Kennistoets kinderen met koorts

1.

Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M29 van mei 2008. Het hoofdstuk Koorts kind in de NHG-Telefoonwijzer is gebaseerd op de NHG-Standaard over het onderwerp en geeft adviezen voor het handelen van de praktijkassistente bij vragen over kinderen met koorts. Het gaat er daarbij vooral om dat de praktijkassistente weet welke kinderen, al dan niet met spoed, door de huisarts moeten worden gezien, en welke informatie en adviezen bij gewone infecties gegeven kunnen worden. Via korte casuïstiek met toetsvragen komen deze aspecten aan bod.

2. Doel, doelgroep en tijdsduur Doelstelling:

De deelnemer kan bij kinderen met koorts benoemen welke kinderen extra risico lopen en door de huisarts gezien moeten worden, welke klachten wijzen op een ernstige ziekte en wat relevante informatie en adviezen zijn. Doelgroep: Praktijkassistentes Tijdsduur: 30 minuten Groepsgrootte: Tot 20 personen

3. Uitvoering • • • •

Leid de bijeenkomst kort in. U kunt daarbij gebruikmaken van de tekst onder ‘Toelichting’. Deel Werkblad 1 uit aan alle deelnemers en geef hun 10 minuten om dit in te vullen (10 min.). Deel Werkblad 2 (Antwoordsleutel) uit en geef de deelnemers 5 minuten de gelegenheid deze te vergelijken met hun eigen antwoorden (5 min.). Bespreek tot slot de antwoorden plenair met behulp van Docentmateriaal 1 (15 min.).

4. Organisatie • •

Kopieer de Werkbladen 1 en 2 voor alle deelnemers. Bereid u voor door zelf de toets te maken alsmede het hoofdstuk Koorts kind in de NHG-Telefoonwijzer en de NHG-Standaard Kinderen met koorts te lezen. Ook kunt u het betreffende hoofdstuk lezen in het boek NHG-Standaarden voor Praktijkassistente en –ondersteuner.

1 © Nederlands Huisartsen Genootschap, november 2008

Kennistoets kinderen met koorts


V erdiepingsmodule

Verdiepingsmodule

Voor u ligt een kennistoets. Met behulp hiervan kunt u nagaan hoe uw kennis over het huisartsgeneeskundige handelen bij kinderen met koorts zich verhoudt tot de huidige medische inzichten. De inhoud van de kennistoets komt overeen met de NHG-Standaard Kinderen met koorts. De vragen zijn gesteld in casusvorm. Een casus bestaat uit een inleidende tekst, gevolgd door een of meer beweringen. Deze beweringen zijn cursief gedrukt. Bij elke bewering wordt u gevraagd aan te kruisen of deze juist of onjuist is. Indien u het niet weet, plaatst u uw kruisje bij het vraagteken.

De heer Krekel belt op over zijn dochtertje Mia, 3 jaar oud. Ze heeft nu voor de tweede dag koorts, 39,4 graden Celsius. Daarbij is ze verkouden, hoest ze en heeft ze keelpijn. Ze drinkt goed en loopt rond. Hij wil graag een afspraak maken voor vandaag omdat hij denkt dat ze een antibioticum nodig heeft. De praktijkassistente geeft aan dat ze de situatie eerst wil voorleggen aan de huisarts. Tot de indicaties om naar de huisarts te verwijzen behoort/behoren:

1. De duur van de koorts. 2. De hoogte van de temperatuur.

Juist m

Onjuist m

? m

m

m

m

Mevrouw Kurt belt de praktijk over Mohammed, zes weken oud, omdat hij vanochtend met koorts wakker geworden is. De temperatuur is nu 38,8 graden Celsius rectaal. Hij is continu aan het huilen; dat doet hij anders nooit. Het lijkt wel of hij overal pijn heeft. Hij drinkt wel. Zij wil graag dat de dokter langskomt. Tot de indicaties om naar de huisarts te verwijzen behoort/behoren:

3. De leeftijd van Mohammed. 4. Het continue huilen van Mohammed.

Juist m

Onjuist m

? m

m

m

m

Mevrouw Hemelrijk belt over haar zoontje Roger, 2 jaar oud. Hij is vanmorgen met koorts opgestaan en is verkouden. De temperatuur is 39,5 graden Celsius rectaal gemeten. Mevrouw is bang dat deze in de loop van de dag nog hoger zal worden en vraagt zich af of ze de koorts moet behandelen. Bij navraag blijkt dat Roger niet ernstig ziek is: hij drinkt goed en zit te spelen. De praktijkassistente adviseert onder meer om Roger een paracetamol zetpil te geven tegen de koorts.

