Kansen en Koersen Visie op de toekomst van de verblijfsrecreatie in de gemeente Barneveld
1
Oktober 2015
2
Inhoud 1
Goud in handen ......................................................................................................................................................................................................................... 5
2
Foto van nu ................................................................................................................................................................................................................................ 6
3
4
5
2.1
Het huidige aanbod ........................................................................................................................................................................................................... 6
2.2
Waardering door gasten.................................................................................................................................................................................................... 6
2.3
Wensen van ondernemers ................................................................................................................................................................................................ 7
2.4
Veiligheid, oneigenlijk gebruik en handhaving.................................................................................................................................................................. 8
Trends ...................................................................................................................................................................................................................................... 12 3.1
Algemene trends ............................................................................................................................................................................................................. 12
3.2
Kansen voor proactief ondernemerschap ....................................................................................................................................................................... 12
3.3
Bedreigingen.................................................................................................................................................................................................................... 13
3.4
Leefstijlen in relatie tot het aanbod ................................................................................................................................................................................ 13
3.5
Leefstijlaanbod i.r.t. levenscyclus van bedrijven ............................................................................................................................................................. 14
Vakantie vieren in Barneveld in 2030...................................................................................................................................................................................... 16 4.1
Kansen benutten ............................................................................................................................................................................................................. 16
4.2
Streefbeelden voor een toekomstbestendige sector...................................................................................................................................................... 16
4.3
Koersen per type recreatieterrein ................................................................................................................................................................................... 17
4.4
Zelf - Samen - Gemeente ................................................................................................................................................................................................. 19
Bouwstenen voor de toekomst ............................................................................................................................................................................................... 21 5.1
Flexibiliteit in het bestemmingsplan ............................................................................................................................................................................... 21
5.1.1
Bestaande flexibiliteit sinds 2000 ............................................................................................................................................................................ 21
5.1.2
Extra flexibiliteit sinds 2013 .................................................................................................................................................................................... 21 3
5.1.3
Is aanpassing van het bestemmingsplan t.b.v. de koersen nodig? ......................................................................................................................... 22
5.1.4
Aanvullende flexibiliteit t.b.v. toekomstgerichte ontwikkelingen .......................................................................................................................... 23
5.1.5
Als een plan niet in het bestemmingsplan past….................................................................................................................................................... 24
5.2
Voorwaarden t.b.v. de streefbeelden ............................................................................................................................................................................. 24
5.3
Instrumenten voor sanering en groei.............................................................................................................................................................................. 26
5.3.1
Rood voor oranje > woningen in ruil voor beëindiging ........................................................................................................................................... 26
5.3.2
(on)mogelijkheden voor uitbreiding en nieuwvestiging ?....................................................................................................................................... 27
5.3.3
Samenwerken aan/in nieuwe financiële constructies ............................................................................................................................................ 27
5.4
6
Faciliteren ........................................................................................................................................................................................................................ 29
5.4.1
Uitnodiging aan ondernemers................................................................................................................................................................................. 29
5.4.2
Plannen en procedures – brochure en inspiratie .................................................................................................................................................... 29
5.4.3
RO-consulent van de provincie Gelderland ............................................................................................................................................................. 30
5.4.4
Fonds Gelderse Vrijetijdseconomie ......................................................................................................................................................................... 30
5.5
Bijsturen dreigende neergang 2e woningterreinen ......................................................................................................................................................... 31
5.6
Handhaving permanente bewoning ................................................................................................................................................................................ 32
5.6.1
Wat doet de gemeente Barneveld? ........................................................................................................................................................................ 32
5.6.2
Wat kunnen ondernemers/beheerders doen? ....................................................................................................................................................... 32
Gebruikte bronnen: ................................................................................................................................................................................................................. 33
Bijlage 1 – Kerncijfers: Parkindeling met aantal eenheden en omvang .......................................................................................................................................... 35 Bijlage 2 – Kerncijfers: Wisselende verhuur, grootte van de parken, indeling bestemmingsplan ................................................................................................. 37 Bijlage 3 – Indeling in leisure leefstijlen. ......................................................................................................................................................................................... 38
4
1 Goud in handen Het is niet voor niets dat de gemeente Barneveld een groot aanbod heeft in verblijfsrecreatie. Een uitstekend bereikbare plek op de Veluwe; veruit het grootste natuurgebied van Nederland met de grootste zandverstuiving van noordwest Europa. Aantrekkelijke dorpen met veel voorzieningen en activiteiten. Een afwisselend Valleilandschap met volop fietsen wandelroutes, met rustpunten, landwinkels en boerenbeleefadressen. En een divers aanbod aan dagrecreatie en evenementen. Er is een groot potentieel; we hebben goud in handen. De verblijfsrecreatie is provincie breed, en voor de gemeente Barneveld in het bijzonder, een sector van betekenis; het is een belangrijke economische motor voor directe en indirecte werkgelegenheid, zowel voor de verblijfsrecreatie zelf als via de koopkrachttoevloeiing naar de winkelcentra, de horeca en diverse andere toeristische voorzieningen. Denk dan bijvoorbeeld aan recreatiegebied Zeumeren en faciliteiten van agrariërs, zoals boerengolfterreinen. Om dit zo te houden moet de verblijfsrecreatie toekomstbestendig zijn. Dat betekent onder meer dat ondernemers in staat zijn en blijven om bij voorkeur voorop te lopen en tenminste aansluiting te houden bij de markt. Goed samenwerken en arrangementen ontwikkelen past ook in dat beeld. Meebewegen met de markt vraagt ook om ontwikkelingsruimte, misschien wel meer kwalitatief dan kwantitatief.
Zoals ook in het coalitieakkoord is vermeld, blijkt een deel van de ondernemingen qua oppervlakte en investeringsvermogen niet in staat om aansluiting te blijven vinden bij de markt. Daarnaast zijn er parken waar keuzes zijn gemaakt die ertoe hebben geleid dat er niet of nauwelijks wisselende verhuur plaatsvindt. Voor een mooi vakantie-aanbod vinden wij wisselende verhuur echter de meest wenselijke invulling. Dit gegeven vraagt om regelgeving die uitbreiding van het niet-toeristische aanbod tegengaat en juist uitnodigt tot het aanbieden van wisselende verhuur. Daartoe kan herstructurering, functieverandering of zelfs sanering van terreinen noodzakelijk zijn. De verblijfsrecreatiebedrijven zijn van de ondernemers. In de startnotitie is aangegeven dat zij degenen zijn die de markt volgen en daarvoor initiatieven nemen. Die rol hebben de ondernemers altijd gehad en dat blijft ook zo. De gemeente Barneveld neemt dat niet over. Wij zien wel een rol voor onszelf in het stimuleren, uitnodigen en faciliteren van die initiatieven. Stimuleren doen wij door te blijven inzetten op het Toeristisch Platform en het Toeristisch Aanjaagteam. Uitnodigen en faciliteren doen wij door in de regelgeving een zorgvuldige mix te bieden van flexibiliteit en randvoorwaarden.
Het betekent ook dat de sector zich ontwikkelt met een goed oog voor de waardevolle omgeving. Zorgvuldig omgaan met de natuur en bouwen aan een mooi landschap zijn daarom een logisch onderdeel en gevolg van maatschappelijk verantwoord ondernemen zoals dat van ondernemers verwacht mag worden. Een aantrekkelijk landschap hoort onlosmakelijk bij de aantrekkingskracht van de gemeente Barneveld voor toeristen. 5
2 Foto van nu De ‘foto van nu’ bestaat uit een aantal onderdelen: A. Hoe is het huidige aanbod opgebouwd? Hiervoor zijn gegevens gebruikt die we als gemeente Barneveld zelf beheren; B. Hoe ziet de aanwezige recreant het huidige aanbod? Hiervoor zijn enquêtegegevens gebruikt; C. Welke plannen hebben ondernemers en welke kansen en belemmeringen zien zij? Dit is gebaseerd op een inventarisatie onder alle parkeigenaren of –beheerders, bestaande uit een onderzoek door een onafhankelijk adviseur en een werksessie met een aantal ondernemers; D. Wat is het beeld m.b.t. openbare orde en veiligheid en het oneigenlijk gebruik voor sociale huisvesting en/of permanente bewoning?
2.1 Het huidige aanbod In bijlage 1 en 2 zijn de kerncijfers van de ‘foto’ van het huidige aanbod weergegeven. Een aantal aandachtspunten staan hieronder, zodat de volgende paragrafen vanuit dit vertrekpunt begrepen kunnen worden. -
-
De Gemeente Barneveld telt in totaal 63 terreinen die voor verblijfsrecreatie bestemd zijn, met daarop circa 8.000 plaatsen; Slechts ongeveer 25% procent van het aanbod is beschikbaar voor toeristische wisselende verhuur, waaronder plaatsen voor kampeermiddelen. De overige plaatsen bestaan overwegend uit vaste jaarplaatsen (stacaravans/chalets) en/of zijn 2e woningterreinen waar niet of nauwelijks wisselende verhuur plaatsvindt; Een groot deel (70%) van de terreinen heeft een relatief kleine oppervlakte, kleiner dan 5 hectare; Er zijn 17 boerencamping met in totaal 375 kampaarplaatsen; Er zijn aanzienlijk meer plaatsen in de categorie chalets/stacaravans (± 6.300) dan plaatsen voor tenten en toercaravans (± 2.000);
Bij het beeld dat ongeveer 75% niet wordt ingezet voor wisselende verhuur, moet de kanttekening worden gemaakt dat ook die terreinen een eigen doelgroep bedienen. Zo zijn er veel terreinen waar mensen in weekenden en vakanties in hun stacaravan of chalet verblijven, al dan niet als een 2e woning. Waar dit plaatsvindt via de verhuur van vaste jaarplaatsen, is dit een vorm van toerisme die de eigenaren van de betreffende terreinen een vaste inkomstenstroom biedt. In sommige gevallen lijkt dit noodzakelijk om financieel het hoofd nog boven water te kunnen houden.
In Nederland heeft de ANWB 32 campings geselecteerd als “BestCamping”. Twee daarvan liggen in de gemeente Barneveld: Recreatiecentrum Ackersate en Kampeerpark De Boshoek, beiden in Voorthuizen.
2.2 Waardering door gasten Hiervoor is gebruik gemaakt van de resultaten van digitale enquêtes. Kanttekening is dat deze beperkt beschikbaar zijn, waardoor de resultaten betrekking hebben op bezoekers van maar drie vakantieparken. Dit gaat om parken met vrijwel volledig toeristisch gebruik. Veel waardering op parkniveau De voorzieningen op parkniveau scoren een hoge waardering met een rapportcijfer van tussen de 7 en 9. Vooral de aspecten boeking, kindvriendelijkheid en speelvoorzieningen scoren erg hoog. De waardering in de categorie ‘zwemvoorzieningen’ varieert, waarbij door 6
een deel van de gasten wordt opgemerkt dat de aanwezige voorzieningen goed zijn, maar dat deze wel uitgebreid zouden moeten worden (bijvoorbeeld binnen- én buitenbad). Waardering op omgevingsniveau Ten aanzien van de voorzieningen in de omgeving van de recreatieterreinen blijkt dat recreanten vooral de bosrijke omgeving
Meest gewaardeerde voorzieningen in omgeving
Bossen Fietsmogelijkheden Markt/braderie Wandelmogelijkheden Pretpark/klimbos/attracties
waarderen: het wordt beleefd als een omgeving waar men tot rust komt. De fietsroutes worden zeer gewaardeerd, hoewel sommige recreanten opmerken dat het fietsroutenetwerk nog verder uitgebreid zou moeten worden. Zo kan de natuur nog beter beleefd worden. Het valt op dat de wandelmogelijkheden minder hoog scoren. Recreanten die een lagere score geven, merken op dat zij meer mogelijkheden willen om direct vanaf het park op een wandel-/fietsroute te komen. Nu moet men vaak eerst over de openbare weg lopen. De aantrekkelijkheid van de omgeving scoort erg hoog. Gemiddeld vindt slechts vier procent van de ondervraagden de omgeving matig
aantrekkelijk; het merendeel beoordeeld de omgeving als aantrekkelijk tot zeer aantrekkelijk (gemiddeld 62 resp. 34 procent). Een belangrijke kanttekening bij deze enquêteresultaten is dat ze de mening laten zien van huidige gasten en dus niet van potentiele vakantiegasten. Hoofdstuk 3, Trends, gaat verder in op de karakteristieke wensen van verschillende (potentiële) doelgroepen.
