie willen werken. 24
Houdt zaken overzichtelijk met een logboek Sommige mensen proberen het organiseren van echte actie eenvoudigweg uit hun mouw te schudden. Ze schrijven inderhaast telefoonnummers op losse papiertjes, die zoek kunnen raken. Ze vergeten wat op voorafgaande bijeenkomsten werd afgesproken. Zorg voor een systeem in de informatie. Maak in het logboek een sectie notulen, een sectie leden, een sectie externe telefoonnummers, een sectie emails, contacten met de pers, ideeën voor voortgaande werkwijze, relevante informatie enz. Dit helpt om eenmaal gemaakte afspraken vast te houden en de namen van de vele mensen die je bij een campagne tegen komt.
Voedt een positieve groepsmentaliteit 1. Respecteer je leden. Begin en eindig een vergadering op tijd. Geef mensen het idee dat ze welkom zijn. Geef ze mogelijk iets te drinken. Moedig nieuwe leden aan om terug te komen. Neem aan het begin en het einde van een bijeenkomst de tijd voor een stil gebed om God te vragen en te danken voor begeleiding tijdens de vergadering. 2. Richtlijnen en afspraken voor een vergadering.Zie het eens te worden over richtlijnen voor het geval er onenigheid ontstaat tijdens de vergadering. Je zou kunnen afspreken. Een evangelische oriëntatie aan te houden tijdens het vergaderen Wie aan het woord is, niet te onderbreken De vergadering niet te overheersen, ook al ben je spraakzamer dan anderen Deelname aan het gesprek aan te moedigen door ook zwijgzame typen er in te betrekken en de wens van degene die liever wil luisteren te respecteren. Tijdens onze vergaderingen ons te beperken tot geagendeerde onderwerpen en lange nauwelijks relevante uiteenzettingen te vermijden Dat elk een deel van het gezamenlijke werk voor zijn rekening neemt en het uitvoert. 3. Agenda. Als je met de schriftelijke uitnodiging voor een vergadering een agenda meestuurt, voorkom je dat de discussie in het honderd loopt over onbepaalde onderwerpen. Loop aan het begin van de vergadering door de agenda en vraag of anderen nog meer onderwerpen zo nodig aan de orde willen stellen. Vraag aan het einde van de vergadering wat de volgende keer op de agenda moet komen. Vraag tenslotte stilte voor een moment van gebed. 4. Voorzieningen en notulen. Voor elke vergadering heb je een regelneef nodig die zorgt voor een agenda en dat iedereen bij de les blijft. Als je weet, dat een van de leden dit soort zaken goed weet te regelen, vraag die dan om dit voor elke vergadering te doen. Je kunt de taak ook laten rouleren onder degenen, die dat willen. Zorg dat er voor elke vergadering een vaste of roulerende notulist is, zodat besluiten, plannen en afspraken vast komen te liggen. 5. Flipover. Als je op een flipover de gemaakte afsraken, taken en en verantwoordelijkheden uitschrijft, kan dit het idee van duidelijkheid, besluitvaardigheid en vooruitgang versterken. Iedereen kan zien hoe agendapunten worden afgewerkt, taken worden aanvaard en nota wordt genomen van nieuwe ideeën enz. 6. Nabeschouwing. Om de kwaliteit en de effectiviteit van veranderingen te bevorderen is het verstandig tenslotte te vragen wat ging goed tijdens deze vergadering en wat zou de volgende keer beter kunnen.
25
7. Opvrolijken. Vergaderen kan een feest worden als je elkaar weet te bemoedigen of als je vergadering kunt combineren met het verstrekken van drankjes, met feestelijke muziek of dans of een maaltijd van brengen en delen.
Verdeel het werk Bij het vormen van een groep, doet in het begin iedereen bijna alles. Wanneer echter het werk toeneemt en de groep groter wordt, dient het werk te worden verdeeld. Vorm commissies en wijs specifieke taken toe aan degenen die opvallen met hun talenten, interessen of bekwaamheid om leiding te geven. U zult bijvoorbeeld een verantwoordelijk bestuur nodig hebben dat toezicht houdt op de hele operatie. Voor zowel hulpverlening, onderzoek, fondsenwerving als de media kun je een afzonderlijke commissie nodig hebben. Individuele taken van belang zijn die van voorzitter of mede-voorzitter (soms tevens woordvoerder en/of regelneef), secretaris ( voor notulen en correspondentie), penningmeester (financiële administratie) en iemand die voorbeden uitschrijft. Al naar behoefte kunnen ook andere commissies worden gecreëerd.
Ga creatief om met meningsverschillen Omdat mensen heel verschillend zijn, kun je er van uitgaan dat er altijd meningsverschillen zijn. Een conflict is op zich niet on-christelijk of iets dat kost wat kost moet worden vermeden ( In Handelingen 15 is te lezen hoe in de Jonge Kerk met conflicten werd omgegaan). Hier volgt een en ander, dat je zou kunnen bedenken of zeggen in geval van meningsverschillen of echte conflictsituaties. Een conflict biedt de kans om ergens dieper op in te gaan. Laat ons zoveel mogelijk gezichtpunten naast elkaar zetten. Voor we het eens worden zullen we de tijd moeten nemen om de zaak van alle kanten te bekijken. Scheid zaken van mensen. Zeker, we zijn het hierover oneens, maar de onderlinge goede verhoudingen zijn heel wat meer waard dan onenigheid, Geef een conflict onmiddellijk de volle aandacht en vermijd gepraat over anderen achter hun rug. Ik raak in de war en van de wijs door deze discussie. Ik zou dit graag ergens met je willen uitpraten. Houd Gods wil buiten elke discussie. Ik kijk hier voor alsnog anders tegen aan. Ik respecteer jouw visie en zal er over nadenken. Luister naar wat de ander zegt. Met andere woorden ben jij van mening dat….
Verstevig je inzet 1. Je groep kan mensen aantrekken zonder enige ervaring met geweldloze activiteiten. Sommigen zullen zelfs twijfelen aan hun bekwaamheid om geweldloosheid in praktijk te brengen. Ook mensen met ervaring zullen steeds werken aan hun inzet en begrip van geweldloosheid. * Kijk nog eens naar stap 2 en leg Appendix 1 er naast ( blz 125) Je vindt er creatieve manieren om met ergernis om te gaan, om vijanden lief te hebben en aan geweldloosheid vorm te geven. Bestudeer een boek van Martin L.King of van Mahatma Gandhi. *Huur en bekijk een film over geweldloosheid. De film is een inspirerend meesterwerk. De dubbele video < A Force More Powerful> en < A Century of Nonviolent Conflict> laten vele voorbeelden zien van 26
geweldloze bewegingen. Onder dezelfde titel is er ook een gids met bijbehorend boekwerkje te krijgen. * Bid samen voor begrip, inzet en geesteshouding van geweldloosheid. 2. Vermijd uitvoerig filosoferen theologiseren over geweldloosheid. Neem het niet alleen als een evangelische opdracht, maar vooral als wellicht de meest effectieve werkwijze om je doel te bereiken. Het inslaan in de richting van geweldloosheid komt vaak voort uit het beantwoorden van de vraag “Zal het volgen van deze tactiek het bereiken van onze doeleinden helpen of verhinderen?”.
Stap 4 Onderzoek Gandhi heeft het woord <Satyagraha> gebruikt ofwel om de aard van zijn campagne acties aan te geven. Gedurende uw campagne acties zullen groepsleden door de pers worden aangesproken en door belangstellenden om uit te leggen, waarom uw groep deze bepaalde zaak heeft aangepakt. Als een toehoorder of tegenstander kan volhouden dat uw uitgangspunten onjuist zijn, zal de campagne ter plekke op niets uitlopen. Niemand wil een campagne steunen, waarvan de organisatoren niet de moeite hebben genomen om de feiten rond de betreffende zaak na te trekken. Wees daarop voorbereid en check de feiten. Controleer de gegevens en laat u niet met feiten om de oren slaan.
Openheid en begrip Stel uzelf op de hoogte van alle argumenten tegen het standpunt dat u inneemt. Je zou in de verleiding kunnen komen om voor de vuist weg een bepaald standpunt van de kerkleiding af te doen als klerikaal machtsvertoon. Als zij het standpunt publiekelijk voorzien van overtuigende argumenten, zult u uw antwoord klaar moeten hebben.
Enige onderzoeksmethoden Interviews. Leg een lijst aan van relevante vragen en leg ze voor aan mensen die van de zaak op de hoogte kunnen zijn en aan mensen die de naam hebben deskundig te zijn. Sluit degenen niet uit die deel uitmaken van het probleem. Media en Internet. Zoek naar tijdschriftartikelen en krantenknipsels, maar maak zeker ook gebruik van electronisch beschikbare informatie. Organisaties. Organisaties kunnen relevante informatie beschikbaar hebben in hun nieuwsbrieven, een bibliotheek of een website. Journalisten. Als journalisten de zaak al niet een keer hebben belicht, maak dan een afspraak met een journalist, als het kan. Bibliotheken. Soms kan een plaatselijke of professionele bibliotheek je aanwijzingen geven, waar je naar gegevens moet zoeken. Info map. Maak een documentatie map beschikbaar voor alle groepsleden waar gegevens te vinden zijn voor afspraken, persberichten en andere gelegenheden. Soms moet je onverschrokken te werk gaan, niet alleen stukken van het Vaticaan doornemen, maar ook kerkelijke functionarissen aanspreken om hun argumentatie te 27
leren begrijpen. John L. Allen, journalist en kenner van het Vaticaan zegt: ”Als je kerkelijke politiek wilt aanvechten, wordt de strijd effectiever, als je kunt laten zien dat met een alternatieve politiek de doelen die het Vaticaan nastreeft beter bereikbaar zijn. Dit werkt beter dan het Vaticaan hooghartigheid te verwijten. Houd rustig voor ogen dat jij en je groep goed op de hoogte bent (feitelijk zelfs experts genoemd mag worden) op een wezenlijk deel van het Katholicisme - namelijk wat het betekent een katholieke leek te zijn. Ga nog een stap verder en probeer open en eerlijk de waarde te zien in het standpunt van de tegenpartij. ( Gewoonlijk zit er enige waarheid in de stellingen van elk der beide partijen). Beweer nooit de volledige waarheid in pacht te hebben. Kom er openlijk voor uit als je ontdekt dat je bewering onvolledig of onjuist is. Kom er op terug en corrigeer jezelf.
Speel onzerzijds, anderzijds Hoe kun je te weten komen of je echt begrepen hebt wat de opponent bedoelt? Hoe kun je weten, of je op andermans argumentatie op de juiste wijze ingaat? Je zou twee of drie groepen kunnen vormen. De een neemt jouw positie in. De ander vertegenwoordigt degenen, die tegen je zijn. Jouw kant zegt, dat kerkleiders er een doorzichtige boekhouding op na moeten houden. De andere zijde vindt dit een slecht idee. Geef beide zijden vijf of tien minuten om zich voor te bereiden. Wie krijgt het eerst het woord? Wat zijn de voornaamste punten, die ze naar voren willen brengen? Laat dan beide partijen discussiëren met een derde groep als waarnemers. Stop na 10 of 15 minuten. Vraag uiteindelijk, hoe elk van de deelnemende partijen zich voelde in de rol die hen was toebedeeld, wat voor hen nieuw was en welke argumenten het meest overtuigend waren? Vraag de toehoorders hoe goed elk van beide partijen was in het verwoorden van het eigen standpunt en in dat van de tegenpartij. De argumenten waarop je eigen partij moeilijk wist te antwoorden, zul je na het nodige onderzoek moeten bijstellen.
Zoek alternatieve oplossingen Het is niet voldoende een goed idee te hebben van wat er verkeerd is. Je moet ook te berde kunnen brengen, hoe het verkeerde gecorrigeerd kan worden. Zoek redelijke suggesties, hoe dingen beter gedaan worden. Mensen zullen zich eerder aansluiten bij een campagne, als ze niet alleen onrecht zien, maar ook hoe een en ander correct kan worden gedaan.
Blijf niet steken bij de behoefte aan onderzoek De behoefte aan onderzoek mag geen uitvlucht worden om stil te zitten. Verzamel de feiten die je nodig hebt, maar ga verder als je denkt de zaak door te hebben. Onderzoek komt niet piepend tot stilstand als je overgaat tot de volgende stappen. Je moet verder. Er zullen altijd wel nieuwe dingen te leren zijn die de suggestie inhouden voor het bijstellen van de cours van je campagne.
28
Stap 5 Ontwerp een stratagie Voordat Martin Luther King in 1963 zijn campagne begon voor integratie in Birmingham, Alabama, nam hij zijn assistenten en adviseurs apart voor een driedaagse bijeenkomst om een strijdplan te ontwikkelen en details uit werken. Zij stelden zich tot doel de hele zwarte gemeenschap te activeren en integratie af te dwingen in alle openbare faciliteiten. In grote lijnen kwam dit plan er op neer dat winkeliers onder druk zouden worden gezet door boycots te organiseren, betogingen en bezettingen. De grote lijnen om het doel te bereiken worden over het algemeen aangegeven in een strijdplan, het strategisch plan. Bij het bedenken moet je volgens Gene Sharp denkbeeldig de stappen volgen die nodig zijn om van de huidige situatie in de gewenste toekomstige situate te komen. Het moet antwoord geven op de vragen: Waar zijn we nu? Waar willen we heen? Waarom? Hoe kunnen we daar komen? Niet voor elke campagne heb je een uitgeschreven gedetailleerd strategisch plan nodig, maar een uitgeschreven plan of iets dergelijks kan helpen een krachtige campagne op te zetten. Omkdat strategische planning vaak over het hoofd wordt gezien (met schadelijke gevolgen voor de hele opzet van de geweldloze beweging) zullen we hier aandacht geven aan enkele onderdelen. Hoewel strategische plannen in details kunnen verschillen, bevatten de meeste toch de volgende elementen visie waarden en normen doelen evaluatie/beschouwing plan de campagne Laten we eens zien hoe deze vijf elementen in een typische campagne op elkaar inwerken. Nemen we als voorbeeld een situatie die in menig diocees aan de orde is. Zeg dat de bisschop woont in een paleis dat miljoenen waard is. Hij geniet een vorstelijk leventje met een kok, een tuinman, een eigen chauffeur en een huishoudster. Jouw groep zou de tegenstelling van de weelde van zo’n levensstijl willen laten zien tegenover de behoeftige levensomstandigheden van arme mensen in uw omgeving. We zullen die situatie gebruiken om de gedachtegang te laten zien bij het opzetten van een strategisch plan en de bijbehorende campagne.
Formuleer je visie Stel vast waar je heen wilt. Vraag je zelf af: Wat is de bedoeling van onze campagne? Welk verschil hopen wij in de toekomst aan te treffen door hetgeen we gaan doen? Hoe wense we dat de toekomst er uit ziet? Welk verandering zou ons doen zeggen: “ Onze campagne is een een succes geweest”? Probeer de visie eenvoudig en duidelijk te formuleren zodat ze kan worden samengevat in één of twee zinnen . In het voorbeeld zou je kunnen schrijven: Formulering: In onze visie is het diocees er een, waar de bisschop een eenvoudige levensstijl heeft, meer zoals Jezus destijds. Het zou beter zijn niet in een soort paleis te wonen, maar in appartement in de binnenstad en dat zijn villa zou worden verkocht en de opbrengst besteed aan werk van de kerk voor de armen.
Formuleer je normen en waarden Leun achterover en denk eens na. Wat geeft ons reden om deze campagne op te starten? Waarom maken wij ons zorgen? In hoeverre heeft ons geloof invloed op 29
hetgeen we willen doen? Het op een rij zetten van je normen en waarden kan drie dingen duidelijk maken: 1) Als je dit doet blijf je doelgericht bezig. 2) Hiermee wordt bij zwaar weer herinnerd aan het belang van wat je doet en heb je redenen bij de hand om er mee door te gaan. 3) Als anderen je vragen waarom je dit doet ( wat ze zeker ooit zullen doen) heb je die redenen vooraan in de mond en ben je in staat zonder aarzelen duidelijk te antwoorden. In het voorbeeld spelen de volgende normen en waarden:
1. We geloven dat onze bisschop Jezus zou moeten volgen. Het leven van kerkleiders, ook van bisschoppen zou een afspiegeling moeten zijn van Jezus, die waarschuwde voor het gevaar van weelde. Mt 6;24, 19,23-25), die eenvoudig leefde (Lk 9;58) en zijn volgelingen vroeg om hezelfde te doen. (Lk 12;15,33). Een pronkerige levensstijl is volledig in strijd met het voorbeeld en de leer van Jezus. 2. De Rooms KatholiekeKerk leert dat bisschoppen eenvoudig zouden moeten leven. Canon 387 van het Kerkelijk Wetboek eist van bisschoppen eenvoudige levensstijl. De gids van het Vaticaan voor de pastorale bediening van bisschoppen zegt dat bisschoppen arm moeten zijn er arm moeten uitzien. Op zijn reis naar de V.S. zei paus Johannes Paulus II, dat bisschoppen de levensstijl dienden aan te nemen die de armoede van Christus nabij kwam zodat de kerk zich beter kon inleven in de strijd en ellende van arme mensen. 3 Historische precedenten. Lang geleden veranderde Gregorius de Grote ( later paus van 590 t/m 504) zijn paleis op een heuvel te Rome in een Benedictijns gebedshuis.In 2003 ontweek de nieuwe aartsbisshop van Boston, Sean O’Malley de groots opgezette bisschoppelijke residentie en ging bescheiden wonen in een rectoraat in het Zuiden van de stad. Er zijn vele voorbeelden van vroeger en van nu, dat bisschoppen bescheiden en kort bij de eigen mensen gingen wonen.
Stel duidelijk voorop wat je doel is Het doel is het eindpunt, waar je naar toe wilt om je visie, normen en waarden te verwezenlijken. Als je het doel aangeeft, doe je dat in het algemeen zonder te verwijzen naar het wie, wat, wanneer of hoe. Het is niet zo concreet als streefdoelen (die we zo aanstonds beschrijven), maar het moet specifiek genoeg zijn om de actie te suggereren die nodig is om het doel te bereiken. lijkt een mooi doel, maar is te algemeen om aan te geven, met welke actie dit kunt bereiken. Concrete campagne doelen zijn de volgende: 30
1. Te bereiken dat de bisschop verhuist van zijn paleis naar een eenvoudige woning. 2. Kerkleiders aan te moedigen om het paleis e verkopen en de opbrengst te gebruiken voor haar eigen actie ten behoeve van arme mesen. 3. Katholieken bijeenbrengen om zich bij ons aan te sluiten of om zelf eigen actie te nemen met hetzelfde doel. Zoals bij normen en waarden, helpt het voor ogen stellen van het doel om geconcentreerd bezig te zijn en om je campagne aan anderen uit te leggen. Het helpt je ook om vast te stellen, wat al bereikt is. “Zijn we ons bewust waar we heen willen of niet?”
Evalueer je eigen strategie Wanneer je eenmaal je visie en doel hebt vastgesteld, beoordeel dan zo realistisch mogelijk, hoe waarschijnlijk het is dat je het beoogde bereikt. Waar zul je op stuiten? In hoeverre ben je opgewassen tegen de oppositie, die je krijgt? Wat zijn je sterke en wat je zwakke kanten? Op wie zul je geweldloos druk moeten uitoefenen om verandering gedaan te krijgen?
SWOT SWOT is een bruikbaar en veel gebruikt acroniem om jezelf te beoordelen aan de hand van vragen.: Het is de bedoeling om aan de hand daarvan een sterkt zwakte analyse te maken Strength / Sterkte: Welke is de sterkte van de groep? Welke sterke punten gaan ons helpen ons doel te bereiken. Weaknesses / Wankel. Welke zijn onze zwakke punten? Op welk gebied dienen we steun te zoeken om ons doel te bereiken? Opertunieis / Open kansen. Van welke kansen kunnen wij nuttig gebruik maken? Threads / Tegenwerking. Vanuit welke hoek kunnen we verwachten dat men probeert te verhinderen dat wij ons doel bereiken? Voordat je met het opzetten van de campagne klaar bent, kunnen SWOT vragen je helpen om na te gaan, in hoeverre je op de sterkte van de groep kunt rekenen, welke zwakke punten je moet steunen, hoe je open kanse het beste kunt gebruiken en hoe je voor te bereiken op tegenstanders. Meer vragen om jezelf te beoordelen vind je in Aanhangsel 3 Vragen voor het beoordelen van je strategie. Bij het voorbeeld van een luxueus bisschoppelijke residentie zouden SWOT vragen als volgt kunnen worden beantwoord. Sterkte: Wij gaan er voor - leden zijn vast overtuigd van de schrille tegenstelling tussen de leefwijze van de bisschop en de leer van Jezus.en van de kerk. Onze doelstelling vindt weerklank bij heel veel mensen, nu 74 % van de gewone katholieken overtuigd blijkt te zijn dat onze bisschop meer zou moeten leven in de stijl van Jezus Christus.. Wankel: Wij allen zijn druk bezig. We vragen ons af of we voldoende tijd kunnen vinden om onze campagne te doen slagen. De bijval van grote menigte gewone katholieken is mogelijk, maar nog geen feit, zolang we geen deugdelijke manier hebben gevonden om met meer dan een kleine groep in contact te komen. Open kansen: We kunnen een media deskundige uitnodigen om uit te leggen hoe het publiek te bereiken met behulp van TV, pers en sociale media. Tegenstand: Het diocees beschikt over een betaald P.R. staflid dat is toegerust om ons via de media onderuit te halen. 31
Zoek de eindverantwoordelijke opponent Een belangrijk punt bij het bepalen van uw strategie is uit te zoeken wie uiteindelijk verantwoordelijk is. Ergens heeft iemand (of een kleine groep mensen) de bevoegdheid om te zeggen of een bepaalde verandering wordt doorgevoerd of niet. Deze eindverantwoordelijke personen worden het mikpunt van uw actie. Volgens katholieke beleidslijnen is dat meestal een enkele persoon – de plaatselijke bisschop. In ons voorbeeld heeft hij de bevoegdheid om te besluiten, of hij in zijn luxueus huis blijft wonen. In andere voorbeelden zou die bevoegdheid bij een groep functionarissen kunnen liggen. Deze eindverantwoordelijken worden meestal omringd door portiers-stafleden die in opdracht van de bisschop de toegang controleren. In de meeste gevallen zal een dergelijke portier je weghouden van degene die de echte beslissingen neemt. Hij komt je bij de deur wel tegemoet maar om je buiten te houden. Je zult heel wat voorbereidend spitwerk moeten verrichten en demonstraties moeten organiseren, als je voorbij deze lieden wilt komen. Als dat niet lukt, verandert er niets.Het opsporen van de echte eindverantwoordelijken maakt je campagne meer doelgericht en wel door de meeste energie te steken in het bereiken en beinvloeden van van degenen die de verandering teweeg kunnen brengen die je op het oog hebt.
Schrijf een actieplan uit Het actieplan beschrijft wat er gedaan moet worden om je doel te bereiken. Als je eenmaal je doel hebt bepaald en vastgesteld, zul je wellicht een aantal wegen zien om dat doel te bereiken. Je zult daaruit een keuze moeten maken lettend op je bedoelingen en de te gebruiken tactiek en zo een specifiek actieplan vaststellen.
1. Zie het eens te worden over een tekst Je hebt een tekst nodig, die de details van het actieplan weergeeft. Die tekst moet uit niet veel meer dan een paar zinnen bestaan. Bijvoorbeeld: ”Om onze drie doeleinden te bereiken, zullen we eerst proberen onze bisschop te ontmoeten. Als het lukt hem te ontmoeten, zullen we de voornaamste redenen geven waarom hij zijn luxueuze woning zou moeten verlaten om zich in een gewoon appartement te vestigen. Als het niet lukt hem te ontmoeten zullen we met een geweldloze campagne beginnen om hem tot verhuizen te bewegen.” 2. Benoem je beoogde resultaten Resultaten die je denkt te bereiken bepalen de richting waarin je werkt en meer specifiek dan de streefpunten. Elk beoogd resultaat geeft aan aan wat je wilt dat er gebeurt, wanneer je het wilt laten gebeuren en wie er aan werken om het zo ver te laten komen. Terwijl een streven of enkele streefpunten zijn geformuleerd in algeme bewoordingen, kunnen er een veelvoud aan beoogde resultaten zijn. Elk beoogd resultaat moet drie benamingen waarmaken SMM S- Specifiek. Het is gemakkelijk onder woorden te brengen en te begrijpen, geeft duidelijk aan wat je wilt, de datum wanneer je het wilt bereiken en geeft aan wie er voornamelijk verantwoordelijk voor is. M- Mogelijk. Het is te doen- Het is zonder meer mogelijk. Jouw groep alleen of in samenwerking met andere groepen is in staat om dit te verwezenlijken. Het is geen slag in de lucht. M- Meetbaar. Het is op een dergelijke manier geformuleerd, dat gemakkelijk kan worden nagegaan of je het bereikt hebt of niet.
32
Voorbeeld van beoogde resultaten a. In juni zal ons onderzoeksteam zo veel mogelijk gegevens verzameld hebben over het luxueuze gebouw, waar de bisschop woont. b. Ook in juni zal ons onderhandelingsteam bijeenkomen met een beperkte groep geestelijken en diocesane functionarissen om van hen te vernemen welke argumenten zij hebben om vast te houden aan de luxueuze residentie. ( Dit kan ons helpen om onze tegenargumenten te formuleren). c. In juli zal onze secretaris een eerste brief sturen naar onze nieuwe bisschop en vragen om een ontmoeting, waarbij hij wil uitleggen, waarom wij vinden dat hij zou moeten verhuizen. d. Als we in augustus nog niets van onze bisschop hebben gehoord, zal ons bestuur een plan de campagne opstellen van gerichte geweldloze acties om ons streven kracht bij te zetten. e. Ook in augustus zal ons bestuur een 2de brief sturen naar onze bisschop en uitleggen waarom wij vinden dat hij moet verhuizen uit de residentie en de geweldloze campagne aankondigen die we gaan beginnen. Onze P.R. Commissie zal een persconferentie houden en de brief, waarmee we onze geweldloze actie aankondigen, aan de media toesturen. f. In september zal onze studiecommissie een bijeenkomst organiseren voor al degenen die in onze campagne geinteresseerd zijn, aan bezoekers ons actieplan voorleggen en hen uitnodigen om aan de acties deel te nemen. Ook de pers zal voor deze bijeenkomst worden uitgenodigd. g. In october zullen wij onder verantwoordelijkheid van onze actiecommissie de eerste stap zetten van onze gerichte acties. h. Vanaf de eerste tot de laatste dag zal onze financiële commissie proberen geld bijeen te krijgen en het budget van acties bewaken. 3. Vormen van gerichte actie Hoogstwaarschijnlijk zul jij je (zeker in het begin van de campagne) niet wagen aan gerichte acties zoals gebedswaken, demonstraties e.d. Eerst probeer je in goed vertrouwen (met behulp van onderhandelaars) de gezagdragers te overtuigen dat de voorstellen redelijk zijn, noodzakelijk en voortvloeien uit gelovig inzicht. Maar het is van belang, wanneer het tot een dialoog komt en je voor het eerst het actieplan onder woorden brengt, om ook na te denken over vormen van gerichte geweldloze actie, die onder de gegeven omstandigheden het meest geëigend zijn om de streefpunten van de campagne te bereiken. Op dat moment doen planners er goed aan om hoofdstuk 4 er op na te slaan, “de vele vormen van gerichte geweldloze actie”. Daar worden 80 specifieke vormen beschreven met 190 plaatsen waar deze vormen in het verleden al gebruikt zijn. Dit geeft je meteen een idee hoe deze vormen nu gebruikt zouden kunnen worden. Sommige zullen zeker bruikbaar zijn en andere totaal niet. Wanneer je overweegt om dergelijke vormen te gebruiken, stel jezelf dan de vraag: “Brengt deze vorm ons korter bij onze streefpunten en de beoogde resultaten”? Meer bijzonderheden bij het uitwerken van het gerichte actieplan zijn te vinden bij stap 8 t/m 11. Slotopmerking over strategie Als de campagne eenmaal loopt, zul je verdere planning bijna zeker moeten herzien. Je zult met nieuwe onverwachte omstandigheden rekening moeten houden. Wat er op papier aardig uit ziet, kan in de praktijk niet zo goed uitpakken. Een voordeel van de strategische planningsmethode is dat het de gebruikers de kans geeft een zeker gemak te verwerven in het onder woorden brengen van de visie, de streefpunten en de werkwijze, zodat zij ook nieuwe omstandigheden daarin kunnen opnemen. Neem de vrijheid om streefpunten opnieuw te formuleren, nieuwe beoogde resultaten toe te 33
voegen of welke verandering dan ook aan te brengen, die de planning in contact brengt met de werkelijkheid
Stap 6 Onderhandel Het belang van onderhandelen Sommige activisten raken geëmotioneerd als er sprake is van de straat op gaan, alsof je alleen met demonstraties serieus genomen kunt worden. Wel, ons bedoeling is om iets wat verkeerd is recht te zetten en niet om onze moed te tonen. Als je denkt dit te kunnen bereiken zonder demonstraties (en zonder onevenredige concessies) sla dan de weg in van onderhandelingen. De stappen 1 t/m 6 zijn niet onvermijdelijk een hellend vlak dat noodzakelijk leidt tot een confrontatie door een gerichte actie. Gandhi en King hebben vaak gezegd, dat zij een probleem liever door onderhandelingen met tegenstanders oplosten dan door gebruik te maken van demonstraties. Uit hun toewijding aan liefde en oprechtheid zagen zij hun acties niet als middel om tegenstanders te verslaan, maar om ze over te halen. Zij geloofden dat God zelfs de hardste harten kan vermurmen. Ook wilden zij gezagsdragers niet vernederen. Zij zochten naar een middel waarbij de beslisser zijn gezicht kon redden. Zij zochten steeds naar een win-win mogelijkheid.
Wanneer en met wie te onderhandelen We hebben het onderhandelen onder stap 6 geplaatst, maar feitelijk kan het onder elk onderdeel van de campagne plgeplaatst worden. Het is mogelijk dat gezagsdragers aan het begin van de campagne gehoord hebben van jouw plannen en je uitnodigen voor een gesprek om zo de wind uit de zeilen te nemen. Onderhandelingen zouden ook kunnen beginnen zodra je aan het rondsnuffelen bent in het kader van onder stap 4 genoemd onderzoek. Of bij stap 11 wanneer gezagsdragers zich bewust worden dat onderhandelen gunstiger kan uitpakken dan gerichte acties tegemoet te zien. Hoogstwaarschijnlijk gaan ze desgevraagd plaats vinden, zodra je groep onderzoek heeft gedaan, een probleem heeft gekozen om aan te pakken en een te volgen. strategie heeft uitgewerkt. Aangezien je verandering wilt, zul je de persoon of personen willen spreken die de bevoegdheid hebben om veranderingen aan te brengen. In het eerder genoemde voorbeeld zou de zaak kunnen worden opgelost in een gesprek met de bisschop en je zou hem kunnen overhalen om van de residentie te verhuizen naar een appartement in de binnenstad. De vraag, met wie te onderhandelen is wel belangrijk. Binnen een hierarchische structuur is het zeer waarschijnlijk dat je moeilijk een afspraak kunt maken voor een gesprek met de degene die werkelijk de macht heeft om de nodige veranderingen door te voeren. Hoogwaarschijnlijk zul je (als het al lukt) via de portier een afspraak kunnen krijgen om een een lager geplaatste te ontmoeten. Als dit gebeurt, vraag dan in hoever die persoon bevoegd is veranderingen door te voeren. Als die de bevoegdheid niet heeft, wijs de afspraak dan vriendelijk van de hand, er aan toevoegend dat je werkelijk moet spreken met degene die de bevoegdheid wel heeft. Een ontmoeting met lager geplaatste personen kan wel eens van waarde zijn om een idee te krijgen van de soort argumenten die deze gezagsdragers gebruiken en om de bekwaamheid van je eigen onderhandelaars met die kennis daarvan aan te scherpen. Je zou ook zomaar een pleitbezorger binnen de muren kunnen krijgen. Als je een ontmoeting op lager niveau hebt gehad, sluit ze af met de mededeling dat je nog hoger op gaat zoeken.
34
Hoe onderhandelingen op gang te krijgen De meeste werkgroepen voor vernieuwing en verandering zijn maar klein en hebben weinig geld. Het is voor overheidspersonern gemakkelijker om achter een barricade te blijven dan ons een ontmoeting te gunnen. Daarom is het goed dat uw groep zorgt voor een soort aanloop. Stuur de vraag zowel per post als per email. Nog beter is om de brief mee te geven aan iemand die het verzoek persoonlijk kan overhandigen (bijvoorbeeld een kennis van de bisschop) en kan vragen om er op te antwoorden. Als je een nietszeggend antwoord krijgt, (of helemaal niets) maak er dan een open brief van die een of andere krant wil publiceren. Als deze pogingen niets uithalen, stuur dan een brief en kondig het voornemen aan om gerichte actie te voeren als op een bepaalde dag nog geen antwoord binnen is. Als ze verder niets laten horen, houd je een persconferentie om de campagne toe te lichten, je teleurstelling te uiten en publiekelijk om een ontmoeting te vragen. Als de blokkade niet wordt opgeheven, ben je genoodzaakt de stappen 7 t/m 11 van de procedure in te zetten, terwijl je ook nadat gerichte acties al zijn begonnen, de mogelijkheid tot onderhandelen open houdt.