5. Dit advies is conform het hoofdstuk Koorts kind in de NHG-Telefoonwijzer.


Juist

Onjuist

?

m

m

m


Kennistoets kinderen met koorts Werkblad 1

V erdiepingsmodule

Verdiepingsmodule

Als de koorts over anderhalf uur niet gezakt is, moet mevrouw nog even contact opnemen. Als reden geeft de praktijkassistente aan dat als de koorts na toediening van paracetamol niet daalt, dit meer past bij een ernstige infectie dan bij een nieternstige infectie. Juist Onjuist ? 6. De reden die de praktijkassistente aangeeft om opnieuw contact op te nemen als de koorts niet daalt na toediening van paracetamol, is relevant. m m m

Drie dagen later belt mevrouw Hemelrijk opnieuw. Het gaat weer beter met Roger. De koorts is gezakt. Hij is weer min of meer de oude, maar heeft over zijn hele lichaam kleine vlekjes gekregen. Zij vraagt zich af waarop dit kan wijzen. De praktijkassistente geeft aan dat vlekjes die ontstaan ná een koortsperiode meer passen bij een (gewone) virusinfectie dan bij een bacteriële infectie. Juist Onjuist ? 7. Deze informatie is correct. m m m

Mevrouw El Haddouchi belt over haar zoontje. Hij heeft gisteren koorts gekregen, 38,9 graden Celsius. Vanmorgen was de temperatuur 38,2 graden Celsius. Zij heeft die opgenomen met een oorthermometer die zij van de buurvrouw te leen heeft gekregen. Mevrouw vraagt zich af of een oorthermometer wel betrouwbaar is. De praktijkassistente legt uit dat een oorthermometer even betrouwbare informatie geeft over de hoogte van de temperatuur als rectale meting met een (kwik) thermometer. Juist Onjuist ? 8. Deze informatie is conform het hoofdstuk m m m Koorts kind in de NHG-Telefoonwijzer.

Tijdens dit telefoongesprek vraagt mevrouw El Haddouchi zich ook af hoe vaak ze de koorts eigenlijk moet opnemen. De praktijkassistente geeft aan dat het voldoende is om eenmaal per dag de koorts op te nemen. Juist Onjuist ? 9. Deze informatie is conform het hoofdstuk Koorts kind in de NHG-Telefoonwijzer. m m m

Mevrouw Veen belt over haar dochtertje Babette, acht maanden oud. Zij maakt zich ongerust omdat Babette gisteren koorts heeft gekregen. De temperatuur is nu 38,7 graden Celsius. Babette drinkt minder dan de helft van de normale voeding en heeft vandaag vlekjes over haar hele lichaam gekregen. Zij heeft geen ernstige ziektes doorgemaakt in het verleden. De praktijkassistente besluit dat verwijzing naar de huisarts nodig is. Tot de indicaties om naar de huisarts te verwijzen behoort/ behoren: Juist Onjuist ? 10. De hoeveelheid voeding die Babette drinkt. m m m 11. Het gegeven dat Babette vlekjes heeft gekregen.


m

m

m



V erdiepingsmodule

Verdiepingsmodule

Mevrouw Afkir belt op over Ouissal, 1 jaar oud. Ouissal heeft gisteren koorts gekregen, 39,2 graden Celsius. Daarbij heeft ze enkele malen diarree gehad, waterdun. Er zit geen bloed of slijm bij. Ouissal drinkt goed en heeft geen andere klachten. Ze zit gezellig te spelen. Mevrouw Afkir weet niet of ze geplast heeft. Dit was door de diarree niet te zien. Mevrouw vraagt zich af of Ouissal door de dokter gezien moet worden. De praktijkassistente verwijst mevrouw door naar de huisarts. Als reden geeft zij aan dat Ouissal naast de koorts ook diarree heeft. Juist Onjuist ? 12.. De reden die de praktijkassistente aangeeft, is in overeenstemming met het hoofdstuk Koorts kind in de NHG-Telefoonwijzer. m m m

Aan het eind van de middag belt de heer Ouabba naar de praktijk. Zijn dochtertje Buda, vijf maanden oud, heeft sinds gisteren koorts, 38,8 graden Celsius, en is verkouden. Bij navraag blijkt dat Buda regelmatig aan haar linkeroortje zit. Ook blijkt ze de hele dag erg stilletjes. Ze ligt maar rustig in haar bedje en reageert nauwelijks als tegen haar wordt gepraat. De heer Ouaba wil graag dat ze door de huisarts onderzocht wordt. De praktijkassistente concludeert dat verwijzing naar de huisarts geïndiceerd is. Dit is in overeenstemming met het hoofdstuk Koorts Kind in de NHG-Telefoonwijzer op grond van het feit dat Buda: Juist Onjuist ? 13. Mogelijk oorpijn heeft. m m m 14. Suf is.