2.3 Wensen van ondernemers In de gemeente Barneveld zijn maar liefst 63 terreinen bestemd voor verblijfsrecreatie. Daarvan is ongeveer 25 procent grotendeels toeristisch in gebruik met wisselende verhuur. Daarnaast zijn er parken die kunnen worden gekenmerkt als 2e woningenterrein. Dat is het geval op ongeveer 35 procent van de De beoordelingswebsite parken, waar de grond eigendom Zoover kent de publieksprijs is van de exploitant en Zoover Awards. In 2012 en overwegend vaste jaarplaatsen 2013 was deze erkenning (stacaravans) worden verhuurd. onder meer voor camping Parken waar bewoners eigenaar De Hertshoorn in Garderen. zijn van grond en opstal (uitgeponde terreinen), vormen ook 35 procent van het aantal parken. Een deel daarvan is beschikbaar voor wisselende verhuur. (NB: Dit telt op tot 95% vanwege 2 leegstaande terreinen (3%) en afrondingsverschillen).
Bij 15 procent van de eigenaren/ondernemers leeft de wens om meer flexibiliteit te hebben in het soort en aantal eenheden. Ook ziet ongeveer 15 procent van de ondernemers/eigenaren graag ruimere mogelijkheden voor de oppervlaktemaat van accommodaties. Ongeveer tweederde van 7
deze ondernemers zijn eigenaar van een geheel of overwegend toeristisch georiënteerd terrein. Deze ondernemers vinden deze ruimere opties voor herstructurering cruciaal om te kunnen inspelen op marktontwikkelingen. Daarnaast zoekt een aantal ondernemers meer vrijheid in het bebouwingsoppervlak en het soort (centrale) voorzieningen. Met het oog op de trends die in het volgende hoofdstuk benoemd worden zijn dit begrijpelijke wensen. Omdat met voorliggende visie een toekomstbestendige sector wordt beoogd, is het van belang adequaat in te kunnen spelen op ontwikkelingen in de markt. Dat geldt des te sterker voor de parken die toeristisch zijn. Het is daarom belangrijk dat juist deze parken worden gefaciliteerd door passende regelgeving. Vooruitlopend op hoofdstuk 4 kan worden gesteld dat faciliterende regelgeving mogelijk de minder- of niet-toeristisch georiënteerde ondernemers uitnodigt om zich meer te richten op een exploitatie met wisselende verhuur. Meerdere ondernemers geven aan dat het voor de bedrijfsvoering noodzakelijk is dat er meer dan één bedrijfswoning op het park aanwezig is. De vakantiegangers verwachten van de aanwezige medewerkers dat zij 24/7 bereikbaar zijn voor het oplossen van praktische problemen en medische (nood)gevallen. De eigenaren zijn bereid mee te denken over de manier waarop dit ingevuld zou kunnen worden. Acht van de 52 geïnterviewde ondernemers geven aan de mogelijkheden van een uitbreiding te onderzoeken. Drie ondernemers geven aan verkoop van het bedrijf te overwegen. De adviseur die alle bedrijven heeft bezocht heeft de indruk dat meerdere ondernemers met deze gedachte bezig zijn. Onder andere vanwege de matige verkoopbaarheid cq. lage verkoopprijzen van bedrijven, de lage rentestand en de lucratieve exploitatie zonder wisselende verhuur, wordt verkoop op dit moment door deze ondernemers niet serieus overwogen.
De tevredenheid van de ondernemers over de landschappelijke inpassing van de terreinen verschilt. De helft van de ondernemers vindt dit voldoende tot goed, maar negen ondernemers spreken van een ‘matige’ inpassing. Met betrekking tot de bereikbaarheid vindt men met name de bereikbaarheid met het openbaar vervoer voor verbetering vatbaar. Er zijn tien ondernemers die dit als ‘slecht’ beoordelen en twaalf ondernemers vinden het nog net ‘redelijk’. Over het aanbod van de dagrecreatieve voorzieningen in de omgeving (in aantal en soort) zijn de ondernemers positief.
2.4 Veiligheid, oneigenlijk gebruik en handhaving Openbare orde en Veiligheid Voor het beschrijven van de veiligheid en leefbaarheid is de indeling gebruikt uit de recente betreffende grondige inventarisatie i.h.k.v. het programma Vitale Vakantieparken (gemeente Putten, Ermelo, Harderwijk, Nunspeet, Elburg Oldebroek). De situatie in de gemeente Barneveld is daar tegenover gezet. Daarmee wordt de Barneveldse situatie in beeld gebracht en in perspectief gezet. Kwetsbare personen Vitale Vakantieparken: Op vakantieparken zijn kwetsbare personen aanwezig, voornamelijk autochtone Nederlanders die vanwege verschillende redenen (financiële problematiek, terugkomen uit detentie, echtscheiding, verschuilen voor gewelddadige (ex‐)partner) op een vakantiepark verblijven. Een aantal van deze personen zorgt voor veel overlast op en soms ook rondom het vakantiepark. Het gaat dan veelal om ruzies en vechtpartijen waarbij drankgebruik een grote rol lijkt te spelen. Barneveld: Ook in onze gemeente zijn kwetsbare personen aanwezig. Maar door de huidige werkwijze m.b.t. inschrijving en handhaving is dit 8
zodanig onder controle dat er geen sprake is van veel overlast. Er zijn slechts enkele gevallen bekend van personen die voor overlast zorgen en enkelen daarvan bevinden zich in een handhavingstraject. Criminelen Vitale Vakantieparken: op sommige vakantieparken is een concentratie van personen met antecedenten. Er verblijven personen op vakantieparken die delicten plegen (met name diefstal) buiten het vakantiepark. Op basis van politieregistraties lijkt een kleine groep personen verantwoordelijk voor een relatief groot deel van de problematiek. Daarnaast zijn er rondreizende (criminele) buitenlandse groepen, maar inzicht in hun bewegingen en eventuele criminele activiteiten is vooralsnog lastig te verkrijgen vanwege hun hoge mobiliteit. Barneveld: Bij de meeste recreatieparken in de gemeente Barneveld zijn de afgelopen jaren geen of nagenoeg geen meldingen geweest. Drie parken kwamen wat vaker in beeld. Deze hebben extra aandacht van de politie. De wijkagenten hebben hier een redelijk goede informatiepositie. Op die parken lopen wat meer handhavingszaken op permanente bewoning. Campings worden weleens aangedaan door rondreizende (criminele) buitenlandse groepen, maar hierbij wordt handhavend opgetreden zodra er sprake is van niet-recreatief verblijf. Arbeidsmigranten Vitale Vakantieparken: er verblijven relatief grote groepen arbeidsmigranten op sommige vakantieparken. Een deel van deze personen zorgt voor overlast op de vakantieparken, waarbij het gebruik van alcohol een rol lijkt te spelen.
heeft integrale handhaving plaatsgevonden. Uiteindelijk heeft dat geleid tot sanering van het terrein. Huidige werkwijze van de gemeente Barneveld Op basis van politiecijfers of signaleringen van zowel externe (recreatieparkeigenaren, omwonenden etc.) als interne partijen (afdeling veiligheid, sociaal domein of recreatie) wordt er 1 keer per jaar op een betreffend park een handhavingsactie gehouden. Tussentijdse signaleringen pakken we uiteraard direct op. Afhankelijk van de aard van de klachten gaan we met desbetreffende partijen/ketenpartners om tafel om een plan van aanpak te bepalen. Er is sinds april 2015 een whatsapp groep voor alle recreatieeigenaren/beheerders van de parken. Op deze manier kunnen ze elkaar snel op de hoogte brengen van actuele ontwikkelingen m.b.t. veiligheid en leefbaarheid, zoals verdachte personen. Mochten er op de parken zaken spelen op het gebied van bijvoorbeeld witwassen geld, prostitutie, uitbuiting etc. dan wordt dat ingebracht in het Regionaal Informatie en Expertise centrum (RIEC). Bij de politie Veluwe Vallei Noord zal de komende jaren een Operationeel Expert Wijkagent de verblijfsrecreatie in zijn portefeuille krijgen, zodat de informatiepositie verder wordt vergroot. Hij is namens de politie verantwoordelijk voor de informatie en analyse van deze verblijfsrecreatie en participeert in de gemeenschappelijke aanpak met partners (gerichte controles en acties). Als er sprake is van een openbare ordeprobleem of strafbare feiten, dan zal in gezamenlijkheid met partners een plan van aanpak worden gemaakt.
Barneveld: Er is in Barneveld geen sprake van grote groepen arbeidsmigranten, doordat eventuele handhaving hierop structureel wordt meegenomen in de reguliere controle. Daar waar een exces was 9
Oneigenlijk gebruik voor sociale huisvesting en/of permanente bewoning De gemeente Barneveld staat geen permanente bewoning op recreatieterreinen toe. Desondanks zijn er mensen uit verschillende doelgroepen die daar verblijven. Waar dit voorkomt gaat dit veelal om: Senioren met een voorkeur voor gelijkvloers wonen en ouderen die langdurig in het buitenland verblijven; Tijdelijke huisvesting vanwege relatieproblemen; Jongeren die (nog) geen woning kunnen kopen; Tijdelijke huisvesting ter overbrugging van verhuizing naar een andere koopwoning; In enkele gevallen gaat het om dak- en thuislozen, arbeidsmigranten en statushouders. De omvang van deze laatstgenoemde groepen die binnen de gemeente Barneveld verblijven, is niet heel groot, zie onderstaande tabel.
Figuur 2-1: Aantal personen per doelgroep en herkomst (Gem. Barneveld, juni 2015)
Van dit relatief beperkt aantal mensen, verblijft een deel vermoedelijk min of meer permanent op recreatieterreinen. Exacte aantallen zijn moeilijk te bepalen, omdat het immers om illegale bewoning gaat. Via de reguliere handhaving is echter een deel in beeld en wordt een toename van dit aantal voorkomen. Het feit dat permanente bewoning plaatsvindt door deze categorieën mensen, heeft meerdere oorzaken. Naast het onvoldoende beschikbaar zijn van passende woonvormen in de reguliere woningvoorraad, wordt dit mede veroorzaakt door de mismatch tussen vraag en aanbod in de
verblijfsrecreatie. Dit heeft vermoedelijk zowel met kwantiteit als kwaliteit te maken. Dit beeld wordt bevestigd door het rapport Verblijfsrecreatie op de Veluwe. Die mismatch leidt tot teruglopende inkomsten uit de verblijfsrecreatie, waardoor eigenaren soms kiezen voor illegale verhuur. Handhavingsbeleid permanente bewoning Hoewel niet helemaal is vast te stellen hoeveel verblijven permanent bewoond worden en door welke doelgroepen, is op basis van het landelijk gemiddelde wel een schatting te maken. Binnen de gemeente Barneveld zal het gaan om 800 tot 900 verblijven. Momenteel (zomer 2015) lopen er nog ongeveer 140 handhavingstrajecten. Het langdurige stringente handhavingsbeleid van de gemeente Barneveld heeft zijn vruchten afgeworpen: waar in de periode na 1988 ongeveer 500 bewoners om uiteenlopende redenen werden gedoogd zijn daar nu nog slechts ongeveer 30 gevallen van over. Het al meer dan 20 jaar gevoerde handhavingsbeleid heeft er niet toe geleid dat permanente bewoning niet meer voorkomt. Maar de omvang van permanente bewoning in de gemeente Barneveld is hierdoor wel beduidend geringer dan in omringende gemeenten. Dat lijkt mede te komen doordat de handhaving in de buurgemeenten minder stringent is uitgevoerd. Ter illustratie: In de gemeente Barneveld kennen we 60 GBAinschrijvingen op verblijfsrecreatieterreinen, waar dat er bijvoorbeeld in de gemeente Ede 1.100 zijn. Er zijn in de gemeente Barneveld weliswaar enkele verblijven die worden verhuurd aan arbeidsmigranten, maar het gaat daarbij niet om grotere “enclaves” zoals in onder meer Ede en Putten. Dit gebruik wordt in Barneveld meegenomen bij de reguliere handhaving.