Als er onderhandeld gaat worden Begin niet meteen te praten. Als jij jezelf tevoren niet goed voorbereidt, ga je gemakkelijk voor de bijl met vage beloften, vage en ontwijkende verklaringen en p.r. prietpraat. Het verhaal gaat dat de Kennedys de kinderen uitnodigden van hen die pleitten voor burgerrechten, op het Witte Huis. De kinderen vertelde enthousiast en trots aan hun ouders hoe ze eisen voor vrijheid en gelijkheid zouden voorleggen aan deze machtige leiders. Toen ze terugkwamen, vroegen hun ouders, hoe het Witte Huis had geantwoord. Ze antwoordden dat ze echt geen kans hadden gehad om hun eisen kenbaar te maken.”Wel, de Kennedys waren zo vriendelijk en ze hadden volop ijs en frisdrank voor ons klaar staan, zodat we eigenlijk vergaten om... Tenzij ze serieus met je willen praten, zullen machthebbers je zondermeer willen afpoeieren. De meeste diocesen hebben stafleden die geschoold zijn om klachten van parochianen af te handelen. Andere diocesen hebben beroepskrachten om hun p.r te regelen. De meeste portiers zijn uiterst vriendelijk, zijn dankbaar dat de groep gekomen is, zorgen voor koffie, luisteren aandachtig, maken notities en benadrukken het belang van het uitwisselen van gedachten, maar verplichten zich tot niets. Heel wat onderhandelingsteams zijn thuisgekomen van een dergelijke bijeenkomst met het idee dat ze vooruitgang hebben geboekt, terwijl ze eigenlijk met lege handen zijn teruggekomen.
Te nemen voorbereidingen voor de aanvang van een onderhandelingszitting Je streefpunten moet je duidelijk voor ogen hebben. Voordat je machthebbers onmoet, dien je jezelf uiterst zorgvuldig voor te bereiden, wil je niet slachtoffer worden van hun taktiek. Allereerst, zorg dat je zelf duidelijk voor ogen hebt, wat je zou willen dat er gebeurt, welk resultaat je wilt, het wanneer en hoe en wie verantwoordelijk zal zijn voor de uitkomst. Schrijf dit op in twee of drie duidelijke niet mis te verstane zinnen. Zorg dat de hele groep het begrijpt en het eens is met de streefpunten. Noem het “Wat wij vragen?”. Hier volgt een streefpuntenopstelling passend bij het eerder gegeven voorbeeld.
35
Wat vragen wij Wegens de tegenstrijdigheid van de luxueuse residentie van de bisschop met de leer en het leven van Jezus Christus, de beschrijving in kerkelijk wet omtrent de leefwijze van een bisschop welke de voorkeur verdient en Vaticaanse directieven voor pastorale dienstbaarheid van bisschoppen vragen wij 1. Dat het bisdom binnen een maand de residentie op de markt te koop aanbiedt, gebruik makend van de nodige advertenties zodat mogelijke kopers daarvan kennis kunnen nemen. 2. Dat onze bisshop binnen een maand publiekelijk meedeelt akkoord te gaan met het besluit en op zoek gaat naar een woning in de binnenstad. Overleg onder elkaar of de voorstellen al dan niet bespreekbaar zijn, of er ruimte is voor een compromis, dat niet neerkomt op een volkomen misser. Als ze niet bereid zijn in te gaan op uw vragen, zou je nog een kleine verandering kunnen aanbrengen of aangeven dat de groep als teken van goed vertrouwen wellicht bereid is de deadline te verschuiven. Bijvoorbeeld bij het bovengenoemde “Wat wij vragen” is het al dan niet voor de groep aanvaard- baar om in te gaan op een voorstel “Het bisdom kan nog niet definitief beslissen om de residentie binnen een maand te koop te zetten omdat we eerst moeten overleggen met de Diocesane financiële raad. We zijn akkoord om voor te stellen het plan goed te keuren en binnen een maand opnieuw met jullie samen te komen.”.
Speel een rollenspel Het is iets heel anders om uw voorstel te bediscussieren als het ware op het droge, dan het gevoel te krijgen, wat het betekent om je ideeën te presenteren aan een groep (waarschijnlijk onsympathieke) gezagsdragers. Een rollenspel zou je dat gevoel kunnen geven. Dat roept gevoelens en ideeën op. Zo schep je een realistische repetitie voorafgaand aan de werkelijke ontmoeting. Ze geeft ook de groep de gelegenheid om te zien, hoe jullie onderhandelaars de voorstellen van de groep kunnen presenteren in de uiterst gespannen sfeer van geven en nemen bij echte onderhandelingen. Ze geeft je een indruk van wat de gezagsdragers aan de andere kant van de tafel waaschijnlijk denken en welke taktiek ze zullen uitproberen op jullie groep. Leden van jullie groep zullen zeggen dat een rollenspel niet echt is. Het klopt, dat het niet hetzelfde is als de werkelijkheid. Maar je raakt er mee aan belangrijke aspecten van de werkelijkheid, zodat de voornaamste zaken en benaderingsswijzen beter kunnen worden verkend dan in dorre discusies. Rollenspel a. Maak een draaiboek. Baseer de oefening op het meest waarschijnlijke, waar jullie onderhandelaars mee te maken zullen krijgen bij deze ontmoeting. Waar de ontmoeting zal plaats vinden is belangrijk (1), het type karakters (2) en spullen die het spel realistisch maken zoals een tafel en stoelen (3). b. De juiste houding. Vanzelfsprekend ben je wat nerveus als je zo moet optreden. Men is geneigd de oefening niet series te nemen. Hoe realistischer je echter de rollen kunt spelen, hoe meer je kunt leren. Houd van het begin af aan in de gaten dat een rol niet verkeerd wordt opgevat. Oordelen of lachen horen er niet bij. Er worden geen oscars verleend. c. Vraag vrijwilligers. Je hebt een paar vrijwilligers nodig om de machthebbers te spelen en evenveel anderen om het ondehandelingsteam te 36
vormen. De overigen dienen als toeschouwers te letten op gebruikte woorden, lichaamstaal, houding en waarneembare gevoelens. d. Voorbereiding. Geef beide groepen een paar minuten om te overleggen hoe ze hun rollen zullen inkleden? Zullen machthebber-spelers een harde lijn aanhouden of die van het bedelven onder informatie? Wie van de twee partijen zal beginnen met een verklaring? Wie zal de voorstellen doen? Wie zal een bijkomende rol spelen? e. Speel het spel Speel het spel lang genoeg om de belangrijkste zaken naar boven te kunnen laten komen. Stop als er een natuurlijke denkpauze ontstaat of als er niets nieuws meer valt te verwachten. Laat het spel niet te lang duren. f. Nabeschouwing. Spontane reacties? Wat denk iedereen er van? Wat is er gebeurd? Vraag de machthebbers: Welk machtspelletje hebben jullie gespeeld? Dachten jullie dat het lukte de ondehandelaars van je af te houden? Hebben die iets gedaan of gezegd, waarmee ze jullie te pakken hadden? Wat werkte het beste? Vraag de onderhandelaars: Hoe voelde het om je rol te spelen? Wat heb je goed gedaan? Was er iets dat je anders had willen doen of zeggen? Vraag de toeschouwers: Wat is je bijzonder opgevallen? Was de onderhandeling een succes? Hebben de machthebbers gereageerd op specifieke voorstellen? Hebben de onderhandelaars tot het einde toe de houding van vredelievend respect volgehouden en welwillendheid ten opzichte van de authoriteiten zonder te kort te doen aan hun voorstellen en de oproep totgerichte actie.? Wat zou een groep onderhandelaars een volgende keer beter kunnen doen? in het algemeen: Wat hebben we geleerd? Wat moeten we voor ogen houden bij een echte overleg-bijeenkomst? Houd de pers op de hoogte Het is aannemelijk dat machthebbers een ontmoeting liever buiten publiciteit willen houden. Ze zeggen waarschijnlijk “Publiciteit kan dingen alleen maar verstoren”. Maar, tenzij er een bijzondere reden is om niet naar de pers te gaan, dien je de media op de hoogte te houden. Dat maakt aan het gewone publiek en speciaal aan Katholieken duidelijk dat jullie geen elitegroep zijn, die het daglicht niet kan verdragen. Bovendien hebben machthebbers een extra motief om het gesprek serieus te nemen, als ze weten dat de pers op de hoogte is.
Laatste voorbereidingen voor een bespreking 1.
Bevoegde personen. Zoals al eerder is gezegd, probeer voorafgaand aan de ontmoeting het zo te regelen dat je zeker iemand te spreken krijgt die bevoegd is veranderingen aan te brengen. 2. Duur van de bespreking. Zorg dat je voldoende tijd krijgt jullie voorstellen te doen, ze toe te lichten en antwoord te krijgen. 3. Kies een groep onderhandelaars. Stuur geen verkenner in zijn eentje op pad om te onderhandelen. Je hebt een team van drie of vier mensen nodig. Teamleden kunnen elkaar steunen vanuit verschillend (maar aanvullend) perspectief en later ook meer in detail rapporteren, wat de hele groep heeft meegemaakt. Kies mensen die goed kunnen onderhandelen ( zoals een ouder met tieners) en die elkaar aanvullen. Laat later een van de leden aan de hand van de rapportage en notities notulen maken van de bespreking, zodat je op papier hebt wat er besproken en besloten is. 4. Rollen. Stel tevoren vast welk deel van het gesprek elk van de teamleden voor zijn rekening neemt. 37
Sleutelrollen bij een bespreking Voorzitter/mede-voorzitter. Open de vergadering, deel de agenda uit en zorg dat de agenda wordt gevolgd. Rapporteur: Maak aantekeningen Gebedsleider: vraag met een voorbereide tekst om stilte voor gebed aan het begin en aan het einde van de bijeenkomst en op elk moment wanneer dit nuttig lijkt. (Je zou ook een gezagsdrager om een inleidende tekst kunnen vragen). Voorsteller: Leg uit wat we vragen, waarom het belangrijk is en nodig hen uit te antwoorden. Aangever van besluiten: Wanneer je komt tot een overeenkomst, leg dan een tijdpad vast voor wat de overheid zal doen, hoe ze het zal doen en wie er verantwoordelijk is voor de uitvoering. Als geen overeenkomst wordt bereikt, maak dan een afspraak voor een volgende ontmoeting of leg uit dat jullie groep verplicht is de achterban te informeren en eventueel over te gaan tot gerichte acties. Maak duidelijk dat jullie groep te allen tijde bereid is vragen te beantwoorden, opnieuw samen te komen en een oplossing te vinden. 5. Zet een agenda op papier. Overhandig aan het begin van de bijeenkomst een afschrift van de agenda aan elke aanwezige. Laat zien waar je aan vasthoudt met een vriendelijke maar ook sterke zelfverzekerdheid. Gezagsdragers zijn gewend de agenda te bepalen en zullen graag aan hun eigen plan vasthouden voor de bespreking en de gedachtewisseling van het wezenlijke afleiden naar onbenullige conversatie. 6. Bid. Vraag de Allerhoogste dat je kalm zult blijven, bij de les blijft, vastberaden bent, zonder vijandigheid en breng de agape liefde in praktijk ten opzichte van alle aanwezigen. Bid voor allen met wie je zult overleggen, dat God hun geest en hart zal openen om te begrijpen wat je te bieden hebt. Bid dat je eigen hart mag open staan voor hun gezichtspunten. 7. Hoofdregels voor de zitting 1. Gedraag je als volwassen katholieken. Kerkleiders hebben de neiging te denken dat zijn weten wat het beste is. Ze zouden je kunnen behandelen als kinderen, die moeten gehoorzamen. Terugvallend op je opvoeding zou het gewoon zijn om dan te zeggen: “Ja, monseigneur” . Verzet je tegen deze infantilisering. Gedraag je als volwassen katholieken, bewust van eigen waarde, talenten en intelligentie. Je hebt het recht je mening kenbaar te maken. Bisschoppen of priesters uit te dagen betekent niet, dat je ze niet respecteert en liefhebt in Christus. 2. Kinderen van God. Houd jezelf voor ogen dat jij en degenen , met wie je tot overeenkomst probeert te komen, kinderen van God zijn. Houd van hen ook al misdragen ze zich. Mocht je de kalmte verliezen, bied je verontschuldiging aan. 3. Geen vertrouwelijke gesprekken. Laat je niet verleiden tot een geheime, vertrouwelijke overeenkomst. Maak duidelijk dat je een groep vertegenwoordigt en verplicht bent alles te rapporteren. 4. Blijf vasthouden aan de agenda en aan de afgesproken rolverdeling. Een paar onbenullige opmerkingen zijn toelaatbaar, maar keer daarna snel terug naar jullie voorstellen. Laat je niet op een zijspoor zetten. Houd de bijeenkomst in de hand. Ben niet bang om onhandige vragen te stellen. Wees vriendelijk en beleefd, maar houd vast aan het echte probleem waarvoor je gekomen bent: Gaat de politiek of praktijk veranderen of niet? Als ze niet onmiddellijk een antwoord kunnen geven, vraag dan een datum wanneer jullie weer samen kunnen komen om een antwoord te krijgen. Laat ze weten dat je
38
5. 6.
7.
8.
9.
een rapport moet maken voor de achterban en volgende stappen moet bedenken. Een ferm antwoord. Dring aan op een beslist ja of nee op het voorgestelde. Indien nee, vraag waarom niet. Op schrift. Als zij mondeling instemmen met het voorgestelde, vraag dan om een tijdpad voor de veranderingen die doorgevoerd gaan worden. Wat, wanneer, hoe en wie? Vraag of het mogelijk is dit op schrift te zetten. Als dat niet haalbaar is, zeg dan dat je hen een tekst zult sturen van wat jij denkt dat de inhoud van de overeenkomst is en vraag hen onmiddellijk te reageren als zij dat anders hebben begrepen. Tegenvoorstellen. Het is mogelijk dat de tegenpartij een tegenvoorstel doet. Als dat voorstel zinning is en niet slechts een machtspelletje, luister dan aandachtig, niet in met iets anders dan je eigen voorstellen zonder intern nader overleg “Laten we vijf minuten pauseren om over uw idee na te denken. Meerdere besprekingen. Laat weten bereid te zijn terug te komen voor nader oveleg, maar alleen als er echt vooruitgang is geboekt. Laat je niet voortslepen in opeenvolgende bijeenkomsten die als uitvlucht dienen om niet in actie te komen. Meestal is met één of twee bijeenkomsten duidelijk of iets bereikt kan worden. Gevolg van het ontbreken van actie. Dreig niet maar leg wel uit wat het betekent deel uit te maken van een gerichte actie groep en de ontvangen opdracht om het probleem op te lossen. Maak duidelijk, dat, als het probleem niet met onderhandelen kan worden opgelost, jouw groep gehouden is om dit publiek bekend te maken en zo nodig over te gaan tot demonstraties in de geest van evangelisch verzet. Voorbeeld Agenda 1. Inleidingen en voorbeden door leken 2. Deel de agenda uit 3. Doel van de bijeenkomst. Ga na hoeveel tijd er beschikbaar is. 4. Wat wij vragen. Waarom is dit belangrijk? 5. Hoe kan onze zorg worden weggenomen? Antwoord op onze voorstellen. 6. Volgende stappen. Wat, wanneer, hoe en wie? 7. Afsluitend een oproep tot gebed
Na de bespreking 1. Notulen. Maak onmiddellijk een nauwkeurige samenvatting van de bespreking. 2. Vragen. Breng de groep zo snel mogelijk op de hoogte. Wat is er gebeurd? Succes? Wat heeft het team goed gedaan? Wat hadden ze beter kunnen doen? Volgende stappen? 3. Pers. Laat je media-contactpersonen weten wat er is gebeurd, bij gelegenheid met een persconferentie
Stap 7 Vergroting van de achterban Waarom deze stap. Tot op zekere hoogte werkt het voeren van actie al vanzelf als een stuk voorlichting en draagt het bij aan het werven van een grotere achterban. Maar bij stap 7 worden deze pogingen bewust versterkt, ofwel omdat onderhandelingen zijn stuk gelopen of omdat 39
gezagsdragers elke vorm van overleg hebben afgewezen. Nu bent u toe aan gerichte actie. Het komt er op aan meer mensen achter je te krijgen. De enige reden om af te zien van deze stap 7 zou zijn dat jullie denken je visie waar te kunnen maken met de mensen en middelen, die je al beschikbaar hebt. Kleine groepjes kunnen soms grote dingen voor elkaar krijgen, maar meestal heb je voor een campagne een grote menigte nodig. Je hebt mensen nodig voor een gerichte actie, maar je hebt ook mensen nodig die nooit aan een demonstratie mee zouden doen, maar die niettemin sterk genoeg overtuigd zijn van de noodzaak van je campagne om er met vrienden over te praten, brieven te schrijven, geld in te zamelen of je op een andere manier te steunen. De mensen zullen niet met een spandoek “Waar zou Jezus willen wonen?” voor het paleis van de bisschop willen gaan staan, maar wel na de mis een brievenschrijverij willen organiseren voor sympathiserende gelovigen die hun mening ter kennis willen sturen aan een of andere prelaat. Hoe kunnen we dergelijke potentiële supporters bereiken?
Plaats het probleem in een kader dat mensen interesseert. Sociale verandering komt op gang wanneer mensen zich in toenemende mate ongemakkelijk voelen omdat er een diepe kloof gaapt tussen de normen en waarden waaraan ze gehecht zijn en bepaalde aspecten van hun dagelijks leven. De spanning tussen de twee polen wordt op den duur ondraaglijk. Als je de mensen een visie biedt die de gespannen morele conflictsituatie oplost dan komt er een enorme hoeveelheid energie vrij om op verandering aan te sturen. Meer dan 100 jaar geleden protesteerden vrouwen in de V.S. zelden als zij nog niet mochten stemmen. Maar vastberaden suffragettes maakten dat vrouwen zich stilaan ongemakkelijk voelden bij het ontbreken van burgerrechten, door een beroep op hun waardigheid en gelijkheid te doen, door actie te voeren om een verandering van de status quo aan de orde te stellen. Zij brachten duizenden vrouwen op de been (en hun mannelijke bondgenoten ) in een campagne die een einde maakte aan hun tweederangs burgerschap. Theoretisch was het een overwinning voor vrouwen van elk ras of kleur, maar de campagne leverde door rassendiscriminatie alleen profijt op voor blanke vrouwen. De morele spanning bevatte reeds de kiem voor een andere krachtige campagne voor sociale verandering van 50 jaar later, toen honderd duizenden zwarte Amerikanen samenkwamen met zestig duizend blanken voor vrijheidstochten en demonstraties. Zij konden het conflict niet langer dragen tussen hun begrip van menselijke waardigheid en gelijkberechtiging aan de ene kant en de vernederende brute behandeling aan de andere kant. Zwarten leden onder discriminatie. De vrijheidsstrijd gaf hun de gelegenheid om in actie te komen en zij hebben de gegeven kans benut. Het is de kunst om ons probleem zo te brengen dat men kan zien hoe de huidige situatie volkomen tegengesteld is aan wat we nu zien als de hoogste normen en waarden en om een alternatief te kunnen bieden voor de onaanvaardbare status quo.
Werk één op één De Amerikaanse Actiegroep VOTF (Voice of the Faithful) en andere groepen hebben met veel succes de één op één methode toegepast om ruggesteun te krijgen. Het gaat om een gesprek onder vier ogen van 30 tot 60 minuten. Al pratend komen een stuk levensloop, persoonlijke belangstelling, zorgen en financiën aan de orde. Zo mogelijk leidt het geprek tot een band met de beweging. Het is de bedoeling om zo een lijst met namen om te zetten in een groep betrokkenen. De methode werkt vooral omdat mensen liever iemand persoonlijk antwoord geven dan enkel ingaan op een idee. Zij zullen de 40
zaak steunen niet enkel omdat het thema hen interesseert, maar omdat ze de persoon vertrouwen en graag met hem of haar willen werken. Hoe werkt één op één 1. Maak een lijst. Je gerichte actiegroep schrijft namen op van mensen van wie je hoopt een of andere vorm van samenwerking te krijgen. Het kunnen vrienden zijn, leden van andere actiegroepen, geestverwanten in de gemeenschap of iemand die zeker geïnteresserd zal zijn. De lijst zou vijf keer zo lang moeten zijn als het aantal leden dat dat contact gaat leggen. Elk lid zoekt contact met vijf mensen. Spreek af om de gesprekken binnen een bepaalde tijd gevoerd te hebben en dan verslag uit te brengen. 2. Telefoneer. Ieder belt de mensen van zijn lijst. Je vraagt dan niet om te doen waar jezelf mee bezig bent; het is geen interview en geen babbel. Het is ook geen uitnodiging voor een klachtenuurtje over de Kerk. Het is een persoonlijk gesprek, een gedachtewisseling gericht op een band, die leidt tot sympathie en begrip voor waar je groep mee bezig is en die de open staat voor een uitnodiging om zich bij de groep aan te sluiten of die op een of andere manier te steunen. 3. Oefen het gesprek met een lid van je groep met behulp van vragen . Zie onder 5. 4. Tijdens het telefoongesprek., Stel jezelf voor, zodra je de persoon aan de lijn hebt. Zeg dat je met groep xyz werkt en wilt weten wat hij of zij van de zaak denkt waar jullie mee bezig zijn. Je zou met hem of haar willen praten in een gesprek van hooguit een uur en op een plaats naar eigen keuze. Je zou graag te weten komen welke kwesties hem of haar zorgen baren en welke gedachten of suggesties daarbij naar boven komen. 5. Tijdens het gesprek vertel je jouw eigen verhaal en vraag je om dat van hem of haar. Toon je interesse en meeleven en lok een reactie uit van je gesprekspartner. Pobeer al vragend te achterhalen wat zijn of haar geest en hart beroert. Hier zijn enkele voorbeelden van vragen: * Waar kom je oorspronkelijk vandaan? * Wat heb je gestudeerd? Waarom? * Wat doe je voor de kost? * Waar ben je sterk vóór of tegen? * Wie heeft veel invloed op je gehad? Hoe? Waarom kijk je tegen hem/haar op? * Als je één ding in de Kerk zou mogen veranderen, wat zou dat dan zijn? Waarom? * Wat denk je van de zaak waar onze groep zich druk om maakt en hoe we het aanpakken? Probeer niet om je gesprekspartner te vangen met de vraag om mee te doen. Zeg liever zoiets als: “We zijn op zoek naar mensen die onze campagne zouden willen steunen zodra we tot gerichte actie overgaan. Zeg, dat je de indruk krijgt dat je gesprekspartner talenten heeft die van pas zouden kunnen komen. Voel je niet verplicht om ja te zeggen, maar als je interesse hebt om met onze groep te werken zouden we er graag meer over willen vertellen.” 6. Verslag. Ga terug naar je groep en vertel hoe het gegaan is. Spreek af wat er met de informatie gedaan wordt, speciaal als het gaat om iemand die interesse toont in jullie groep. De straat op Groepsleden komen ( na zich goed voorbereid te hebben op mogelijke gesprekken) samen op plaatsen waar veel voetgangers langskomen. Al dan niet maak je gebruik van een toeter of luidspreker. Groepsleden wisselen elkaar af en om beurten gaan ze op een verhoog staan ( een stevige kist kan voldoende zijn) en leggen aan voorbijgangers uit, waarover de groep zich zorgen maakt. Anderen kunnen een spandoek dragen of folders uitdelen.
41
Dit is een uitstekend middel om het gewone publiek te bereiken en zelf op de gang te komen. Zij die het woord gaan voeren zullen zeker hun huiswerk goed doen en zich beijveren om feiten rond de zaak boven water te halen om een positief antwoord te krijgen en stil staan bij de vraag, waarom ze zelf bij deze zaak betrokken zijn. Zij zullen provocerende vragen bedenken en uitdagende opmerkingen om de aandacht van voorbijgangers te krijgen.
Ga voorwaarts Afhankelijk van de situatie, kan het korter of langer duren om het publiek op de hoogte te brengen en een sterke achterban te krijgen. Laat je niet verleiden om eeuwig met voorlichting bezig te blijven. In veel gevallen gaat de meest effectieve voorlichting uit van gerichte acties zelf zoals in hoofdstuk 4 beschreven. Met openbare bijeenkomsten en preken kun je jaren doorgaan en je zult telkens een paar honderd of duizend mensen bereiken, terwijl je met een serie demonstraties millioenen mensen kunt raken via de media en gericht druk kunt uitoefenen op degene die verantwoordelijk zijn voor de mistoestand waartegen jullie je richten.
Stap 8 Voorbereiden van gerichte actie De kogel is door de kerk. Je hebt je best gedaan om tot dialoog te komen met machthebbers. Ze hebben ofwel jullie verzoek volledig afgewezen of jullie duidelijk gemaakt dat verdere discussie hen niet van mening zal doen veranderen. Op dit punt aangekomen hebben jullie drie mogelijkheden: 1) opgeven. 2) Dezelfde taktiek telkens opnieuw blijven proberen 3) Sterk motiverende methodes kiezen uit beschikbare gerichte acties.
Stel een strategie vast Ontleed, voor je tot actie overgaat, de sterkte en zwakte van je eigen groep en van degenen, die hun macht en invloed willen gebruiken om de status quo te handhaven. Als je de krachtsverhoudingen in kaart hebt, kun je een gerichte actietaktiek kiezen die past bij de situatie. Je kunt de conclusie vastleggen in een formeel document of ze ter discussie stellen in de groep. Het kan tijdverspilling zijn of juist niet. Kijk in hoeverre deze omweg nuttig is gelet op omstandigheden, stel de opzet vast en bepaal hoeveel tijd en energie je er nog aan zult besteden. Maak een inschatting van krachtsverhoudingen door de vraag te beantwoorden: “Als we rekening houden met de sterke en zwakke punten van onze groep en met die van de machthebbers, hoe waarschijnlijk is het dan dat onze gerichte actiecampagne een succes wordt of, zo ze niet een volledig succes is, tenminste een belangrijk getuigenis is, dat onze zaak duidelijk maakt? ”Over het algemeen is het niet verstandig om terstond over te gaan tot een grote gerichte actie, die de eigen groep alleen niet aan kan voordat zij in kracht is gegroeid. Tot dat moment zou de groep gerichte acties kunnen kiezen van een beperkte vorm, maar die ook zonder enorme kracht toch indruk kunnen maken. Het resultaat kan soms wat ontmoedigend lijken. Succes kan je onwaarschijnlijk voorkomen gezien de enorme hoeveelheid middelen die de machthebbers ter beschikking staan, de strakke organisatie en de sancties die ze kunnen opleggen. Maar houd jezelf voor, dat in de loop van de geschiedenis de meeste geweldloze bewegingen schijnbaar zwakke mensen en groepen hebben ingezet tegen ogenschijnlijk veel 42
machtigere krachten. Wat ziet er zwakker uit dan Jezus aan het kruis? In de geschiedenis vind je bewijzen, hoe groepen die zwak leken te zijn, met succes een krachtige geweldloze actie hebben gevoerd,machthebbers in verwarring hebben gebracht en hebben bewogen tot het doorvoren van veranderingen. In bijlage 3 vind je vragen die kunnen helpen een strategie uit te stippelen. ( je zou ook andere vragen kunnen bedenken die passen bij jullie specifieke situatie). Nogmaals, raak niet verstrikt in details. Doe zoveel en zo weinig als nuttig is en ga dan verder. Kom zo nu en dan voor de dag met je strategie en stel ze bij als de situatie verandert en je zelf wijzer wordt. Bekijk mogelijke gerichte acties In hoofdstuk 4 worden 80 vormen van gerichte actie beschreven. Daarnaast vind je 190 voorbeelden (uit lang vervlogen tijden tot meer recent), die aantonen hoe mensen deze methodes vaak met succes hebben gebruikt. Ze brengen je zeker op ideeën, hoe enkele methodes vandaag de dag in de kerk gebruikt kunnen worden. Stel je bij het doornemen van de lijst de vraag, welke methode jullie groep meteen goed in de kijker zou zetten. Hoe dramatiseer je het onrecht, zodat andere mensen begrijpen waarom jullie in touw komen om een kwalijke zaak weg te werken? Welke benaderingswijze zou machthebbers zodanig onder druk zetten, dat ze vroeg of laat de gevraagde verandering doorvoeren. Blijf er van bewust, dat een specifieke enkelvoudige of meervoudige tactiek het beste werkt als die een plaats heeft in de totale strategie, in stap 5 uitgewerkt.
Kom geweldloosheid overeen Succesvolle geweldloze campagne teams stellen vaak een overeenkomst op schrift, die demonstranten herinnert aan hun toezegging geweld te mijden. Wanneer het als folder wordt uitgedeeld bij een actie, komen ook politie, toeschouwers en elkeen die meedoet, te weten, dat de demonstratie een geweldloze geest ademt. Het kan met enkele zinnen duidelijk gemaakt worden, zoals: * We houden Jezus, de vredesprins voor ogen * Wij willen handelen met liefde, want “God is Liefde”(1Joh 4;8). * Wij willen openhartig, vriendelijk en respectvol zijn ten opzichte van iedereen die we ontmoeten. * Wij willen door gebed in contact blijven met onze interne bron van waarachtigheid en liefde. * Wij zullen vijandigheid niet op gelijke wijze beantwoorden. * Wij zullen de instructies volgen van de aangewezen coördinatoren. Als wij dat niet kunnen, trekken we ons terug uit de actie.