m

m

m

De praktijkassistente zegt naar aanleiding van dit telefoontje dat het haar opvalt dat zij frequent gebeld wordt door buitenlandse patiënten met vragen over kinderen met koorts. Haar collega zegt dat dit klopt omdat het gemiddelde aantal artspatiëntcontacten per jaar voor allochtone kinderen hoger ligt dan voor Nederlandse kinderen. Juist Onjuist ? 15. Deze bewering is correct. m m m




V erdiepingsmodule

Verdiepingsmodule

Antwoordsleutel 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

Onjuist Onjuist Juist Juist Onjuist Onjuist Juist Onjuist Juist Juist Juist Juist Juist Juist Onjuist




V erdiepingsmodule

Verdiepingsmodule

Toelichting op de antwoorden

1. Onjuist Verwijzing naar de huisarts is niet nodig bij kinderen ouder dan drie maanden die korter dan drie dagen koorts hebben en daarnaast alleen last hebben van niet-ernstige symptomen, zoals een snotneus, hoesten en keelpijn. De meeste virusinfecties duren namelijk drie dagen of korter. Pas als de koorts langer dan drie dagen bestaat, is er een indicatie voor een consult bij de huisarts. Er bestaat dan de mogelijkheid van een bacteriële infectie (bijvoorbeeld longontsteking of urineweginfectie) of een niet-alledaagse virusinfectie. In sommige gevallen is bij hoest of keelpijn wel een consult bij de huisarts geïndiceerd (bijvoorbeeld als een kind met keelpijn vergrote, pijnlijke klieren in de hals heeft of duidelijke problemen met slikken). Zie hiervoor de hoofdstukken Hoesten en Keelpijn in de NHG-Telefoonwijzer.

2. Onjuist Koorts is een verhoging van de lichaamstemperatuur tot boven de 38 graden Celsius (tot maximaal 41,7 graden Celsius). Het is een normale reactie op het binnendringen van virussen of bacteriën in het lichaam. De hoogte van de koorts voorspelt niet goed of er sprake is van een ernstige ziekte. Om dit in te schatten is het beter een indruk te krijgen van de mate van ziekzijn van het kind. Ook al is de hoogte van de koorts geen reden om met de arts te overleggen, toch is het goed ernaar te informeren. De hoogte van de koorts hangt namelijk vaak samen met de mate van ongerustheid van de ouders. Veel ouders/verzorgers zijn bang dat koorts gevaarlijk is voor het kind. Zij denken dat hoge koorts (vooral hoger dan 40,0 graden Celsius) koortsstuipen, hersenbeschadiging of een coma kan veroorzaken; of nog erger, dat het kind dood kan gaan.

3. Juist Fatale infecties komen in de eerste drie maanden viermaal zo vaak voor als in de derde tot zesde maand. Vooral bij de allerkleinsten, de kinderen jonger dan een maand, is het risico op een bacteriële infectie bij koorts groot. Problemen rond de geboorte of een voorafgaande ziekenhuisopname waarbij het kind een infectie doormaakte, vergroten deze kans. Om die reden is verwijzing naar de huisarts bij kinderen jonger dan drie maanden aangewezen. Baby’s jonger dan een maand kunnen als zij een infectie hebben overigens ook ondertemperatuur krijgen, dat wil zeggen een temperatuur lager dan 36,0 graden Celsius.



Kennistoets kinderen met koorts Docentmateriaal 1

V erdiepingsmodule

Verdiepingsmodule

4. Juist Als een kind met koorts moeilijk troostbaar is, veel minder krachtig huilt dan gewoonlijk, huilerig is of kreunt, kan dit wijzen op een ernstige infectie, bijvoorbeeld meningitis (hersenvliesontsteking). Verwijzing (met spoed) naar de huisarts is dus noodzakelijk.

5. Onjuist Koorts hoeft in het algemeen niet behandeld te worden. Paracetamol of andere middelen om de koorts te drukken (zoals ibuprofen of aspirine) hoeven niet te worden gegeven. Zij helpen niet tegen het ziekteproces. Alleen als een kind zich erg naar voelt of last lijkt te hebben van de koorts, kunnen de ouders bij kinderen die ouder zijn dan drie maanden paracetamol geven om de koorts te drukken. Veelouders/verzorgers menen dat koorts zonder behandeling blijft oplopen. Dit is niet het geval.