10
Ter illustratie: Op één van de parken waren medio 2015 7 verblijven in procedure voor beëindiging van gebruik door arbeidsmigranten. Op andere parken waar dit gebruik voorkomt, zijn de aantallen lager. De strikte handhaving die de gemeente Barneveld toepast, met waar nodig een gecoördineerde ‘opschoonactie’ door gemeente, politie en belastingdienst, heeft er recent toe geleid dat een park geheel gesaneerd is. Daarnaast werkt het handhavingsbeleid ook door in de koers die parkeigenaren kiezen, zoals blijkt uit het hierna getoonde fragment van een brief die in het voorjaar van 2015 door een parkeigenaar aan alle eigenaren van verblijven op dat park is verstuurd.
11
3 Trends Voor een gezonde verblijfsrecreatiesector is het van belang de trends te signaleren, algemeen, regionaal en zo mogelijk lokaal. Ondernemers moet inspelen op trends, erop vooruit lopen of zelfs de trend zetten. De rol van gemeenten is om de ondernemers te faciliteren dat te kunnen doen. Dit hoofdstuk geeft een beeld van de trends in vraag en aanbod en van de bijbehorende kansen en bedreigingen.
-
3.1 Algemene trends Gelderland staat als vakantieprovincie en als fiets- en wandelprovincie op nummer 1. In 2014 werden 2,9 miljoen binnenlandse vakanties geboekt in Gelderland (17 procent van nationale totaal), waarvan 2,2 miljoen in toeristische verhuuraccommodaties. Ook valt op dat veel Duitsers Gelderland bezoeken: ze gaven 345 miljoen euro uit tijdens 4,5 miljoen dagtochten. Uit recente cijfers van het CBS blijkt dat de toeristische regio ‘Bos en Heide Midden-Nederland’ het laatste jaar fors meer gasten heeft ontvangen1. Uit de vermelde bronnen komt een aantal algemene trends naar voren ten aanzien van het soort en de duur van vakanties: -
-
Accent op beleving, thematisering en luxere of bijzondere concepten: opkomst van glamping; deze veranderende klantwens vraagt om voortdurende vernieuwingen en investeringen; En tegelijk: opkomst natuurkampeerterreinen, back to the basics (12% stijging in seizoen 2012-2013 en 3% stijging in seizoen 2013-2014);
Meer aandacht voor duurzaamheid; Integratie van dagrecreatie met verblijfsrecreatie en vice versa; Gebruik in plaats van bezit; het niet langer in eigen bezit willen hebben van een vakantiewoning of stacaravans; Opkomst multi-generatievakanties: met (groot)ouders en (klein)kinderen gezamenlijk op vakantie; Meerdere korte vakanties per jaar, maar bezoeker verwacht wel hoge mate van beleving; Men boekt steeds vaker last minute, en vergelijkt daarbij ook buitenlandse verblijven; Nagenoeg iedereen boekt een vakantie pas na het lezen van online reviews; Nieuwe doelgroepen stellen hoge kwaliteitseisen; Meerdaagse evenementen trekken veel bezoekers: Gelderse recreatieplassen bieden hiervoor prima locaties; Schaalvergroting: steeds grotere parken en verhuurorganisaties, toename van aantal samenwerkingsverbanden;
3.2 Kansen voor proactief ondernemerschap -
-
Het realiseren van verkoop via eigen communicatiekanalen in plaats van via boekingssites en wederverkopers (o.a. via eigen website of via het gebruik van social media); Het realiseren van meer op beleving gerichte voorzieningen met bijzondere concepten en/of unieke locaties (edutainment etc.); Het organiseren van meerdaagse grote evenementen als alternatief voor het ‘weekendje Rome’;
http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=82059NED&D1=0&D2=35&D3=0&D4=19&D5=16,33,l&HDR=G3&STB=G1,G4,T,G2&CHARTTYPE=0&VW=G
12
-
-
-
-
Denken in en aansluiten bij leefstijlen van doelgroepen (segmentering); Samenwerking met ondernemers in de regio om gezamenlijk bezoekers te blijven trekken; Het simpel en overzichtelijk houden van aanbod met transparante en heldere prijzen; In aanbod en marketing inspelen op actuele belangrijke waarden veiligheid, betrouwbaarheid, transparantie en maatschappelijke meerwaarde; Ontwikkelen en benutten van streekgebonden ‘verhalen’ door historie en cultuur te verbinden (“DNA van de streek”) Groeiend aantal toeristen uit onze buurlanden.
3.3 Bedreigingen -
-
-
Er is in de meeste regio's sprake van een verzadiging aan vakantiecentra, kampeerterreinen en logiesaccommodaties; Structurele afname van de vraag naar kamperen; Verouderde parken worden geconfronteerd met een structurele afname van de vraag. In sommige regio’s dreigt leegstand en verkrotting; Innoveren en investeren staan haaks op het conservatieve karakter van veel recreatiebedrijven, die vaak staan in de traditie van een familiebedrijf. Noodlijdende parken worden voor bodembedrag door nieuwe eigenaren opgekocht, wat vervolgens bedreigend is voor de bestaande gezonde parken;
-
-
De trend van ‘hebben maar niet houden’ heeft grote impact op de verkoop van vakantiewoningen aan particulieren. Forse kortingsacties voor goedkope last minute reizen naar de zon; Het financieringsvraagstuk: de door de klant gewenste nieuwe belevingsvormen vragen soms grote investeringen, maar alleen de beste ondernemers krijgen de banken zover om deze investeringen te financieren; daarvoor moet een ondernemer beschikken over een goede cashflow, een heldere lange termijnvisie en uitstekende vaardigheden; De macht van online boekingsplatforms: zij vragen hoge provisies, tot wel 30 á 35 procent. Het gevolg is dat recreatieondernemers hun accommodaties alleen in laagseizoen via deze organisaties aanbieden. Het bijhouden van de beschikbaarheid voor zowel hun eigen boekingssysteem als dat van andere aanbieders wordt daardoor een grote klus. De bezoeker krijgt hierdoor geen betrouwbare informatie over de beschikbaarheid van het gewenste verblijf.
3.4 Leefstijlen in relatie tot het aanbod De RECRON heeft een indeling gemaakt in zogeheten leefstijlen. Deze geven inzicht in het gedrag en de beleving van recreanten en toeristen op basis van psychologische en sociologische kenmerken. De leefstijlsegmentatie onderscheidt zeven belevingswerelden, ook wel leefstijlen genoemd, met allemaal een eigen kleur. Elke kleur staat voor een specifiek vrijetijdsprofiel. Zie bijlage 3 voor deze indeling. Deze ‘leisure leefstijlen’ zijn het uitgangspunt voor de analyse van vraag en aanbod voor verblijfsrecreatie in een onderzoek van de provincie Gelderland (maart 2015). Onderstaande grafiek uit dat rapport geeft een indicatie van de verhouding tussen vraag naar het type verblijfsrecreatie en het huidige aanbod in de FoodValley-gemeenten Barneveld, Nijkerk, Ede en Wageningen. 13
Deze analyse is representatief voor Barneveld, omdat Barneveld en Ede verreweg het grootste aanbod herbergen en het aanbod in deze twee gemeenten vergelijkbaar is.
voorbarig om te concluderen dat het totale aanbod in Barneveld ook te groot is, omdat:
Figuur 3-1: Verhouding tussen vraag en aanbod met betrekking tot leefstijlen
Uit de grafiek kunnen de volgende conclusies worden getrokken: - Er is een oververtegenwoordiging van aanbod voor de leefstijl rustig groen. Een index van 214 betekent dat er twee keer zoveel aanbod is ten opzichte van de vraag; - Vraag en aanbod voor de leefstijlen gezellig lime en uitbundig geel, zijn in evenwicht; - Voor ingetogen aqua zien we dat vooral in de Stedendriehoek het aanbod tekort schiet om aan de vraag te voldoen. In de twee andere regio’s is het aanbod aan de lage kant ten opzichte van de vraag, het tekort is hier veel minder groot dan in de Stedendriehoek;
-
Voor de paarse, rode en blauwe leefstijlen, die over het algemeen vernieuwende en deels ook luxere accommodaties verlangen, blijft het aanbod ver tot zeer ver achter bij de vraag van toeristen.
Het overaanbod voor de doelgroep rustig groen is herkenbaar gezien de voorkomende leegstand in de gemeente Barneveld. Tegelijk lijkt het
Het overaanbod in Barneveld mogelijk veroorzaakt wordt door een te eenzijdige doelgroepenbenadering. Anders gezegd: bij verschuiving naar aanbod in andere leefstijlen wordt de vraag mogelijk groter; Bijvoorbeeld door met slimme arrangementen te verschuiven naar ‘ rood’ of ‘paars’ (arrangementen met musea, kunstroute, klimbos, wildexcursie, ATB-tochten etc.) Het “groene overaanbod” is mogelijk ook een gevolg van een tekort aan kwaliteit in het aanbod voor recreatief gebruik met wisselende verhuur. Anders gezegd: door een kwaliteitstoename in dit aanbod, kan wellicht een grotere vraag gegenereerd worden.
3.5 Leefstijlaanbod i.r.t. levenscyclus van bedrijven Diverse vitaliteitsonderzoeken en toeristische monitors tonen aan dat veel toeristische regio´s in Nederland zich richten op de ‘leefstijl’ van rustige recreanten die ontspanning zoeken en verder niet heel veel wensen hebben tijdens hun vakantie of short break. De leefstijldoelgroep Rustig Groen houdt tijdens deze vakantie van anonimiteit, huiselijkheid, rust en het herkenbare. Uit de vorige paragraaf blijkt dat deze eenzijdige positionering ook in de gemeente Barneveld het geval is. Dat is een flinke mismatch omdat ‘slechts’ 14% van de binnenlandse vakanties voor rekening van deze leefstijlgroep komen (overwegend ‘rustig groen’). De overige 86% van de binnenlandse vakanties wordt ondernomen door andere kleuren; leefstijlgroepen die bijvoorbeeld behoefte hebben aan meer vernieuwende of luxere verblijfsvormen of juist meer gezelligheid of inspiratie. Deze mensen worden vaak teleurgesteld tijdens hun verblijf: het is te gewoon, er is te weinig te beleven ed.
14
Hoe kan dat? Uit onderzoeken van bureau ZKA komen de volgende oorzaken van dit eenzijdige aanbod: Een bescheiden cultuur en sociale druk die ondernemers en zelfs hele regio’s in de veilige status quo-stand houdt: doe maar gewoon en doe maar zoals we het altijd deden want dat is veilig. Gemaakte bedrijfskeuzes in het verleden drukken op het heden. Een resultaat van de bescheiden cultuur is dat door veel ondernemers niet tijdig geïnvesteerd is in nieuwe voorzieningen of een actuele verhuurmix. Bedrijfseigenaren zijn beheerder geworden in plaats van ondernemer. Veel ondernemers zijn het contact met hun gast verloren, investeren nauwelijks in vooruitgang en trekken uiteindelijk alleen nog een doelgroep aan die niet zulke bijzondere vakantiewensen heeft en niet te duur wil. Regelmatig heeft dit ook te maken met de hoge leeftijd van de ondernemer en het gebrek aan bedrijfsopvolging. Hoe erg is het? Rustig groen is een bijzonder interessante doelgroep: bijna 70% is 45 jaar of ouder en 65% heeft een 1 of 2 persoonshuishouden. Recreatiebedrijven die zich op deze doelgroep richten kunnen succesvol en vitaal zijn, mits zij zich bewust op deze doelgroep richten, weten wat de doelgroep wil en hun taal spreken. Vaak is deze doelgroep echter geen keuze meer, maar een gegeven vanuit het verleden. Het is de doelgroep waarmee de sector op en rond de Veluwe groot geworden is. Bij de bedrijven waar dit het geval is, blijft de productiviteit (in termen van omzet en bezetting per eenheid) sterk achter. Het investeringsniveau blijft achter en de ondernemer/beheerder houdt zich hoofdzakelijk bezig met operationele taken zoals schoonmaak, beheer en onderhoud. Het bedrijf verkeert in een langzame neergang. De ondernemer verdient een boterham, leidt zijn leven en verdere ambities ontbreken. De volgende
fase is dat het bedrijf niet of nauwelijks meer een recreatiebedrijf is (geen wisselende verhuur, minder of geen voorzieningen) en dat vervolgens het risico op permanente bewoning en ander ongewenst gebruik toeneemt. Deze recreatiebedrijven verkeren in termen van productlevenscyclus in de neergangsfase (decline). De vraag naar het product staat onder druk, de concurrentie is hoog en het perspectief voor het bedrijf ontbreekt vaak. De productlevenscyclus is een wetmatigheid voor bedrijven en sectoren. Dit valt samen met de wetmatigheid dat 14% van de mensen een vernieuwing als laatste adopteert. Voor een deel is dat de rustig groene doelgroep die deze bedrijven nog aantrekt. Het probleem schuilt er in dat het eenzijdige aanbod van verblijfsrecreatiebedrijven in een regio, zoals de gemeente Barneveld met de omliggende gemeenten, er toe leidt dat de regio onbedoeld uit de gratie raken bij de overige consumenten die 86% van het aantal binnenlandse vakanties vertegenwoordigen.