43
Zich gereed maken voor gerichte actie
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Zodra je de te volgen strategie en de te gebruiken tactiek hebt vastgelegd, moet je regelingen treffen om de campagne maximaal te laten werken. De hier volgende lijst bevat taken, die als het goed is, in elke gerichte actie voorhanden zijn. Gewoonlijk kan elk van deze taken het beste vervuld worden door een kleine groep of team, in een enkel geval door één persoon. Vaak nemen enkele mensen meerdere taken op zich. Gebruik de volgende twaalf punten als een controlelijst. Coördinatie. Je hebt voor coördinatie en leiding geven een klein team nodig. Dit team zorgt dat alles tot in de puntjes is geregeld, verantwoordelijkheden worden nagekomen, besprekingen worden gehouden en bekendheid wordt gegeven aan besluiten. Het kunnen dezelfde mensen zijn die tot nu toe de groep bijeen hebben gebracht, aangevuld met enkele nieuwe leden. Rekrutering. Elk lid beijvert zich voortdurend om nieuwe leden te werven, maar het rekruteringsteam krijgt een speciale opdracht. Het beijvert zich om sympathisanten en supporters aan te trekken voor demonstraties en voor de nodige taken. Die kunnen onder meer het volgende doen: een telefoonnetwerk opzetten, email-lijsten aanleggen, emails zenden, intekenlijsten doorgeven tijdens vergaderingen en acties, folders uitdelen onder studenten enz. Ze maken een korte aantrekkelijke folder om mensen tot actie te bewegen, indien mogelijk, met een kaart er bij aangevend waar gedemonstreerd gaat worden. Houd drie namenlijsten bij: 1. Een lijst met namen op alfabet, telefoonnummers en email adressen; 2. Een lijst van mensen die regelmatig op vergaderingen komen; 3. Een lijst van degenen die aan demonstraties deelnemen. Betrek mogelijke supporters erbij. Als rekruteerders mensen spreken die niet naar een bijeenkomst kunnen komen, laat ze dan vragen of deze mensen iets anders kunnen doen, zoals het schrijven van een brief aan de redactie. Pers. De band met de media is van levensbelang, aangezien de media de voornaamste weg kunnen zijn om je boodschap naar buiten te brengen en om mensen te betrekken bij de campagne. Iemand in de actiegroep met mediaervaring – of een ervaren persoon die je nog kunt aantrekken – is van onschatbare waarde. Als je zo iemand niet hebt, zoek dan iemand die wil leren hoe een band met de media op te bouwen. De kerntaken zijn onder meer:een woordvoerder benoemen, een lijst aanleggen van perscontacten ( nieuwsbrieven, rapportages, uitgevers en redacteuren), persberichten opstellen en verspreiden, persconferenties houden, radio-en tvinterviews geven, columnisten inseinen en nieuwtjes vinden ( jullie activiteiten met nieuwswaarde ). Borden en spandoeken. Bij een echte demonstratie communiceer je met het publiek al dan niet met toespraken en persoonlijke gesprekken en vooral met borden, spandoeken en folders. Het is een hele kunst om borden en spandoeken te maken die aanslaan. De boodschap moet kort en duidelijk zijn in grote letters, als je wilt dat mensen die inderhaast langs komen, in staat zijn de inhoud op te pikken. Zwarte letters op een witte ondergrond zijn het beste leesbaar. Folders. Een goede folder brengt naakte waarheid eenvoudig, kort en duidelijk over om van de lezer een positieve reactie te krijgen. Richtlijnen: Eén bladzijde, netjes, grafisch aantrekkelijk, zonder overdaad, nauwgezet, geen volkstaal, in grote vetgedrukte letters een korte titel ( zoiets als ”Zou de Kerk niet aansprakelijk moeten zijn?”. Of “Waarom Katholieke vrouwen kwaad zijn?”) geef aan hoe in contact te komen met de groep voor meer informatie of om mee te doen. (N.B. Vergeet niet je persbericht aan journalisten te geven). Contact met de politie. Vóór de demonstratie dien je contact op te nemen met de politie om de bedoeling kenbaar te maken, waar en wanneer de demonstratie wordt gehouden, het geweldloze karakter van jullie actie duidelijk te maken en om te horen of er een vergunning nodig is ( Je vertelt hen wat je van plan bent te doen, zonder hun 44
toestemming te vragen. Wees beleefd, maar wel flink). De reden voor een contact vóór de demonstratie is geweldloze openheid eerlijkheid te laten zien. Een praktische reden is, dat de politie nerveus wordt van acties die niet zijn voorzien. Zij zullen bij de actie waarschijnlijk niet willekeurig optreden als ze jullie plannen kennen. 7. Wettelijk. Als arrestaties mogelijk zouden zijn, zorg dan een advocaat achter de hand te hebben. Zo iemand zou ook bij voorbaat advies kunnen geven over de toelaatbaarheid van de actie en als waarnemer aanwezig kunnen zijn. 8. Communicatiemiddelen. Het team heeft communicatiemiddelen nodig zoals luidsprekers, versterkers, megafoons, portofoons, laadpunt voor gsm’s en eventueel een verhoging voor de sprekers. 9. Financiën. Deze groep houdt er een keurige boekhouding op na, bankiert, betaalt rekeningen, stelt financiële rapporten op, stelt een budget vast en doet aan fondsenwerving. (Dit laatste zou gestalte kunnen krijgen in het verkopen van literatuur, stickers en broches, het houden van een rommelmarkt, bij gelegenheden rondgaan met een collectebus, mailen naar potentiële donateurs en zorgen dat eigen leden een redelijk deel van de kosten dragen) 10. Waarnemers. Ze worden ook wel vredesagenten genoemd. Ze houden het geweldloos karakter van een actie in de gaten., delen afschriften uit van de Overeenkomst van Geweldloosheid, beantwoorden vragen en, waar onenigheid is, komen ze tussenbeide zonder geweld te gebruiken. Het verdient aanbeveling om deze vredesagenten een speciale training geweldloosheid te geven zodat ze kalm en effectief kunnen optreden bijvoorbeeld wanneer sprekers worden onderbroken ( Dergelijke trainingen zijn op aanvraag beschikbaar ) 11. Steun ouders en oppassers. Ouders kunnen soms slechts deelnemen als er oppas geregeld is. Geef ook degenen die thuis blijven iets te doen dat past bij de actie. Laat ze niet achter met het gevoel in de steek te zijn gelaten. Laat ze weten dat het werk van een oppas even belangrijk is als direkte deelname aan de actie. Probeer bij een volgende gelegenheid de rollen om te draaien. 12. Andere taken. Als medicus ( bij zonnesteek of iets dergelijks), als routeplanner (bewegwijzering), fotograaf, podium bouwer ( voor sprekers of straattonee), vervoerscoördinator, zangers en zorg voor tekstpapier, geweldloze liederen, water, eten en reiniging.
Stap 9 Training voor gerichte actie Waarom training voor geweldloosheid Aan het begin van de zestiger jaren was James Orange lid van een bende zware jongens in Birmingham, Alabama. Toen Martin Luther King in de stad kwam om verzetstochten te organiseren tegen discriminatie, besloot Jim zich bij hem aan te sluiten. Wanneer een voorstander van discriminatie een vrouwelijke tochtgenoot aanviel, sloeg hij toe. Later vertelt hij: “Vredesagenten omsingelden mij, namen me mee naar de kerk en zetten me daar aan het werk in een cursus.” Ze lieten hem zijn rol in een uitgelokt gevecht spelen en wel telkens opnieuw totdat Jim een moedig, maar geweldloos antwoord had op de geweldadige aanval. Hij leerde hoe ergernis zijn verstand kon aanzetten om boosheid om te zetten in een liefdevol gebaar. Bij gevolg werd Jim een van de beste veldwerkers voor ML. King, die grote geweldloze demonstraties wist te regelen zowel in het Zuiden als in het Noorden van de Verenigde Staten. Ook al zijn er grote groepen Katholieken die tegen hervormingen zijn, zij zullen niet het soort geweld gebruiken waar de burgerrechten campagnevoerders bont en blauw van thuis kwamen. Nou ja, een oververhitte figuur zou kunnen uitschieten. Geweldloosheids 45
training helpt demonstranten om in conflictsituaties creatieve oplossingen te bedenken. Ze helpt deelnemers ook om zelfvertrouwen te ontwikkelen en kalm op te treden onder moeilijke omstandigheden. Bovendien krijgen deelnemers een realitisch gevoel voor de komende actie, of er nu ruzie komt of niet. In de V.S. bestaat een netwerk van Geweldloosheid-training Centrums. Hun vertegenwoordigers zijn vaardige trainers in theorie en praktijk van geweldloosheid. Het meest uitgebreid is het netwerk van het Genootschp van Verzoening ( www.forusa.org). Op intenet is behoorlijk wat materiaal te vinden, vooral van het door de Franciscanen opgezette Pace e Bene Geweldloosheidsdienst. (www.paceebene.org/pace). The website Training for Change beschrijft de hierna beschreven trainingen en menige andere.
Rollenspel demonstratie scenario’s Het nut van een rollenspel ter voorbereiding van besprekingen hebben we al laten zien. Bij de voorbereiding van demonstraties wordt van deelnemers gevraagd een situatie te spelen, die zich zou kunnen voordoen, zoals een toespraak die onderbroken wordt. Zij die getraind worden , nemen de rol van één van de betrokken personen, de demonstranten, de onderbreker, politeagent, toeschouwers enz - met de rest van de deelnemers als waarnemer. Achteraf geven alle spelers aan, hoe het was om de rol te spelen die hen was toebedeeld en hoe de demonstranten eventueel nog beter op de opposanten had kunnen inwerken. Ook als er geen vijandigheid wordt verwacht heeft een rollenspel betekenis als hulpmiddel om alles door te nemen wat je te doen staat ter voorbereiding van de actie en waar te gaan staan tijdens de demonstratie. “Kijk aan, ik zag het niet eerder, maar als we daar staan, kan geen mens ons zien of horen”.
Besluitvaardigheid Voor deze training splitsen we de groep in kleinere groepjes van vier tot zes mensen. De leider (dat kan iedereen zijn uit de grotere groep) presenteert een hypothetisch probleem. Er valt iemand flauw tijdens een nachtwake vóór de kathedraal.” “Het begint te regenen en niemand heeft een regenjas bij zich. “ Volgens de politie kunnen we niet demonstreren, waar we dat van plan waren.” “Iemand van Opus Dei roept alsmaar dat we ketters zijn.”De groepen krijgen voor elke situatie een paar minuten voor overleg om daarna te zeggen wat ze zouden doen. In de grotere groep brengen ze verslag uit en de leider schrijft hun ieeën op een flip-over. Daarna zegt ieder er het zijne van en zoekt mee naar de beste oplossing. Deze discussies kunnen verbazingwekkend productief zijn aan suggesties voor de nodige voorbereidingen op een actiedag. De oefening geeft de deelnemers bovendien een praktijkles in besluitvaardigheid, die vaak nodig is onder de tijdsdruk bij demonstraties. Twee rijen Voor de volgende oefening heb je zes tot tien mensen nodig, maar het mogen er ook 50 of meer zijn. De leider begint met de deelnemers in twee rijen op te stellen. Iedereen staat recht tegenover een andere deelnemer. Laat ze elkaar de hand geven om zeker te zijn dat niemand er buiten valt (Als er toch nog iemand overblijft, laat je die waarnemer zijn). Elk van de twee rijen krijgt een bepaalde rol te spelen. Ze krijgen gelegenheid om te experimenteren met situaties, waarbij geweldloze reacties worden vereist. Ook al zal er gemakkelijk wat gegicheld worden, breng ze aan het verstand, dat je er meer van leert naarmate je het serieuzer opvat. 46
A *********************** * leider B *********************** De leider geeft elke rij afzonderlijk een opdracht, bijvoorbeeld: Rij A,: “ieder van jullie neemt deel aan een demonstratie van jullie Groep voor Kerkhervorming en je staat recht tegenover de Katholieke Kathedraal in je eigen stad. Je staat daar om vragen te stellen bij de beslissing om financieel gezonde, maar arme kerken te sluiten, terwijl er nog een groot bedrag beschikbaar wordt gesteld voor een carillion aan de rand van de stad. Rij B, jullie zijn lid van een andere groep, die juist furieus is dat mensen de brutaliteit hebben om vragen te stellen bij het besluit van de bisschop. Je wilt met ze praten (en zo nodig elk middel te baat nemen) om ze af te houden van ongehoorzaamheid tegenover het gevestigde gezag. Zeg tegen de groepen dat ze het spel kunnen invullen naar eigen goeddunken. “Denk niet alleen over wat je gaat zeggen, maar ook over het gevoel dat je wilt overbrengen en de lichaamstaal die duidelijk mag worden. Geef de deelnemers 30 seconden om zich in te leven. Daarna beginnen ze. Gedurende het spel neemt de leider de tijd om te bekijken of rij A er in slaagt zich in geest en gedrag te houden aan geweldloosheid. Zijn zij in staat hun boodschap over te brengen aan hun tegenstanders? Let op hun lichaamstaal en op wat ze zeggen. Gebalde vuisten? Armen niet over elkaar, maar open handen terzijde. Oogcontact of niet? Roep “stop” als ideeën lijken te zijn uitgeput. Vraag de deelnemers, wat ze voelden tijdens de actie. Dan vraag je de mensen van rij B, of hun partner iets deed of zei dat tot hen doordrong. Laat ze bediscussiëren, wat ze hebben geleerd. “Moeten wij ons beter voorbereiden of onze plannen aanpassen aan hetgeen we hier hebben opgestoken”.
.Stap 10 De laatste oproep Waarom? Jullie zijn nu nog één stap verwijderd van gerichte actie. Zowel Gandhi als King vond het belangrijk om gezagsdragers volop de kans te geven onrecht recht te zetten, waarop de aandacht gevestigd was. Deze houding was gebaseerd op het geloof in een heilige menselijkheid in alle mensen, ook hun meest uitgesproken vijanden. Iedereen bezit het vermogen te doen wat goed is: te handelen uit overtuiging in plaats van uit eigenbelang. Allen zouden de kans moeten krijgen om dat vermogen ten nutte te maken. Bij de allerlaatste oproep aan de gezagsdragers geven we hun de kans om het goede te doen. Een andere reden om een laatste oproep te doen heeft te maken met de stuwkracht van geweldloosheid zelf. De werking van geweldloze actie is gedeeltelijk toe te schrijven aan het opbouwen van kracht. Een weloverwogen gepubliceerde laatste oproep vestigt de aandacht van het publiek nog eens duidelijk op de zaak en maakt energie vrij voor verandering in de grotere gemeenschap.
Hoe doe je een oproep Van de unieke omstandigheden rond jullie campagne hangt het af welke de beste vorm is voor jullie oproep. Een effectieve methode is in een open brief aan de machthebbers te herinneren aan alles wat er tot nu toe gebeurd is, aan de redelijkheid en rechtmatigheid van jullie voorstellen voor verandering, aan de vele keren dat jullie een beroep op hen hebben gedaan en aan de halstarrigheid van hun antwoord. Jullie hebben het idee dat er niets anders op zit dan een campagne te beginnen van gerichte demonstraties om jullie voorstellen met meer kracht onder hun ogen te brengen.Maar jullie willen hen nog eenmaal de kans geven om zaken recht te zetten; daarom zullen we 47
nog twee weken (of andere termijn) wachten in de hoop op een positief antwoord. Als je binnen die termijn niets hebt gehoord, gaan jullie over tot actie. Aan een dergelijke brief dient ruime bekendheid te worden gegeven, zodat zo veel mogelijk mensen kennis kunnen nemen van jullie plannen. Je stuurt dus een bericht naar al jullie post- en emailadressen en zeker naar degenen die betrokken waren bij de planning van en training voor gerichte acties. Dit lijkt ook een uitgelezen moment voor een persconferentie om de brief te overhandigen, om aan de media toe te lichten, waarom jullie deze stap zetten en om vragen te beantwoorden. De open brief of een verklaring daarop gebaseerd, zou ook naar kranten gestuurd kunnen worden als een opiniërend artikel of als er geld voor is als een advertentie. Jullie groep zal waarschijnlijk nog gelegenheden aandragen, waar aan de weg getimmerd kan worden. Een wonderlijk voorbeeld was een brief van M.L. King, de zogenaamde “Brief uit een Birmingham gevangenis”. Die is op intenet te vinden en in menig boek over M.L.King. Deze brief werd overigens niet aan het begin van de campagne openbaar gemaakt, maar toen alles al in volle gang was. De brief bevat alle elementen die nodig zijn voor een krachtige oproep. Nog iets. Voor de kracht van de geweldloze campagnes van zowel Gandhi als King was van essentieel belang dat ze steunden op religieuze gemeenschappen. Gandhi hield regelmatig gebedsbijeenkomsten, die door duizenden werden bijgewoond. Met deze bijeenkomst zocht men Gods hulp en leiding, maar het bleken ook goede gelegenheden om plannen te maken, berichten door te geven en voorzieningen te treffen. M.L. King’s beweging was nagenoeg helemaal gebaseerd op zwarte kerken met hun krachtige preken, inspirerende gospelmuziek, gedeelde ellende en diep geworteld begrip van saamhorigheid. Wat zou je er van denken om een persconferentie te geven op de stoep van een kerk kort na een dienst, waarin om God’s liefde en leiding gebeden werd tijdens de komende dagen van demonstraties.
Stap 11 Onderneem liefdevol gerichte actie Op dit moment hebben jullie de gezagsdragers bepaald, op wie de komende actie gericht is, je streefpunten, de hele strategie en de methode of methodes die jullie zullen toepassen. Aangezien de meeste gerichte acties een of andere soort demonstratie zijn, volgen hier enkele suggesties voor het organizeren van demonstraties. Om ons bewust te blijven, dat Jezus met ons meeloopt, doen groepen er goed aan tijd te nemen voor gebed, gezang en alles dat ons bewust maakt van sturing door de Heilige Geest. Dit zorgt voor kalmte en een gevoel in de arm genomen te zijn door God, “die dit land liefde schenkt, rechtvaardigheid en recht”(Jer. 9;23). Een schietgebed: groepsleden staan in een cirkel, armen op de schouders van elkaar, ogen gesloten. Vraag iemand die dat wil een gebed te zeggen.
Enkele dagen vóór de demonstratie 1. Pers team. Leg contcact met alle media, zorg voor informatie, geef interviews en beantwoord vragen. Zorg dat er een woordvoerder is gekozen, die tijdens de demonstratie de media te woord staat, zeker op de eerste dag. Wijs iemand aan die in alle vroegte op de dag van de actie per telefoon het geheugen van de pers opfrist ( Let op de deadline voor het opnemen van berichten). Als het orgaan geen journalist kan sturen, bekijk dan of je ze kunt bellen vanaf de plaats waar gedemonstreerd wordt. 2. Borden, spandoeken en folders: Kies mensen die deze dingen naar de plek brengen waar gedemonstreerd gaat worden. Er moet iemand worden aangewezen die mensen bij elkaar trommelt die spandoeken en reclameborden dragen; een andere moet 48
vrijwilligers zien te vinden voor het uitdelen van folders. Een van de folders moet de “Overeenkomst van geweldloosheid” bevatten. 3. Contact met de politie. Herhaal dat je de verplichting bent aangegeaan om geweldoos te blijven en laat de politie in grote lijnen weten wat de plannen zijn. Het is niet nodig de politie alle plannen mee te delen, aangezien sommige soort demonstraties vertrouwelijke elementen kunnen bevatten. Maar openheid naar de politie is in het algemeen goed beleid. Een gebrek aan openheid leidt gemakkelijk tot wantrouwen en heimelijke verkenning van rechercheurs, die zeker willen weten of ze de juiste informatie hebben gekregen. Als je open en geweldloos bent, zorg je voor een van de weinige waardevolle vormen van werkeloosheid: in het land minder banen voor spionnen, infiltranten en provocateurs. 4. training. Zorg dat deelneers ook de laatste training hebben gehad. Bij grote acties kan het zijn dat de trainers een groot gebouw zoals een kerk ter beschikking moeten hebben, waar mensen getraind kunnen worden als waarnemer of het vervullen van een andere rol. 5.. Coördinatie. Voor de laatste plannen (inclusief noodscenario’s) kom je samen om zeker te zijn dat de nodige taken zijn toegewezen en om af te spreken waar jullie elkaar terugzien en hoe laat. Op de dag van de demonstratie 1. Pers team. Bel vroeg in de morgen naar nieuwsagentschappen. Probeer bij de TV de persoon te spreken die ruimte voor berichten toewijst en bepaalt wat belangrijk is. Hebben jullie een woordvoerder voor de pers? Persberichten? 2. Coördinatoren. Beijver je om ontspannen, kalm en vriendelijk te zijn. Ren niet rond, ingenomen met jezelf, links en recht roepend wat er moet gebeuren. Wie de rol van een leider heeft is een gedienstige leider. Er zullen mensen zijn die voor de eerste keer meedoen; deze mensen dienen tijdig door de coördiator bijgepraat te worden. 3. Aftrap. Roep ruim voor de actie van start gaat alle deelnemers bijeen en neem de te elfder ure genomen beslissingen door en geef aandacht aan motivatie. Hier volgt een voorbeeldtekst voor de laatste oproep van de coördinator bij het eerder uitgewerkte voorbeeld: Welkom. Het is geweldig om te zien dat jullie met zo velen hierheen zijn gekomen. Ik ben... en aangewezen om vandaag een van de coördinatoren te zijn. Allereerst zou ik iedereen die besloten heeft om aan de actie van vandaag deel te nemen, een pluim op de hoed willen steken. (Als de deelnemers elkaar al niet kennen, laat dan bv mensen van elders hun hand opsteken of iedereen boven de 70 of onder de 15). Waarom zijn we hier. Kort samengevat, is ons streven om de bisschop te bewegen zijn luxueuse residentie te verruilen voor een woning meer passend bij zijn toezegging Jezus Christus te volgen. Wij willen vandaag bereiken dat de bisschop ons tegemoet komt. Maandenlang hebben wij geprobeerd om hem te spreken te krijgen om samen te bouwen aan een betere kerk. Wij zijn gelovige katholieken, die van hun Kerk houden. Maar telkens opnieuw heeft onze bisschop geweigerd ons te woord te staan. Vandaag zijn we hier bijeen om te laten zien dat we serieus willen genomen worden. Overeenkomst van geweldloosheid. Onze actie is gebaseerd op evangelische geweldloosheid. We willen iedereen laten zien welke liefde Jezus bezielde zelfs voor degenen die tegen hem waren. Zorg dat je een afdruk bij de hand hebt van de “Overeenkomst van Geweldloosheid” en lees ze meermalen door. Als er vandaag iemand is, die meent zich niet aan de overeenkomst te kunnen houden, zullen we vragen om niet mee te doen aan de demonstratie. Wat we vandaag zullen doen. Over een paar minuten gaan we samen naar het huis van de bisschop met voorop het spandoek “”Waar zou Jezus wonen?” 49
Waarnemers zullen ons helpen de orde te bewaren en elke verstoring aanpakken, die van buiten mocht komen. Onze actie wordt ondersteund door leden die folders uitdelen. Vriendelijk verzoek: Stuur vragen van de pers door naar ons persteam. Draag posters en spandoeken zo, dat ze zichtbaar zijn voor voorbijgangers. Zodra onze demonstratie om..... eindigt, wordt je verzocht nog even te blijven voor een korte terugblik en evaluatie van wat we goed deden, wat we kunnen verbeteren en welke volgende stap we gaan zetten. Gebed. Het past ieder van ons om aan het begin en gedurende de dag stil te bidden, speciaal vragend dat onze bisschop zijn hart voor ons opent en dat we zelf ons zullen gedragen als leerlingen van Jezus. 4. Wegwijzers bij processies. Een demonstratie wordt erg indrukwekkend als ze wordt voorafgegaan door een goed georganiseerde optocht. Bij het organiseren van een dergelijke tocht zijn een paar zaken belangrijk: Leiding. Coördinatoren of anderen die van de hoed en de rand weten (lieden die de route goed kennen) moeten op kop lopen van elke rij deelnemers. Loop stapvoets zodat de achtersten zich niet behoeven te haasten om bij te blijven. Ook de waarnemers terzijde lopen kalm en langzaam. Ruimte. Loop niet op een hoopje Je wilt immers dat de voorbijganger je poster, je spandoek ziet. Waarnemers zouden de deelnemers kunnen aanmoedigen anderhalve meter van elkaar te blijven.
Stemming. Een stille tocht van gebed of een tocht van gezang maakt meer indruk dan een tocht waarbij deelnemers met elkaar keuvelen. Communicatie. Een luidspreker vergemakkelijkt de communicatie binnen de groep. Waarnemers kunnen dienen als bodes en met behulp van mobilofoons de kop van de karavaan in contact houden met de rest. Gezang. Als je over muziek beschikt, zorg dan dat de versterker aan het begin van de stoet in de richting staat van degenen die volgen of aan het eind in de richting van degenen die voorop lopen zodat iedereen kan meezingen.
Op de plek van de demonstratie Pers team. Het team zoekt de journalisten op, hun namen en verbintenis en geeft hen het persbericht en de folders, beantwoordt hun vragen, stuurt ze door naar de woordvoerders voor een interview, belt om telefonische interviews te geven aan geinteresseerde media, die niet zijn komen opdagen. ( Niets is vergelijkbaar met een interview ter plekke, heet van de naald ) Zorg voor de nodige gsm’s. Coördinatoren zien er op toe dat de demonstranten goed staan opgesteld, dat posters en spandoeken goed leesbaar zijn zowel voor voetgangers als voor automobilisten. Laat de mensen geen verkeerswegen blokkeren. (Op veel plaatsen kunnen ze gewoon op het trottoir blijven zonder dat af te sluiten.) Ze lopen rond en laten de mensen weten, wat er
50
gaande is. Als de demonstratie veel tijd vergt, lassen ze pauzes in, wisselen elkaar af, wijzen aan waar toiletten zijn en verstrekken water en iets te eten. Uitdelers van folders Zij gaan staan op de plaatsen waar veel voorbijgangers te verwachten zijn (zoals op een straathoek). Geef een folder af met een glimlach, een vriendelijke houding en een opmerking zoals “Dit legt uit wat de demonstranten daar doen”. Zorg dat elke demonstrant (ook die er op het laatste moment is bijgekomen) een kopie heeft van de “Overeenkomst van Geweldloosheid.” Waarnemers assisteren bij het aanbrengen van goede bewegwijzering en ontfermen zich over herrieschoppers en schreeuwers. Sta de groep ten dienste, hartelijk, vriendelijk en hulpvaardig, zeker niet stoer en bazig. Band met de politie. Stel jezelf voor aan enige vertegenwoordigers van de politie, die aanwezig is en leg uit wat de bedoeling is van de actie en hoe iedereen gebonden is aan geweldlooshed. Laat weten dat je beschikbaar bent om elke vraag te beantwoorden. Overhandig een afdruk van de “Overeenkomst van Geweldloosheid.” Weet, dat soms de hoger geplaatsten druk hebben uitgeoefend op gewone agenten om te proberen de actie te voorkomen of de uitwerking te beperken (bijvoorbeeld door te zeggen dat je niet kunt demonstreren waar je dat van plan was) Menige demonstratie zou nooit hebben plaats gevonden als demonstranten onmiddelijk gevolg zouden hebben gegeven aan agenten die zeiden “Dat kun je niet doen”. Ben vriendelijk en bereid te onderhandelen over kleinigheden, maar duidelijk en vastberaden over jullie streefpunten, wettelijke rechten, wat je van plan bent te doen en waarom. Vrijheid van spreken en van vergaderen en het vragen aan grieven tegemoet te komen zijn rechten in de grondwet vastgelegd. Als de politie onwrikbaar blijft en dreigt met arrestatie, kun je verhuizen naar een andere plek. Leden die zich hebben verplicht tot burgerlijke ongehoorzaamheid en de gevolgen goed hebben overwogen, zouden op de plek kunnen blijven terwijl anderen enigszins terugwijken en blijven toekijken. Wervingsteam. Schrijf de namen op van mensen die bijzondere belangstelling tonen, telefoonnummers, postadres en emailadres. Nodig ze uit voor de volgende demonstratie of de volgende vergadering. Bij verstoring Het is niet waarschijnlijk dat jullie verbale of fysieke tegenstand zullen krijgen. Als dat wel het geval is, denk dan terug aan wat je geleerd hebt tijdens de geweweldjoosheids training. Haal diep adem, concentreer je en bid. Deze tegenstanders zijn misleid, maar zijn nog altijd kinderen van God. Behandel ze met agape liefde. In het onwaarschijnlijke geval dat je fysiek belaagd wordt, blijf dan kalm en bid geconcentreerd. Ga zeker niet heen en weer rennen en hard roepen. Stap niet uit de rijen tenzij om iemand te helpen, die gewond is. Hou je handen naast je lichaam of geopend voor je. Maak duidelijk dat je geen wapens bij je hebt en niet van plan bent om als iemand je slaat, terug te slaan. Probeer welwillendheid uit te stralen en “het kwade door het goed te overwinnen”(Rom 12;21). Probeer er iets op te vinden en een broer/zuster gebaar te maken. Ik ben een christen en probeer me te houden aan liefde voor jou, wat je ook doet. Kies een lied om samen te zingen of een gebed om samen te bidden. Houd knielend elkaars handen vast. Treed eventueel toenemend geweld met toenemende liefde tegemoet.
* * * * *
Het beëindigen van de actie Roep de mensen op de afgesproken tijd samen. Bedank de deelnemers voor hun komst Maak bekend, welke vergaderingen en activiteiten op komst zijn. Wat vond je goed? Wat zou je willen, dat er de volgende keer gebeurt? Sluit af met een gebed. 51
Stap 12 Vieren, nabeschouwen en plannen van volgende stappen. Ook al hebben jullie niet al je streefpunten en beoogde resultaten bereikt, vier tijdens de volgende vergadering wat je hebt klaar gekregen. Natuurlijk als je betrokken was bij een campagne die haar streefpunten heeft bereikt, moet dat flink gevierd worden. Verzin iets leuks. Een Amerikaanse fuif. Een concert van alle gezangen die er gezongen zijn tijdens acties. Laat mensen vertellen wat de campagne voor hen heeft betekend. Als je echt succes hebt gehad, vlieg niet meteen naar een volgende campagne. Gandhi’s acties en de hele beweging voor burgerrechten wisselden tijden van actie af met perodes om op verhaal te komen. Je zou het een time-out kunnen noemen om slaap in te halen. Doe iets om opnieuw opgeladen te worden. Ontspan.
Nabeschouwing De meeste campagnes hebben heel wat acties nodig voordat er van succes gesproken kan worden. Neem daarom tussen de acties zeker de tijd om terug te kijken. Positief? Wat hebben we tot nu toe goed gedaan? Wat werkt? Wat was erg plezierig? Verbetering. Op welk gebied zouden we onszelf kunnen verbeteren? Hoe?
Volgende Stappen Aangenomen dat jullie campagne nog loopt, maak dan tijdig plannen om verder te gaan. Vraag je af: * Zijn onze veronderstellingen wel juist? Of moeten we ze bijstellen? * Is onze strategie gezien het verloop van de campagne nog houdbaar? * Werkt onze tactiek? * Welke ervaring hebben we opgedaan van portiers en machthebbers? Moeten we daarom onze strategische veronderstellingen veranderen? * Moeten we nog werken aan het verdiepen van ons gegeven woord om geweldloos op te treden? Moeten we onze organisatiestructuur strakker maken? Het beantwoorden van deze vragen zou kunnen helpen om de volgende actie tot een groot succes te maken.
Hoofdstuk 4 De vele manieren om actief en geweldloos te zijn Meer dan 30 jaar geleden schreef Gene Sharp voor de afdeling Internationale Zaken van de Harvard Universiteit het boek De politiek van Geweldloosheid . In dat boek geeft hij een overzicht van 198 verschillende methodes om geweldloos gericht actie te voeren. Er is nooit een langere lijst gemaakt. Hoewel ze in de loop van de afgelopen drie decennia is bijgesteld en verfijnd, staat dr Sharp’s opsomming nog steeds als de beste en meest volledige opsomming van geweldloos gereedschap ooit beschreven. We zullen er ruim gebruik van maken. Toch wijst dr Sharp er op dat we ons niet moeten beperken tot 198 benaderingswijzen. “De lijst is verre van volledig”. schrijft hij “Zonder twijfel bestaan er meer en vele nieuwe methodes kunnen worden bedacht”. Zijn lijst wil eenvoudig de suggestie wekken dat er
52
een enorme varieteit aan strategische werkmethodes beschikbaar is voor gerichte actiegroepen. Hier ga ik ruim gebruik maken van Sharp’s werk, zijn lijst en veelal ook de onderverdeling door hem gebruikt. Ik heb uit zijn lijst 80 methodes gekozen die bruikbaar kunnen zijn bij een streven naar kerkhervorming en die ook vele malen in de geschiedenis hun nut hebben bewezen, heel veel vroeger, maar ook nu nog. Ik heb er een tiental suggesties aan toegevoegd, hoe ze in het huidige tijdsbestek kunnen worden gebruikt. Om u onnodige voetnoten te besparen, zij gezegd dat de nu volgende tekst is ontleend aan blz 109 t/m 445 van dr Gene Sharp’s boek Politiek van Geweldloze Actie.
Verscheidenheid aan methodes voor kerk hervorming Als je zou vragen alle vormen te noemen die geweldloze actie kan aannemen, zouden de meeste mensen er slechts een paar kunnen noemen zoals staking, betoging, bezetting en gebedswake. De geweldloze gereedschapskist puilt echter uit door een grote verscheidenheid aan mogelijk bruikbaar gereedschap. Katholieken die geweldloze actie willen gebruiken voor kerk hervorming kunnen het repertoire van mogelijke methodes uitbreiden door de nuttigste uit te kiezen voor hun campagne. Of nu een bepaalde methode wordt gebruikt of niet, het is inspirerend om de beschrijving te lezen van sprekende voorbeelden en er bij stil te staan, dat gewone mensen - in elke cultuur en elke historisch tijdvak - moedig en vaak met succes gerichte geweldloze actie hebben gebruikt in hun worsteling om sociale verandering tot stand te brengen. Bij het ontwerpen van een geweldloze campagne kunnen organisatoren gewoon de lijst van geweldloze methodes doornemen en zich afvragen, welke het beste resultaat zou kunnen opleveren in hun specifieke situatie. De voornaamste vraag: Zal deze tactiek de schijnwerpers richten op het kwaad en mensen tot actie aanzetten. Het zou kunnen dat een poging er uit springt als perfect voor een bepaalde campagne. Soms kunnen één of twee methodes, aanhoudend toegepast, een geweldige verandering teweegbrengen. (Denk maar aan de geweldige invloed die uitging van de bezetting van lunchrooms en van vrijheids betogingen in het Zuiden van de V.S.) Over het algemeen is het echter beter je niet tot een enkel hulpmiddel te beperken. Meestal heb je meer succes door gelijktijdig meerdere verschillende methodes te gebruiken of de één na de andere in een reeks acties. Het is de kunst om ze samen te weven tot een veelomvattende campagne, waarin verschillende stappen elkaar aanvullen om kracht bij te zetten aan de hele beweging voor verandering. Het maximale potentieel wordt bereikt door het gereedschap af te stemmen op de totale campagnestrategie, zoals besproken in hoofdstk 3, stap 5. Het is verstandig om het uitwerken van de strategische planning te laten voorafgaan aan het kiezen van één of meer methodes. Elke gerichte actiegroep zal die methode kiezen die de grootste kans maakt als hulpmiddel om de streefdoelen van de campagne te bereiken. Natuurlijk is het ook mogelijk dat geen van de methodes op de lijst geschikt zijn voor een bijzondere situatie. In dat geval zal jullie groep een nieuwe methode moeten bedenken die wel geschikt is onder de gegeven omstandigheden. Misschien wordt jullie methode nummer 199. Of het zou kunnen zijn dat een andere weg dan geweldloze actie moet worden overwogen (zoals een gerechtelijke procedure). Welke middelen jullie ook kiezen, blijf bewust dat ze alleen in aanmerking kunnen komen in samenhang met evangelische geweldloosheid en toegepast worden in een geesteshouding van gebed en van welwillendheid ten opzichte van tegenstanders. Zonder die geesteshouding en welwillendheid kan elke methode verworden tot een manier om anderen te onderwerpen, zonder uitzicht om te ontkomen. Zonder agape zijn deze methodes waardeloos of zelfs rampzalig. 53
Hoe gerichte geweldloze actie sociale verandering tot stand brengt Dr Gene Sharp heeft naast het ordenen van methodes zich ook bezig gehouden met onderzoek hoe gerichte geweldloze actie verandering brengt in sociale, economische, politieke en (als logische concluse) religieuze structuren. Dr Gene Sharp weet als politicoloog te vertellen, dat de leiders die zich verzetten tegen veranderingen, op het oog zeer machtig zijn, hun macht uiteindelijk te danken hebben aan de instemming, samenwerking, onderwerping of bijval van degenen die zij leiden. In de mate dat geweldloze activisten erin slagen om anderen over te halen hun steun terug te trekken, zal de macht en het gezag van degenen die aan de leiding staan, worden ondermijnd. Als de ondermijning omvangrijk is ( of lijkt te zijn), als de weigeraars zich niet bang laten maken met een aankondiging van sancties door de gezagsdragers en als de verzetslieden een redelijk alternatief voor de huidige structuur bieden, dan kan de macht verschuiven en ontstaan er mogelijkheden voor herstructurering.