6. Onjuist De mate waarin de koorts daalt na toediening van paracetamol, zegt niets over de ernst van de infectie en geeft geen informatie waarmee onderscheid gemaakt kan worden tussen een bacteriële infectie en een (gewone) virale infectie. Ook als de temperatuur helemaal niet zakt na toediening van paracetamol, geeft dit geen aanwijzing voor het bestaan van een ernstige infectie.

7. Juist Vlekjes die ontstaan na de koorts wijzen het meest op een virusinfectie. (Of het kind door de huisarts gezien moet worden, hangt af van de mate van ziekzijn en van de afspraken die de praktijkassistente en huisarts hierover hebben gemaakt. In het geval van Roger lijkt het niet nodig dat de huisarts hem ziet, omdat hij inmiddels goed is opgeknapt.)

8. Onjuist Rectale meting van de temperatuur is het meest betrouwbaar.

9. Juist Eénmaal per dag de temperatuur opnemen volstaat. Het gaat er vooral om vast te stellen of er koorts is en niet om de schommelingen gedurende de dag te registreren.




V erdiepingsmodule

Verdiepingsmodule

10 . Ju i s t Als een jong kind met koorts minder dan de helft van de normale voeding drinkt, bestaat het risico op dehydratie (uitdroging). Dit wordt bij baby’s dan ook gezien als een alarmsymptoom. Een kind drinkt matig, als het minder dan tweederde maar meer dan de helft van de normale voeding drinkt. Meer dan tweederde is goed. In het algemeen wordt aanbevolen om een kind met koorts extra te drinken te geven (bijvoorbeeld in de vorm van ijslolly’s) omdat het door de hoge temperatuur extra vocht verliest. 11. Ju i s t Vlekjes die ontstaan in het begin van een koortsperiode, kunnen wijzen op een ernstige infectie. Het meest bekend zijn de petechiën: niet-wegdrukbare vlekjes (puntbloedinkjes) die voorkomen bij meningokokkensepsis. Hierbij treden als gevolg van bacteriën (meningokokken) die in de bloedbaan doorgedrongen zijn, bloedinkjes op in alle organen. Dit proces kan in korte tijd fataal verlopen. De meningokokbacterie kan ook vlekjes veroorzaken die wel wegdrukbaar zijn. Ook dan is het kind meestal ernstig ziek en is behandeling noodzakelijk. Roodvonk kan optreden bij een kind met keelpijn. Als het gepaard gaat met ernstig ziekzijn, is er een indicatie voor behandeling met antibiotica. Aangezien vlekjes moeilijk door de telefoon te beoordelen zijn, is verwijzing naar de huisarts geïndiceerd.

12 . Ju i s t Diarree in combinatie met koorts is een reden voor verwijzing naar de huisarts. Deze kan dan beoordelen of er een consult of visite nodig is.

13 . Ju i s t Als er gedacht wordt aan een middenoorontsteking (otitis media acutaof OMA), is dat op de leeftijd van vijf maanden reden voor verwijzing naar de huisarts. Bij kinderen jonger dan zes maanden wordt bij een vastgestelde middenoorontsteking een antibioticum voorgeschreven. Hoewel dit probleem eigenlijk thuishoort in het hoofdstuk Oorpijn in de NHG-Telefoonwijzer, is het hier toch opgenomen omdat een kind jonger dan zes maanden met een OMA zich vaak (ook) zal presenteren met algemene verschijnselen zoals koorts. Voor het handelen in de praktijk is het dus relevant alert te zijn op de mogelijkheid van een OMA (op deze leeftijd).




V erdiepingsmodule

Verdiepingsmodule

14 . Ju i s t Als een kind angstig, apathisch of stil is, of als het moeilijk contact maakt, kan dit wijzen op een ernstige infectie. Overleg met de huisarts is dus aangewezen. Het is gebleken dat ouders/verzorgers vaak alleen symptomen noemen die opvallen, zoals braken, hoesten of diarree. Maar vooral bij baby’s is het ook belangrijk om te letten op het gedrag: hoe goed drinkt het kind, reageert het normaal, wordt het normaal wakker, is het actief en huilt het krachtig. Observatie van het gedrag kan waardevolle informatie geven over de mate van ziekzijn van een kind. Dit is belangrijker naarmate een kind jonger is, omdat dan vaker de algemene ziekteverschijnselen op de voorgrond staan en lokale symptomen ontbreken.

15 . O n j u i s t Het gemiddelde aantal arts-patiëntcontacten per jaar ligt voor allochtone kinderen in de leeftijdscategorieën 0 tot 4 jaar en 5 tot 14 jaar niet hoger dan voor Nederlandse kinderen.




V erdiepingsmodule

Verdiepingsmodule

Kennistoets kinderen met koorts

Recommend Documents