Inspiratie: boomhutten bij Treehotel, Harads, Zweden
15
4 Vakantie vieren in Barneveld in 2030 4.1 Kansen benutten De wetmatige neergang met bijbehorende risico’s die in paragraaf 3.4 beschreven staan willen we ombuigen naar het benutten van kansen. Kansen om de toekomstbestendige terreinen te laten doorgroeien en om de parken die achtergebleven zijn een inhaalslag te laten maken. Diversiteit en onderscheidend vermogen brengt leven. Het is daarom wenselijk dat verbreding/verschuiving komt in het aanbod in de gemeente Barneveld. Dat gaat niet vanzelf. Wij willen dat in gang zetten door: 1. Bewustwording: door samen met ondernemers deze visie op te stellen streven we naar een gedeeld urgentiegevoel. Samen definiëren we het streefbeeld; 2. Kopgroep uitdagen en faciliteren: ondernemers met vernieuwende plannen nodigen we uit om, nu al, met hun plannen langs te komen, zodat we samen een leertraject doorlopen en voorbeelden neer kunnen zetten. Het toeristisch aanjaagteam dagen wij uit om te verbreden met “frisdenkers” uit andere sectoren: een andere (MKB) ondernemer, een kunstenaar, een cultuurhistoricus, een architect of landschapsontwerper en iemand van Staatsbosbeheer (de boswachter) of IVN 3. Bestuurlijke keuzes maken: Met deze visie willen we duidelijke keuzes maken om het toekomstbeeld na te streven en de instrumenten die we hebben optimaal daarvoor in te zetten
4.2 Streefbeelden voor een toekomstbestendige sector Om een koers te kunnen bepalen is een wensbeeld nodig. Dat beeld vatten wij samen in onderstaande streefbeelden:
De parken en hun omgeving hebben een goede ruimtelijke kwaliteit, zowel landschappelijk als (stede)bouwkundig; Wisselende verhuur neemt toe, waarbij recreatieve vraag en aanbod in balans zijn (verschuiving in type aanbod), zodat voor de levensvatbaarheid geen uitponding en/of permanente bewoning nodig is; Er is ruimte voor kwalitatief goede 2e woningterreinen; Ondernemers werken samen in promotie en marketing en onderling productaanbod, juist ook buiten de verblijfssector; Zij werken met nieuwe verdienmodellen en benutten expliciet het “DNA van de streek” Ondernemers volgen de trends in verblijfsrecreatie en spelen daar op in, of ontwikkelen zelf trends; zij krijgen hiervoor ruimte binnen de door de gemeente te stellen bestemmingsplanregels; Er is de komende jaren in beginsel geen ruimte voor groei van het aanbod voor wat betreft het totaal aantal hectares; Voor bijzondere concepten die passen in de Strategische Visie (integratie van beleidsvelden) kan een uitzondering worden gemaakt; Op basis van verwachte krimp is ook een uitzondering mogelijk voor toekomstbestendige groei van bestaande parken; De meerderheid van de parken is groter dan 5 hectare, via overname/samenvoeging, beëindiging of in een vorm van structurele samenwerking; waar mogelijk ontstaat enige open ruimte tussen de nu vaak aaneengesloten parken;
In de volgende paragrafen en hoofdstuk 5 is dit uitgewerkt. 16
Er is ruimte voor ruimtelijk en financieel maatwerk waardoor parken die niet meer voor recreatief gebruik levensvatbaar zijn, een mogelijkheid hebben om de bestemming te beëindigen; Glasvezel is voor alle parken beschikbaar; Permanente bewoning en ander ongewenst gebruik wordt structureel via handhaving tegengegaan; Sociale huisvesting vindt op de parken niet of nauwelijks plaats; dit wordt geborgd via handhaving.
4.3 Koersen per type recreatieterrein Om deze streefbeelden te kunnen bereiken hebben wij in beeld gebracht welke typen terreinen er zijn wat betreft eigendomsverhoudingen en exploitatievorm. Die twee aspecten zijn namelijk van invloed op de mate waarin ontwikkelingen door gemeentelijk (ruimtelijk) beleid gestuurd kunnen worden.
Deze indeling en koersen zijn in de overzichtstabel op de volgende bladzijde weergegeven. Die tabel moet worden gelezen in relatie met de beschrijving van de huidige en aanvullende flexibiliteitsmogelijkheden, die samengevat beschreven zijn in hoofdstuk 5, paragraaf 5.1 t/m 5.4.
NB: De tabel geeft een indeling van de parken in categorieën. Wij zijn ons er van bewust dat door de grote verscheidenheid aan parken niet alle terreinen exact hierbinnen in te delen zijn. Toch hebben we een indeling gemaakt zodat er een hanteerbaar overzicht ontstaat waar we de koersen aan kunnen koppelen. In de praktijk kan sprake zijn van overlap waar we per casus pragmatisch mee om moeten gaan.
Die mogelijkheden voor beïnvloeding hebben we ingeschat op de thema’s economische kwaliteit, ruimtelijke kwaliteit en veiligheid/leefbaarheid, zoals die ook in het project Vitale Vakantieparken worden gehanteerd. Op basis van die indeling en mogelijkheden, hebben we voor drie hoofdcategorieën van terreinen een specifieke koers voor ogen.
Voorbeelden van glamping: De Hertshoorn, Garderen / De Pampel, Hoenderlo / Het Buitenhuis, Ewijk / Harskamperdennen, Kootwijk
17
Park-categorie
1
Uitgepond * 2e woningterrein, niet commercieel centraal beheer (o.a. VVE)
Beïnvloeding/Sturing mogelijk ? NB: deze tabel geeft geen oordeel over kwaliteit Economisch Ruimtelijk Veiligheid en leefbaarheid ---
Strategische koers
2
Uitgepond 2e woningterrein met (commercieel) centraal beheer infra
--
-
-/+
3
Uitgepond 2e woningterrein met centr. beheer infra, deel wisselende verhuur 2e woningterrein, grond eigendom exploitant
--
-
-/+
-/+
-/+
-/+
5
2e woningterrein, grond eigendom exploitant, deel wisselende verhuur
-/+
-/+
-/+
6
Wisselende verhuur, grond eigendom exploitant, deel 2e woningen
+
+
+
4
7
8
Wisselende verhuur, grond eigendom exploitant
Kamperen bij de boer (grond eigendom boer en wisselende verhuur)
+
+
+
-/+
+
+
In beginsel geen nieuwe ontwikkelingen (geen flexibiliteit); handhaving continueren en zo nodig intensiveren maatwerk bieden voor beëindiging, pilot stimuleren landschappelijke inpassing met subsidieregeling mogelijkheden bijsturen dreigende neergang verkennen, “overlegtafels” faciliteren handhaving continueren stimuleren landschappelijke inpassing met subsidieregeling Herstructurering en innovatie richting (meer) wisselende verhuur stimuleren en faciliteren met ontwikkelingsmogelijkheden onder voorwaarden Toekomstgerichte ontwikkelingen faciliteren met (directe) flexibiliteit Herstructurering/uitbreiding faciliteren onder voorwaarden Pilot financiële constructies voor herstructurering/uitbreiding Handhaving waar nodig Voorwaarden vooraf (landschap etc.) Handhaven beëindiging als agrarisch bedrijf stopt Bewaken tijdelijke karakter
Uitgepond: dit wil zeggen dat de eigenaren van de stacaravans/recreatiewoningen ook de onderliggende kavel in eigendom hebben. De in de tabel aangegeven mate van beïnvloeding/sturing wordt bepaald door enerzijds de exploitatievorm en eigendomsverhoudingen (op een park in categorie 1 is niemand persoonlijk verantwoordelijk voor het totaal) en anderzijds door de mate waarin de ondernemer pro-actief onderneemt, en daardoor nieuwe mogelijkheden zoekt en vaak meer gericht is op samenwerking. 18
De tabel bevat een aantal kernbegrippen. Hieronder wordt toegelicht wat wij daarmee bedoelen. Toekomstgerichte ontwikkelingen… … zijn ontwikkelingen die passen in de streefbeelden die in paragraaf 4.1 beschreven zijn. De inhoud van die ontwikkelingen zal per locatie en per park/ondernemer verschillen. Het is maatwerk met als basis een gedegen (her)oriëntatie op vraag en aanbod van doelgroep(en), strategie om toekomstbestendig te worden en fysieke en financiële mogelijkheden. Bij het maatwerk m.b.t. de financiële mogelijkheden hebben wij oog voor het belang van renderende investeringen in nieuwe voorzieningen en verblijfsaccommodaties als daarmee financiering vanuit uitponding voorkomen wordt. Het faciliteren van ontwikkelingen… … houdt in dat wij flexibiliteit bieden via de regels in het bestemmingsplan. Aan die flexibiliteitsregels worden voorwaarden verbonden die moeten bijdragen aan het streefbeeld (zoals meer wisselende verhuur, verhoging ruimtelijke en recreatieve kwaliteit, verbreding van het aanbod). De hiervoor genoemde kwaliteit voor recreatief gebruik wordt bepaalt door: het aanbod aan (centrale) voorzieningen, zowel aanwezig als potentieel op basis van beschikbare fysieke ruimte als financieel draagvlak (gemiddeld is er bij een klein terrein minder fysieke ruimte en minder investeringspotentieel); het percentage aanbod voor wisselende verhuur; de staat van onderhoud van het park en de aanwezige objecten (visueel/ruimtelijke kwaliteit)
Maatwerk voor sanering… … is erop gericht dat op terreinen zonder toekomstperspectief de functie verblijfsrecreatie beëindigd wordt. Daarvoor is een aantal oplossingsrichtingen, zie hoofdstuk 5, maar dit zal altijd maatwerk per geval zijn. Denk aan mogelijkheden zoals functieverandering (‘rood voor oranje’) en/of fondsvorming en/of een lokaal krimp-en-groeimechanisme. De Pilot groei & krimp… … heeft als doel om een financiële en ruimtelijke constructie op te zetten die enerzijds ruimte biedt aan nieuwe ruimte voor toekomstbestendige verblijfsrecreatie en anderzijds de kans biedt aan verouderde en/of te kleine parken om te stoppen. Hoofdstuk 5 gaat hier verder op in.