Mechanismen die door acties in gang komen * Bekering. Zij die zich verzet hebben tegen verandering “ zien het licht” en stemmen in met hetgeen activisten hebben gevraagd. Zij willen uiteindelijk de voorgestelde veranderingen doorvoeren. * Aanpassing. De machthebbers stemmen niet in met de voorgestelde veranderingen maar besluiten dat het niettemin beter is enkele of alle wensen van de activisten in te willigen. Vaak is dit omdat ze beseffen dat ze meer verliezen door zich te blijven verzetten dan door op een waardige wijze toe te geven. * Noodzaak. De geesteshouding van gezagsdragers verandert niet. Ze willen de status quo handhaven, maar zijn daartoe niet in staat. De machtsmiddelen en controlemogelijkheden zijn verdwenen of aanzienlijk verminderd. Mensen die voorheen nog onderdanig waren, gehoorzamen niet meer. De machthebbers worden gedwongen toe te geven. * Verwarring. Het fundament waarop de macht van gezagsdragers steunde is weggezakt of verdwenen, zodat de structuur die zij zouden willen verdedigen in stukken uiteen is gevallen, niet levensvatbaar meer is en plaats zal moeten maken voor nieuwe structuren en nieuwe benaderingswijzen. Meer hierover is te vinden in een artikel van dr Gene Sharp in Ecumenical Review. Geweldloze actie is een techniek om het krachtenpotentieel van mensen en groepen te mobiliseren en toe te passen, zodat doeleinden en belangen kunnen worden nagestreefd met niet-militaire wapens: psychologische, politieke, sociaaeconomisch en spirituele. Mensen gebruiken deze techniek ofwel om dingen te weigeren, die ze verondersteld of gedwongen worden te doen of om juist dingen te doen die ze gewoonlijk niet doen of hen verboden zijn te doen. Van tegenstanders wier machtsbasis op een dergelijke manier wordt aangetast, mag je een poging tot onderdrukking verwachten. Met die onderdrukking zijn ze dikwijls niet in staat om de geweldloze strijd tot staan te brengen en roept andere groepen op om in actie te komen, zodat de onderdrukking feitelijk de positie van de tegenstanders verzwakt en de geweldloze actiegroepen versterkt. De analyse van dr G. Sharp laat de angel en trefkracht zien die degenen die zich inzetten voor kerkhervorming van pas kan komen. Zijn analyse - toegepast op de kerk gaat er van uit dat weinig meevoelende priesters en bisschoppen in staat zijn om achterbaks, minachtend en beledigend te kunnen zijn en andere dingen te kunnen doen waarvoor we ze bekritiseren, alleen omdat de rest van ons hen toestaat om op die manier te handelen. We dagen hen niet op een diep genoeg niveau uit om anders te 54
handelen. We trekken onze instemming, samenwerking, onderwerping en steun niet in. Gedragen wij ons onderdanig omdat we de prijs niet wensen te betalen voor christelijke volwassenheid. Vinden we het gemakkelkijker geleid te worden dan om eigen verantwoordelijkheid te nemen? Zijn we bang voor de sancties die gezagshebbers ons kunnen opleggen, zoals afbrekende kritiek, het sluiten van parochies, excommunicatie? Of is het omdat we geen weg zien, hoe de negatieve kanten van de clericale cultuur het hoofd te bieden? Hier volgt een massa creatieve, krachtige methodes, opgelucht met sprekende voorbeelden uit de geschiedenis en inventieve suggesties voor toepassing in deze tijd. Ik hoop dat ze ons uit de onmacht, passiviteit, klaagzangen of terughoudendheid zullen optillen naar succesvolle geweldloze acties om onze geliefde kerk te hervormen en te vernieuwen.
Beknopte lijst: 80 Geweldloze methodes I. Actie om een boodschap af te geven om geweldloos te protesteren en te overtuigen Officiele teksten 1. Openbare toespraken 2. Brieven van oppositie of bijval 3. Verklaringen van individuen of organisaties 4. Getekende openbare verklaringen 5. Massale verzoeken of verzoeken van een groep Communicatie met het grote publiek 6. Slogans, satires, caricatures en symbolen 7. Spandoeken, brochures, bumperstickers en tentoonstellingen 8. Bochures, flyers, folders, artikelen en boeken 9. Kranten en tijdschriften 10. Radio, TV, persconferenties, CDs, mobilophones en internet 11. Tekst in de lucht of op de grond Vertegenwoordiging van een groep 12. Afvaardigingen 13. Imitatieprijsuitreiking 14. Lobbying van de groep 15. Stakingsposten 16. Imitatieverkiezingen Symbolisch openbaar gedrag 17. Het aanbrengen van kleuren en vlaggen 18. Het dragen van symbolen 19. Foto’s 20. Gebed en eredienst 21. Het leveren van symbolische objecten 22. Symbolisch licht 23. Symbolisch geluid Druk op individuen 24. Achtervolgen of schaduwen 25. Vriendschappelijk benaderen 26. Een wake Drama en muziek 27. Humoristische parodie, straattheater en grappen 28. Toneel- en muziekuitvoeringen 29. Gezang 55
30. Films Processies 31. Betogingen 32. Parades 33. Godsdienstige processies 34. Pelgrimstochten 35. Autocolonnes Eerbewijs aan de doden 36. Treuren 37. Immitatie uitvaarten 38. Huldebetuiging op het kerkhof Openbare bijeenkomsten 39. Protestvergadering of bijvalvergadering 40. Forums Ondebreking of afgelasten 41. Werkonderbreking 42. Stilte 43. Onderscheiding weigeren 44. De rug toekeren
II Acties om samenwerking en hulp op te schorten Geen sociale medewerking UItsluiting van personen 45. Bij sociale gelegenheden 46. Bij speciale sociale gelegenheden Geen medewerking aan sociale gebeurtenissen, gewoonten en instituties 47. Afgelasten van sociale of sport activiteiten 48. Boycot van sociale zaken 49. Staking van studenten 50. Sociale ongehoorzaamheid 51. Terugtrekking uit sociale instituties 52. Niet gehoorzamen of verholen ongehoorzaamheid Terugtrekken uit het sociale systeem 53. Thuis blijven 54. Heilige afzondering Acties als consumenten 55. Consumptie boycot 56. Politiek van soberheid Geen economische medewerking Acties van hen die over de gelden beschikken 57. Weigeren om contrbutie, bijdrage en aanslagen te betalen 58 Een alternatief financieel mechanisme in het leven roepen Stakingen 59. Protest staking 60 Beroepsstaking 61. Staking uit sympathie 62. Afdelingsstaking 63. Langzaamaan actie 64. Ziek melding 65. Beperkte staking
56
III Geweldloze interventie Psychologische interventie 66. Vasten 67. Geweldloos moeilijkheden maken Fysieke tinterventie 68. In de weg zitten 69. Op de verkeerde plek zitten 70. In de weg staan 71. Blijven bidden 72. Blijven roepen 73. Tussendoor roepen zonder geweld 74. Geweldloze obstructie 75. Geweldloze bezetting 76. Burgerlijke ongehoorzaamheid Sociaal interventie 77. Nieuwe werkpatronen opzetten 78. Open discussies 79. Alternatieve sociale en religieuze Instituties 80. Uitlokken van gevangenschap
Beschrijving van geweldloze methodes De klassificering hieronder is verdeeld in drie categorieën.1. protest en overreding 2.niet samenwerken 3.geweldloos tussenbeidekomen. Iederen categorie bevat weer een lijst van specifieke methodes, tachtig in totaal. Elke titel begint met een korte beschrijving van de methode, dan toont ze een of twee voorbeelden, hoe dit middel in het (historisch) verleden is gebruikt en nu nog wordt gebruikt. Als dit middel zich er voor leent, tonen we ook een scenario, hoe dit bijzondere actie middel nu gebruikt kan worden als onderdeel van een geweldloze campagne tot hervorming van de kerk. Slechts die methodes zijn opgenomen, die geschikt zijn in een campagne tot kerkhervorming. Welke methode? Hoe weet je welke methode onder gegeven omstandigheden te kiezen? Acties uit de 1ste categorie zijn gebaseerd op overtuigingskracht, een beroep op het geweten en voorlichting van het algemene publiek. Zij zijn daarom vooral geschikt aan het begin van een campagne. De methodes van niet samenwerken en tussenbeide komen, waarmee de druk op machthebbers wordt opgevoerd kunnen beter bewaard blijven tot een later stadium van de campagne, als methode van overtuigingspogingen niets hebben opgeleverd. Over de term tegenstanders Soms gebruiken we het woord tegenstander. Dit gebruik slaat op het feit dat mensen die zich inzetten voor geweldloze sociale verandering stuiten op tegenstand. Vanuit het standpunt van evangelische geweldloosheid zijn deze tegenstanders menselijke wezens, gemaakt naar het beeld van God. Zoals wijzelf kunnen zij veranderen. Wij proberen hen over te halen, niet om ze te verslaan. Misschien hebben zij een stukje waarheid dat wij nodig hebben. Wij staan altijd open voor onderhandelingen om een akkoord te bereiken. Wij zijn gehouden om hen altijd te benaderen met verzoenende welwillendheid en agape liefde.
57
Denk aan het belang van publiciteit De inwerking van deze methodes kan aanzienlijk worden vergroot door publiciteit. Als een persoon of een groep actie onderneemt zonder de pers in te lichten, zullen alleen mensen in de onmiddellijke omgeving dit zien of horen. Maar als die actie aandacht krijgt op TV, internet en radio , in de pers, een veel groter gehoor, zullen mogelijk duizenden of zelfs miljoen beter op de hoogte komen van de zaak. Misschien zullen anderen worden aangezet om een gelijksoortige actie te ondernemen.
I. Acties om een boodschap af te geven. Geweldloze actie om te protesteren en te overtuigen Deze categorie omvat een groot aantal methodes, die voornamelijk neerkomen op geweldloze daden van vreedzame tegenstand of pogingen om te overtuigen. Het gebruik laat zien dat protesterenden tegen iets zijn (zoals parochianen die protesteren tegen de weigering van een pastoor om een parochiële financiële commissie bijeen te roepen.) of juist vóór iets (zoals een voorstel, dat leken worden opgenomen in een belangrijk kerkelijk lichaam met bevoegdheden). Deze groep van geweldloze acties weerspiegelt vaak diepe persoonlijk gevoelens of morele veroordeling van een bepaalde politiek of verklaring. ( zoals een poging om diocesane ambtenaren te overtuigen dat een arme maar levendige parochie in de binnenstad niet gesloten moet worden). Methoden om te protesteren en te overtuigen zijn typisch middelen om te gebruiken in het beginstadium van een campagne. Strategisch gezien brengen ze het volgende tot stand: Ze betrekken in het begin meer mensen bij de campagne Ze overtuigen gezagsdragers door aandacht te vragen voor onrecht op een manier die hun geweten opport en aanzet tot verandering. Ze geven een teken aan gezagsdragers, hoe diep gevoelens rond deze zaak liggen, zodat er waarschijnlijk meer intensieve acties zullen volgen. Ze geven de boodschap aan het grote publiek om bijval te krijgen voor de gevraagde verandering. Ze beinvloeden een groep die zich al langer ergert om zelf in actie te komen. Als verklaringen om te protesteren of te overtuigen worden gebruikt in een later stadium van de campagne versterken ze de campagne als begeleidende tekst en aanvulling bij daden van niet samenwerken of geweldloos tussenbeide komen. .
Formele verklaringen 1. Openbare toespraken, vergaderingen en conferenties Mondelinge verklaringen voor gewoon publiek tegen of vóór een bepaalde zaak, politiek, systeem, of voorwaarde (inclusief preken in een kerk, formele toespraken op een openbare vergadering of spontane speeches voor een menigte bijeen voor actie) Geschiedenis: Noorwegen, 25 april 1941 Duizenden leraren weigerden gevolg te geven aan decreten van de Duitse bezetters en elk van hen legde openlijk een verklaring af: “Leraren moeten.. hun leerlingen leren te geloven in waarheid en rechtvaardigheid. Dus kunnen leraren niet, zonder hun roeping te verraden, iets leren dat ingaat tegen hun geweten. En dat zal ik, dat beloof ik jullie, niet doen.” Toen Vidkun Quisling, het staatshoofd van Noorwegen door de nazi’s benoemd van Hitler te horen kreeg dat hij pogingen om de Noren zijn wil op te leggen, moest opgeven, gromde hij: “Jullie leraren hebben alles voor mij vernietigd.”
58
Recent: Boston 20 juli 2002: Fr Thomas Doyle’s geruchtmakende speech bij de oprichtings bijeenkomst van Stem van de Gelovigen VOTF bracht menige bezoeker er toe om bij thuiskomst een VOTF afdeling op te richten om een eind te maken aan sexuele misbruiken in de Kerk. Op het Cabrini College in Radnor Philadelphia hield VOTF 23 april 2005 een congres over “Financiële verantwoordelijkheid in de kerk” met uitstekende sprekers en paneleden, waar men zich afvroeg, waaraan kerkengeld wordt uitgegeven en waarom er in sommige parochies ofwel geen financiële commissie wordt benoemd of, als ze al bestaan, zo strak door de pastoor worden geleid, dat leken er nauwelijks iets te zeggen hebben. Kerk Hervorming: Nu de Verenigde Staten doorgaan met de politiek om een wereldmacht op te bouwen, zouden we een Conferentie over Christendom en Wereldmacht moeten houden en dan onderzoeken, waarom de kerkleiding zich tijdens de verkiezingscampagne van president Bush voorstander verklaarde van het weigeren van de communie aan kandidaten die zeiden voorstander te zijn van homohuwelijken en abortus, maar niets zeiden over politici die oorlogen steunden en er geld voor lieten uittrekken. Je zou kunnen laten uitzoeken hoe ver de Kerk kan gaan in haar vredesboodschap. Veel VS bisschoppen hebben priesters, die seksuele mishandelingen hadden gepleegd, een functie gegeven in een parochie zonder de ouders of de politie te waarschuwen. Hoewel de V.S bisschoppen wisten hoe vaak mishandelingen voorkwamen, hebben zij geen landelijke actie ondernomen om het kwaad aan te pakken totdat de pers het naar buiten bracht. De schuldige priesters raakten wel psychisch in de war, werden strafrechtelijk vervolgd en liepen kerkelijke straffen op. Maar wat gebeurde er met de bisschoppen, die het kwaad hadden afgedekt? Is het geen tijd voor een conferentie met deskundigen op het gebied van kerkelijk recht, theologie, kerkgeschiedenis en burgerlijk strafrecht om de verantwoordelijkheid te onderzoeken van de VS bisschoppen en of dit buiten het gezichtsverlies geen gevolgen zou moeten hebben.
2. Brieven om tegenstand of bijval te tonen Dit kunnen privé of open brieven zijn van een persoon of een groep met een eigen of standaard karakter, getekend door één of meer personen. De handtekening van bekende personen heeft extra waarde. Historisch: Wereldoorlog II: Bulgaren stuurden een enorme stroom brieven aan het parlement, leden van het cabinet, staatslieden, sociale en politieke leiders om te protesteren tegen anti-Joodse wetgeving, ingegeven door de Nazi’s. Dit was een onderdeel van de beweging die het totale Bulgaarse Joodse volksdeel wist weg te houden uit vernietigingskampen. Recent: Amnesty International stuurt doelbewust regelmatig brieven om druk uit te oefenen en mensen vrij te krijgen, die onrechtmatig in een gevangenis zijn opgesloten. Kerkhervorming: Stuur duizenden brieven naar de Congregatie van de Goddelijke Eredienst in het Vaticaan met de vraag waarom zij seksistische mannelijke taal handhaven in liturgische teksten, die niet alleen beledigend zijn voor vrouwen maar voor iedereen die gelooft in sociale rechtvaardigheid.
3. Verklaringen van individuen en organisaties Hoogstaande geschreven verklaringen of verklaringen die op een dergelijke manier om een antwoord vragen, dat de verklaring zelf van invloed is op de loyaliteit van en het gedrag van mensen. De steunbetuiging door belangrijke organisaties kan de ernst van de behandelde zaak onderstrepen en gewicht toevoegen aan de verklaring. Historisch: Maarten Luther’s 95 stellingen (1517), het Handvest voor Vrijheid van de Zuid- Afrikaanse Vrijheidsbeweging (1955). Nederland, februari 1943 De Hervormde en 59
Katholieke Kerk in Nederland drongen er in pastorale brieven op aan dat kloostercongregaties geen medewerking zouden geven aan De bezettende Nazimacht. Recent: Bij de oprichting van de VOTF Voice of the Faithful in 2002 werdenin een verklaring mensen in het hele land opgeroepen om samen te komen, plaatselijke afdelingen te vormen en aan de VOTF zending en streefdoelen te werken. * Boston 13 december 2002: Een verklaring van bezorgdheid van 58 priesters uit Boston dwong kardinaal Law af te treden, toen bleek dat hij aan zijn positie wilde vasthouden ondanks overvloedig bewijs dat hij de overplaatsing van de ene plaats naar een andere had goedgekeurd van gestoorde priesters die kinderen hadden misbruikt,, Kerk hervorming: De Bridgeport gedragsregels, die de mening vertegenwoordigt van de VOTF, dat de leek een belangrijke stem moet krijgen in het bestuur van de kerk, zouden zou ruim ter discussie moeten worden gegeven.
4. Getekende openbare verklaringen Een openbare verklaring wordt aan de pers gegeven; ze is bestemd voor ambtenaren, het algemeen publiek, een tegenstander of voor alle drie. Recent: Katholieke bisschoppen publiceren vaak een herderlijk schrijven betreffende een morele kwestie, zoals in 1965 in Nederland Het Mandement tegen politieke samenwerking van katholieken in één politieke partij met socialisten. * In de V.S streeft een interkerkelijke organisatie naar het opnemen van homo’s en lesbiennes in de Kerk en zij presenteert jaarlijks een verklaring aan de V.S. bisschoppenconferentie. De eerste brief ging theologisch in op de natuurwet. Kerk Hervorming: Werk eens samen met vrouwelijke niet-katholieke priesters om een brief te schrijven aan bevoegde katholieke ambtsdragers met gedachten over hun roeping tot gewijde diensten, hun ervaring als geestelijken en hun hoop, dat de katholieke kerk haar politiek zal veranderen en bij haar keuze en wijding eerder op talenten dan op geslacht zal letten. * Zou een groep priesters, mensen die misbruik overleefd hebben en gewone leken een verklaring kunnen afleggen en aandringen bij de bisschoppen om de huidige vijandige benadering van foute priesters te vervangen door een herstellende benadering?
5. Petities van een groep of grote massa Petities geschreven om een specifieke grief te laten wegnemen, getekend door een groot aantal mensen of door individuele personen namens organisaties. Historisch: In de jaren 184-185 vc vroegen de inwoners van Ga Bey in Klein Azie aan de Romeinse keizer Septimus om gevrijwaard te worden van stedelijke belasting omdat zij op het platteland woonden. Zij dreigden met werk te stoppen als hun verzoek niet werd ingewilligd. Het verzoek werd ingewilligd. Recent: In juni 2005 verzamelde de VOTF handtekeningen om een petitie te overhandigen aan aartsbisschop William Lavada, de nieuwe prefect van de Congregatie voor de geloofsleer om de zaak van een aangeklaagde voor misbruik open te houden, te weten Marcial Marciel Degoliado, oprichter van het Christus Legioen. Marcial is later door het Vaticaan ontslagen. * Oktober 2005: Future Church, een groep hervormingsgezinde katholieken verzamelde 35 duizend handtekeningen onder een petitie, waarin gevraagd werd om een open discussie over het verplichte celibaat en over vrouwelijke diakens. Algemeen directeur zuster Chris Schenk las de petitie voor op het Eucharistisch Congres in Rome en werd bij gevolg geciteerd in Associated Press, New York Times, BBC, NPR, Religieus News en door de Spaanse en de Zwitserse Televisie. Kerk Hervorming: De beweging zou supporters en aanhangers kunnen werven door op te roepen tot het ondertekenen van een petitie aan de bisschop om het accountantsverslag te publiceren en door leken te laten controleren. 60
Communicatie met het grote publiek Deze methoden zijn bedoeld om machthebbers te beinvloeden, bijval te krijgen van derden, , leden te werven of hulp voor de geweldloze groep.
6. Slagzinnen, satire, karikaturen en symbolen Geschreven, geschilderd, getekend, gedrukt, met mimiek, in gebaren of gesproken. Historisch: 1942: Het Poolse verzet tegen de Nazi’s werd gedeeltelijk ondersteund door een groep van genaamd ‘de kleine wolven’. ‘s Nachts schreven ze iin onuitwisbare inkt slagzinnen zoals “Polen blijf vechten”” op Duitse trucks, auto’s huizen en zelfs op de rug van Duitsers. * Zomer en herfst 1971: Commissie van gerichte actie, vrienden van de Oost-Bengalen beschilderde een verplaatsbare wand om het verband te laten zien tussen Amerikaanse militaire hulp aan West Pakistan en de massale moordpartijen in Oost Pakistan. De wand werd gebruikt bij demonstraties en andere vormen van gerichte actie, gaf steun aan het verzet van de Bengalen en had een belangrijke rol door druk uit te oefenen op het Congres om de hulp stop te zetten. Het leverde een bijdrage aan de totstandkoming van Bangladesh als zelfstandige natie.
7. Spandoeken, posters, bumperstickers en tentoonstellingen Ze worden vaak gebruikt om de boodschap van een groep aan de man te brengen of om machthebbers uit te dagen.. Historisch: Tijdens een toespraak van president Wilson tot het Congres ontvouwden 5 leden van de vrouwen-stemrecht-organisatie een geel satijnen spandoek vanaf het gastenbalkon met de tekst: President, wat gaat u doen voor vrouwenstemrecht?” Door deze en andere acties kregen de vrouwen stemrecht kort na het einde van de eerste wereldoorlog. Recent: Eind negentiger jaren kocht de organisatie voor de wijding van vrouwen ruimte voor aanplakbiljetten in heel Amerika, waarop vrouwen riepen om tot priester gewijd te mogen worden. * Veel actiegroepen zetten tegenwoordig hun naam, symbool en slagzin op bumper stickers. Kerk Hervorming: De plaatselijke bisschop woont vaak in een paleisachtige gebouw.. Laat hervormingsgroepen proberen hem te bewegen om te verhuizen. Als hij er geen oren naar heeft, trek dan een spandoek over het hele gëbouw met de tekst “Waar zou Jezus wonen?
8. Folders, vlugschriften, pamfletten, artikelen en boeken Ze worden gebruikt om een mening kenbaar te maken tegengesteld aan de politiek van machthebbers en om een oproep te doen tot verzet. Ze kunnen een methode worden om geweldloos actie te voeren. Meestal worden folders gebruikt, maar ook boeken zijn een goed middel. Historie: Boeken : Gandhi’s Autobiography The story of my experiments with Truth (1940); Nelson Mandela’s Long Walk to Freedom (1994); en Martin Luther King’s Letter from Birmingham’s Jail (ruim verspreid als pocket). Deze waren alle drie van invloed op de verspreiding van geweldloos verzet. Fr John Courtney Murray’s boek We hold these thruths en een aantal artikelen in theologisch wetenschappelijke tijdschriften hebben er toe bijgedragen dat in de vijftiger en zestiger jaren het standpunt van de kerk ten aanzien van democratie en godsdienstvrijheid veranderde. Recent: Rome 11 april 2005 Barbara Blaine, voorzitter van het Overlevenden Netwerk van degenen die misbruikt zijn door priesters, stuurde folders naar het Vaticaan, waarin geprotesteerd werd tegen de beslissing van hogerhand om de eerloze kardinaal Law toe 61
te staan te concelebreren in een belangrijke mis tijdens het pauselijke conclaaf. Toen Blaine door World Press werd geinterviewd liet zij een foto zien van haar zelf als 12 jarige in 1969, toen een priester begon haar vier jaar seksueel te mishandelen. Zomer 1994: Philadelphia’s kardinaal Anthony Bevilacqua begon regelmatig aan parochies een brief te sturen onder de titel De Stem van uw Herder .Onmiddellijk na het verschijnen van deze nieuwsbrieven stuurde een anonieme groep hem een eigen nieuwsbrief De schapen zeggen “Bè”. Ze wenste de benaming van gelovigen als schapen aan te vechten door uit het woordenboek te citeren: een schaap noem je iemand die gedwee, angstig en weerloos is. Ze drong er op aan een benaming te kiezen die getuigde van meer respect. Als volwassen leden van de Katholieke Kerk, gelijkwaardig door het doopsel voelen wij ons openlijk beledigd nu onze leider ons op deze manier aanspreekt. Zij was blij met zijn beslissing om vrouwelijke misdienaars toe te laten, maar beschouwde zijn steun aan het uitsluiten van vrouwen voor wijdingen als een stap schadelijk voor de Kerk. Long Island New York 2005: Op eerste zondagen van elke maand stonden voor de ingang van de St Agnes Kathedraal leden van de VOTF en overlevende slachtoffers van seksueel misbruik door geestelijken en overhandigden aan kerkgangers folders, waarin gevraagd werd om financiële verantwoording van priesters, bisschoppen en de hiërarchie. Menigeen reageerde positief met een aansporing om door te zetten of met woorden als “Ik zou willen dat ik kan doen waar jullie mee bezig zijn.” Kerk Hervorming: Anonieme nieuwsbrieven zijn door vele bewegingen voor sociale verandering gebruikt. Gebruik deze methode om een stem te geven aan mensen zonder stem.
9. Kranten en tijdschriften Legale en illegale kranten en tijdschriften komen in de loop van de geschiedenis van sociale veranderingen en politieke conflicten telkens terug als middel om zaken en gezichtspunten naar voren te brengen die uitgevers wensen te steunen. Historie: Tweede Wereldoorlog: Illegale kranten en nieuwsbladen werden gedurende de Duitse bezetting alom gedrukt en verspreid in Noorwegen, Denemarken, Nederland en Polen tot ergernis van de bezetters, die niet in staat bleken dit te verhinderen. Recent: Menige kerkhervormingsgroep heeft een krant, nieuwsbrief of website om leden te voorzien van informatie en om manifestaties aan te kondigen.
10. Radio, TV, persconferenties, gsm’s,CD’s en internet. Alle media zijn geweldloze instrumenten om te protesteren en te getuigen. Sterke verhalen, foto’s, kunst en informatie kunnen verspreid worden via een website en sociale media. Internet is een machtig transportmiddel geworden niet alleen om ideeën over te brengen maar ook om sociale verandering te organiseren. Historie: Tsjecho-Slowakije 1968: Na de invasie door de Sovjet troepen drongen de clandestiene radio en TV uitzendingen aan op verzet tegen de bezetting. “Zij riepen op tot specifieke verzetsdaden, geen geweld te gebruiken en bij de strijd vreedzame zelfbeheersing in acht te nemen.” Dr Martin Luther King en zijn staf gebruikten persconferenties om tot actie op te roepen, aanvallen te beantwoorden en bijval te krijgen. Recent: Groepen zoals Move on gebruiken internet om tienduizenden mensen bijeen te krijgen voor vreedzame anti-globaliserings- en pacifistische acties . Praktisch alle kerkhervormingsgroepen hebben een website. *Barbara Blaine voorzitter van SNAP schudde de publieke opinie wakker door in een Oprah Winfrey Show en andre praatprogramma’s de belangen te verdedigen van overlevenden van seksueel misbruik en te vertellen hoe ze zelf door een katholieke priester gemolesteerd was. November 2004: VOTF hield een persconferentie bij de Vergadering van Amerikaanse Katholieke 62
bisschoppen in Washington om er op aan te dringen dat leken zouden worden opgenomen in het bestuur en de leiding van de Kerk. Kerk en hervorming Het is mogelijk veel mensen een massale vraag voor te leggen om onmiddellijk te antwoorden. Per gsm verzoek je duizenden mensen om allen tegelijkertijd aan specifieke instanties de boodschap te sturen dat men zich zorg maakt om een bepaalde zaak.
11. Luchtschrift en grondschrift Woorden, symbolen en materiaal worden gebruikt om een boodschap over te brengen aan een groot publiek. Luchtschrift kan ook bestaan uit een groot spandoek voortgetrokken door een vliegtuig. Bij grondschrift wordt materiaal zoals stenen en struiken geordend op een helling of berg tot een boodschap of symbool. Historie: 15 oktober 1969 Boston: In luchtschrift werd op groot formaat het symbool voor ontwapening getoond boven een samenscholing tegen de oorlog in Vietnam. Kerk Hervorming: Stel je voor dat tijdens een gebedswake voor het wijden van vrouwen bij een kathedraal in de lucht de tekst verschijnt: “Wijdt vrouwen nu”.
Groep representaties Meestal gaat het om enkele personen die namens een grotere groep voor gerichte actie worden afgevaardigd om een boodschap naar personen of instituties over te brengen, die in staat zijn verandering aan te brengen.
12 Afvaardiging Mensen die op eigen initiatief of gekozen door een groep naar ambtsdragers stappen, van wie ze aannemen dat ze verantwoordelijk zijn voor het voortbestaan van een grief. Historie: Rond 1890 stuurde een groep Chinese belastingbetalers een afvaardiging naar de hoofdstad met documenten, die het bewijs leverden van de kwalijke praktijken van een plaatselijke belastingambtenaar . De eerste afvaardiging mislukte en de leden kregen voor straf vijftig slagen met een bamboestok. De tweede had echter succes en de belastingambtenaar werd ontslagen en uit overheidsdienst verbannen. Kerk Hervorming: Een afvaardiging naar kerkleiders is vaak klein. De leiders kunnen dit gebruiken als een reden om haar niet serieus te nemen. Laat VOTF overwegen om uit haar 30.000 leden een delegatie samen te stellen van 3 duizend vrome katholieken, ze naar de VS katholieke bisschoppen te sturen om te vragen, dat zittingen waar beslissingen worden genomen betreffende seksueel misbruik of andere zaken belangrijk voor gelovigen, op video worden opgenomen en beschikbaar komen voor leken. Of dat bisschoppen een leken raad van beroep benoemen die niet uitsluitend seksueel misbruik beoordeelt.
13. Quasi onderscheidingen Satirische onderscheidingen zouden aan tegenstanders gegeven kunnen worden om bekendheid te geven aan grieven en een beroep te doen op de ontvanger van de eer om de grief weg te nemen. Historie: Massachusetts Toen in 1969 hoorzittingen werden gehouden over industriële vervuiling kende de Boston Area Ecocology Action de onderscheiding “Vervuiler van de Maand” toe aan de Boston Edison Company.
14. Onder druk zetten van een groep Persoonlijk een bezoek brengen aan belangrijke vertegenwoordigers om invloed uit te oefenen op hun stemgedrag of om een stellingname uit te lokken. Dit kan het karakter krijgen van een geweldloze actie als de groep lobbyisten groot genoeg is of een symbolische actie onderneemt. . 63
Recent: SNAP en haar bondgenoten hebben verschillende rechtsgeleerden onder druk gezet om het statuut begrenzing seksueel misbruik af te slanken of ter zijde te schuiven. * Katholieke bisschoppen hebben menigmaal kiezers onder druk gezet in verband met wetgeving betreffende morele onderwerpen zoals abortus.