4.4 Zelf - Samen - Gemeente Wij zijn van mening dat dit ‘drieluik’ ook in de verblijfsrecreatiesector noodzakelijk is om de koersen te bewaken en de streefbeelden te realiseren. Het zijn de ondernemers die innoveren en investeren, maar we bepalen gezamenlijk het doel. Sommige acties pakken we samen op en de gemeente heeft taken om ondernemers te faciliteren. Het is daarvoor wenselijk dat duidelijk is welke rollen en verantwoordelijkheden de betrokken partijen hebben. De onderstaande tabel laat die zien. Stakeholder
Rollen en verantwoordelijkheden
Gemeente Barneveld
-
Visie vertalen naar passende regels en voorwaarden in het bestemmingsplan Stimuleren samenwerking en productontwikkeling via Toeristisch Platform en Aanjaagteam Meedenken en doen m.b.t. maatwerk in zowel herstructurering en uitbreiding als sanering Toetsing van (uitbreidings)plannen Handhavend optreden tegen permanente
19
Verblijfsrecreatieondernemers
-
-
Financiële instellingen en investeerders
Recron Toeristisch aanjaagteam
/
-
-
bewoning (laten) optreden m.b.t. openbare orde veiligheid Toekomstplannen ontwikkelen binnen de kaders van de visie Deskundig bedrijfsadvies inwinnen Samenwerken met collega’s m.b.t. productontwikkeling (o.a. via Toeristisch Platform en Aanjaagteam) in relatie tot leefstijlen Frisdenkers laten meedenken (kunstenaars, natuurorganisaties etc.) Meedenken en doen m.b.t. maatwerk in zowel herstructurering en uitbreiding als sanering Realiseren van de plannen Investeringsfondsen voor duurzaam toekomstgerichte ontwikkelingen Opzetten en uitvoeren financieringsconstructies voor transformatie en groei Stimuleren ondernemerschap, innovatie samenwerking Leefstijlworkshops voor ondernemers
en
20
5 Bouwstenen voor de toekomst 5.1 Flexibiliteit in het bestemmingsplan 5.1.1 Bestaande flexibiliteit sinds 2000 Het huidige bestemmingsplan (2013) kent diverse flexibiliteitsregels, die in grote lijnen zijn overgenomen uit het voorgaande plan (2000). Die zijn bedoeld om ondernemers gelegenheid te bieden om te kunnen inspringen op veranderende wensen van recreanten en de markt. Zo is het mogelijk om via een afwijkingsprocedure een omgevingsvergunning te krijgen voor: - verkleining van de afstand tussen bebouwing en bestemmingsgrens; - verruiming van de maximale goothoogte voor gebouwen voor centrale voorzieningen en de bedrijfswoning; - het aaneenbouwen van maximaal 4 recreatiewoningen; - verkleining van de minimale afstand van recreatiewoningen ten opzichte van elkaar of ten opzichte van stacaravans; - verruiming van de maximale oppervlakte en inhoud van recreatiewoningen; - het bouwen van bijzondere vormen van recreatieverblijven met een grotere goothoogte en/of bouwhoogte of een bijzonder recreatief verblijf in de vorm van een boomhut. Daarnaast is het mogelijk om zonder procedure (dus ‘bij recht’) te wisselen van type eenheid (kamperen, stacaravan, recreatiewoningen). Voor vrijwel alle terreinen geldt daarbij een maximum aantal recreatiewoningen. Voor het merendeel van de parken is geen maximum of minimum aantal kampeerplaatsen of stacaravans vastgelegd. Binnen de gegeven formule kan vrij worden gewisseld. Die formule koppelt vanuit ruimtelijke kwaliteit een gemiddeld ruimtebeslag aan de categorie.
Met een wijzigingsprocedure is het mogelijk om de maximale maten van recreatiewoningen te verruimen (oppervlakte, goothoogte, bouwhoogte, het aantal bouwlagen en de inhoud). 5.1.2 Extra flexibiliteit sinds 2013 De wensen van de ondernemers en de trends zijn voor deze Visie volledig in beeld gebracht, maar zijn niet volledig nieuw. Bij het opstellen van het geldende Bestemmingsplan Buitengebied is hierover ook al gesproken met vertegenwoordigers van de recreatiesector. Daarom zijn er in het Bestemmingsplan Buitengebied 2012, dat in mei 2013 is vastgesteld, wijzigingen doorgevoerd die meer flexibiliteit geven dan het daarvoor geldende plan: A. Flexibiliteit in oppervlaktematen van centrale voorzieningen; In voorgaande bestemmingsplannen gold voor ieder type voorziening een eigen oppervlaktemaat. In het nieuwe bestemmingsplan zijn de overdekte sport-, spel- en zwemvoorzieningen gebundeld binnen een opgetelde oppervlaktemaat. Dat geeft ondernemers meer flexibiliteit bij het invullen van deze voorzieningen. B. Centrale voorzieningen niet meer exclusief voor eigen bezoekers; In voorgaande bestemmingsplannen was bepaald dat de centrale voorzieningen uitsluitend benut mochten worden door gasten die op het betreffende terrein verblijven. In het nieuwe bestemmingsplan is expliciet toegestaan dat de voorzieningen ook mogen worden gebruikt door personen die geen recreatief nachtverblijf op het Glamping: een yurt 21
terrein hebben. Het draagvlak voor deze voorzieningen neemt hiermee toe en terreinen kunnen onderling afspraken maken over het medegebruiken van elkaars voorzieningen. Zo kan bijvoorbeeld het exploiteren van een zwembad rendabel(er) gemaakt worden. C. Ruimere definitie van het begrip ”stacaravan”. De definitie van het begrip stacaravan is van belang omdat het maximum aantal stacaravans per park is vastgelegd. In voorgaande bestemmingsplannen was de definitie gebaseerd op de traditionele stacaravan: de grote caravan die nog wel verplaatsingswieltjes heeft, maar in de praktijk nooit verplaatst wordt. In het nieuwe bestemmingsplan is dit ruimer gedefinieerd zodat ondernemers ook andersoortige onderkomens kunnen plaatsen die meer aansluiten bij de trends (onder meer sommige vormen van glamping).
exact in specifieke ‘hokjes’ passen. Door minder categorieën te houden, is de indeling globaler en daarmee makkelijker passend. Een verdergaande indeling is ook niet nodig, omdat de aangegeven koersen niet voor de 8 categorieën specifiek verschillend zijn. Bij het analyseren van het geldende bestemmingsplan zien we dat er veel flexibiliteit in zit. Voor diverse zaken is dan wel een wijzigingsprocedure nodig (met een wijzigings-bestemmingsplan die via een procedure door B&W wordt vastgesteld). Maar dat is ook wenselijk. Aan die mogelijkheden willen we immers voorwaarden blijven verbinden om de streefbeelden te kunnen realiseren. De wijzigingsprocedure geeft daarvoor een toetsings- en borgingsmogelijkheid die door B&W wordt uitgevoerd.
Geldende definitie Stacaravan: “een bouwwerk voor recreatief verblijf, in de vorm van een caravan of een andersoortig onderkomen al dan niet op wielen – en derhalve zonder vaste fundering – en met een maximale oppervlakte van 50m2. Onder vaste fundering wordt hier niet begrepen een betonnen of andersoortige ondergrond welke geen deel uitmaakt van de constructie van het bouwwerk”
D. Mogelijkheden voor trekkershutten op agrarische bedrijven. Bij agrarische bedrijven, dus ook bij die bedrijven die een boerencamping exploiteren, is de bevoegdheid voor B&W toegevoegd om met een omgevingsvergunning af te wijken van het bestemmingsplan t.b.v. het toevoegen van maximaal 3 trekkershutten binnen het bouwblok. 5.1.3 Is aanpassing van het bestemmingsplan t.b.v. de koersen nodig? De tabel met de koersen op pagina 18 kent 8 categorieën. Dat zijn er meer dan het aantal bestemmingstypen dat het huidige bestemmingsplan kent. Wij vinden het niet wenselijk om het aantal categorieën in het bestemmingsplan te vergroten. De reden daarvoor is dat niet alle parken 22
Die analyse laat ook zien dat de koers van weinig mogelijkheden voor uitgeponde terreinen zonder wisselende verhuur, al een plek heeft in het bestemmingsplan.
Onderstaand volgen enkele voorbeelden van de wijze waarop het huidige bestemmingsplan aansluit bij de aangegeven koersen:
uitgeponde terreinen zonder wisselende verhuur vallen vaak in de categorie “verblijfsrecreatieterrein”. Dat is in het bestemmingsplan een ander type park dan “recreatiebedrijf”. Kenmerkend verschil is het wel of niet een ‘bedrijf’ zijn. Op deze terreinen mogen bijvoorbeeld geen centrale voorzieningen gebouwd worden. Vergroting van recreatiewoningen is met een afwijkings- of wijzigingsbevoegdheid uitsluitend mogelijk onder voorwaarde van een wisselende verhuur (tot 75m2) en tot 85m2 onder voorwaarde van bedrijfsmatige exploitatie, bedrijfseconomische noodzaak en aangetoonde behoefte. Dat maakt de toepassing voor uitgeponde terreinen zonder commerciële verhuurorganisatie onmogelijk, maar biedt deze mogelijkheid wel aan toekomstgerichte bedrijven die aan de streefbeelden voldoen of willen gaan voldoen. Met een afwijkingsprocedure (die kost geen extra tijd bij een
Inspiratie: Champing, kamperen in een leegstaande kerk (http://www.visitchurches.org.uk/champing/)
bouwvergunningaanvraag) zijn diverse bijzondere verblijven te realiseren met een maximum hoogte van 10 meter; Met een eenvoudige afwijkingsprocedure kunnen als aanvullende eenheden maximaal 8 boomhutten en/of 13 trekkershutten gerealiseerd worden. Deze mogelijkheid is alleen voor de recreatie’bedrijven’ en niet voor de verblijfsrecreatieterreinen (globaal zijn dat de uitgeponde terreinen zonder wisselende verhuur); Omzetting van kampeerplaatsen of plaatsen voor stacaravans naar recreatiewoningen is met een wijzigingsbevoegdheid mogelijk, maar uitsluitend onder strikte voorwaarden (bedrijfsmatige exploitatie, noodzaak, kwaliteitsverbetering, toegevoegde waarde en behoefte)
5.1.4 Aanvullende flexibiliteit t.b.v. toekomstgerichte ontwikkelingen Vanuit het overleg met de ondernemers over de regels, de inventarisatie en de trends, willen wij de huidige flexibiliteitsmogelijkheden op een aantal punten verruimen en een aantal mogelijkheden toevoegen. In hoofdlijnen is daarbij de koers: Aanvullende mogelijkheden ‘bij recht’ en via een afwijkings- of wijzigingsbevoegdheid voor de parken met overwegend wisselende verhuur; Dergelijke mogelijkheden uitsluitend via een wijzigingsbevoegdheid voor de parken met geen of weinig wisselende verhuur. Huidige mogelijkheden verruimen: Bij de afwijkingsbevoegdheid in artikel 16.4.8 voor bijzondere vormen de beperking in bouwlagen laten vervallen. De inhoudsmaat geeft voldoende sturing. Een nog nader te bepalen ruimere maat voor recreatiewoningen (meer dan 75m2 en meer dan 262,5m3), eventueel met aangepaste afstandseisen, in de wijzigingsbevoegdheid in artikel 16.6.2. Deze mogelijkheid kan bijdragen aan de streefbeelden, maar vergt wel de 23
extra procedurele waarborgen van de wijzigingsbevoegdheid. Dat geldt met name voor het borgen van een toeristische exploitatie met wisselende verhuur. Dit is alleen vooraf goed te borgen via deze procedure. De Verordening van de provincie Gelderland maakt op dit aspect ook die procedure noodzakelijk. Verruimen van de bij recht al aanwezige uitwisselbaarheid van aantallen tussen kampeermiddelen en stacaravans. Deze verruiming heeft tot doel diverse vormen van glamping expliciet mogelijk te maken op plaatsen voor kampeermiddelen , zonder dat dit ten koste gaat van het aantal kampeerplaatsen. Vervallen van de voorwaarde “geen sanitair” voor trekkershutten. Nieuwe mogelijkheden: Een wijzigingsbevoegdheid om een 2e bedrijfswoning toe te voegen voor recreatiebedrijven die de noodzaak daarvan kunnen aantonen aan de hand van de kwalitatieve beheersfactoren m.b.t. de (persoonlijke) dienstverlening en de zorg voor het fysieke product (terrein, objecten), en die een aantoonbare bedrijfsopbrengst hebben voor tenminste 2 huishoudens; Het via een afwijkingsbevoegdheid realiseren van eenheden voor kamerverhuur (hotelfunctie, Bed&Breakfast), mits dit een ondergeschikt en niet zelfstandig onderdeel van het recreatiebedrijf is, het past in de hoogtematen voor verblijfsrecreatieobjecten en het gaat om maximaal 8 eenheden; Er komt een mogelijkheid voor B&W om bij wijzigingsplannen een aanduiding op te nemen dat wisselende verhuur binnen het betreffende plangebied verplicht is. Dit is wenselijk en noodzakelijk om deze voorwaarde planologisch voor langere termijn te waarborgen. Wij gaan onderzoeken of het mogelijk is om bij boerencampings verhuur-nachtverblijven toe te staan, anders dan kampeermiddelen. Vooralsnog denken wij daarbij met name aan mogelijkheden voor
‘glamping’ met een maximum aantal van bijvoorbeeld 5 van de 25 plaatsen. Aandachtspunten daarbij zijn het behoud, de borging en de handhaving van het tijdelijke karakter en de oorspronkelijke intentie van het gebruik uitsluitend in het kampeerseizoen. De exacte formuleringen en voorwaarden van de nieuwe mogelijkheden worden na de vaststelling van de Visie uitgewerkt. Het streven is dat deze uitwerking en aanpassingen binnen 1 jaar na vaststelling van de visie leidt tot de vaststelling van een partiële herziening van het bestemmingsplan buitengebied. Of dit streven haalbaar is, is onder meer afhankelijk van een eventuele m.e.r.-plicht en van toetsing aan de Natuurbeschermingswet. 5.1.5 Als een plan niet in het bestemmingsplan past… Ondernemers kunnen met creatieve plannen komen die buiten de flexibiliteitsbepalingen vallen. Dan is een herziening van het bestemmingsplan nodig voor dat project. De doorlooptijd daarvan is doorgaans minimaal een jaar en kan afhankelijk van de complexiteit nog aanzienlijk langer zijn. Voorbeeld: vergroting van de totale oppervlakte aan voorzieningen met meer dan 50%. Vanuit het realiseren van de streefbeelden kan dit wenselijk zijn, maar vanwege de mogelijke ruimtelijke impact, vinden wij hiervoor een planherziening het juiste instrument. Een belangrijke voorwaarde zal in dat geval zijn dat overtuigend het belang voor het bedrijf wordt onderbouwd en aangetoond wordt dat de voorziening primair voor verblijfsrecreatiegasten is.
5.2 Voorwaarden t.b.v. de streefbeelden Om de streefbeelden te bereiken is het noodzakelijk dat aan de bestaande en nieuwe flexibiliteitsmogelijkheden voorwaarden worden verbonden. Dat gaat dan om de situaties waarin sprake is van een afwijking of wijziging. 24
Bij de uitwerking van de visie wordt uitgewerkt op welke manier de volgende voorwaarden verbonden worden: - Ruimtelijke kwaliteitsverbetering, met de onderdelen landschappelijke inpassing en stedebouw/architectuur; - Bedrijfsmatige exploitatie met (wisselende) verhuur; - Het plan draagt aantoonbaar bij aan het toekomstbestendig houden of maken van het park (bedrijfsplan);
Inspiratie: “Ecocapsule”: zelfvoorzienende pod (http://nicearchitects.sk/sk)
-
Het project moet toegevoegde waarde hebben in relatie tot vraag en aanbod van het recreatieve product (vernieuwing en/of uitbreiding i.v.m. tekort aan aanbod).
Ter onderbouwing van deze voorwaarden, verwachten wij van een ondernemer een beschrijving waarin de visie op de toekomstbestendige ontwikkeling van het park wordt beschreven en waarin de argumenten voor het voldoen aan de voorwaarden worden benoemd en toegelicht (ondernemingsplan). Naarmate de voorgenomen ontwikkelingen groter en ingrijpender zijn, zal die visie grondiger en uitgebreider moeten zijn. In die visie (het ondernemingsplan) verwachten wij uitleg over: - Het huidige bedrijfsmodel; - De visie op vraag en aanbod van de huidige en beoogde doelgroep, rekening houdend met trends, met de marktsituatie in de gemeente Barneveld en met de indeling in leefstijlen van de Recron; - De wijze waarop de voorgenomen plannen in die visie passen en in de Visie Verblijfsrecreatie; - De noodzaak en of bedrijfsmatige logica van de plannen in relatie tot de financiering en het te verwachten rendement; - Visie op de situering van planonderdelen vanuit de bedrijfsvoering, de ligging in de omgeving; - Visie op de ruimtelijke kwaliteit. Bij het faciliteren van plannen waarvoor een wijziging of herziening van het bestemmingsplan nodig is, zullen wij de te maken afspraken vastleggen in overeenkomsten en/of zogenaamde “voorwaardelijke verplichtingen” in het bestemmingsplan. Een voorbeeld daarvan is dat een omgevingsvergunning voor een nieuw gebouw pas verleend mag worden als een aangewezen oud gebouw gesloopt is of als bepaalde beplanting is aangebracht. De voorwaarde van bedrijfsmatige exploitatie is ook een expliciete eis die de provincie Gelderland oplegt op grond van de Ruimtelijke Verordening. Daarin staat namelijk (Artikel 2.2.2.3):
25
1. In bestemmingsplannen wordt nieuwvestiging en uitbreiding van recreatiewoningen alleen toegestaan indien daaraan de eis van bedrijfsmatige exploitatie wordt verbonden. 2. In de toelichting bij het bestemmingsplan wordt onderbouwd op welke wijze de bedrijfsmatige exploitatie duurzaam is verzekerd.
5.3 Instrumenten voor sanering en groei De aanleiding om instrumenten voor sanering en groei te ontwikkelen, komt voort uit het voorgaande en kan als volgt worden samengevat: het streefbeeld van grotere toekomstbestendige parken; de wens van sommige ondernemers om het bedrijf te beëindigen; de wens van sommige ondernemers om te groeien.
een woning worden teruggebouwd, of twee woningen als er veel gesloopt wordt. Dat kan op de locatie van de boerderij of op een ander voormalig boerenerf. Het doel van die regeling is behoud en verbetering van de kwaliteit van het buitengebied, omdat sluipende verpaupering voorkomen of opgelost wordt. Een vergelijkbare mogelijkheid voor de beëindiging van met name kleine verblijfsrecreatieparken die niet toekomstbestendig zijn, vinden wij passend. Dat dient immers hetzelfde doel. Het voorkomt verpaupering en oneigenlijk gebruik en het past in de doelen van meer ruimtelijke openheid. Bovendien draagt het bij aan een betere balans tussen vraag en aanbod.
Wij stellen voor om in de komende jaren ruimte te bieden aan drie mechanismen / instrumenten, die we hierna beschrijven. In deze visie beschrijven we de principes en geven we de globale kaders. Geen uitgewerkte regelingen, omdat die onnodig beperkend kunnen zijn voor kansen die zich in de praktijk kunnen voordoen. We beschrijven hier 3 mechanismen, maar dat is niet limitatief. Als zich gaandeweg een andere mogelijkheid voordoet, benutten we die graag. Als andere / nieuwe instrumenten worden bedacht, dan staan wij daarvoor open. Combinaties van instrumenten zijn ook bespreekbaar. 5.3.1 Rood voor oranje > woningen in ruil voor beëindiging Voor agrarische bedrijven is het zogeheten functieveranderingsbeleid vastgesteld. Bij bedrijfsbeëindiging mag in ruil voor de sloop van stallen
Ons voorstel is deze mogelijkheid vooralsnog in beginsel in te zetten voor parken kleiner dan 5 hectare. Enerzijds omdat dit algemeen als ondergrens wordt gezien voor toekomstbestendige bedrijven. Anderzijds omdat het aantal woningen dat via dit mechanisme gerealiseerd kan worden in het buitengebied beperkt moet blijven. Globaal denken wij daarbij aan de volgende staffeling: 1 hectare: 1 woning 3 hectare: 2 woningen 5 hectare: 3 woningen 26
Bij tussenliggende oppervlaktes zijn creatieve combinaties denkbaar zoals een 2-onder-een-kap of grotere bijgebouwen dan standaard. NB: Bij het maken van dergelijke plannen zullen altijd de aard van het huidige gebruik, de lokale situatie en specifieke oplossingen bepalend zijn voor de (on)mogelijkheden. De woningen moeten landschappelijk en stedebouwkundig goed ingepast kunnen worden en het aantal woningen en de maat van de woningen moet in balans zijn met de ruimtelijke winst van het opheffen van de betreffende verblijfsrecreatie en van eventuele andere aanvullende prestaties. Wij verwachten dat deze mogelijkheid niet altijd een oplossing is. Bijvoorbeeld omdat de eigenaren geen woningen willen of omdat de locatie niet geschikt is voor woningen of omdat men geen geschikte gronden elders heeft. Daarom beschrijft paragraaf 5.3.3 het zoeken naar een nieuw financieel instrument. 5.3.2 (on)mogelijkheden voor uitbreiding en nieuwvestiging ? We hebben de mogelijkheden verkent om te gaan werken met een lokale vorm van krimp en groei: nieuwe parken of groei van bestaande parken kan dan alleen plaatsvinden als het aantal hectares dat daarmee gemoeid is, elders aan het areaal verblijfsrecreatie wordt onttrokken. Dit veronderstelt de werking van twee mechanismen: a) Ofwel een ondernemer moet een bestaand park opkopen om de benodigde hectares te verkrijgen. b) Ofwel er zijn op enig moment voldoende hectares geregistreerd omdat er 1 of meer parken beëindigt zijn; Wij hebben geconstateerd dat deze mechanismen niet wenselijk zijn, omdat: Uit gesprekken met deskundige al snel is gebleken dat optie a) financieel niet realistisch is.
Bij optie b), de ondernemer met goede plannen, afhankelijk is van het al of niet beëindigen van andere parken. Dat is onwenselijk omdat bij bestaande bedrijven vernieuwing wenselijk en soms noodzakelijk is en die vernieuwing soms gepaard moet gaan met uitbreiding. Bovendien kunnen er initiatieven komen voor nieuwe parken met vernieuwende concepten. Dergelijke initiateven zouden dan geen doorgang kunnen vinden, omdat er nog geen hectares beëindigd zijn.
Voor goede plannen voor nieuwe parken of uitbreiding van bestaande parken die aantoonbaar bijdragen aan de streefbeelden moet ruimte zijn. Tegelijk streven wij er naar dat het totaal areaal de komende jaren per saldo niet verder toeneemt. Dat komt omdat wij van mening zijn dat er in beginsel voldoende areaal is om aan de vraag te voldoen. Dit vergt echter wel een verschuiving in het aanbod. Wat wij daarom voor de komende 5-10 jaar voorstaan is verantwoorde groei van onderscheidend aanbod, vanuit de verwachting dat in deze periode ook parken beëindigd zullen worden. 5.3.3 Samenwerken aan/in nieuwe financiële constructies Binnen de verblijfsrecreatie op de Veluwe is innoveren en investeren zeer wenselijk, maar is het bijzonder lastig om de financiering rond te krijgen. Tegelijk blijkt dat, als een ondernemer met een verblijfsrecreatieterrein wil stoppen, er veelal geen andere ondernemer is die de locatie kan overnemen. Doorgaan is de enige optie. Op de een of andere manier zouden ondernemers die willen innoveren of juist willen stoppen, gefaciliteerd moeten worden bij het investeren respectievelijk de bedrijfsbeëindiging.
27
De gemeente Barneveld wil in 2016 samen met de relevante partijen in een pilot de mogelijkheden hiervoor onderzoeken. Partners hierin zijn ondernemers die zich hiervoor aanmelden, banken, provincie Gelderland en de gemeenten op de Veluwe. Mogelijk kunnen investeringsfondsen zoals LI Leisure Investments van Molecaten en Leisurelands een rol spelen.