15. Waarnemingsposten Zij proberen anderen te overtuigen om actie te nemen of juist af te houden van bepaalde activiteiten. Waarnemingsposten kunnen staande functioneren, zittend of op en neer lopend. Dit kan samengaan met het uitdelen van folders en het dragen van tekstborden. Een waarnemingspost kan al dan niet gecombineerd worden met het aanspreken van mensen om een bepaalde kwestie aan de orde te stellen. Historie: Washington 10 januari 1917: Voor het eerst in de geschiedenis waren er postende bewakers geplaatst voor het Witte Huis en wel door strijders voor vrouwenstemrecht. Zij wezen president Wilson op zijn gebrek aan betrokkenheid bij kiesrecht voor vrouwen. Postend bewaken wordt veel gebruikt bij arbeidsconflicten, burgerrechten en pacifistische bewegingen en andere pogingen om vrede of gerechtigheid te krijgen. Recent: SNAP heeft bij verschillende gelegenheden bewakende posten uitgezet bij vergaderingen van bisschoppen, waarbij ze soms foto’s lieten zien van seksueel misbruikte slachtoffers. Groepen “Voor leven” hebben vaak bewakende posten ingenomen voor abortus- Klinieken en folders uitgedeeld. ( In tegenstelling tot wat het publiek denkt, zijn ze in de meeste gevallen geweldloos, vroom en respectvol verlopen, hoewel er soms verbaal geweld aan te pas kwam.)
16. Quasi verkiezingen Dit zijn verkiezingen die niet officieel zijn goed gekeurd door de overheid, maar die zijn uitgeschreven om een vraag te stellen of een punt naar voren te brengen betreffende een verkiezing of de verkiezingsprocedure. Historie: Mississippi in het najaar van 1964. Toen de Vrijheids Partij van de verkiezingen werd uitgesloten, nodigde die partij alle inwoners van Mississippi uit te kiezen uit niet alleen de goedgekeurde kandidaten maar ook FDP- kandidaten. Deze laatsten kregen 80.000 stemmen. Op deze manier lieten ze zien hoe verkiezingen werken. Ze wekten belangstelling om iets te doen tegen het ontnemen van kiesrecht en gaven bewijs van hun sterkte. Kerk Hervorming: In tegenstelling tot gebruiken in oudste kerk, hebben leken geen stem in de verkiezing van een bisschop. Houd een bisschopsverkiezing zodra er een bisschopszetel vacant is om het stemrecht van leken te doen gelden.
Symbolisch publiekelijk optrede Hierbij gaat het om symbolisch optreden,waarmee op geweldloze wijze een standpunt kenbaar wordt gemaakt. Dit is in de loop der jaren zeer populair geworden. De hier volgende methodes kunnen met vele andere voorbeelden worden aangevuld.
17. Het uithangen van vlaggen en het aanbrengen van symbolen Het is een populaire manier om te protesteren en te getuigen van diepliggende gevoelens. Historie: India 1928: Door nationalisten, die weigerden om samen te werken met een Britse parlementaire commissie, werden zwarte vlaggen gehesen * In Zuid Vietnam trokken op 9 september 1963 studenten die een campagne voerden tegen het corrupte Diem regiem de regeringsvlag naar beneden en hijsten de Boeddhistische vlag, waarna 64
meer dan duizend studenten werden gearresteerd. Parijs: Op 16 januari 1969 was er een helicopter nodig om een enorme anti-Vietnam-oorlogsvlag te verwijderen die van de centrale torenspits van de Notre Dame kathedraal wapperde. Kerk Hervorming: Wat voor soort vlaggen zouden van gebouwen kunnen wapperen om een dringende boodschap voor kerk hervorming over te brengen?
18. Dragen van tekens Bedoeld is het zelf dragen van een kledingstuk, een kleur, een bloem of zoiets. Historie: Denemarken 1942: Studenten droegen rood wit blauwe petten zoals vliegeniers van de geallieerden ten teken van hun verzet tegen de Duitse bezetting. In Noorwegen droegen ze om dezelfde reden een reeks paperclips op de revers van hun jas. Gedurende de tweede wereldoorlog droegen sommige niet-Joden in Frankrijk, Denemarken en elders in Europa vrijwillig de gele ster, toen de Duitsers de ster verplicht stelden voor Joden. Zuid Vietnam 1963: In de strijd tegen Diem nam Vu Van Mau, de minister van Buitenlandse Zaken ontslag en schoor zijn hoofd kaal om te protesteren tegen de gewelddadige politiek van de regering. Menige professoren en studenten deden hetzelfde. Recent: V.S. De Rregenboogsjerpen Beweging moedigt individuen aan om regenboogsjerpen te dragen om solidariteit te tonen met homoseksuelen in tegenstelling tot de kerkelijke politiek in dezen. Los Angeles 2005: Twee honderd seksueel misbruikte slachtoffers en hun sympathisanten hadden een afzettingsband om de kathedraal en om zichzelf gespannen die de politie gebruikt bij misdaden. Kerk Hervorming: Welk indrukwekkend teken of betekenisvol handelen zou onze grote bezorgheid kunnen uitdrukken over het ondoelmatig functioneren van de kerk en onze vastbesloten wil om aan de nodige veranderingen te werken?
19. Foto’s Foto’s kunnen diepe indruk maken op mensen, als ze niet alleen iets kwalijks laten zien, maar emoties of zorg opwekken. Historie: Gedurende de oorlog in Vietnam werd een zeer indrukwekkende foto gemaakt van een Vietnamees meisje dat met uitgestrekte armen naakt de weg af af kwam lopen op vlucht voor een napalm bombardement Recent: Providence R.I. 31 mei 2005: Overlevende slachtoffers van seksueel misbruik deden een beroep op de katholieke bisschoppen om toe te geven dat ze tekort geschoten zijn in hun aanpak van de seksueel-misbruik-crisis, toen die stilaan duidelijk werd en in hun ontoereikende tegemoetkoming van de slachtoffers. Ze stonden op het plein vóór de kathedraal met hun boodschap en grote kinderfoto’s van slachtoffers uit de jaren dat ze door priesters waren misbruikt, terwijl priesters en bisschoppen in processie voorbij kwamen op weg naar de installatie van Thomas Tobin als de nieuwe bisschop van Providence.
21. Gebed en eredienst Ze kunnen worden gehouden om een morele afkeuring over te brengen en te protesteren, maar ook om Gods hulp en leiding te vragen bij de voortzetting van een geweldloze campagne. Historie: Tijdens Gandhi’s massale bijeenkomsten was er vaak veel tijd voor gebed. Zuid Afrika 1950: Gebed was een belangrijk onderdeel van de anti-apartheid beweging. Zo baden duizenden mensen voor het slagen van die beweging bij de verwelkoming van vrijgelaten gevangenen. Toen de politie hen bevel gaf om uit elkaar te gaan, vielen bij Ixopo vrouwen in gebed op hun knieën en de politie moest machteloos toekijken. Martin Luther King en zijn helpers gebruikten vaak kerken als uitgangspunt bij demonstraties tegen rassendiscriminatie. De eredienst, die telkens rijkelijk ruimte gaf aan gospelsongs, gebed en een stevige preek speelde een voorname rol in het op peil 65
houden van het moreel en in het opbouwen van een op geloof gebaseerde solidariteit in de gemeenschappelijke strijd. Birmingham 1963 Na een eredienst in de Pelgrim Baptistenkerk kwamen 2000 zwarte Amerikanen naar buiten en stonden tegenover de politie. Ze knielden in stilte, toen een voorganger als volgt bad: ”Laat ze de brandslang open zetten, laat ze hun honden loslaten. Wij gaan niet weg. God, vergeef hun.” Vietnam 1963: Tijdens de Boedistische strijd tegen het Diem regiem ging Fr Cao Van Luan, de katholieke priester en rector van de universiteit de studenten voor in de boeddhistische pagode om te bidden bij wijze van symbolisch protest tegen de regering. Vietnam 1966: Boeddhisten hadden altaartjes opgericht midden op straat. Protesterende strijders zetten familiealtaartjes recht voor oprukkende tanks. Recent: Washington, 20 januari 2005 Tussen de schreeuwers, vlag verbranders en militaire politie bij gelegenheid van de protest demonstraties toen Bush werd geïnstalleerd als president, knielde de mennoniet Justin Shenk neer en bad om vrede, ondanks dat de politie peper op hem spoot. Spoedig volgde de ene protesteerder na de andere zijn voorbeeld, zodat er uiteindelijk 30 naast hem neerknielden. 1999 t/m 2007 Future Church ontwikkelde gebedsdiensten en handleidingen, waaruit verspreid over de Verenigde Staten drie tot vier honderd vieringen per jaar voortvloeiden. Zij stelen Maria Magdalena’s leiderschap in de jonge kerk centraal – niet als publieke zondares, zoals ze zo vaak door de kerk is afgeschilderd, maar als apostel voor de apostelen en eerste getuige van de verrijzenis. Kerk Hervorming: Zou de eredienst actie van de Beweging voor burgerrechten in de V.S. niet na de nodige aanpassingen gebruikt kunnen worden voor Kerk Hervorming? Houd na verantwoorde publiciteit een eredienst, waarin alle mannelijk termen zoals hij, hem en zij vervangen zijn door vrouweijke.
21. Plaatsen van betekenisvolle voorwerpen Protesteerders zouden voor het kantoor van een ambtsdrager die het aangaat, een voorwerp kunnen plaatsen, dat betekenisvol is voor een grief of kwestie. Historie: Chicago, 3 juni 1960: De Woodlawn Organisation ( opgezet door Paul Alinski) legde een aantal dode ratten op de stoep van het stadhuis om burgemeester Daley over te halen iets te doen aan de levensomstandigheden in vervallen stadswijken. Londen oktober 1961: Een commissie van 100 voorvechters wilde protesteren tegen kernproeven van Sovjet Rusland en voorzag honderden flessen melk van het opschrift “”Gevaarlijk, Radio-actief” en zette ze voor de deur van de Russische ambassade. Washington, 1963. President Kennedy had tijdens zijn verkiezingscampagne beloofd dat het beëindigen van discriminatie in federale volkshuisvesting met een enkele pennestreek kon worden verwezenlijkt. Toen er twee jaar later nog niets gebeurd was, liet het Congres voor rassengelijkheid duizenden inktpotjes op het Witte Huis bezorgen met de mededeling aan de pers, dat de president wellicht zonder inkt was komen te zitten. Kerk Hervorming: Als een bisdom weigert om informatie te verstrekken over seksueel misbruik door priesters, laat dan Kerk Hervorm groepen honderden sleutels bij het bisdom bezorgen voor het geval hulp nodig is bij het openen van archiefkasten. In de meeste katholieke kerken hangt alleen kunst van blanken, die de indruk wekt dat mensen met een andere huidskleur niet welkom zijn. Om hiertegen te protesteren zou een multiraciale groep katholieken heiligenbeelden van Spaanse, Afrikaanse, Aziatische en andere etnische groepen kunnen ophangen in de kathedraal van het bisdom en een dienst houden van boete en herstel. Laat een lange rij overlevenden van seksueel misbruik en sympathisanten, die elk een flinke steen dragen, deze op de trappen van de kathedraal leggen en aan de pers uitleggen, dat zij voedsel vroegen aan het bisdom, maar slechts stenen hebben gekregen. ( Echt eten zou de erkenning zijn geweest van de bisschoppelijke verantwoordelijkheid voor het wegmoffelen van misdaden door 66
misdadige priesters opnieuw te benoemen, zou zijn geweest het openstellen van archieven met de namen van verdachte priesters of hulpmiddelen beschikbaar stellen om druk uit oefenen voor strengere wetten tegen kindermisbruik.) We hebben brood gevraagd en stenen gekregen.
22. Betekenisvol licht Kaarsen, lantaarns of toortsen gebruikt bij campagnebijeenkomsten, evenementen en betogingen Historie: Zuid Afrika Juni 1953. Aanhangers van de Anti-apartheids Beweging ontstaken kaarsen, lantaarns en vuren in de open lucht, waarmee ze wilden laten zien dat ze vasthielden aan een sprankje hoop op vrijheid.
23. Betekenisvolle geluiden. Met de mond of technisch kun je geluiden maken die in een conflictsituatie een boodschap overbrengen. Historie: Frankrijk, mei 1917: Soldaten werden naar het front gestuurd en afgeslacht vanwege gebrekkige legerleiding. Zij marcheerden naar de loopgraven blatend als schapen die naar de slachtbank worden geleid. Tsjecho-Slowakije, 26 augustus 1968. Kerkklokken en sirenes klonken in het hele land als protest tegen de Sovjettanks die gestuurd waren om de democratische Beweging neer te slaan. Kerk Hervorming: Er zijn vele gelegenheden waar met geblaat geprotesteerd zou kunnen worden tegen de behandeling als schapen.
Druk op individuele personen Het gaat om druk uitgeoefend op specifieke personen of groepen, die nauw betrokken zijn bij een bepaald onrecht.
24. Rondspoken of schaduwen Een middel om ambtsdragers er aan te herinneren dat ze met immorele zaken bezig zijn … maar ook om vastberadenheid en onverschrokkenheid te tonen. Vrijwilligers volgen ambtsdragers soms overal en spoken bij hen rond om hun voortdurend te herinneren aan de zaak waar het om gaat. Historie: India 1928: Tijdens de Bardoli Campagne volgden vrijwilligers bepaalde amtsdragers, waar ze buiten hun bungalows ook heen gingen . Zij die gearresteerd werden, werden door anderen vervangen.
25. Verbroedering Benader ambtsdragers vriendschappelijk met de bedoeling om ze tot verandering te bewegen. Het is de bedoeling om de overheid te overtuigen, dat wat zij doet verkeerd is of om een soort persoonlijke verhouding op te bouwen, die hun laat zien, dat betogers hun geen kwaad zullen doen. Groepen die deze methode gebruiken, moeten wel oppassen niet ingelijfd te worden door de tegenpartij. Historie: In de Filipijnse Beweging om president Marcos van zijn plaats te krijgen (beschreven in hoofdstuk 2) benaderden geweldloze activisten op een vriendelijk manier vaak soldaten, die gestuurd waren om hen te onderdrukken, praatten met hen, gaven hun water en boden hen bloemen aan.
26. Waakposten Ze lijken op waarnemingsposten, maar hebben een meer plechtstatig en religieus karakter en worden vaak langer en zelfs dag en nacht volgehouden. 67
Historie: Nederland 1917: Vrouwen bleven wekenlang waken bij het gebouw waar de nieuwe grondwet werd ontworpen om een clausule opgenomen te krijgen , waarmee aan vrouwen kiesrecht zou worden gegeven. De clausule werd niet opgenomen, maar korte tijd later kregen vrouwen toch kiesrecht. Vykom India 1924-1925: Onaanraakbaren mochten geen gebruik maken van een hoofdweg die langs de tempel van een hoge Bramaanse kaste liep; ze waren aangewezen op een lange omweg over verschillende dorpen. Deelnemers aan de campagne tegen onaanraakbaarheid blokkeerden de weg 14 maanden lang en bleven ondanks het regenseizoen biddend dag en nacht waken. Toen de barricades uiteindelijk werden verwijderd, weigerden de wakers weg te gaan totdat de othodokse Hindu’s hun standpunt hadden veranderd. Na 16 maanden zeiden de Brahmanen : ”We kunnen niet langer weerstand bieden aan de gebeden, die ze tot ons richten; wij zijn bereid de onaanraakbaren te ontvangen”. Het voorval heeft ertoe bijgedragen dat ook elders beperkingen werden opgeheven en kastehervorming aan de orde kwam. Kerk Hervorming: Waakposten in de kerk zijn over het algemeen van korte duur geweest. Een waakpost voor onbepaalde tijd zou te overwegen zijn. Wie van ons zijn voldoende overtuigd van bepaald onrecht in de kerk, dat zij 16 maanden zouden willen waken, zoals de Vykom onaanraakbaren en hun medestanders?
Drama en Muziek Protest en overtuigingskracht kan ook geweldloos worden overgebracht met drama en muziek.Er zijn vele variaties van deze methode mogelijk zoals hieronder beschreven.
27. Parodieën, Straattheater en Grappen Bij geweldloze protestacties kunnen zij een belangrijke rol spelen Historie: Philadelphia tijdens de oorlog in Vietnam: Agenten van de FBI bezochten het dorp Powelton, de thuishaven van veel pacifisten, noteerden nummerborden en maakten de mensen bang met geheimzinnig gedrag. Activisten reageerden door in lange regenjassen te verschijnen met jagershoeden en de nummerborden van FBI auto’s te noteren. De overheid beeindigde de plagerij. New York: In de zeventigerjaren martelde de Pinochetregering politieke tegenstanders op het Chileense schip La Esmiralda. Toen het vierkant opgetuigde schip tijdens een vlootschouw aanmeerde in New York en lange rijen mensen stonden te wachten om het te bezichtigen voerde Kerkmuis, een oecumenische groep christenen een straat theaterstuk op voor deze toeristen, Zij richtten een quasi galg op, bonden een van hun leden eraan vast en legden kabels vanaf hem naar een imitatiegenerator, die met de hand werd aangezwengeld. Een ander lid gekleed als een Chileense militair zwengelde de hendel en bootste de electrische schok na die op de boot werd gebruikt. Terwijl het slachtoffer het uitschreeuwde van de pijn, kregen de toeristen folders waarop de situatie werd uitgelegd en hen dringend werd gevraagd niet op de boot te gaan. Menigeen betuigde sympathie en trok zich terug uit de rij. Recent : 14 november 2005: 50 leden van de Vrouwen Wijding Conferentie presenteerden het straattheater stuk “Ambt van ergernis”, waarbij zij metershoge poppen voor de vergaderplaats plaatsten van de nationale bisschoppenconferentie en gebruikten in een straattheaterschets om te pleiten voor de wijding van vrouwen in een vernieuwd priesterlijk ambt.
Uitvoeringen van toneel en muziek Onder bepaalde omstandigheden kunnen deze een vorm zijn van geweldloos protest. Historie: Noorwegen in bezettingstijd 1943:. Nazi’s schoten burgers van 68
Trondheim dood die zich verzetten tegen de tegenwoordigheid van Duitsers. Uit protest weigerden de burgers licht spelen van de Nazi’s te bezoeken. In plaats daarvan gingen duizenden naar uitvoeringen van zware en sombere muziek van Noorse componisten zoals Grieg en Gresvik. Meerdere toneelschrijvers zoals Arthur Miller van de V.S. en Athol Fugard uit Zuid Afrika hebben hun toneelspelen gebruikt om sociaal onrecht aan de orde te stellen en er tegen te protesteren. Recent: Het toneelspel Twijfel , dat gaat over een zogenaamd geval van seksueel misbruik van een priester, werd in New York op de planken gebracht en kreeg goede kritieken.
29. Gezang Gezang kan een middel zijn om geweldloos te protesteren zoals zingen onder een ongewenste toespraak; het zingen van nationale of religieuze liederen en hymnes; vocaal werk dat duidelijk anders is dan hetgeen door de oppositie wordt gesteund; gezang tijdens een betoging, een actie van ongehoorzaamheid of een andere actie van verzet; ook protest en politieke satire kan de vorm hebben van gezang. Historie: De geestelijke liederen “Nobody knows the trouble I have seen” van zwarte Amerikaanse slaven speelden een belangrijke rol in hun vrijheidstrijd. Hymnes zoals “Precious Lord, Take my Hand” en vrijheidsliederen zoals “Ain’t Gonna let Nobody turn me down” gaven destijds steun, troost en energy aan de V.S. Burgerrechten Beweging. Recent: Pete Seeger’s song “Where have all the flowers gone” heeft bezieling gegeven aan arbeidersbewegingen en bewegingen voor vrede, burgerrechten en het milieu en doet dat nog steeds evenals gezangen van Joan Baez, the Beatles, Bob Dylan en Holly Near. Moderne hiphop en rapmuziek getuigen van politieke oppositie en van verwaarlozing, onmenselijk afgeknotte levenskansen en van onderdrukking, waar zwarten in De V.S. mee te maken hebben.
30. Films Menige film heeft gewetens wakker geschud omtrent sociale omstandigheden, eer betuigd aan moedige vechters voor gerechtigheid en de noodzaak voor sociale verandering aan het licht gebracht. Historie: Enkele van de tientallen films die genoemd zouden kunnen worden: Gandhi (bijzonder mooie film over de levensloop van deze pionier op het gebied van geweldloosheid.), mr Smith goes to Washigton ( Jimmy Stewart als als kersvers congreslid wordt geconfronteerd met corruptie in het Capitool) en To kill a bockingbird( ( Gregory Peck laat zien hoe een advocaat die een zwarte vertegenwoordigt in het Zuiden van de V.S terechtkomt in een lawine van rassenhaat.) Recent: De crisis in de Katholieke Kerk veroorzaakt door seksueel misbruik wordt geanalyseerd in films als Onze Vaders en Holy Watergate. Kerk Hervorming: Een groep voor kerk hervorming nodigt een menigte uit voor de vertoning van een film over de crisis rond seksueel misbruik en projecteert de beelden op de muren van de kathedraal.
Processies Enige van de meest bekende methodes van geweldloos protesteren en getuigen zijn vormen van processies , dat wil zeggen wandelende of marcherende mensen.
31. Betogingen Een groep mensen loopt geordend naar of in de buurt van een plaats die van intrinsieke betekenis wordt geacht in verband met een bepaalde kwestie. De betoging kan duren
69
van twee uur tot verschillende weken. Er kunnen al dan niet posters en spandoeken worden meegedragen en folders worden uitgedeeld aan voorbijgangers. Historie: In 1919 was Korea door Japan bezet: Drie duizend Koreanen trokken betogend langs verschillende ambassades in Seoul om te protesteren tegen de Japanse bezetting. India 1930: Het Britse Rijk had zich het exploitatierecht van zout toegeëigend. Ze inde een uitzonderlijk hoge belasting op het gebruik van zout, een maatregel die vooral op de lagere inkomensklasse zwaar drukte. Gandhi leidde de zogenaamde zoutmars naar de kust van Dandi, een stoet van duizenden Indiërs, die tegen wettelijke voorschriften in zelf zout wonnen uit zeewater. Cuba 1956: Soldaten namen wraak voor een volksopstand tegen de wrede dictator Batista. Ze namen een veertienjarige jongen gevangen; Na hem mishandeld te hebben doodden ze hem en dumpte het mismaakte lichaam op een kaal stuk land. Twee dagen later liepen 40 Cubaanse vrouwen in het zwart gekleed achter de moeder van de mishandelde jongen biddend over de straat vanuit de Kerk der Smarten met de rozenkrans in hun handen. Boven hen stond op een spandoek te lezen “Stop het vermoorden van onze zonen”. Op weg naar het stadhuis van Santiago groeide de stoet uit tot 1000 deelnemers. Uiteindelijk blokkeerde een jeep met soldaten de weg. De soldaten richtten hun machinegeweren op hen en drongen de stoet binnen om de betoging te verhinderen. Zwijgend en zonder weerstand te bieden maakten zij plaats en sloten de gelederen achter de soldaten. Een deel van de stoet bereikte het stadhuis en de verzamelde pers, waar zij petities achterlieten en vroegen om de terreur te beëindigen. Dit was de eerste openlijke actie, die het begin aangaf van georganiseerd burgerlijk verzet in Cuba op duidelijk grotere schaal. Recent: Manchester N.H. 2003. September: New England’s Call to Action hield een betoging met slachtoffers van seksueel misbruik en eiste het ontslag van bisshop John McCormack, die er van beschuldigd werd priesters die zich schuldig hadden gemaakt aan seksueel misbruik, te hebben herbenoemd als rechterhand van kardinaal Bernard Law in Boston.
32. Parades Parades zijn anders dan optochten, omdat het accent niet ligt op de plaats waar men heen gaat, maar op de stoet zelf, die de boodschap overbrengt. Vaak zijn daarbij spandoeken en verklede personen te zien Historie: Washington 1913: Aan de eerste parade voor vrouwenstemrecht namen 8 tot 10 duizend mensen deel, waaronder senatoren en volksvertegenwoordigers en hun echtgenotes. Tijdens de tocht werden de deelnemers lastiggevallen door tegenstanders, maar de eisen van de vrouwen kwaman voldoende naar voren door de resulterende aandacht van de pers en verhitte politieke discussie. Japan 1960: Studenten protesteerden tegen het Japans- Amerikaanse vredesverdrag. Zij gebruikten drie verschillende paradevormen: de zig-zag slangachtige stoet, de hand in hand parade en de duizendpootparade waarbij men vanuit verschillende startpunten samenkomt op een betekenisvolle centrale plaats
33. Religieuze processies Ze verschillen van parades en betogingen door hun religieus karakter. Daarbij kunnen religieuze afbeeldingen, een kruis en beelden van de H.Maagd worden meegedragen; er kunnen religieuze liederen worden gezongen; priesters en andere religieuzen kunnen deelnemen. Historie: St Petersburg, Rusland Januari 1905: Colonnes van Russische burgers trokken in processie naar het winterverblijf van de Tsaar onder leiding van Fr Gapon, terwijl zij religieuze liederen zongen, religieuze symbolen , ikonen en de Russische vlag meedroegen. De soldaten van de Tsaar vuurden op hen; daarbij vielen 100 doden en 300 gewonden. Deze actie vervreemde de boeren van de Tsaar, in een afkeer van de 70
regering gevolgd door een groot deel van de intellectuelen en zelfs van de conservatieven. Kerk Hervorming: wat te denken van een processie naar het hoofdkantoor van het bisdom om te vragen dat een diocesane raad wordt gekozen zoals parochieraden?
34. Pelgrimstochten Een of meer mensen trekken naar een betekenisvolle plek, een kerk of regeringsgebouw. Soms duurt een dergelijke tocht meerdere dagen, weken of zelfs maanden. Men brengt daarmee de boodschap over van morele veroordeling, boetedoening voor een bepaalde daad of politiek of wil zich heroriënteren op een goede zaak. Historie: Gandhi maakt een voettocht door het Bengaalse land om Hindoes en Moslims over te halen om hun moorddadige overvallen te beëindigen.en in vrede samen te leven.
35. Autocolonnes Een parade van een langzaam voortbewegende stoet auto’s voorzien van posters en spandoeken. Historie: Tijdens de campagne voor arme mensen in 1968 kwamen deelnemers soms van verre in colonnes naar Washington, onderweg al aangevend wat het doel was van de tocht.. Recent: Volgens Amnesty International schoot de Mexicaanse regering ernstig tekort in het onderzoeken en voorkomen dat jonge vrouwen werden geterroriseerdin Ciudad Juarez en Chihuahua,waar in tien jaar tijds bijna drie honderd vrouwen vermoord werden of verdwenen. Als onderdeel van de wereldwijde actie Stop Geweld tegen vrouwen organiseerde Amnesty in 2004-2005 een karavaan van kust tot kust door de V.S.en Mexico om het grote publiek op de hoogte te brengen van het onrecht. Dit evenement hielp het V.S. Congres te overtuigen dat ze moesten ingrijpen en de Mexicaanse regering onder druk te zetten om in actie te komen. Kerk Hervorming: Zelfs een betrekkelijke kleine groep mensen die deelneemt aan een auto-karavaan kan helpen om de schijnwerpers te richten op onrecht en mensen aanzetten om in actie te komen - door in steden te stoppen, mensen bijeen te roepen, toespraken te houden in kerken,scholen en gemeenschapshuizen.
Dodenherdenking 36. Treuren Het treuren voor één of meer personen die gestorven zijn kan uitdraaien op een eerbetoon voor de zaak, waar de overledenen voor stonden en tot een oproep tot hernieuwde inzet voor de zaak.,waarvoor zij hun leven hebben gegeven. Historie: Philadelphia, 1765: In de campagne tegen de stempel wet hingen alle vlaggen halfstok en de klokken werden de hele dag geluid, toen de belastinstempelblokken per schip aankwamen in de stad.: Argentinië 1943:Tegenstanders van de dictatuur van Peron droegen rouwbanden, zwarte dassen, reverlintjes, sluiers en handdoeken als tekens van rouw. De gebeurtenis gaf nieuw kracht aan de campagne tegen de regering. Recent: April 2005: In het hele land droegen leden van de Jazz groep Soulforce rouwbanden toen Ratzinger tot paus was gekozen. Zij wezen op zijn nauwe betrokkenheid bij encyclieken tegen geboortebeperking, condooms voor arme mensen en het wijden van vrouwen tot priester, op zijn steun aan het onthouden van mensenrechten aan homoseksuelen, lesbiennes, bisseksuelen en transseksuelen. Kerk Hervorming: Waarom zijn we bedroefd over de Kerk en hoe laten we dat zien? Wat doen we,nu Kardinaal Law nadat hij is afgetreden vanwege het wegmoffelen van seksuele misbruiken, een copieuze ondersteuning krijgt, een apartement in Rome, de 71
functie van aartspriester in de Maria Magiore en een rol in meerdere belangrijke Vaticaanse congregaties?
37. Quasi uitvaarten Met deze manier van protesteren kan men duidelijk maken dat een bepaalde politiek en activiteit dodelijk is voor een belangrijke princiep of standpunt. Historie: Newport R.I. 1 november 1765 Uit protest tegen de Britse belasting-stempelwet, die op het punt stond kracht van wet te worden, organiseerden de Zonen van de Vrijheid een grote Uitvaart van de Vrijheid door een kist rond te dragen waarop te lezen stond Oude Vrijheid. In toespraken en met straattoneel werd het overlijden van vrijheid herdacht onder de laars van een tyran. Montgommery, maart 1965: Demonstranten droegen tien doodskisten in een rij van rouwwagens van Lowndesboro, Alabama naar de hoofdstad van het land om aandacht te vragen voor de dood van tien pleiters voor burgerrechten. Kerk Hervorming: Met welke rouwstoet zou herdacht kunnen worden dat beginselen en mensen beschadigd worden door politiek en gedrag van kerkelijke leiders, zoals het wegmoffelen van seksuele mishandeling? Slachtoffers van seksuele mishandeling die zelfmoord hebben gepleegd? Leken- talenten die ongebruikt zijn weggesmolten? Christelijke homo’s en lesbiennes die vanwege de kerkelijke ban zelfmoord hebben gepleegd of hebben geprobeerd te plegen?
38. Eerbetoon op begraafplaatsen Het bezoeken van een begraafplaats door een grote groep mensen of achtereenvolgens door veel mensen of kleine groepjes kan de betekenis krijgen van een geweldloze actie, wanneer de overledene te maken heeft gehad met een morele kwestier die aan de orde wordt gesteld. Historie: Boedapest, 4 december 1956: Zwart gesluierde vrouwen liepen naar het graf van de onbekende soldaat in antwoord op de 2e aanval van de Sovjet Russen op hun hoofdstad. Elk van hen legde bloemen op het graf. Zij zongen het oude Hongaarse volkslied: Worden we slaven? Worden we vrij? Dat is de vraag; wat is jullie antwoord? Bij Gods heilige naam zweren wij: Wij worden geen slaven meer, nooit meer.”
Openbare bijeenkomsten 39.Bijeenkomsten om te protesteren of om steun te betuigen Samenkomsten op plaatsen geschikt voor de zaak die aan de orde is. Het kunnen vergaderingen zijn van een klein aantal mensen, maar ook een goed voorbereid protest van duizenden mensen. Historie.Philadelphia, 1773: In de tijd van de thee-boycot kwamen acht duizend mensen bijeen om de kapitein van een theeschip te bewegen om onmiddelijk naar Engeland te vertrekken. Zuid Afrika, 1952: In het kader van de Verzetsbeweging tegen Apartheid werden in vele steden massale openluchtbijeenkomsten gehouden. Noorwegen, tweede wereldoorlog: Kinderen kwamen bijeen op treinstations, zongen vaderlandse liederen om hun verbondenheid te tonen met leraren die naar kampen in het noorden van Noorwegen werden overgebracht. Berlijn, 1943: Ondanks bedreigingen en intimidatie door de Gestapo en de SS kwamen de niet-Joodse vrouwen van zo’n twee duizend Joodse mannen, die door de Nazi’s waren gearresteerd vastbesloten samen voor het gebouw waar de mannen werden vastgehouden. Na een week liet de Gestapo de mannen gaan en zag af van het plan om de mannen uit gemengde Jood/nietjoodse huwelijken naar dodenkampen te sturen.
72
Recent: Georgia 2006:Twee en twintig duizend mensen waren aanwezig op het jaarlijkse protest tegen oorlogen bij de School van de Amerika’s in Fort Benning. Boston 2005: Fr Walter Cuenin, de populaire pastoor van Onze Lieve Vrouw, hulp der Christenen was bekend om zijn uitspraken omtrent sociale rechtvaardigheid, priesterwijding van vrouwen, homo’s en gescheiden Katholieken. Toen de bisschop hem dwong om af te treden, liepen meer dan 1000 katholieken, protestanten en joden te hoop bij het diocesaan centrum om te protesteren.