Wij gaan er vanuit dat een dergelijke pilot kan rekenen op de steun en inzet van de provincie Gelderland. Het Coalitieakkoord Gelderland 20152019 stelt namelijk: “Vitale vakantieparken wil de provincie realiseren via (…) de introductie van een erfpachtfonds.” Het oprichten van een dergelijk fonds is een forse opgave. Het is niet waarschijnlijk dat dit binnen de gemeente Barneveld georganiseerd kan worden. Wij gaan er vanuit dat regionale samenwerking hiervoor noodzakelijk is. Mogelijk zelfs op de schaal van de hele Veluwe. Naar verwachting kan een fonds dan voldoende omvang krijgen om ook echt betekenis te krijgen. De gemeente Barneveld gaat hiervoor in eerste instantie samenwerking zoeken met het project Vitale Vakantie Parken van de Regio Noord-westVeluwe en de provincie Gelderland. Daarnaast wordt de samenwerking ook gezocht met Ede en via het Convenant vrijetijdseconomie met alle Veluwse gemeenten. Toelichting opkoopfonds/erfpachtfonds Doel van een opkoopfonds is dat verpauperde / noodlijdende / failliete vakantieparken opgekocht worden en afhankelijk van de locatie, gesaneerd en teruggegeven worden aan de natuur of landbouw of doorontwikkeld worden tot een nieuw park (al dan niet elders waar het opkoopfonds over gronden kan beschikken). Op die manier wordt er een bodemprijs gezet voor de vakantieparken. Nieuwe parken kunnen met minder kapitaal starten omdat ze de grond niet hoeven te kopen maar kunnen huren.
Wij denken aan een pilot met het vormen van een opkoopfonds, al dan niet gecombineerd met gronduitgave in erfpacht. Hierna wordt dit toegelicht.
Bij de doorontwikkeling naar een nieuw park of de inzet van de opgekochte grond voor uitbreiding van een bestaand park, kan de keuze worden gemaakt om de gronden in erfpacht uit te geven aan een
28
ondernemer/exploitant. Voordelen van een opkoopfonds met erfpachtuitgifte zijn: Het geeft ondernemers zonder opvolger of met een slecht draaiend park de mogelijkheid om te stoppen. De verloedering wordt tegengegaan, de kwaliteit gaat omhoog, nieuwe klanten, men kan weer investeren. De in erfpacht uitgegeven grond kan na een aantal jaren met winst worden verkocht aan de ondernemer, waarna geld vrijkomt voor het opkopen van een volgend park. Als het opkoopfonds een overheidsfonds is, heeft dit als extra voordelen: De overheid kan voor minimale rente geld lenen om de gronden aan te kopen. De inkomsten van de erfpacht zijn hoger dan de door de overheid af te dragen rente. De ondernemers krijgen weer financiering van de banken tegen een gunstig rentetarief voor het opzetten van een nieuw bedrijf omdat de overheid als eigenaar van de grond zorgt voor zekerheid. Ter vergelijking: In de binnenvaart vindt een vergelijkbaar proces plaats als bij de recreatieparken. De banken hebben veel leningen uitstaan van de binnenvaartschepen. De crisis is het vrachtvervoer sterk afgenomen met faillissementen tot gevolg. Het zijn vervolgens de banken die de verliezen moeten nemen want de schepen zijn niet te verkopen. Dit heeft ertoe geleid dat de banken zelf de schepen kopen en vervolgens verhuren aan een ondernemer. Op die manier hebben de banken de bodemprijs bepaald voor de schepen, en worden de verliezen voor de banken enigszins beperkt.
Het voorbeeld uit de scheepvaart geeft aan dat het aannemelijk is dat de banken, net als bij de scheepvaart, een grote rol moeten hebben in het opkoopfonds. Een dergelijk fonds met bodemprijzen is immers in het grootste belang van de banken zelf, die niet gebaat zijn bij verkoop van parken tegen reguliere faillissementsprijzen. Tegelijk zijn de banken in dit
proces ook sturend omdat zij keuzes maken in hoe lang ze achterstallige betalingen accepteren. Een vergelijkbare rol van banken in de verblijfsrecreatiesector is echter als gevolg van wettelijke beperkingen op dit moment niet mogelijk. Agenderen in regio en bij provincie De gemeente Barneveld wil voor het overleg met de andere Veluwse gemeenten agenderen dat de wenselijkheid van deze optie onderzocht wordt. Als dit wenselijk blijkt zal ons voorstel zijn om als Veluwegemeenten samen met de provincie Gelderland bij het rijk te lobbyen om deze beperking weg te nemen. De provincie Gelderland heeft de Veluwe als ‘Grote Gebiedsopgave’ benoemd, zodat wij kansen zien om hierin samen met de provincie op te trekken.
5.4 Faciliteren 5.4.1 Uitnodiging aan ondernemers Wij nodigen ondernemers in de verblijfsrecreatie uit om te komen met voorstellen en ideeën die passen in deze Visie, die de streefbeelden dichterbij brengen. Of beter: die de streefbeelden realiseren. De ondernemers zijn nu aan zet om plannen te ontwikkelen. Wij nodigen hen ook uit om mee te doen aan een pilot en frisse ideeën aan te dragen voor de genoemde pilots of voor andere oplossingen die wij nog niet hebben kunnen bedenken. 5.4.2 Plannen en procedures – brochure en inspiratie In deze Visie zijn streefbeelden en koersen beschreven. Wij denken dat veel mogelijkheden om zo te ondernemen dat die streefbeelden realiteit worden, al bestaan binnen het geldende bestemmingsplan. En nog beter na de voorgestelde aanpassingen. 29
Bestemmingsplanregels zijn echter een juridisch instrument, dat mede daardoor soms lastig te doorgronden is. De toepassing van die regels willen wij als volgt beter faciliteren: Brochure bestemmingsplanregels Wij gaan na vaststelling van de Visie een beknopte brochure uitgeven waarin we de mogelijkheden die het geldende bestemmingsplan biedt, helder uitleggen. Deze brochure wordt digitaal beschikbaar gesteld via de website van de gemeente Barneveld. Wanneer het bestemmingsplan is aangevuld met de in deze Visie voorgestelde extra flexibiliteitsregels, wordt die brochure daarop aangepast. Voorbeelden ter inspiratie In aanvulling daarop gaan wij voorbeeldprojecten voor het voetlicht brengen. Initiatieven van verblijfsrecreatieparken die passen binnen deze Visie maken wij daarmee breder bekend, zodat dit inspiratie kan geven aan collega-ondernemers. Wij zullen daar ook bij aangeven of en in hoeverre die plannen binnen het bestemmingsplan passen. De frequentie en vorm hiervan bepalen wij op basis van de initiatieven die zich aandienen. Vooralsnog denken we aan één keer per jaar in de vorm
van een (digitale) nieuwsbrief. Als het plan toch niet in het bestemmingsplan past… Het kan voorkomen dat een ondernemer een plan bedenkt dat goed aansluit bij de streefbeelden, maar om uiteenlopende redenen niet binnen het bestemmingsplan gerealiseerd kan worden. In dat geval is sprake van maatwerk, waarbij wij samen met de ondernemer een herziening van het bestemmingsplan voorbereiden. Wij verwachten dat dit in ieder geval aan de orde zal zijn bij de pilots met betrekking tot groei of beëindiging van verblijfsrecreatieparken. 5.4.3 RO-consulent van de provincie Gelderland In het actieplan Vrijetijdseconomie van de provincie Gelderland (2012) geeft de provincie aan dat zij gemeenten en bedrijven willen ondersteunen in ruimtelijke procedures voor duurzame projecten om zo procedures te versnellen en maximaal gebruik te maken van de ruimtelijke mogelijkheden. Daarom hebben zij een consulent aangeboden om gemeenten en bedrijven bij ruimtelijke procedures te ondersteunen. Uiteindelijk doel van het werk van de consulent is dat er (op termijn) meer inkomsten komen, meer kwaliteit ontstaat en verrommeling wordt tegengegaan. De consulent werkt ook mee aan (lokale) maatwerkaanpak van verrommelde bedrijven. De inzet van de consulent wordt geheel door de provincie betaald. De provincie zal de inzet van de consulent eind december 2015 echter beëindigen. Wij zullen de provincie voorstellen de inzet van een ROconsulent ook in 2016 en 2017 voort te zetten.
Inspiratie: campinghotels: Bouches-du-Rhone, Frankrijk / Con Dao, Vietnam / Cavallino, Italië
5.4.4 Fonds Gelderse Vrijetijdseconomie De provincie Gelderland vindt de vrijetijdseconomie van grote economische betekenis voor Gelderland en 30
heeft daarom € 5,5 miljoen beschikbaar gesteld in het Fonds Gelderse Vrijetijdseconomie (FGV). Het fonds investeert in productvernieuwing en/of kwaliteitsverbetering in de Gelderse toeristisch-recreatieve sector. Aan ondernemingen in de vrijetijdseconomie wordt (aanvullend) werkkapitaal verschaft om vernieuwingen/kwaliteitsverbeteringen door te voeren. Aanvragen kunnen worden ingediend door startende of bestaande ondernemingen binnen Gelderland, in de vrijetijdseconomie (waaronder de dag- en verblijfsrecreatie) die een bovenregionale uitstraling hebben. Er zijn diverse financieringsvormen mogelijk, van risicodragende participatie tot alle vormen van leningen met een looptijd van maximaal 10 jaar. De investering vanuit FGV mag maximaal 50% van de totale investering bedragen, met een minimum van € 100.000 en maximum van € 2.500.000. Uiteraard moet er een sluitende business case zijn, waaruit onder meer duidelijk wordt wat de toegevoegde waarde is en waarin de economische spin-off op bestedingen en werkgelegenheid worden onderbouwd. Aanvragen lopen via PPM Oost.
5.5 Bijsturen dreigende neergang 2e woningterreinen Bij de parken met 2e woningen zien wij ontwikkelingen die een tegenovergestelde koers hebben als de streefbeelden en die wij dus als ongewenst zien: 1) Eigenaren die hun recreatiewoning op een bedrijfsmatig geëxploiteerd park onttrekken aan de collectieve verhuur, waardoor het aantal voor wisselende verhuur beschikbare nachtverblijven afneemt; 2) Verminderend onderhoud van chalets/recreatiewoningen op niet bedrijfsmatige 2e woningparken, daardoor afname van kwaliteit en mede daardoor slechtere verkoopbaarheid in combinatie met minder
vraag naar 2e woningen en toenemende druk van permanente bewoning en huisvesting arbeidsmigranten. In de tabel met de strategische koersen hebben wij geconstateerd dat de gemeente hier weinig invloed op heeft, anders dan volop aandacht voor handhaving. Die handhaving vergt ook inzet van de eigenaren/beheerders van de parken. Om in de toekomst hierop nog beter te kunnen handhaven creëren wij in het bestemmingsplan de mogelijkheid voor B&W om bij wijzigingsplannen een aanduiding op te nemen dat wisselende verhuur binnen het betreffende plangebied verplicht is. Voor het overige lijkt de aanpak van deze ongewenste tendens vooral een zaak van eigenaren/beheerders en verenigingen van eigenaren. Wij roepen hen op de statuten en de wijze van contractvorming te bezien en waar nodig en mogelijk te herzien, zodanig dat deze bijdragen aan het keren van deze tendens. Bijvoorbeeld door een verkoop/aankooptoets door de VVE te verplichten, permanente bewoning expliciet uit te sluiten en op bedrijfsmatig geëxploiteerde parken de contractvormen m.b.t. verplichte wisselende verhuur zo in te richten dat eigenaren/kopers zich daaraan niet kunnen onttrekken, ook niet na doorverkoop. Uit de sector is het voorstel gekomen om een “tafel” te organiseren voor parken die met vergelijkbare vraagstukken te maken hebben. Doel van die overlegvorm is samen te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om de (dreigende of al gaande) neergaande tendens te keren. Vooralsnog is dit initiatief gericht op uitgeponde 2e woningterreinen met een VVE. Wij vinden dit een goed initiatief en willen dat ook ondersteunen waar dat mogelijk en zinvol is. Bijvoorbeeld door VVE’s met elkaar in contact te brengen en door mee te praten over de mogelijkheden m.b.t. handhaving. Wij vernemen graag de resultaten van die overleggen en staan er voor open om waar mogelijk en nodig de uitkomsten te vertalen naar acties door de gemeente. 31
5.6 Handhaving permanente bewoning 5.6.1 Wat doet de gemeente Barneveld? De huidige werkwijze van handhaving zetten wij voort. Strikte handhaving zien wij als een noodzakelijk middel om ontwikkeling in negatieve richting te voorkomen. Handhaving kan een impuls geven aan ondernemers/eigenaren om in te zetten op structurele verbeteringen of juist op beëindiging. De aard en omvang van permanente bewoning is in Barneveld op dit moment niet dusdanig dat wij onze werkwijze moeten aanpassen. Maar wij zullen de ontwikkelingen in de regio goed in de gaten houden. We moeten immers voorkomen dat hernieuwde en strengere aanpak in de omliggende gemeenten gaat leiden tot een toename van problemen in onze gemeente. Het kan zijn dat dit op termijn aanleiding geeft tot een noodzaak voor extra inzet op handhaving. 5.6.2 Wat kunnen ondernemers/beheerders doen? Wij roepen ondernemers, beheerders en verenigingen van eigenaren op om zich hierin ook pro-actief op te (blijven) stellen. Waarschuw (nieuwe) kopers van chalets en vakantiehuisjes dat permanente bewoning niet is toegestaan, liefst schriftelijk. En meld daarbij dat u de gemeente op de hoogte stelt als dit toch gebeurt. Geef situaties van mogelijke permanente bewoning door aan de gemeente, zodat wij de situatie kunnen controleren en zonodig een handhavingstraject kunnen starten. Wij denken dat deze combinatie van “waarschuwing aan de poort” en daadwerkelijke actie een preventieve werking heeft.