40. Forumdiscussies Een dergelijke discussie verschilt van een protestbijeenkomst, doordat onder zowel de sprekers als de bezoekers verschillende standpunten vertegenwoordigd zijn, waarbij de sprekers veelal hoog opgeleid zijn speciaal op het gebied van een onderwerp dat aan de orde is. Over het algemeen is het niet enkel de bedoeling om te protesteren, maar om, door het laten horen van verschillende meningen, de bezoekers in staat te stellen zelf een oordeel te vormen. Het tegenover elkaar stellen van verschillende meningen, de ondervraging van sprekers en een discussie met mensen in de zaal geeft aan een dergelijke bijeenkomst een bepaalde dynamiek. Historie: Deze soort bijeenkomsten zijn in Engeland en in de V.S. veel gehouden om te protesteren tegen de oorlog in Vietnam. Kerk Hervorming: Nodig bisschoppen en hun sympathisanten uit op een forumdiscussie, waar overlevenden van mishandeling aanwezig zijn en degenen die menen dat bisschoppen moreel en wettelijk verantwoordelijk moeten worden gesteld voor de misbruikcrisis.
Terugtrekking en afstand doen 41. Weglopen Een persoon of groep protesteert door een conferentiezaal te verlaten, een vergadering of discussie, voordat ze is beëindigd. Kerk Hervorming: Katholieken komen samen voor van alles en nog wat. Je zou je kunnen afvragen, wanneer het zin zou hebben weg te lopen om te protesteren tegen Kerkelijke politiek.
42. Zwijgen Zwijgen kan een op zich staand middel zijn om een afkeuring te laten blijken. Zwijgen kan ook gecombineerd worden met andere middelen zoals gebeurt in stille tochten. Historie: Madrid 1962: Vrouwen gingen naar het centrale plein in Madrid om bijval te betuigen met stakende werklieden en bleven stilzwijgend met tweeën of alleen rondlopen op het plein. Berkeley, Californië, 1964: Toen voorstanders van de Vrij Spreekrecht Beweging voortdurend werden onderbroken door medestudenten en werden bekogeld met eieren en brandende sigarettenpeukjes, antwoorden ze door simpelweg te zwijgen. Na drie kwartier verlieten de ordeverstoorders het terrein. Recent: Washington november, 2002: Tijdens een concelebratie van bisschoppen werd de communie geweigerd aan drie katholieke gelovige leden van de popgroep Soulforce. Leden van de groep en sympathisanten gingen naar het hotel waar de bisschoppen verbleven en stelden zich op in de hal van het hotel met hun handen uitgestrekt om de communie te ontvangen. Ze werden gearresteerd op grond van huisvredebreuk en de zaak kwam voor de rechter. De rechter weigerde echter om hen een straf op te leggen voor hun actie en prees hen voor hun moedig geloof. Uiteindelijk noedede rechter hun actie het motief om zich terug te trekken uit de rechtspraak en naar een seminarie te gaan.
73
43. Weigeren van onderscheidingen Het weigeren van een onderscheiding toegekend aan een persoon of groep door de organisatie, waartegen een campagne loopt, kan een krachtig protest betekenen. Het kan gaan om het terugsturen van medailles of het afwijzen van een eretitel, een erebaan of om het zich terug te trekken uit gerenommeerd gezelschap nauw verbonden met een gewraakte zaak. De zelfopoffering kan het gezag van de verelenende oganisatie verzwakken. Historie: India: Een groot aantal Sikh soldaten stuurden tijdens de onafhankelijkheidstrijd de ontvangen medailles terug en duizenden ambtenaren zagen af van de eretitels die hen door Groot Brittannië waren verleend. De befaamde dichter Rabindrnath Tagore retourneerde zijn Britse ridderorde. Gandhi zelf stuurde een gouden medaille terug aan de Britse onderkoning en twee andere medailles, aan hem gegeven voor zijn menslievend werk in Zuid Afrika. Hij zei: “Hoewel ze voor mij waardevol zijn geweest, kan ik ze niet langer blijven dragen met een zuiver geweten”
44. De rug toekeren Dit is een manier om zwijgend afkeer te laten blijken ten opzichte van personen die verantwoordelijk zijn voor onrecht of daarmee verbonden zijn. Historie: V.S. Kolonies, 1771: Toen gouverneur Hutchinson van Massachusetts Baai Kolonie een dag van gebed en vasten afkondigde, voegde hij daaraan een oproep toe tot dankbetuiging voor de handhaving van voorrechten. Dit was een steunbetuiging aan de Britse politiek. Slechts één minister, kennelijk in verlegenheid gebracht, las de proclamatie voor, want vele aanwezigen keerden hem de rug toe en vertrokken.
II Acties om samenwerking en hulp op te schorten Behalve niet meewerken kunnen geweldloze activisten zich ook welbewust distantiëren van de persoon, de activiteit of het instituut, waartegen de actie gaande is. Activisten kunnen hun strijd de vorm geven van verminderen of afbreken van gebruikelijke samenwerking of nieuwe vormen van hulp weigeren of beide. Niet samenwerken betekent hier bewust niet voortzetten, steun onthouden of uitdagen van zekere bestaande banden.
Sociaal niet samenwerken Dit wil zeggen dat je weigert om een normale sociale relatie voort te zetten met personen of groepen, die kwaad of onrecht hebben vastgelegd of om zich te schikken in een bepaald gedragspatroon of sociaal gedrag. In het verleden ging dit vaak samen met haat en rancune. Zorg daarom voor een liefdevolle benadering van buitengesloten mensen in de hoop hun gedrag in de hand te kunnen houden. Aan het begin van dit hoofdstuk moet gezegd zijn dat het mogelijk is om deze geweldloze methode te gebruiken om iets af te breken. Sociale boycots bijvoorbeeld zijn gebruikt om Jezus en minderheden te isoleren. India, waar men baanbrekend en inventief met geweldloos verzet is bezig geweest, is ook het land waar de onaanraakbaren eeuwenlang sociaal zijn geïsoleerd. Alleen methodes die aangreikt worden door vrome en waardevolle doeleinden en die welwillendheid ten opzichte van tegenstanders uitstralen, kunnen evangelische geweldloosheid aan de dag leggen.
74
Doodverklaring van personen 45. Sociale isolatie De weigering om sociale contacten te blijven onderhouden is veel gebruikt in gerichte actie campagnes. Gene Sharp heeft meer dan dertig voorbeelden verzameld.Hier vindt u er drie. Historie: Engeland: Arbeidersverenigingen hebben een sociale boycot gebruikt die ze noemen verwijzend naar arbeiders die weigeren aan stakingen deel te nemen. Providence, R.I. 1769: Om kracht bij te zetten aan de campagne tegen het importeren van Britse goederen, isoleerde de stadsraad iedereen die weigerde de campagne regels te tekenen of in acht te nemen. In hetzelfde jaar werden in Boston de namen van degenen die de economische boycot van Bitse goederen schonden, gedrukt en gepubliceerd. Koloniaal India in de dertiger jaren: Nationalisten gebruikten sociale isolatie tegen Indiërs die zich niet aansloten bij de Onafhankelijkheidsbeweging. In de ogen van Gandhi kon sociale isolatie al dan niet toelaatbaar zijn, afhankelijk van de manier waarop en de geest waarin ze werd uitgevoerd. Geïsoleerde personen dienden bijvoorbeeld voorzien te worden van eten, drinken en medische zorg en de boycotters dienden zich ver te houden van haat en rancuneuze gevoelens ten opzichte van degenen die geïsoleerd werden; daarentegen diende men zorg en belangstelling aan de dag te leggen en steeds te hopen dat zij zich spoedig weer bij de gemeenschap zouden voegen door niet langer hulp te bieden aan de Britse regering.
46. Selectieve sociale isolatie In plaats van een algehele of gedeeltelijke sociale boycot zou de boycot beperkt kunnen worden tot één of meer specifieke sociale relaties. Zo zouden winkeliers soldaten van een bezettende macht te woord kunnen staan, maar weigeren om hen iets te verkopen. Historie: Port |Said, Egypte, 1956: Straatventers en winkeliers weigerden om aan Engelse en Franse soldaten iets te verkopen in de Europese stadsdeel. Ze sloten daar hun winkel.
Niet meewerken aan sociale evenementen gewoonten en instellingen 47. Afgelasten van sport en sociale activiteiten Annulering van de activiteiten of weigering mee te werken Historie: Noorwegen, 2de wereldoorlog. Gedurende de bezetting probeerden Duitse soldaten gewone sociale verhoudingen met Noren aan te gaan. Ze nodigden hen uit voor sportwedstrijden, maar de Noren sloegen het aanbod af. Als Duitse soldaten lid wilden worden van Noorse clubs, werden ze afgewezen. Deze sportstaking breidde zich uit over heel Noorwegen en werd door andere sociale instellingen overgenomen.
48. Boycot van sociale gelegenheden Weigeren om deel te nemen aan een gastmaal, receptie, feest, concert of iets dergelijks. Historie: Tijdens de 2de wereldoorlog weigerden de Denen concerten te bezoeken van Duitse militaire muziek.
49. Staking van studenten Studenten weigeren tijdelijk om alle colleges of bepaalde lessen bij te wonen. Historie: St Louis U.S mei 1935: Studenten van de Hogeschool Bellville Township weigerden enige les bij te wonen om er tegen te protesteren dat leraren waren 75
ontslagen om politieke redenen. Guatamala juni 1944: De die de machthebber Jorge Ubico ten val bracht begon met een studentenstaking aan de Nationale Universiteit . Nederland 1940-41Studenten aan de universiteiten van Delft en Leiden staakten om te protesteren tegen het ontslag van Joodse professoren. New York 3 januari 1964: een kleine half miljoen studenten bleef thuis om te protesteren tegen feitelijke rassenscheiding en slechte omstandigheden in scholen. Een jaar later werden tijdens eenzelfde soort staking ,Freedom Schools. gehouden voor kinderen die protesteerden tegen het reguliere schoolsyteem. U.S. Vietnam oorlog. Stakingen van studenten kwamen voor op zo veel plaatsen dat er een Nationaal Informatie Centrum van Stakingen werd opgezet. Kerk Hervorming: Wat zou er gebeurd zijn als studenten van de Jesuiten zouden gestaakt hebben in 2005 toen fr Thomas gedwongen werd af te treden als uitgever van American Magazine.
50. Sociale ongehoorzaamheid. Het niet nakomen van wetten, gewoontes , regels of praktijken van sociale instellingen. Historie: In de 4 eeuw schreef kardinaal John Henry Newman, die beschouwd werd als de intellectuele leider van de eeuw, dat het de openlijke en volhardende weigering van de leken was en niet de inspanningen van bisschoppen en het kerkelijk gezag, waardoor de kerk bewaard bleef voor de ketterij van de Arianen. Hoewel synodes en concilies de ketterij steunden, bleven de leken de leer fervent en zonder aarzelen afwijzen ondanks het risico van excommunicatie, vervolging en martelingen. Een van de methodes die zij gebruikten was het weigeren van de Communie uit handen van een Ariaanse bisschop. India: Mensen die tegen het systeem van de onaanraakbaren waren, gingen vaak familiair om met deze groep tegen het religieuze taboe en sociale gewoontes in. Gandhi adopteerde een onaanraakbaar meisje als eigen dochter. V.S. Zij die vochten voor burgerrechten, gingen vaak welbewust in tegen geldende rassentaboes door naar samenwerking te streven over de rassenscheiding heen. Recent: Philadelphia 2002: De voorbereidingscommissie voor de synode over morele en sociale kwesties bleef telkens de benoemingsprocedures aan de orde stellen in weerwil van de tegenstand van de priesters en de voorzitter, die zei dat hij geen teamspeler wilde zijn. Kerk Hervorming: Wat zou het effect zijn, als groepen mensen niet zouden gaan staan, als bisschoppen binnenkomen, die medeplichtig zijn geweest aan seksuele mishandeling van priesters of die andere dingen hebben gedaan of gezegd, waar mensen het absoluut niet mee eens zijn de
51. Zich terug trekken uit sociale instellingen Leden beëindigen het lidmaatschap of nemen niet meer deel aan activiteiten zonder het lidmaatschap op te zeggen. Historie: Conrad N.H. 1840. Deken Amos Wood, lid van de Beweging tegen Slavernij, trok zich terug uit de kerk om te kunnen deelnemen aan vergaderingen en gebedsdiensten tegen slavernij. Recent: Philadelphia 2002: De commissie voor morele en sociale kwesties was een van de zeven commissies die aanbevelingen zou opstellen voor de komende synode. Twee commissieleden, een zwarte religieuse en een blanke leek stelden 39 aanbevelingen op met betrekking tot het rassenvraagstuk in het bisdom. Toen slechts één daarvan werd overgenomen in het eindrapport, trok de leek zich terug uit de commissie. Hij zei niet met een zuiver geweten zijn handtekening te kunnen zetten onder een dergelijk gecastreerd rapport.
76
52. Verzet en vermomde ongehoorzaamheid Deelnemers negeren wetten, regels, bevelen of instructies of volgen ze niet op, speciaal daar waar dwang wordt uitgeoefend. Deze veronachtzaming gebeurt zonder opvallend verzet. Zij die weerstand bieden geven hun ongehoorzaamheid een dun vliesje van gehoorzaamheid. Historie: Chungking, China, 1942: Toen de regering ijscowinkels sloot en en de verkoop verbood van priklimonade, ging het Sing Sing Cafe weer open onder de naam Sing Sing Keuken en serveerde ijs op tafels vol borden, waterglazen en zilver bestek om daarmee de indruk te geven van een dessert na een volle maaltijd. Priklimonade werd geserveerd in soepborden en moest met lepels worden verorberd. Europa, Gedurende de 2 wereldoorlog luisterden duizenden naar de Engelse radiozenders ondanks het dreigement gestraft te worden door de Duitse bezetters. Toen de Duisers Jazz muziek verboden, veranderden Jazz liefhebbers de benaming in onschuldig klinkende Duitse titels. Zo werd Organ Grinder Swing veranderd in Hofkonzert im Hinterhaus, Tiger Rag werd Schwartzer Panther. Een van die nummers werd zelfs gespeeld door de band van het Duise leger. Frankrijk tijdens de bezetting:1942: Joden moesten een gele ster dragen. Zolang dit nog mogelijk was, weigerden ze dat te doen, droegen ze meerdere sterren of een ster met een bijschrift. Recent: V.S. In menige Katholieke kerk waar men fel gekant is tegen seksistische taal in de liturgie, heeft men in vermomde ongehoorzaamheid aan schriftlezingen enkele woorden toegevoegd of woorden veranderd, zoals broeders en zusters ipv enkel broeders en vermijden of te gebruiken, als er over God gesproken wordt. Overal ter wereld blijkt uit onderzoeken dat katholieke leken niet alleen met betrekking tot geboortebeperking van mening verschillen met de leer van de Kerk, maar van deze leer afwijken door anticonceptiemiddelen te gebruiken. de
Terugtrekking uit het sociale systeem 53. Thuisblijven De bevolking of een deel daarvan blijft gedurende een bepaale tijd thuis, meestal één of twee dagen en verricht niet het gewone werk. Daardoor kunnen ze niet alleen incidenten vermijden, maar ook aan opponenten laten zien hoe de bevolking het eens is en in staat is om zich aan afspraken te houden. Historie: Zuid Afrika: Thuisblijven werd in de strijd tegen apartheid vaak gebruikt om te protesteren tegen wrede wetten of om de doden te betreuren die in de vrijheidsstrijd gesneuveld waren.
54. Heiligdom Een persoon of een groep die belangrijk is voor de opponent trek zich terug op een plaats, waar deze niet kan worden aangepakt zonder religieuze, morele, sociale of wettelijke voorschriften te schenden. Kerken, tempels en andere plaatsen zijn zo vaak gebruikt als veilige havens. Historie: In de geschiedenis van de kerk, van de Islam, van vredesbewegingen enz zijn vele voorbeelden van dit middel te vinden.
Beëindiging economische samenwerking Beëindiging economische samenwerking betekent dat een specifieke economische samenwerking wordt opgeschort of de voortzetting wordt geweigerd. Dit kan een weigering inhouden om geen economische betrekkingen aan te knopen zoals het kopen, verkopen of verwerken van goederen en het verlenen van diensten of het beperken of opschorten van werk dat dit ondersteunt. 77
Consumenten acties 55. Consumenten boycot Consumenten weigeren om bepaalde goederen of diensten af te nemen. De reden voor een dergelijke boycot kan zijn, dat de prijs te hoog is, dat men bezwaar heeft tegen de omstandigheden waaronder de goederen worden geproduceerd of diensten worden aangeboden, dat ze niet evenredig beschikbaar zijn, dat ze symbool zijn van enkele grieven, dat ze immorele eigenschappen hebben of dat de consumenten bezwaar hebben tegen de manier waarop de opbrengst wordt aangewend. Historie: Er zijn in de geschiedenis talloze voorbeelden te vinden, zoals in 1859 toen Russische boerenknechten hun afkeer van het knechtzijn lieten blijken door een geheelonthoudingsactie, waardoor de Tsaar de opbrengst miste van het Wodka monopolie. 1934 Werden zogenaamde immorele films geboycot door protestanten en de katholieke Bond voor fatsoen. 1936 New Yorkse vrouwen boycotten de verkoop van vlees uit protest tegen de hoge prijzen. 1955-1957 Met een busboycot werd het einde beoogd van gescheiden stoelen. 1957 Met een busboycot in Zuid Afrika werd geprotesteerd tegen verhoogde tarieven. 1960: Met een selectieve klandizie Campagne protesteerden 250.000 mensen in Philadelphia by de Tasty Baking Company om gelijke kansen op werk voor zwarte Amerikanen te krijgen.
56 Soberheidspolitiek Door zich vrijwillig te onthouden van luxe goederen laten deelnemers de intensiteit van hun gevoelens zien en de kracht van een aangegane verbintenis. Dit werkt nadelig uit op de geboycotte goederen. Historie: In het koloniale tijdperk van de V.S. vereenvoudigden degenen die overledene te betreuren hadden de uitvaartplechtigheden, die aanvankelijk de aanschaf meebrachten van kostbare Bitse goederen zoals decoratieve sjaals en handschoenen om aan de treurenden uit te reiken.
Actie van mensen met geld 57. Weigeren fooien, contributie en omslag te betalen Mensen betalen bewust geen geld dat ze onder normale omstandigheden wel betaald zouden hebben Recent: Heel wat Katholieken in de V.S. die geschokt zijn door het kindermisbruik van geestelijken en de betrokkenheid van de bisschoppen, hebben uiting gegeven aan hun gevoelens door hun normale financiële bijdrage aan de kerk te verminderen. Aangezien door het kerkelijk gezag niet naar de stem van leken wordt geluisterd en leken geen invloed kunnen uitoefenen op de kerkelijke politiek, heeft menige leek gemeend dat het achterhouden van de kerkbijdrage de enige menige manier is om ongenoegen te laten blijken en een boodschap aan de kerkelijke leiders te geven. Een reden om te aarzelen een dergelijke stap te zetten is, dat het achterhouden van de kerkbijdrage projecten van de kerk om armen te steunen en kan schaden. Ohio VOTF is een actie begonnen in Cincinnati en Dayton onder de naam “Uw keuze, uw stem”, waarbij leden worden aangespoord om rechtstreeks bij te dragen aan charitatieve projecten die het aartsbisdom pleegt te steunen en het aartsbisdom te laten weten, waarom aan haar oproep geen gevolg wordt gegeven. Long Island VOTF startte een gelijksoortig project onder het motto “Onze dollars maken het verschil”.
58. Alternatieve financiële structuur Als mensen hun geld niet langer in handen van een instituut willen stellen of zich niet gelukkig erbij voelen dat te blijven doen, omdat ze dat instituut moreel verdacht vinden of 78
haar financiën ondoorzichtig, hebben ze soms een alternatieve structuur in het leven geroepen om hun geld te sturen naar degenen die zij het meer waard achten. Recent: Sommige katholieken, die zich ongelukkig voelen met zaken in de kerk zoals het misbruiken van kinderen, hebben hun gewone kerkbijdrage gestort in alternatieve fondsen, waar het geld wordt gebruikt voor het repareren van een kerk, om armen te helpen of andere projecten.
Stakingen Een staking betekent de weigering om door te gaan in een economisch werkverband. Het is een gezamenlijke bewuste afspraak om tijdelijk het werk te staken, bedoeld om druk op anderen uit te oefenen zodat die gewilliger zullen zijn om gehoor te geven aan de eisen van de stakers. Om effectief te zijn moet het aantal stakers groot genoeg zijn om het werk te belemmeren of om het werk van hun unit onmogelijk te maken. Stakingen betreffen meestal lonen, maar kunnen soms ook voor niet economische doeleinden worden geörganiseerd.
59. Protest staking Het werk wordt voor een bepaalde tijd stilgelegd, een minuut, een dag of een week om de houding van de stakers ten opzichte van een bepaalde zaak kenbaar te maken. Daarmee maken ze ook duidelijk aan de werkgever dat zo ook langer of efficienter zouden kunnen staken, als dat nodig mocht zijn. Historie: In de loop van de geschiedenis zijn er talloze voorbeelden geweest van stakende werklieden en oproepen van werknemerorganisaties om te staken. Ook katholieke onderwijzers hebben vaker gestaakt omdat ze te weinig betaald kregen en hetzelfde geldt voor administratief personeel.
60. Staking van beroepskrachten Hoger personeel of zelfstandigen staken zelden Historie: In de 18e eeuw sloten in de V.S advocaten vaak hun praktijk in het kader van geweldloze campagne. Ook toen voor koloniale rechtbanken stempels vereist waren van de Britse belastingen, sloten advocaten hun kantoor. Rusland 1905: In rechtzaken na de slachting op “Bloedige Zondag” weigerden advocaten te verschijnen en protesteerden formeel tegen de genadeloze invloed van de overheid. Kerk Hervorming: Zouden theologen kunnen staken, wanneer een collega het zwijgen wordt opgelegd?
61. Staking uit sympathie Arbeides staken niet om hun eigen situatie te verbeteren maar puur uit sympathie met hun kollega’s. Historie: Noorwegen 1924: Arbeiders van een papiermolen staakten uit sympathie met uitgesloten vervoersarbeiders. Guatemala1944: Spoorwegpersoneel staakte om stakende studenten van de Nationale Universiteit te steunen met de bedoeling om het bewind van de dictatoriale president Ubico omver te werpen. Kerk Hervorming: Als katholieke leraren staken om een grief, zouden ook secretarissen en onderhoudspersoneel het werk kunnen neerleggen.
62. Staking per afdeling De een na de ander staakt totdat de werkgever de vraag gaat stellen welke klachten of eisen er er zijn. Historie: New York 1914: Staking in de kledingindustrie: De broekenmakers staakten een dag, de vestmakers de volgende en tenslotte de jasmakers om de kracht van arbeiders te tonen.
79
63. Langzaamaan aktie Arbeiders geven de voorkeur aan het weloverwogen werken in een steeds langzamer tempo totdat de productiviteit merkbaar verlaagd is, liever dan het werk neer te leggen. . Historie: Voor de afschaffing van de slavernij werd deze methode algemeen gebruikt in het Zuiden van de V.S., een methode die de eigenaren enorme verliezen heeft opgeleverd. Kerk Hervorming: Werknemers van de kerk, die bang zijn om echt te staken, zouden, opdat men wil luisteren naar hun klachten, langzamer kunnen werken.
64. Collectieve ziekmelding Arbeiders melden zich massaal ziek. Historie: Voor de afschaffing van de slavernij in de V.S. waren slaven vaak ziek, maar ook vaak gefingeerd ziek, in een verhouding van één ziek op zeven gezond. Ziek op zaterdag, maar zelden op zondag. Als meer arbeiders nodig waren, waren er meer ziek. China 1952: Staken was verboden en het regime eiste dat arbeiders harder zouden werken. Uiterlijk leken arbeiders ijverig bezig, maar hun ziektes gingen duidelijk ten koste van kwaliteit en kwantiteit van het werk. Arbeiders stonden in lange rijen voor klinieken en dokters schreven patienten over het algemeen enkele dagen rust voor. Soms was 20% niet aanwezig.
65. Beperkte staking Arbeiders verrichten het gewone werk maar met niet te veel moeite, soms door overwerk te weigeren of werk alleen op bepaalde dagen. Historie: St Peterburg Rusland 1905: Arbeiders voerden een achturige werkdag in door zonder meer te stoppen met werken acht uur nadat ze met werken waren begonnen.
III. Geweldloze inmenging De methodes verschillen van niet meewerken en protesteren in zo ver dat deelnemers feitelijk ingrijpen in een bestaande situatie. Met geweldloze inmenging kan een ongewenste gebeurtenis het voorkomen worden of plaats maken voor iets positiefs. Zij kan defensief worden gebruikt ( zoals om iets te verijdelen waar de tegenstander me bezig is) of offensief (door de strijd naar het kamp van de tegenstander te verplaatsen). Ze is meer uitdagend en bedreigend dan andere methodes omdat inmenging vaak samengaat met aantasting van krachtsverhoudingen en gedragspatronen. Als ze slaagt, levert ze vaak snel resultaat op, omdat de storende werking van inmenging moeilijk langere tijd te dragen of te weerstaan zijn. Bijvoorbeeld de bezetting van een lunchhoek is storender en meer ingrijpend dan een staking of een consumptieboycot, al beogen beide een eind te maken aan dezelfde rassenscheiding. Inmenging veroorzaakt vaak verandering door de inrichting van een ruimte of benodigdheden zoals boven genoemd. In een dergelijk geval veranderen de verdedigers de bestaande toestand zonder zich daartoe moreel verplicht te voelen. Toch kunnen deze acties soms tot de bekering van tegenstanders leiden, zodat ze uiteindelijk niet alleen de noodzaak inzien, maar ook het goed recht.
Psychologische inmenging De methode hindert de tegenstander niet fysiek, maar oefent morele en psychologische druk uit.
66. Vasten Jezus zei: “Als je vast… niet…. Indien je vast”. Door jezelf het gewone levensonderhoud te ontzeggen oefen je geweldloos druk uit op de tegenstander om verandering te weeg 80
te brengen. Vasten kan worden aangegaan voor een bepaalde periode, voor onbepaalde tijd of tot de dood zal volgen. Vasten kan volledig zijn, dus niet eten en drinken of alleen niet eten. Er zijn vele voorbeelden beschikbaar. Hier volgen er drie. Historie: Ierland St Patrick ( 390-461 n.C.) de grote missionaris van Ierland vastte om koning Trian te dwingen medelijden te hebben met zijn slaven. Bij een andere gelegenheid vastte hij drie dagen en nachten om de inwoners van een stad te dwingen zich van de ketterij der Pelagianen af te keren en orthodox te worden. De V.S. 1774. Toen de Britse gouverneur decreteerde dat de haven van Boston op 1 juni diende te worden gesloten, stelden Thomas Jefferson, Patrick Henry en anderen een dag voor van vasten, vernedering en gebed om de harten van koning en parlement te bewegen tot matiging en recht te brengen. De resolutie werd aangenomen. De vastendag was een succes en gaf vorm aan de revolutionaire geest van de kolonie.Sicilië 1950 en 1960: Toen een kind stierff aan ondervoeding, besloot Danilo Dolci, de Siciliaanse Gandhi genoemd, om te vasten totdat er genoeg geld was ontvangen om het voedseltekort op te heffen.
67. Geweldloos hinderen Het is de bedoeleing om door hinderlijk aanwezig te zijn de ander van diens verwerpelijk gedrag af te brengen. Historie: V.S. 1850 en volgende. Slavenjagers dienden slaven te vangen en terug te brengen bij hun eigenaars. Activisten tegen slavernij zorgden voor geweldloze hinder doordat zij posters verspeidden waarop de naam en de gewetenloze opdrachtgevers van slavendrijvers werden vermeld. De activisten vroegen hotelhouders om geen kamers te verhuren aan slavendrijvers. Twee vastberaden ongewapende mannen volgden de slavendrijvers, wanneer die op jacht gingen, hielden in de gaten waar ze heen gingen en gaven het door aan anderen. Een nieuwsblad tegen slavernij suggereerde dat een dergelijke jager geen moment vrij is van het gevoel, dat men weet wat hij wil, dat hij niets heimelijkk kan doen, dat hij omgeven is door mensen die een hekel aan hem hebben en walgen van zijn bedoelingen en die over middelen beschikken om hem de mogelijkheid van succes te ontnemen. Kerk Hervorming: Zou niet met deze methode, als ze gecombineerd zou worden met gebed voor de persoon, aandacht gevraagd kunnen worden voor een ambtsdrager, die iets vreselijks heeft gedaan?
Fysieke inmenging Hierbij brengen activisten hun eigen lichaam in de strijd, speciaal door een ruimte binnen te gaan of weigeren te verlaten, waar ze niet welkom zijn of die voor hen verboden terrein is.
68. Zitten Deelnemers zitten op een weg, in een kamer of op een andere betenisvolle plaats en weigeren op te staan. Het kan zijn voor een bepaalde of voor onbepaalde tijd. Het kan spontaan zijn of tevoren weloverwogen. Het kan de bedoeling zijn het verkeer stil te leggen, militaire voertuigen tegen te houden of om arbeiders of beambten te beletten bij hun werkplek te komen. Historie: Washington, oorlog in Vietnam: Quakers die een vredesmars wilden houden rond het Witte Huis werden tegengehouden door een politie-agent die dreigde traangas te gebruiken en de gummistok tegen de prostrerenden, als ze verder zouden gaan. De Quakers antwoordden vriendelijk dat zij Gods Geest om raad moesten vragen, gingen zitten en bleven samen voor gebed. Na enkele minuten stonden ze op en zeiden dat zij zich door God geroepen voelden om verder te gaan. De agent herhaalde zijn dreigement. Zij antwoordden: Wij weten dat je moe bent en slechts doet wat je moet doen, maar wij geloven dat God ons vraagt om dit te doen. Daarbij stapten ze af van de stoep, waarop de politieagent zei: Oke, ga je gang en hij liet hen toe. 81
Recent: Los Angeles 27 juni 2006: Tijdens de H.Mis van 10 uur in de kathedraal maakte James Robertson zich met handboeien vast aan de zetel van kardinaal Mahony uit protest tegen de wijze waarop de kardinaal de seksschandalen van geestelijken afhandelde.
69. Bezetting Activisten bezetten bepaalde gebouwen door op beschikbare stoelen, krukken en soms op de grond te gaan zitten om de normale gang van zaken te verhinderen. Historie: Chicago 1969-1970: Zwarte Amerikaanse kinderen moesten naar een aparte school voor zwarten gaan. In het kader van een geweldloze campagne stuurden ouders hun kinderen naar de school die het dichtst bij hun eigen woning lag. De leerkrachten probeerden hen te negeren, maar ofschoon de kinderen heel gedisciplineerd in de schoolbanken zaten ontstond er grote beroering. De aparte school werd gesloten toen de ouders het kantoor van het bestuur en de voorzitter hadden bezet. Strijd voor burgerrechten in de V.S.: Bezettingen werden op vele plaatsen georganiseerd, vooral nadat zwarte studenten van het Noord Carolina Landbouw en techniek College lunchrooms hadden bezet van Woolworth in Greensboro. Hun geweldloze gedrag tegenover verbaal geweld, gevangennemingen, stokslagen en het uitgieten van saus over hun hoofden leidde in het hele Zuiden van de V.S. tot veel meer geweldloze gerichte acties. Binnen zeven maanden hadden meer dan zeventig duizend zwarte Amerikanen en blanke sympathisanten deelgenomen aan geweldloze gerichte acties. Daarvan waren er zesendertig honderd gearresteerd. Kerk Hervorming: Een bezetting van het kantoor van de Katholieke Bisschoppen Conferentie zou zorgvuldig moeten zijn voorbereid en omgeven met de nodige publiciteit. Zou daarmee niet de nodige druk kunnen worden uitgeoefend op de bisschoppen om een politiek te aanvaarden naar de ideeen van Fred Hoffheinz, religie directeur van het Lily Fonds. Het is toch van eminent belang, dat elk bisdom zo spoedig mogelijk financiële verantwoording aflegt met een onvervalst en eerlijk overzicht, dat doorzichtig en voor iedereen begrijpelijk is en dat ruim beschikbaar is.
70. In de weg staan Deelnemers blijven netjes en rustig staan, wanneer aan hen diensten worden geweigerd of iets anders waar ze recht op hebben. Historie: V.S. Beweging voor Burgerrechten: Zwarte activisten en hun blanke geestverwanten bleven in de rij staan voor de loketten van een theater, waar hun de toegang werd geweigerd. Vastbesloten eisten zij gelijke behandeling en verhinderden dat kaartjes werden verkocht aan anderen. Op dezelfde manier werd de afschaffing van rassenscheiding bewerkt in een zwembad bij het New Jersey p.A. Park, ook al werden deelnemers aan de actie door parkwachters geslagen en gearresteerd door politieagenten. Recent: St Paul Minnisota 15 mei 2005: Aan ongeveer honderd mensen werd de communie geweigerd omdat ze tekens droegen die steun betekende voor nietheteroseksuele katholieken. Zij gingen terug naar hun stoelen, gingen niet zitten, maar bleven vijf minuten staan met de handen gevormd tot bekers gereed om het sacrament te ontvangen. Kerk Hervorming: Zou, waar katholieken onrechtmatig de communie wordt geweigerd, het niet helpen om gewoon lange tijd te blijven staan?
71. Biddend binnengaan Mensen gaan een kerk, sinagoge of moskee binnen of proberen binnen te komen, waar zij volgens gewoonte of beleid niet binnen mogen om aan diensten deel te nemen. Dit 82
middel wordt ook gebruikt, wanneer mensen niet de toegang tot de hele kerk is ontzegd, maar wel tot een gedeelte van de liturgie . Historie: V.S. 1848: Frederick Douglass drong er bij zwarte christenen op aan om de separate zwarte kerken te verlaten en massaal te gaan bidden in separate witte kerken. Philadelphia 1830 en volgende jaren: Angelina en Sara Grimke werden Quaker en stonden er op een plaats te krijgen bij de zwarte kerkgangers in de Ontmoetingsruimte. Toen ze werden uitgescholden door langer gesettelde leden, antwoorden zij: Als jullie menen een etiket van minderwaardigheid te moeten plakken op onze zusters, achten wij ons verplicht dit lot met hen te delen. V.S. Burgerrechten: Zwarten die aparte witte kerken wilden binnen gaan, bleven geknield zitten voor de ingang van de kerk. Recent: Rockford, Illinois 15 mei 2005: Bisschop Doran verbood leden van Stem van de Gelovige VOTF om te vergaderen in een gebouw van de kerk. Twee jaar probeerden ze tevergeefs met de bisschop in gesprek te komen en toegang te krijgen. Op Pinksterzondag woonden zeventig leden de mis bij in de St Pieter kathedraal op de achterste banken. Na de mis begonnen ze ter plaatse met een vergadering, goed wetende dat dit veboden was, door elkaars handen vast te houden en een Onze Vader en een Wees Gegroet te bidden. De daaropvolgende dinsdag en woensdag overspoelden ze het kantoor van bisschop Dolan met beleefde telefonische verzoeken voor een vergadering. Kerk Hervorming: Als bestuursleden van een parochie weigeren opening van zaken te geven ten aanzien van de financiën, zouden kerkleden een gebedswake kunnen houden in het kerkkantoor en kunnen vragen met respect behandeld te worden, financiële informatie vrij te geven met een volledig overzicht voor alle leden.
72. Telefonade Een telefonade kan gebruikt worden om een boodschap over te brengen die activisten tevoren zonder succes hebben geprobeerd te bezorgen. Het komt er op neer dat tientallen, honderden of duizenden mensen een kantoor of locatie bellen, nauw verbonden met een hangende kwestie. Deze blokkade van de telefoonlijnen gebeurt dan op hetzelfde uur, dezelfde dag of gedurende een aantal dagen.
73. Geweldloze tussenkomst Deelnemers plaatsen hun lichaam tussen groepen die mogelijk met elkaar in conflict zijn of waar de ene groep wordt aangevallen door de andere. Historie: Boston 1851: Een ontsnapte slaaf was gearresteerd en voor het gerecht gebracht. Een flinke groep vrije zwarten kwam in de rechtszaal en bewoog van de ene plek naar de andere en verborg de slaaf in hun midden, lootsten hem naar buiten en zetten hem op weg naar Canada. Recent: 1983: Geweldloze activisten organiseerden de Getuigenis voor Vrede, in een beweging in de V.S. opgezet om vrijwilligers te vinden die bereid waren tussen het Nicaraguaans volk te gaan staan en de contra’s die hen aanvielen. Deze beweging groeide uit tot een groep die in het Caribisch gebied en in vele delen van Zuid Amerika geweldloos getuigde voor vrede. China 1989: de foto van de Chinees die zijn lichaam voor een tank plaatste om demonstraten te beschermen, is wereldberoemd geworden.
74. Geweldloos hinderen In dit geval gebruiken deelnemers hun eigen lichaam als fysieke hindernis. Historie: Hongarije 1956: Honderden mannen en vrouwen blokkeerden de ingang van een fabriek toen politieagenten en officieren arriveerden om drie leden van de arbeidersbond te arresteren. Uiteindelijk vertrokken de officieren zonder de gezochte mannen. Filippijnen: Demonstranten wisten gedurende een campagne om president Marcos ten val te brengen charges van soldaten te voorkomen door vóór de soldaten en 83
hun tanks te gaan staan meer gedetailleerd beschreven in hoofdstuk 2) Sunakawa, Japan,1956: Tien duizend Japanse vredesactivisten hielden een stuk grond bezet dat bedoeld was voor een vliegbasis van de V.S. totdat de bouwplannen werden opgegeven. Recent: Pro-Life demonstranten hebben zich vaak tussen de klinieken en hun stafleden geplaatst om te voorkomen dat abortussen werden uitgevoerd; soms bleven ze zitten voor de deuren van een kliniek. Door training in geweldloosheid waren blokkades meestal vredelievend en godvruchtig, al beweerden sommige nieuwsberichten het tegendeel.
75 Geweldloze bezetting Dit middel kan soms gebruikt worden om het geweldloos binnendringen van een gebouw of de inbeslagname van een stuk grond te laten voortduren. Historie: Milaan Italië in 385 nC: De regering van de Romeinse keizer eiste dat bisschop Ambrosius een kerkgebouw zou overdragen aan de Arianen. Hoewel het kerkgebouw door soldaten was omsingeld, bleef de bisschop het gebouw bezet houden en droeg er vijf dagen HH Missen op met kans op gevangenneming of dood. Uiteindelijk liet de regering haar eis vallen en de soldaten trokken zich terug. Recent: Boston 2005:Toen aartsbisschop Sean O’Malley had besloten om meer dan 60 parochiekerken en scholen in Boston te sluiten, werden in acht parochies de parochiële gebouwen door parochianen bezet om O’Malley te laten terugkomen op zijn besluit. (Op één plaats hielden leken hun parochiekerk acht maanden lang bezet). De aartsbisschop zette een externe herzieningscommissie op en besloot op advies van deze commissie om 5 parochiekerken open te laten één te heropenen die al gesloten was. Begin juni schrapte de aartsbisschop de laatste twee dagen van het schooljaar van de Presentation School in Brighton en wel uit angst dat activisten de school zouden bezetten, waarop ouders hem er van beschuldigden dat hij kinderen buitensloot. Ouders kinderen en supporters antwoordden door Oak Square, het verkeersplein vóór de shool te bezetten uitgerust met kampeertenten, leeftocht en spandoeken, waaronder er een was met de titel “O’Malleyville”. Op een gegeven ogenblik sloot een burgermeesterskandidaat zich bij hen aan, twee volksvertegenwoordigers en een lid van de stadsraad. De ouders stelden voor dat de school zou worden verkocht aan het Presentation School Fonds, dat de school zou gebruiken voor buitenschoolse activiteiten, een zomerprogramma voor kinderen, volwassen educatie en sociale dienstverlening. Pijnlijk getroffen door alle kritiek besloot de aartsbisschop terug te komen op zijn besluit, begon de eerste onderhandelingen en verkocht de school uiteindelijk aan het fonds. Kerk Hervorming: In extreme gevallen (zoals wanneer het bisdom stadsparochies of scholen sluit wegens gebrek aan geld, maar nog grote stukken grond en ander onroerend goed bezit) zou een hervormingsgroep kunnen overwegen om een bezetting van het onroerend goed te organiseren om de aandacht op deze mogelijke bron van inkomsten te vestigen.
76. Burgerlijke ongehoorzaamheid Hier gaat het om een openlijke, welbewuste, vreedzame inbreuk op een bepaalde wet, decreet of regeling, die om een of andere reden opgelegd is. Vaak wordt daarbij gezegd dat de inbreuk gerechtvaardigd is omdat men zich verplicht voelt een menselijke wet niet te volgen om gehoor te kunnen geven aan wetten van een hogere orde. Over het algemeen wordt een dergelijke stap pas gezet nadat alle andere mogelijke stappen op niets zijn uitgelopen. Historie: In de koloniale tijd van Noord Amerika: Winkeliers maakten hun bezwaar tegen de Zegelwet door bladen en document niet van een zegel te voorzien. Onafhankelijkheidsstrijd in India 1930-41 Burgerlijke ongehoorzaamheid kreeg vorm door het winnen en verkopen van zout, het verkopen en lezen van verboden 84
opruiende literatuur, het negeren van een verbod om optochten en vergaderingen te houden . Ze waren in strijd met wettelijke bepalingen of politionele verordeningen. Washington 1965: In de Staat Washington waren heel wat Indianen voor hun levensonderhoud afhankelijk van visvangst. Toen het departement voor natuurbehoud hen beperkende regels oplegde, gingen leden van de stammen vissen zonder vergunning. Aanvankelijk ging het om een honderdtal stamleden, maar hun aantal groeide uit tot meer dan duizend die aan een zestal rivieren gingen vissen.. Recent: Natick, Massachusetts, december 2004:Op Kerstavond bezetten parchianen 24 uur de H.Hart kerk om te protesteren tegen het besluit van het aartsbisd om om 82 kerken te sluiten. De deelnemers aan het protest werden gearresteerd op grond van huisvredebreuk.
Sociale inmenging Bij sociale inmenging dringt men binnen in een sociale gedragspatronen, sociale gelegenheden en sociale inrichtingen.
77. Nieuwe gedragspatronen opzetten Nieuwe gedragsvormen die een positieve invloed hebben op het ontstaan van nieuwe gedragspatronen. Historie: V.S. Beweging tot afschaffing van slavernij:1830 e.v. In het Noorden van de V.S. was het niet gebruikelijk dat blanken met zwarten socialiseerden, ook niet met vrije slaven. De quaker Sarah Grimke ging naar de Conferentie tegen slavernij om een resolutie aangenomen te krijgen: “Is het niet een plicht van tegenstanders van slavernij om zich te vereenzelvigen met deze onderdrukte Amerikanen door met hen samen te zitten in godshuizen, door samen met hen op straat te lopen, door ze thuis te bezoeken, door aan te moedigen ook ons te bezoeken en door hen te ontvangen zoals wij onze blanke medeburgers ontvangen.” In verschilende steden hielden deze activisten inderdaad een <Samenloop>, waarbij zij op straat liepen samen met iemand van een andere huidskleur. Sommigen moesten er zwaar voor boeten. In Pendleton,Indiana werd een quaker huisarts, die Frederick Dougas in zijn huis ontving, door gepeupel de stad uit gedreven. Indiana, 1930 e.v. Gora, bramaan van een hoge kaste,organiseerde diners voor mensen van verschillende kasten en verschillende religies. Kerk Hervorming: Zou het geen idee zijn in een groep van priesters, religieuzen en leken af te spreken om elkaar en kerkelijke ambtsdragers niet meer aan te spreken met titels die een hoger/lager aangeven zoals of <Eerwaarde vader>. Hun lijfspreuk zou die kunnen zijn van paus Gregorius de Grote, die over kerkelijke titels zei:”Weg met deze titels die ijdelheid bevorderen en liefde verzwakken.”
78. Onderbreken van toespraken Activisten gaan naar een vergadering, kerkdienst of andere samenkomst en gedragen zich op een ongebruikelijke manier, soms zelfs onderbreken ze de vergadering. Historie: Engeland, 1649: George Fox, oprichter van het quakerisme werd vaak afgeranseld, gearresteerd en gevangen genomen omdat hij kerkdiensten verstoorde en kerkgangers bij het verlaten van hun godshuis aansprak. Concord, New Hampshire: 1841: Toen de anti-slavernij activist Stephen Foster geen verlof kreeg om in een bepaalde kerk te spreken, stond hij tijdens de dienst op en beschuldigde de kerk slavernij te steunen. Kerkgangers gooiden hem van de trappen en lieten hem arresteren voor het verstoren van een kerkdienst.
79. Alternatieve soiale en religieuze instellingen Zonder afstand te nemen van een instelling, waarop voorstanders van hervorming kritiek hebben, roepen actievoerders een gelijksoortige instelling in het leven. Deze nieuwe 85
instelling voorziet in een extra trefpunt, waar mensen vrijer voor hun mening kunnen uitkomen en die mag worden verondersteld rechtschapenheid hoger in het vaandel te hebben. De nieuwe instelling kan al dan niet uitdagend inwerken op de oude. Ze voorziet eenvoudig in een uitlaatklep voor mensen die zich hebben geergerd aan praktijken van de oude instelling. De nieuwe kan, de aandacht vestigen op gebreken van de oude instelling en mensen uitnodigen na te denken over een nieuwe aanpak door voor een vervangmiddel te zorgen. Historie: Engels Katholicisme in 1600 e.v.: Slechts 22 jaar voor de geboorte van Mary Ward had het Concilie van Trente bisschoppen bevolen te zorgen dat alle nonnen binnen kloosters bleven en een habijt droegen. Mary Ward organiseerde Het Instituut van de H.Maagd Maria, een buitenmuurse religieuze gemeenschap, waar de zusters gewone kleren droegen, gevangenen bezochten en onderwijs gaven aan armen. Aanvankelijk gaf Rome een tijdelijk toestemming. Een speciale commissie die een onderzoek moest instellen, beschreef Ward als een voormalige Claris met een mannelijke geest en adviseerde de paus om de instelling een verbod op te leggen. Urbanus VIII deed dit in januari 1631. Ward werd fomeel in staat van beschuldiging gesteld en door de Inquisitie een ketter, schismatiek en oproerkraaier van de Heilige Kerk genoemd Na haar dood hielden voormalige leden van haar instelling vast aan de leefwijze van buitenmuurse quasi-religieuzen. In 1877 gaf paus Pius IX goedkeuring aan de instelling. Het Instituut had aan het begin van de 20ste eeuw scholen en vestigingen in alle werelddelen en ze bestaat nog steeds. Maar pas in 1909 mocht van deze instelling gezegd worden dat ze door Mary Ward was opgericht, dus 224 jaar na haar geboortejaar. V.S. 1800 e.v. richten slaven heimelijk eigen scholen op en gingen ‘s nachts van deur tot deur om onderwijs te geven. Voorstanders van afschaffing der slavernij stichten scholen voor slaven, soms als onderdeel van een gewone school. ( bij het sluiten van een dergelijke school meende de jury in Lexington, Kentucky, dat “daarmee misvattingen werden opgeruimd in de geesten van degenen wier geluk afhing van hun onwetendheid.” De eerwaarde heer John Fee, die nooit een wapen droeg, richtte geintegreerde scholen op in Kentuckky, hoewel hij vaak werd lastig gevallen en één school in brand werd gestoken. Noorwegen tijdens de bezetting in 1942: In een poging om religies onder controle te krijgen benoemde Vidkun Quisling, het door de Nazi’s aangesteld staatshoofd, zichzelf tot hoofd van de Noorse Evangelisch Lutherse Kerk, waarbij 97% van de bevolking was aangesloten. De bisschoppen en 93% van de klerus namen ontslag. De meeste parochianen gingen met hen over tot altenatieve erediensten. Recent: Philadelphia en voorsteden. Een kleine geloofsgemeenschap, het Margaret Rope Forum was in 1967 opgericht door katholieken die zich ergerden aan de slechte kwaliteit van het onderwijs aan volwassenen en kinderen in hun parochie. Het forum begon met 70 families, leden uit 5 districten, koos een adviesraad, zorgde voor lessen aan kinderen en aan volwassenen, huurde priesters voor liturgie en zette een dienst op voor arme mensen en sociale aangelegenheden. Het lesschema voor de kinderen liep in de pas met de richtlijnen van het aartsbisdom en besteedde aandacht aan voorbereiding op het ontvangen van Sacramenten. Indianapolis. Toen het bisdom de Brigitta kerk sloot en liet afbreken, zetten de parochianen de kerkdiensten voort in het open veld. Uiteindelijk verhuisde de katholieke gemeenschap naar een kerk van de Episcopals en gingen daar verder met het houden van kerkdiensten. Kerk Hervorming: In parochies waar somige parochianen enorm teleurgesteld zijn, zou men iets kunnen leren van het Margaet Roper Forum en behalve het volgen van de mis in de parchiekerk, ook met een kleine groep in een huis kunnen samenkomen en een aparte eredienst groep of geloofsgemeenschap kunnen vormen. Het gevaar dat deze wending tot een schisma zou leiden, wat geen enkele Katholiek zou wensen, wordt vermeden en verkleind door alles openlijk te doen, volgens diocesane richtlijnen (zoals bij de scholing van kinderen) en leden aan te sporen actief te blijven in de eigen 86
parochie. Mei 2005 bisschop Pedro Casaldaliga verklaarde na de pauskeuze van Benedictus XVI: “Het pausschap is een ambtelijke dienstverlening, maar is niet de Kerk; de paus is geen God. We moeten met hem kunnen opschieten, ons gedragen als volwassen gelovigen en voortgaan op de weg. Grote instellingen veranderen pas als er sterke druk vanonderop wordt uitgeoefend. De Kerk, goddelijk en menselijk, zal pas veranderen als er in goede harmonie en van alle kanten druk wordt uitgeoefend vanonderop.”
80. Op weg naar gevangenschap Gevangenschap hoort normaliter bij burgerlijke ongehoorzaamheid. In voorkomende gevallen kan arrestatie en opsluiting echter worden uitgelokt om anderen in hun verzet aan te moedigen, solidariteit met de gearresteerden te laten blijken, druk uit te oefenen om ze vrij te krijgen, onbevreesdheid voor arrestatie te laten zien, rechtbanken en gevangenissen te overspoelen of meer publiciteit te krijgen voor de gewraakte zaak. Historie: Noorwegen tijdens de bezetting 1942. Toen Quisling bevel gaf om leraren van de Stabekk school te arresteren, gingen leraren die afwezig waren geweest, naar de gevangenis en vroegen om ook opgesloten te mogen worden. Jackson, Mississippi 1961: In het kader van vrijheidstochten tegen rassenscheiding in bussen organiseerde het Congres voor Rassengelijkheid om gevangenissen te vullen, de kosten drastisch te verhogen en het ongemak van zoveel gevangenen te hebben.
Aanhangsel 1 Bemin je vijanden Jezus' moeilijkste gebod is: "Bemin je vijanden". Toch zegt de hedendaagse theoloog Miroslav Volf dat daarmee de essentie van het christelijk geloof wordt weergegeven: God is een vriend voor ons zelfs als wij Gods vijanden zijn. Hiertoe zijn wij geroepen om met Gods hulp een vriend voor onze vijanden te zijn.Mahatma Gandhi, een Hindoe, erkende zowel de moeilijkheid als de mogelijkheid om vijanden lief te hebben. "Er is geen sprake van geweldloosheid", zei hij, als we slechts diegenen liefhebben die ons liefhebben. Er is alleen sprake van geweldloosheid als we degenen die ons haten liefhebben. Ik weet hoe moeilijk het is deze liefdeswet na te komen. Maar is het niet zo dat alle grote en goede dingen moeilijk te volbrengen zijn. Degene beminnen die ons haat is het moeilijkste van alles. Maar door Gods genade is zelfs het allermoeilijkste te volbrengen als we het werkelijk willen. Sommige mensen denken dat dit moeilijke gebod niet echt bij hen past.. "Ik heb geen vijanden" beweren ze. Maar Foy Valentine, een baptistische leider uit het Zuiden spreekt met meer realiteitszin als hij zegt: Vijanden schijnen tot het leven te behoren. Er zijn mensen die bepaalde zaken anders zien, die problemen willen oplossen op manieren die jij onacceptabel vindt of die sommige echt belangrijke kwesties van een totaal andere kant bekijken dan de jouwe... De vraag is: "Wat ga ik met die vijanden doen?" Jezus zegt: "Bemin je vijanden". Christenen dienen offerbereid en strijdlustig te zoeken naar het goede voor hen en niet naar het slechte...Dus, wat ga ik tegenover mijn vijanden doen? Ik bid voor hen. Ik zoek naar hun welzijn. Ik verheug me nooit over hun tegenspoed. Ik help hen als ze in nood zijn. Ik werk voor hun vrede en welzijn. Ik houd van hen. In hoofdstuk 3, stap 2, :"Bereid je spiritueel voor" spraken we over dit harde bevel. Hier volgen nog enkele suggesties, oefeningen en overwegingen met de bedoeling onze bekwaamheid te verdiepen om degenen die zich tegen ons verzetten te beminnen. Je kunt dit individueel of in groepen doen. Zeker is dat je het kunt toevoegen aan de rijke levenservaring van de leden of van je groep die zich inzet voor gerichte actie. 87
Put uit eigen ervaring Allen die dit lezen hebben in z'n kinderjaren of later wel eens iemand ontmoet die kwaad over hen sprak, hen dwars zat of zich tegen hen verzette op een of andere manier. Overdenk eens individueel of als groep hoe je omging met de gevoelens die dit verzet bij je opriep. Overdenk ook die keren dat je niet met gelijke munt terug betaalde. Wat stelde je in staat om erop te antwoorden met een zekere welwillendheid tegenover kwaadwilligheid? Welke lessen hebben tijd en afstand je geleerd? Welke ervaring deed je hiervan op die je zou kunnen gebruiken in actie om de Kerk te hervormen?
Blaas stoom af Onderdrukte emoties kunnen onverwachts exploderen. Als je groep ermee geholpen is reserveer enige tijd om het ongenoegen over hetgeen niet bevalt in de Kerk te spuien. Je zou zo kunnen beginnen:" Dit is een moment om lucht te geven aan onze gevoelens ongecensureerd en niet veroordeeld. Voor deze minuten geldt deze regel nummer een: Kom ermee voor de dag. Regel twee is: Kritiek hierop of andere uitlatingen zijn niet toegestaan. Nadat je een tijdje dol bent gemaakt, kom terug tot de kern, waar Jezus beval om degene die zich tegenover je stellen lief te hebben, te bidden voor degenen die je uitschelden en goed te doen aan degenen wier gedrag onze verontwaardiging opwekte.
Put uit de H.Schrift v Houd Bijbelverzen in gedachten die handelen over liefde tot je vijanden v Bid rond Eph.2:13-18 Roep de tijd in herinnering waarin je Christus hebt ervaren als degene die "muren van vijandigheid” die mensen uit elkaar houdt neer haalde v Overdenk Petr. 3:8-17 Roep in een herinnering van het moment waarop je een belediging beantwoordde met een zegening. Hoe heeft het je aangegrepen? Hoe heeft het anderen die erbij betrokken waren aangegrepen? v Lees 2 Cor 5:14-21. Bedenk een mogelijkheid om een pleitbezorger te zijn van verzoening. Doe er iets toe. v Hanteer Rom 12:921 om je eigen gedrag kritisch te bekijken.
Oefening hoe tegenstanders kunt beminnen: 1. Maak een lijst van al degenen die zich verzetten tegen je hervormingactie (een priester, een bisschop, een diocesane ambtenaar, een organisatie, een vijandige leek?) 2. Lees hardop de woorden van Jezus Christus Lk 6:27: "Maar ik zeg tot u die luisteren wilt: Bemin je vijanden, doe goed aan wie je haten, zegen die je vervloeken, bid voor hen die je beschimpen. 3. Besteed rustig een paar minuten aan het overdenken van deze versen zoals bedoeld voor jou en je groep. 4. Bid hardop voor elke tegenstander van je lijst. 5. Bespreek in het licht van dit vers enkele praktische manieren om de liefde tot je tegenstanders te tonen. 6. Ga aan de gang met een of meer stappen die je wilt nemen om deze manieren ten uitvoer te brengen. Bijvoorbeeld: a. Schijf aan je tegenstander een brief waarin je je geloof in liefde tot uitdrukking brengt, op een correcte en verzoenende toon. Span je tot het uiterste in om alle positieve dingen die je in alle eerlijkheid over die persoon kunt zeggen nog voor je enige kritiek geeft of aanbeveling doet. b. Schrijf een brief waarin je om een foto van hen vraagt met de mededeling dat je die aan de groep zult doorgeven zodat elk lid meer persoonlijk voor hen kan bidden. c. Verplicht je tot gebed voor je tegenstander telkens als hij je voor de geest komt. 88
Denk na over welwillendheid (agape) Denk na over de betekenis van de Bijbelse aansporing tot welwillendheid. Kan "de agape" je helpen bij het zien hoe je vijanden lief te hebben? Bedenk dat we onze tegenstanders niet aardig hoeven te vinden, of affectie voor hen zouden moeten hebben of hun vrienden zouden willen zijn. Het is een keuze om goede wil te tonen zelfs als ze je vijandig tegemoet treden, onbegrip tonen, minachting of verzet.
Gebruik posters Ter herinnering aan waar we voor staan: Plak krachtige teksten tegen de muur van je ontmoetingsruimte, zoals de hier volgende: Bhagavad Gita(heilige hindoetekst) Als je een held wil herkennen let er dan op of hij haat met liefde kan beantwoorden. Cesar Chavez: "Ik ben ervan overtuigd dat de moedigste daad, de sterkste daad van menselijkheid bestaat in het zich opofferen voor anderen in een geweldloos gevecht voor gerechtigheid. Mother Jones (pionier voor de arbeidersbedeweging 1830-1930) : "Ik ben daar aanwezig waar een gevecht tegen ongerechtigheid plaats vindt. Shelly Douglass(katholieke vredesactiviste): Samengevat betekent geweldloosheid het zoeken naar datgene wat rechtvaardig en liefdevol gedaan moet worden en het ook te doen temidden van de waarheid. Abraham Lincoln Ik vernietig mijn vijanden als ik ze tot mijn vrienden maak. Miroslav Volf (hedendaagse theoloog)"De christelijke basis om je vijanden lief te hebben/te omarmen is het geloof dat God ons zo evenzeer heeft lief gehad dat Hij voor ons geleden heeft zelfs ofschoon wij zijn vijanden waren".
Martin Luther King " In het centrum van geweldloosheid staat het principe van liefde". Moeder Theresa: "In ons stervensuur, als we oog in oog met God komen te staan, worden we beoordeeld naar gegeven liefde; niet naar hoeveel we hebben gedaan, maar met hoeveel liefde we onze ondernemingen hebben gedaan. St Paulus: "Wees elkaar niets schuldig, behalve liefde. . . De liefde berokkent uw naaste geen kwaad, dus de wet vindt zijn vervulling in de liefde".
Maak gebruik van gebed voor een geweldloos hart Probeer samen aan het begin of einde van een samenkomst een gebed als volgt:"God, onze schepper, doordring ons van uw H.Geest, opdat we naar de ander uitdrukking kunnen geven aan de liefde en het voorbeeld van Jezus. Laat geweldloosheid in woord en hart in ons bewaard blijven. Help ons degenen die zich tegen ons verzetten te beminnen. Doe ons kalm zijn als we uitgedaagd worden. Geef ons kracht om ons te verzetten tegen ongerechtigheid en om weerstand te kunnen bieden aan wat verkeerd is, zowel in de wereld als in de Kerk. Sterk ons om het lijden te kunnen dragen in plaats van het te bestrijden. Liefdevolle God, wij vertrouwen op de steun van uw liefde en kracht. Verleen ons overvloedige genade om dit gebed te kunnen vervullen. Amen" 89
Nog een gebed: "Liefdevolle God, gedurende onze campagne gaan we ons begeven te midden van mensen die het niet met ons eens zijn, die zich tegen ons verzetten, die ons zelfs kwaad toewensen. Help ons a.u.b., gehoorzamend aan uw Zoon, voor hen te bidden, te zoeken hoe we goed aan hen kunnen doen, hen te helpen als ze in nood zijn en ons nooit te verheugen of hun ongeluk". Als regelmatig, persoonlijk gebed: "Heer Jezus, bevrijd mij van wrok en minachting. Vervul mij van uw liefde".
Bidt zoals de heilige Franciscus Vorm een groep om tijdens je actie dagelijks het gebed van St, Franciscus te bidden Heer, maak mij tot een Instrument van uw vrede. Laat mij liefde zaaien Waar haat heerst Vergiffenis waar onrecht heerst, Geloof waar twijfel heerst Hoop waar wanhoop heerst Licht waar duisternis heerst En vreugde waar droefheid heerst. Goddelijke Meester Vergun me om niet zozeer te zoeken Naar getroost te worden als naar het bieden van troost; Te verstaan in plaats van verstaan te worden Lief te hebben in plaats van geliefde te zijn Want wij geven wat we hebben ontvangen Wij vergeven waar we vergeving ontvingen; In onze dood is de geboorte tot eeuwig leven gegeven.
Verplicht jezelf tot een taal vol respect Woorden bevatten kracht. Schepping is het resultaat van Gods woord. In de menswording is het Woord vlees geworden. Met woorden moeten we niet onverantwoordelijk omgaan. Voor St Thomas was het gebruik van woorden om iemands reputatie te verwoesten een van de meest ernstige zonden. Het is zeer juist om krachttaal te gebruiken om ongerechtigheid aan te vechten. Zelfs overdrijving kunnen daar een plaats krijgen. Er doet zich een probleem voor als we voortdurend taal gebruiken zonder respect voor degenen die zich tegen ons opstellen. We kunnen minachtende of vage taal beantwoorden met respectvolle taal. Bijvoorbeeld, liever dan de bisschoppen allemaal op een hoop te gooien, noem ze : "onze broeders, de bisschoppen". Liever dan te spreken van een koppige priester die "nooit zal veranderen”, probeer te zeggen "ik bid dat de H.Geest nieuw licht bij hem zal doen opgaan. Een dergelijk taalverschuiving kan een verschuiving in ons te weeg brengen. Nieuwe gedragingen kunnen leiden tot nieuwe houdingen. Verandering in ons spreken over anderen kan de manier waarop wij naar die ander kijken veranderen en kan geleidelijk meer mededogen in ons bewerkstelligen. Vraag aan iemand in de groep om in beeld te brengen hoe vaak de woorden "wij, ons en zij "worden gebruikt. Overdenk dit gebruik aan het eind van de bijeenkomst. 90
Opbouw van overwicht In de overgrote meerderheid van de gevallen zijn onze tegenstanders geen slechte mensen. Als het clerici zijn kunnen ze gevangen zitten in ingeprente gedachtepatronen die zich hebben gevormd gedurende hun seminarieopleiding of door gedurende lange tijd bepaalde dingen zus of zo te doen. Ze kunnen bang zijn voor verandering. Als , zoals sommigen geloven, het lekenvolk is onderdrukt in een onderdrukkende structuur onder leiding van clerici, kunnen de onderdrukkers evenzeer gevangen zitten in het systeem als de leken. In elk geval doet geweldloosheid geen aanval op die verantwoordelijkheid tot overwicht zoals die overwichtstructuren zelf doen. Zoals Dr King zei, geweldloos verzet is gericht tegen de krachten van het kwaad eerder dan tegen personen die in die krachten gevangen zitten. Het gaat erom een nederlaag toe te brengen aan het kwaad maar niet ten koste van de persoon die slachtoffer is van het kwaad". In onze verhouding tot kerkleiders, wees respectvol zonder slaafsheid, zelfverzekerd zonder arrogant te zijn, ontvankelijk zonder kruiperigheid, bewust van je eigen gaven zonder die van anderen te negeren, wees uit op dialoog zonder twist, goed geïnformeerd zonder zelfvoldaanheid, sterk zonder uitdaging, toegewijd zonder halsstarrigheid, moedig zonder hanengedrag, stoutmoedig zonder respectloosheid, verzoenend en vergevingsgezind zonder het zicht of gerechtigheid te verliezen.
Aanhangsel 2 Checklist voor de organisator Kopieer deze bladzijden en steek ze in je achterzak of portemonnee. Deze controlelijsten dienen als handige verkorte geheugensteuntjes voor alle stappen in een goed georganiseerde doelgerichte campagne. Gebruik ze om het geheel van je doestellingen in gedachte te houden, belangrijke doelen zul je moeten bewaken en er moet gelet worden op belangrijke verantwoordelijkheden. Belangrijke onderdelen worden meer gedetailleerd uit de doeken gedaan in Hoofdstuk 3, zodat , als je zoekt naar meer specifieke informatie betreffende sommige onderdelen, je je eenvoudig de aangegeven bladzijden.kunt naslaan.
De Twaalf Stappen van de organisator 1. Maak onderscheid tussen persoonlijk en groepsengagement. Een geweldloze actie of campagne vraagt tijd, inspanning en geestelijke energie. Wees er redelijk zeker van dat je groep vrij genoeg is en gemotiveerd genoeg om aan deze eisen te voldoen. 2. Bereid je geestelijk voor. Laat je boosheid je intelligentie aandrijven. Transformeer je boosheid tot "liefdevolle agape". 3.Maak van je groep een eenheid Trek mensen aan. Kweek een positieve groepsgeest. Houd doeltreffende, van gebed vervulde bijeenkomsten. Verdeel het werk. Blijf je verdiepen in het begrijpen van evangelische geweldloosheid. 4.Doe aan onderzoek Houd de feiten zuiver. Tracht de andere kant van de zaak te begrijpen. Kijk uit naar alternatieve oplossingen.
91
5. Ontwerp een beleid Ontwikkel een visie. Wees helder in de waarde die je hanteert. Stel duidelijke doelen. Maak een doorwrochte inschatting. Besluit tot actie met hoge doelen. Denk na over de mogelijkheid van methodes tot directe actie. 6.Overleg Overleg met mensen die de verandering kunnen te weeg brengen, onderhandel niet met portiers. Bereid je zorgvuldig voor op elke bijeenkomst. Benoem een onderhandelingsteam. Stel een agenda op. Als onderhandelingen mislukken, maak ruimte voor volgende stappen. 7.Leid op tot en bouw aan bredere ondersteuning. Versterk je reikwijdte. Spreek de mensen aan op hun waarden. Probeer allerlei benaderingswijzen met inbegrip van persoonlijke gesprekken. 8.Maak je klaar voor directe actie Maak een inschatting van je strategie. Onderzoek je mogelijkheden tot doelgerichte actie vooral om je doelen te bereiken.(zie de 80 methodes in hoofdstuk 4).Maak afspraken over geweldloosheid. Besluit tot taken die vervuld dienen te worden en door wie. Hier volgt een controlelijst van de 8 meest fundamentele taken.: o Rangschikking o Werving o Relatie tot de media o Symbolen en spandoeken o Folders o Voordrachten o Waarnemers en vredebewakers o Contact met de politie Andere mogelijke taken: o Verken het demonstratie terrein en/of de route o Denk aan support van de families en de zorg voor de kinderen o Medische voorzieningen(zonnesteek bij warm weer. Blessures) o Coördinatie van het transport o Uitrusting ( podium, geluidsinstallatie) o Financiën/fondswerving o Juridische adviseurs/advocaten o Water o zangers en bladmuziek o Voedsel o Vredige gezangen o Foto's en video-opnames o Training o Schoonmaak. 9. Oefen de directe actie Maak gebruik van een externe trainer of organiseer je eigen training. 10.Doe een uiteindelijke oproep 11. Ga over tot krachtige maar liefdevolle gerichte actie Hier een controlelijst van wat er te doen staat Voorafgaande aan de demonstratie o Ordening: Uiteindelijke planning. Zijn alle verantwoordelijkheden verdeeld? Past alles in elkaar? Verzamelplaats? o Werving: Laatste telefoontjes en e-mails om tot maximum deelname te komen. o Team voor de media: Contacten met de pers, gesprekken, interviews. Wie staat de pers te woord? Kapstokken voor het nieuws? 92
o Symbolen, Spandoeken: Wie zorgt dat ze ter plaatse komen? Wie zal ze in de demonstratie dragen? o Folders: Wie schrijft ze? Zijn er genoeg kopieën? Wie deelt de folders uit op de dag van de demonstratie? o Mededelingen: Werkt alle equipment? Wie zorgt dat het ter plekke is? Wie stelt het in werking? Megafoons? o Waarnemers en vredebewakers: Neem contact op met je basisgroep en bekijk wat zij van plan zijn. Zijn ze klaar voor geweldloosheid? Wie gaan het contract uitdelen? o Contact met de politie: Bel de betreffende bureaus op. Breng ze op de hoogte voor zover van toepassing. Vergunning voor de plaats (indien nodig). Wees vriendelijk, wees bereid tot onderhandelen over niet essentiële zaken, maar houd voet bij stuk over essentiële zaken. Op de dag van de demonstratie o Coördinatie: Geef aanwijzigingen voor de aftrap. Verzeker je ervan dat de mensen de juiste plaats hebben ingenomen. Denk er om dat je een dienende leider bent. o Werving: Verzamel namen en informatie over nieuwe mensen. Nodig hen uit voor toekomstige planning en actie. o Het team voor de pers: Zorg voor vroegtijdige gesprekken met de media. Wie is de woordvoerder? Verstrek persberichten aan de verslaggevers. o Symbolen en spandoeken: Breng ze ter plekke en zorg voor mensen die ze dragen. o Folderverspreiders: Zoek een goede plaats voor de verspreiding. Deel de folders uit met een glimlach. o Mededelingen: Iemand is verantwoordelijk voor elk onderdeel van het equipement. Zorg dat de geluidsinstallatie ter plekke is. o Waarnemers en bewakers: Spoor ieder aan tot geweldloosheid. Bespreek verdeeldheid hierover. o Contact met de politie: Laat weten we je bent. Bezorg hen een folder en de overeenkomst van geweldloosheid. Beantwoord vragen. Wees vriendelijk en meegaand, maar helder en vastberaden m.b.t. je doelen, je rechten en wat je van plan bent te doen. 12. Vier, evalueer en maak volgende plannen
Aanhangsel 3 Strategische analyse Sommige van de hieronder genoemde vragen kunnen ondubbelzinnig beantwoord worden. Sommige doen een beroep op je beste inschatting gebaseerd op gangbare kennis. Sommige kunnen helemaal niet opgelost worden. Het is van geen cruciaal belang dat elk antwoord optimistisch of positief zou moeten zijn. De strategische aanpak heeft iets van een militair strijdplan- je doet je best naargelang je kunt.(Generaal Eisenhower had ook niet alle antwoorden klaar voor dat hij besloot de D-day aanval op te pakken,6 juni 1944.)
Kwesties om je groep van gerichte actie in te schatten 1. De mensen: Hoeveel mensen zijn er lid van onze groep? Hoeveel mensen buiten onze groep(individuen en instellingen) kunnen we er bij tellen als met ons verbonden, als deelnemers bij een directe actie of als steunbetuigers? Wie zijn onze natuurlijke bondgenoten(bijvoorbeeld activisten voor vrede en gerechtigheid, Katholieke Arbeiders, of groepen van kerkhervormers)? Hoevelen zijn er onderdeel van een bredere cirkel die zich zou kunnen aansluiten bij de campagne als we hen zouden kunnen helpen bij het begrijpen van de kwestie en wat wij van 93
plan zijn? Kunnen wij andere mensen aantrekken die niet wensen te demonstreren, maar die andersoortige ondersteuning kunnen geven? Welke organisaties zouden ons mensen kunnen aangeven om ons te helpen. Zijn er priesters of religieuzen die zich zouden willen aansluiten als ze daartoe worden uitgenodigd? Zijn er sympathisanten binnen het machtsinstituut die, als ze benaderd worden, ons dekking geven of zelfs openlijke steun? 2. Onze groep: Werken we redelijk goed samen? Lopen onze bijeenkomsten gladjes genoeg om het noodzakelijke werk gedaan te krijgen. Zijn er mensen die de verantwoordelijkheid nemen voor het werk dat er gedaan moet worden? Wees ervan bewust dat we niet volmaakt hoeven te zijn; zijn er soms onderlinge conflicten(persoonlijke botsingen, rivaliteiten, krachtmetingen, diepgaande onenigheid) die ernstig genoeg zijn om onze aandacht te vragen voor dat we tot directe actie overgaan? 3. Geweldloosheid Welke kennis en ervaring hebben onze leden en leiders met geweldloze directe actie ? Hebben wij de vaardigheid en de kennis – of kunnen wij die verwerven- die nodig is voor effectieve directe actie? Zijn wij in staat elke boosheid die wij voelen creatief in goede banen te leiden naar een welwillendheid(agape) ? Hoevelen van ons hebben een training in geweldloosheid doorgemaakt? Hoe kunnen we meer training krijgen? 4. Engagement Hoe diepgaat onze zorg voor dit probleem? Waar staan wij in een schaal van 1 tot 10 dwz van uiterst zwak tot een extreem goede toewijding Hebben we een kern van mensen die, voor wie al het andere om het even is, zullen volhouden ongeacht de sancties die gezagsdragers zullen opleggen? 5.Onze Boodschap: Appelleert onze boodschap aan de waarden die door katholieken breeduit worden gedragen? En door andere christenen? Door andere religieuze groeperingen? Door het brede publiek? Hebben wij geloofwaardige argumenten? Hebben wij woordvoerders die onze boodschap helder en krachtig kunnen verwoorden? 6.Strategiën: Hebben wij groepsleden die handigheid hebben in het ontwerpen van strategieën? Hebben we strategieën en tactiek voor directe actie gekozen om het publiek voor te lichten door het schilderen van een helder en indrukwekkend beeld van de onrechtvaardigheid en bedrieglijkheid van de rationaliseringen die worden aangewend om de zaken te verdoezelen.? Worden met onze strategieën monumenten opgericht? Laten ze verbeteringen zien hoe de zaken aan te pakken? 7.Geest: Zijn wij mensen van gebed? Worden wij gevoed door eredienst en eucharistie? Vertrouwen we op Gods leiding en kracht? Hebben we redenen om te geloven dat God ons vraagt de volgende stap te nemen tot directe actie? 8.Gevoelstoestand: Zijn we psychisch en fysiek ervoor klaar? Hebben we voldoende energie ons hier doorheen te slepen? Zijn er mensen die uitgeput zijn of afgebrand en aan rust toe? Als er echte offers worden gevraagd, staan wij dan toch klaar om voorwaarts te gaan? 9.Communicatie: Hebben wij voldoende manieren om met elkaar te communiceren ook in noodsituaties? Zijn wij klaar om onze boodschap over te dragen naar onze leden? Naar het grote publiek? Naar de katholieke bevolking? Naar kerngroepen? Hoe is onze relatie tot de media? Wat voor publiciteit kunnen we verwachten? Hebben we wat vrienden of sympathisanten bij de media? Als dat niet zo is, kunnen we ze voor ons winnen? 10.Financieën: Hebben we fondsen (of kunnen we ze verwerven) om de uitgaven te bestrijden die voor directe actie nodig zijn? Hebben we een financieel deskundig lid die onze fondsen kan beheren? 94
11.Sterktes en zwakheden: Waarin zijn wij in zijn algemeenheid het sterkst ? Waarin het zwakst en het meest kwetsbaar? Hoe kunnen we daaraan het best ondersteuning geven? Kunnen onze sterkste kwaliteiten gebruikt worden om naar voren te halen waarin onze tegenstanders het zwakst en meest kwetsbaar zijn? 12.Afweging: Wat zijn de pro’s en contra’s als we verder gaan met directe actie? Voor zover we kunnen inschatten: Zijn pro’s sterker dan de contra’s? Wat kunnen we tot stand brengen met de mensen en de bronnen die we vandaag ter beschikking hebben?
Vragen om voor te leggen aan de machthebbers 1. In welke mate mogen de machthebbers zich verheugen over de steun die zij krijgen van katholieken en van de bevolking in het algemeen? Op welke manier denken zij de katholieken achter zich te krijgen? Wie zijn hun natuurlijke bondgenoten? Welke vertegenwoordigers van de machthebbers gaan ons geloofwaardig antwoorden? 2. Sancties: Welke methodes zouden zij kunnen aanwenden om ons van actie af te houden? Redelijke argumenten? Afzonderlijke berisping? Anderen benaderen om ons er van af te houden? Publieke aanvallen om ons in diskrediet te brengen? Kerkelijke straffen? Beroep doen op de veiligheid? De politie inschakelen om arrestaties te verrichten? Welke sancties hebben zij in het verleden gebruikt tegen andere groepen die veranderingen wilden? 3. Vasthoudendheid: M.b.t. de kwestie waarop wij ons richten: hoezeer proberen de machthebbers het te houden bij de status quo.? Waar staan zij in een schaal van 1 tot 10 Staan ze wellicht op het punt zich in te graven en verzet te plegen tot het bittere eind? Of zijn ze meer flexibel? (Als de directe actie blijkt zich te verzetten tegen enige basis doctrine of tegen de leer van de Katholieke Kerk, dan kun je keiharde weerstand verwachten). 4 .Communicatie: Hoe effectief zijn machthebbers wellicht in het uitdragen van hun boodschap naar katholieken en het brede publiek? Hoe zullen zij dat doen? Hoe is hun relatie met de massamedia? Kunnen ze misschien steun verwerven door welwillende geschriften, artikelen en commentaren? 5. Strategieën: Wat is het niveau van hun strategische bekwaamheid? Welke strategieën en tactiek gebruiken ze wellicht in antwoord op onze uitdaging. 6. Sterkte en zwakheid: Waarin zijn zij het sterkst? Waarin zijn zij het meest kwetsbaar? (Bijvoorbeeld, in hun behuizing, een zwak punt om christelijke leider te zijn terwijl je leeft in een situatie die zo tegengesteld is aan de waarden van Jezus Christus.)
Aanhangsel 4 Belangrijke elementen voor een succesvolle geweldloze campagne De lunchroom bezettingen ingezet door Zwarte studenten in 1969 in Greensboro, North Carolina, zijn een klassiek voorbeeld van succesvolle gerichte actie. Deze actie maakte het besluit duidelijk van zwarte mensen om gelijke behandeling te krijgen. Het ondergraaft de fabel dat zij gelukkig zouden zijn met (rassen)scheiding. De heftige negatieve reactie van blanke voorstanders van scheiding haalde de gewelddadigheid en wrok naar boven die nodig was om de status quo van scheiding te handhaven. Het belicht een onrechtvaardige situatie die in het duister had gestaan. Het geeft een levend beeld waarvoor geen ingewikkelde uitleg nodig is om dit te verduidelijken. Amerikaanse activisten voor burgerrechten noemden dit een socio-drama, een soort openbaar theater 95
dat visueel en verbaal zijn boodschap voordraagt, dat de gemoederen raakt, de harten, en hoopvol de gewetens die dit koesteren. In zijn beroemde :Brief vanuit de Birmingham gevangenisl" schreef Martin Luther King dat zijn benadering "op deze manier de kwestie zozeer dramatiseert dat ze niet langer ontkend kan worden...Onrechtvaardigheid moet worden blootgelegd". Elke campagne van effectieve gerichte actie die geworteld is in evangelische geweldloosheid bevat 12 essentiële eigenschappen: 1 De actie is geworteld in geloof en gebed. 2 Ze voedt het publiek op door een "socio-drama" te scheppen dat een helder en scherp beeld geeft van de onrechtvaardigheid en valse redeneringen om het te verdoezelen. 3 Ze doet een appel op breed aanvaarde waarden zoals rechtvaardigheid, vrijheid, geloof, Jezus' voorbeeld en het ontbreken van schijnheiligheid. 4 Ze is gebaseerd op waarheid en gerechtigheid en wordt niet gebruikt om een ongefundeerde aanspraak te maken op onrechtvaardigheid. 5 Ze vertoont een weldoordachte strategie - de sterkste eigenschappen van groepen van gerichte actie worden aangewend om de zwakheden en kwetsbaarheden van machthebbers te belichten. 6 Ze heeft stootkracht en voert naar een climax( zoals bijvoorbeeld "de Zoutmars naar de zee" van Gandhi. 7 Haar deelnemers zijn bereid offers te brengen voor hetgeen waarin ze geloven. 8 Haar deelnemers tonen creatieve welwillendheid tegenover hun tegenstrevers. 9 De campagne is niet een zomaar alleen staande actie. De druk wordt weken, maanden en zelfs jaren vol gehouden. 10 Ze is direct, niet indirect. Ze doet een onverbloemde aanval op onrechtvaardigheid met overtuigingskracht, protest, het niet meewerken en tussenkomst. 11 Ze heeft aantrekkingskracht op mensen die het zien en voorziet hen van positieve ideeën hoe zij dezelfde onrechtvaardigheid aan de orde kunnen stellen. 12 Ze biedt een oplossing waardoor de onrechtvaardigheid kan overwonnen worden.
Aanhangsel 5 Burgerlijke ongehoorzaamheid en gehoorzaamheid aan God Arrestatie, gevangenis en gerecht De meeste geweldloze gerichte actie brengt geen inbreuk op de wet en risico van arrestatie met zich mee. Er zijn echter tijden waarin degene die zich engageerde met actieve geweldloze actie tot de conclusie komen dat : We moeten god mee gehoorzamen dan enig andere menselijke autoriteit. (Hand 5:29)
Wat is burgerlijke ongehoorzaamheid? Omdat het zo vaak vermeende gehoorzaamheid tot God liever dan het volgen van de menselijke wet met zich meebrengt, geven veel christenen de voorkeur aan de term "goddelijke gehoorzaamheid boven burgerlijke ongehoorzaamheid". Hoe we het ook 96
noemen, deze vorm van gerichte actie breekt bedachtzaam, vredelievend en openlijk in op een of meer wetten, decreten, regelingen of politionele bevelen en wordt gezien als onwettig om een hoger doel te ondersteunen.
Hoe kunnen christenen het doorbreken van de wet rechtvaardigen? Het is duidelijk dat er tijden zijn waarin het moreel verantwoord is de wet te doorbreken beter dan eraan te gehoorzamen. Al de anti-joden wetten in Nazi Duitsland waren volkomen legaal, maar nu prijzen we degenen die weigerden deze wetten te eerbiedigen om de joden te beschermen als morele en religieuze helden. We bewonderen ook werkers aan de ondergrondse spoorweg in de V.S., ook al doorbraken ze de "Fugitive Slave Law". Toen Rosa Parks, een toegewijd christen, weigerde haar stoel vóór in de bus af te staan aan blanke passagiers, doorbrak zij de "Alabama wet". Deze handeling van burgerlijke ongehoorzaamheid deed een krachtige, geweldloze beweging ontstaan die een einde maakte aan honderd jaar legale rassenscheiding in zuidelijk Amerika. De H.Schrift beschrijft heel wat gevallen van burgerlijke ongehoorzaamheid. Goddelijke gehoorzaamheid wordt beschreven in passages zoals Exodus 1:15-2:10, Esther 3:8; Daniel 6:1 en Marcus 2:23-24, om er maar een paar te noemen. Zo rechtvaardigt de katholieke theologie de burgerlijke ongehoorzaamheid. De officiële, door het Vatikaan goedgekeurde "Catechismus van de Katholieke Kerk" leert dat een burger in geweten verplicht is om niet de richtlijnen van burgerlijke autoriteiten te volgen als die in tegenspraak zijn met datgene wat de morele orde, de fundamentele rechten van personen, van ons vraagt of de leer van het Evangelie.
Als je groep burgerlijke ongehoorzaamheid overweegt Als je groep burgerlijke ongehoorzaamheid overweegt, zijn er diverse stappen die je dient te zetten. Allereerst: moedig degene die hierover denken aan om in gebed te onderzoeken of dit het is hetgeen God van hen vraagt. Gearresteerd worden is een ernstige zaak. Niemand mag onder druk gezet worden. Ten tweede, deelnemers dienen zich voor te bereiden. Zij moeten voor dekking zorgen voor hun verantwoordelijkheden voor thuis en hun werk als ze weg zijn. Tijdens hun arrestatie, zal de politie waarschijnlijk beslag leggen op hun bezittingen(die na vrijlating weer moeten worden teruggegeven). Daarom moeten ze ervoor zorgen dat ze niets bij zich hebben dat als wapen beschouwd kan worden (zelfs geen nagelvijl) of als illegale (genees)middel. Als iemand gewoon medicijnen bij zich heeft, verzeker je je ervan dat ze in de origineel voorgeschreven verpakking zitten. Het bezit van een illegale "drug" kan leiden tot andere beschuldigingen. Zij die bepaalde medicijnen nodig hebben moeten er zich van bewust zijn dat ze die niet terugkrijgen vóór dat ze vrijgelaten worden uit de gevangenis. Ten derde, pleeg legaal overleg voor advies. Het zou ideaal zijn als er een advocaat is die sympathiseert met de zaak en ervaring heeft met zaken van burgerlijke ongehoorzaamheid. Sommige mensen kunnen kiezen om op te treden als hun eigen advocaat en wensen geen rechtsbijstand. Sypathiserende advocaten kunnen nochtans onschatbare advies geven en steun geven voorafgaand en tijdens de arrestatie. Zij kunnen voor het hof diegenen vertegenwoordigen die legale verdediging wensen en kunnen adviseren rond kwestie als borg, verwikkeling in het verweer, en de wettelijke rechten gedurende de opsluiting. Ten vierde: Breng de deelnemers op de hoogte van de wettelijke risico's. Zoek uit van het doorbreken van welke wetten zij beschuldigd kunnen worden en met welke mogelijke straffen zij geconfronteerd kunnen worden. Onthoud dat rechters dikwijls het beleid hebben om een lagere dan de maximale straf op te leggen, en in het geval van geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid doen ze dat dikwijls ook. Maak nochtans aan je groep 97
duidelijk dat wettelijk onderzoek slechts een gefundeerde inschatting is. Met behulp van wettelijk advies kun je een redelijke inschatting maken van wat er staat te gebeuren, maar zeker weten doe je niet. Sommige kernkwesties zijn die die voor je groep onderzocht moeten worden zijn: Welke handhavende instantie is de meest waarschijnlijke om over te gaan tot arrestatie(federale, staats- of lokale)? Waar zal de groep waarschijnlijk worden opgesloten? Wat zijn de meest waaschijnlijke legale stappen te ondernemen vanaf de tijd van arrestatie tot de gerechtelijke beschikking? Ten vijfde, leg contact met de politie in het rechtsgebied waar je burgerlijke ongehoorzaamheid plaats vindt om hen te informeren over de plannen van je groep en over haar geweldloze bezieling. Je vraagt geen toestemming. Het gesprek kan je zo een idee geven over de waarschijnlijke reactie van de politie op de dag van je actie. Onthoud dat gerechtelijke wetshandhavers zullen proberen je te ontmoedigen door de gestrengheid van mogelijke straffen zeer te benadrukken of door je te vertellen dat je niet kunt demonstreren op de gekozen locatie.Stel je open voor redelijke argumenten, maar hou vast aan je grondwettelijk recht op geweldloze demonstratie om klachten verholpen te krijgen. (Grondwet van de V.S. Amendment 1). Alle onzekerheden rond mogelijke straffen en reacties van de politie kunnen vanuit gelovig standpunt positief werken. Ze herinneren ons er namelijk aan dat onze actie in Gods handen ligt en niet in die van onszelf. Wanneer we ons overgeven aan de genade van de politie en de rechterlijke macht, leren we iets begrijpen van de laatste dagen van Jezus Christus.
Wat gebeurt er in de V.S vóór, tijdens en na een arrestatie? Zelden volgt op burgerlijke ongehoorzaamheid geen arrestatie. Ofschoon het uitvoeren van een actie gewoonlijk onmiddellijk tot arrestaties leidt, is het bekend, dat de politie soms daarmee wacht totdat de groep vertrekt. Soms vervoert de politie mensen over een flinke afstand per bus en laat ze dan vrij. Meestal leidt burgerlijke ongehoorzaamheid tot arrestatie. De wettelijke procedure is niet hetzelfde in alle districten. Over het algemeen worden echter de volgende stappen genomen. 1. Waarschuwing: Meestal waarschuwt de politie demonstranten voordat ze overgaat tot arrestaties in dit soort bewoordingen: Vertrek binnen vijf minuten, anders worden jullie gearresteerd. Kijk goed wat de politie doet en neem daarvan zo mogelijk notitie. Wat je ziet kan later van pas komen bij een getuigenis voor de rechtbank. Bijvoorbeeld als de politie later beweert, dat ze gewaarschuwd heeft, maar dat feitelijk niet heeft gedaan. 2. Arrestatie. De politie zal je waarschijn eerst fouilleren en dan in handboeien slaan van metaal of plastic. Dan vervoeren ze je per politiewagen of busje naar een plaats om je op te sluiten, een politiebureau, een stads- of streekgevangenis. Dit is een uitstekende gelegenheid om met woorden en lichaamstaal welwillendheid ten opzichte van gedragsdragers en de geweldloosheid van Jezus in praktijk te brengen. De apostel Petrus schreef:”Wees niet angstig of bang voor hen, maar laat de Heer Jezus Christus uw hart vervullen”( 1 Petrus 3:14-15). 3. Beschuldigingen. De ambtenaren moeten bij een arrestatie deze meteen motiveren door beschuldigingen tegen u uit te brengen. U kunt bijvoorbeeld beschuldigd worden van het niet opvolgen van het bevel van een politieagent in functie. De beschuldigingen staan daarmee nog niet vast en kunnen nog gewijzigd worden voordat je wordt voorgeleid. Als je echter gebruik maakt van een advocaat, dienen aan deze vóór de voorgeleiding de beschuldigingen te worden meegedeeld. 4. Verbalisering en het proces. Bij een arrestatie zul je ter plaatse of later worden geverbaliseerd. Wat je bij je hebt wordt beschreven en ingenomen; je krijgt het terug als je vrij komt.. Er wordt een foto van je genomen en afdrukken van je vingers gemaakt. Er wordt aantekening gemaakt van je naam, adres, beroep en 98
5.
6.
7.
8. 9.
sociale verzekeringsnummer. Het is niet waarschijnlijk, maar wel mogelijk dat je gefoullieerd wordt ( op de aanwezigheid van drugs of wapens) en dat je je kleren kleren moet verruilen voor gevangeniskleding. Gevangenis. Zij die deelnemen aan acties van burgerlijke ongehoorzaamheid worden in de V.S. ofwel opgesloten in een grote ruimte of in een cel. Die cellen kunnen soms heel oncomfortabel zijn door te veel mensen, geluidsoverlast, koude of hitte en een open toilet en wasbak..Je hebt wel het recht om te bellen maar je kunt niet bij een telefoon komen; je hebt het recht om te overleggen met je advocaat, maar je krijgt er geen te zien voordat je wordt voorgeleid. Ze kunnen je naar huis laten gaan als je een verklaring tekent dat je terugkomt zodra de zaak voor het gerecht komt. Het kan zijn dat ze je enkel op borgtocht vrijlaten; je deponeert een bepaald bedrag met de verzekering dat je terugkomt zodra de zaak aan de orde is. Het kan je eigen geld zijn of geleend van een borgtochtagentschap. Voorgeleiding en pleit. Vaak wordt je voor een rechter geleid samen met andere demonstranten. Als je een advocaat hebt zal deze je daar vertegenwoordigen. De rechter zal je wijzen op je rechten, vertellen, waarvan je wordt beschuldigd en vragen welk soort pleidooi je kiest. Je kunt kiezen: schuldig, onschuldig of nolo contendere. (Dit laatste betekent dat je de feiten aanvaardt zoals ze zijn gesteld, maar dat je geen schuld bekent en jezelf niet zult verdedigen). Als je <schuldig> pleit, zal de rechter ofwel meteen een oordeel uitspreken of een dag vaststellen, waarop een oordeel wordt uitgesproken. Als je pleit, zal de rechter normaliter een dag vaststellen, waarop de zaak voorkomt, je op borgtocht vrijlaten of op je belofte om op de gegeven dag terug te komen. Rechtzitting. Als je pleit , zul je voor een jury worden voorgeleid of nog waarschijnlijker voor een rechter. De aanklager moet proberen te bewijzen dat je wettelijk schuldig bent. Je advocaat kan jou of de hele groep verdedigen. De rechter kan je al dan niet de kans geven een verklaring af te leggen over de reden, waarom je burgerlijk ongehoorzaam bent geweest. Vonnis. De rechter of de jury spreekt je vrij of acht je schuldig. Uitspraak. Als je schuldig bevonden wordt, zal de rechter ofwel meteen of later een gemotiveerde gedetailleerde uitspraak doen. Voor de uitspraak zul je vaak de gelegenheid hebben om zaken onder de aandacht van de rechtbank te brengen met betrekking tot de aan de orde gestelde kwestie en bijzonderheden die de uitspraak zouden kunnen beïnvloeden. Met de uitspraak kan je gevangenisstraf worden opgelegd, het betalen van een boete, een werkstraf, een proeftijd of een opgeschorte uitspraak. Als gevangenisstraf wordt opgelegd, kan die onmiddellijk ingaan of op een latere datum door de rechter bepaald.
10.
Steun voor gevangenen Het is goed om iemand of een steungroep aan te wijzen die contact onderhoudt met gevangenen en die hen begeleidt bij juridische procedures. Voor de getroffenen is het een geruststelling te weten dat er buiten vrienden zijn, die hen niet in de steek laten. De begeleiders dienen in nauw contact met advocaten taken te verdelen. Hier volgt wat ze zoal kunnen doen: 1. een lijst bijhouden van degenen die gearresteerd zijn. 2. nagaan bij de politie en de advocaten, waarvan de gearresteerden worden beschuldigd, waar ze worden vastgehouden, waar en wanneer ze zullen worden voorgeleid. 3. familie en vrienden laten weten wat er is gebeurd. 4. zorgen voor de aanwezigheid van sympathisanten in de rechtszaal, wanneer een aanklacht wordt uitgebracht of een oordeel wordt uitgesproken.. 99
5. vervoer klaar hebben staan voor degenen die worden vrijgelaten. 6. een inzameling organiseren om kosten te dekken, wanneer er een borgtocht wordt geëist of boetes worden opgelegd. 7. aandacht schenken aan vrienden van de gevangene, collega's van het werk en familie. Die kunnen in problemen zijn geraakt - of minstens ongemakken ondervinden bij het toebedelen van taken en de zorg voor kinderen. Ze zullen zich zorgen maken om de gearresteerde. Zorg dat ze ondersteund worden bij de zorg voor kinderen, maar ook financieel, emotioneel en spiritueel.
De sfeer van getuigen Wanneer we handelen in de overtuiging, dat het volgen van Gods wil soms eist dat we burgerlijke wetten overtreden, raken we verbonden met christelijke getuigen van weleer. Tienduizenden getuigen hebben - met of zonder naam - dit pad betreden. Zij volgden de voetstappen van Jezus Christus zelf. Het getuigenis van menige krachtdadige gelovige is in dit boek te vinden. Hun voorbeeld dient als praktisch model voor onze wijze van handelen en als bron van inspiratie. Dit boek is opgedragen aan mensen in het verleden en in de toekomst, die moedig hebben gekozen om Gods wil boven menselijke wetten te stellen. Het is te wensen dat hun wijsheid en toewijding u mag bezielen om datgene te doen, wat nodig is om het voorbeeld van Jezus Christus te volgen.
100
Over de auteur Richard Taylor heeft de afgelopen vijftig jaar aan meer dan honderd demonstraties deelgenomen en enkele daarvan heeft hij zelf geleid. Zijn belevenissen zijn terug te vinden in vijf boeken. Op basis van zijn ervaring heeft hij ook vijf handboeken voor activisten geschreven en meer dan negentig tijdschriftartikelen. Dick nam deel aan de mars van dr. Martin Luther King Jr in Selma, Alabama. Hij was een van dr. King's veldmedewerkers tijdens de burgerrechten beweging. In latere decennia was hij medeoprichter van verschillende geweldloze sociale revolutionaire bewegingen zoals het St. Vincent's Peace Center, dat Amerikaanse Christenen bijeenbracht om martelpraktijken af te schaffen. Hij zette begin zeventiger jaren een project op, om geweldloos rassendiscriminatie in de onroerend-goed-wereld te bestrijden. Daarnaast daagde hij met andere geweldloze activisten de VS uit om West Pakistaanse dictatuur niet langer te steunen, die duizenden mensen afslachtte in wat toen nog Oost Pakistan heette. De tactiek bestond uit het gebruik van dwarsliggende kano’s, die Pakistaanse schepen verhinderden om Amerikaanse havens binnen te varen. Het project kreeg wereldwijde publiciteit, waarop militaire hulp inderdaad werd stopgezet. Mede daardoor kwam in Oost Pakistan de huidige staat Bangladesh tot stand. Meerdere Bangladesh organisaties hebben Dick en zijn vrouw erkentelijkheid betuigd. Ze noemden hen “moedige strijders voor mensenrechten, bewapend met enkel geweldloosheid en liefde voor mensen”. Dick groeide op als Quaker. Hij heeft twee jaar met Quakers gewerkt in El Salvador. Daarna studeerde hij een jaar aan de Yale Divinity School als Rockefellor fellow, ontving zijn Masters van de Bryn Mawr School voor Sociaal werk. In 1982 49 jaar oud sloot hij zich aan bij de Katholieke Kerk. Thans is hij dienstencoördinator voor de Vincentius a Paulo Kerk in Philadelphia. Onder de titel “Waarom ben ik nog Katholiek” heeft hij in de NCR National Catholic Reporter geschreven te geloven, dat goedheid, waarheid en schoonheid het fundament vormen van de Katholieke Kerk. Dicks vrouw Phillis is activist en trainer van activisten, bepleit de hervorming van het gevangeniswezen, treedt op voor de handhaving van mensenrechten en breekt een lans voor zorg hospitia. Dick en Phillis zijn getrouwd in 1963, hebben drie kinderen en negen kleinkinderen. Ze wonen in Philadelphia. Dankbetuiging Mijn vrouw Phillis ben ik enorm veel dank verschuldigd, omdat ze haar man maanden lang intensief tot diep in de nacht bezig heeft laten zijn met het schrijven en perfectioneren van de tekst voor dit boek. Ik dank Dee Risher voor het zorgvuldig redigeren van de uitgave, voor haar waardevolle aanwijzingen en adviezen. Ellen Moore Osborne dank ik voor haar creatief werk en het leveren van bruikbaar beeldmateriaal. Ook dank ik Aimee Carevich Harimani, want haar aanmoediging en suggesties hebben mij na wat verbeteringen uiteindelijk er toe gebracht dit handboek op de markt te brengen. Richard K. Taylor
101