32
6 Gebruikte bronnen:
Provincie Gelderland (2012), Actieplan Vrijetijdseconomie. Mei 2012 Gesprekken
Beleidsdocumenten Gemeente Barneveld (2013), (gewijzigde) Nota aanpak bewoning recreatieverblijven 2004. April 2013.
Gesprekken met ondernemers, zowel in werksessies als vanuit het inventarisatierapport en in afstemming met het Toeristisch Platform (winter 2014-2015);
Gemeente Barneveld (2014a), Coalitieakkoord 2014-2018. April 2014. Gemeente Barneveld (2014b), Notitie aanpak Huisvesting Bijzondere Doelgroepen. April 2014.
CBS Statline.
Gemeente Barneveld (2014c), Startnotitite Visie Herstructurering Verblijfsrecreatie. Juli 2014. Gemeente Barneveld (2015), Economisch Beleidsplan Barneveld 20142030). Januari 2015. Rabobank (maart 2015), Cijfers en Trends: Vakantiecentra; Recron (2014), Gastenboek Verblijfsrecreatie; beschrijving van de zeven belevingswerelden van vakantievierders en daarmee zeven doelgroepen voor verblijfsrecreatie. Dit rapport is gebaseerd op vier kwartaalmetingen onder 6.500 Nederlandse verblijfsrecreanten en een extra vragenlijst onder 3.500 van hen. Najaar 2014. Provincie Gelderland (2015), Quickscan Vrijetijdseconomie. Maart 2015. Provincie Gelderland (2015), Marktonderzoek verblijfsrecreatie op de Veluwe. Maart 2015. Provincie Gelderland (2015), Coalitieakkoord 2015-2019. April 2015 33
Colofon Opdrachtgever Gemeente Barneveld
Projectgroep Arjan Bossenbroek, gemeente Barneveld, Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling (projectleider) Jan Wessels, gemeente Barneveld, Afdeling Economische Zaken Hans van der Kooi, Omgevingsdienst De Vallei, Team Handhaving Gerard de Kruif, gemeente Barneveld, Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling Met medewerking van: Toeristisch Platform Barneveld Philip van Evert Advies, Beheer en Management informatie
Uitgave oktober 2015 34
Bijlage 1 – Kerncijfers: Parkindeling met aantal eenheden en omvang De onderstaande tabel bevat een aantal basisgegevens over de verblijfsrecreatiesector in de gemeente Barneveld. Het laat zien welke aantallen van de verschillende overnachtingstypen zich op de verschillende parken bevinden. Het geeft ook een indicatie over de omvang van de terreinen. Park-categorie Aantal Aantal Stacaravans / Kampeerplaatsen + Parkgrootte (aantal parken huisjes chalets glamping parken) 1 t/m 5 ha. 1 2 3
> 5 ha.
Uitgepond 2e woningterrein, geen centraal beheer infra
12
445
148
0
10
2
Uitgepond 2e woningterrein met centraal beheer infra
7
218
310
0
6
0
Uitgepond 2e woningterrein met centraal beheer infra, deel wisselende verhuur
3
322
903
0
1
2
2e woningterrein, grond eigendom exploitant
16
442
1577
0
10
6
2e woningterrein, grond eigendom exploitant, deel wisselende verhuur
7
75
472
54
6
1
Wisselende verhuur, grond eigendom exploitant, deel 2e woningen
6
121
1017
584
3
3
10
177
37
1006
7
3
1
1
44
18
4 5 6 7 8
Wisselende verhuur, grond eigendom exploitant leeg terrein, niet in gebruik
2 subtotalen 9
Idem als 7, kamperen bij de boer
63
1.800
4.464
1.644
maar 17 totalen
374 1.800
4.464
2.018
totaal aantal plaatsen: 8.282
35
Aantal accommodaties (type) naar eigendomsverhouding 1800
Geen wisselende verhuur
Weinig wisselende verhuur
Veel wisselende verhuur
1600 1400 1200 1000 800
Aantal huisjes Stacaravans/chalets
600
Kampeerplaatsen + glamping
400 200
0 Uitgepond 2e woningterrein, geen centraal beheer infra
Uitgepond 2e Uitgepond 2e 2e woningterrein, 2e woningterrein, Wisselende woningterrein met woningterrein met grond eigendom grond eigendom verhuur, grond centraal beheer centraal beheer exploitant exploitant, deel eigendom infra infra, deel wisselende exploitant, deel 2e wisselende verhuur woningen verhuur
Wisselende verhuur, grond eigendom exploitant
36
Bijlage 2 – Kerncijfers: Wisselende verhuur, grootte van de parken, indeling bestemmingsplan
Wisselende verhuur van totaal aantal accommodaties
Parkoppervlakte (ha.)
12 10
Totaal aanbod tbv. wisselende verhuur
2051; 26%
Aantal
8
Totaal aanbod tbv. niet wisselende verhuur
5861; 74%
6 4 2 0 1
3
5
7
9
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
Aantal bedrijven
10+
Grootte (ha.)
Aantal recreatiebedrijven per bestaande bestemmingsplan-categorie Kampeermiddelen, stacaravans, boomhutten en recr. woningen Stacaravans en/of recr.woningen
17
36
3
Kampeermiddelen en stacaravans Kampeermiddelen
5
Recr.woningen
8 11
Kamperen bij de boer
37
Bijlage 3 – Indeling in leisure leefstijlen. Deze indeling is ontwikkeld vanuit de RECRON Innovatie Campagne. De leefstijlen geven inzicht in het gedrag en de beleving van recreanten en toeristen op basis van psychologische en sociologische kenmerken. De leefstijlsegmentatie onderscheidt zeven belevingswerelden, ook wel leefstijlen genoemd, met allemaal een eigen kleur. Elke kleur staat voor een specifiek vrijetijdsprofiel. Deze ‘leisure leefstijlen’ zijn het uitgangspunt voor de analyse van vraag en aanbod voor verblijfsrecreatie in het onderzoek van de provincie Gelderland. Uitbundig Geel
Gezellig Lime
Rustig Groen
Ingetogen Aqua
Sportief en Avontuurlijk Paars
Vrolijk, spontaan, energiek en enthousiast. Dat is wat de groep Uitbundig Geel kenmerkt. Uitbundig Gele recreanten zijn joviale en gezellige mensen. Ze genieten volop van het leven, en vinden het belangrijk veel dingen samen met anderen te doen. Deze groep gaat graag op vakantie. Als een vakantie actief, sportief, gezellig en verrassend is, hebben zij het goed naar hun zin. Het liefst gaan zij met anderen – familie, vrienden, kennissen – op vakantie. Uitbundig geel is met bijna 25% van de binnenlandse vakanties een groot segment in Nederland! Gezellig lime houdt net als geel ook van gezelligheid en sportiviteit, maar het mag allemaal een tikkeltje rustiger en het hoeft ook allemaal niet zo lang. Vakantie is voor de lime gasten lekker vrij zijn, rust en ontspanning, even weg van de dagelijkse verplichtingen en dan gezellig met het gezin iets leuks doen: wandelen, fietsen, een leuk plaatsje in de buurt bezoeken of een spelletje spelen. Gezellig Lime is met ruim 17% een groot segment voor de binnenlandse vakanties. Een bungalowpark of camping in Nederland geeft een echt vakantiegevoel, maar vaak moet de gezellige lime groep wel een beetje op de kosten letten... Gemiddeld gaan zij 2,7 keer per jaar weg voor een korte of langere vakantie. Van alle groepen blijven zij het meest in eigen land. Ruim 15% van de binnenlandse vakanties komen voor rekening van de groep Rustig Groen. Vakantie is voor hun vooral een kwestie van lekker doen waar je zin in hebt, rust nemen in eigen omgeving en even niets aan het hoofd hebben. De consument uit de groene wereld heeft niet zulke bijzondere wensen. Het gewone en herkenbare is juist fijn, vertrouwd. Dan komt men lekker tot rust. In eigen land is genoeg moois te zien en te ontdekken, zonder ver te hoeven reizen. Gemiddeld gaan zij 3,2 keer per jaar weg voor een korte of langere vakantie, waarvan 2,3 keer in Nederland. Vakantiegangers in het segment aqua kunnen als rustig en ruimdenkend worden getypeerd. In deze belevingswereld vinden we veel empty nesters, die weer tijd hebben voor hun eigen hobby’s en interesses. Inspirerende maar rustige vakanties horen daar ook bij. Ingetogen Aqua consumenten gaan 3,6 keer per jaar weg voor een korte of langere vakantie. gemiddeld blijven zij 2,4 keer in Nederland. Deze doelgroep bevat bijna 15% van de binnenland-gangers. Hun bestedingen aan vakanties in Nederland liggen met ruim 400 euro relatief hoog. Avontuurlijk paars is de wereld van mensen die graag iets nieuws willen beleven of ontdekken in hun vakantie. Gewoon is niet goed genoeg voor deze groep. The sky is the limit. Ze gaan op zoek naar een bijzondere ervaring. Soms is dat ‘helemaal back to basic’ met een survival tent, of een bijzondere authentieke ervaring van een Bed & Breakfast. Maar het bijzondere kan ‘m ook zitten in het beleven van luxe en exclusiviteit. Avontuurlijk paars is individualistisch. U trekt ze dus eerder met iets individueels dan met het ‘groepsgebeuren’. Iets meer dan 8% van de vakantiegangers in Nederland kunnen we rekenen tot deze groep. Zij gaan ook relatief vaak weg voor een korte of langere vakantie. Gemiddeld 3,9 keer. Daarbij gaan zij vaak naar het buitenland, 1,9 keer per jaar brengen zij een vakantie door in eigen land.
Comfort en luxe blauw
Vakantiegangers in het segment Comfortabel en Luxe Blauw kunnen we omschrijven als zelfverzekerd, kritisch, intelligent en gehecht aan stijl, luxe en comfort. Zij zijn zakelijk en carriere gericht. Zij streven naar succes in het leven, en daar werken zij dan ook hard aan. In hun vrije tijd vinden zij dat zij wel wat luxe en stijlvol ontspannen verdienen. Gemiddeld gaan zij 3,6 keer per jaar weg voor een korte of langere vakantie. 2,3 keer blijven zij in Nederland, vaak voor een stedentrip of verwen vakantie. De boog kan niet altijd gespannen staan! Met ruim 10% van alle binnenlandse vakanties is dit een minder groot segment, maar met een budget van 365 euro voor vakanties in Nederland besteden zij wel meer dan gemiddeld.
Cultureel en Inspirerend Rood
De Rode recreanten zijn van nature wat eigenwijs en ongeduldig. Ze leven het leven met hartstocht en passie en zijn altijd op zoek naar bijzondere en en voor hun onbekende plekken. Ze zijn intelligent en assertief , gaan graag hun eigen gang en willen graag hun dromen waarmaken, uniek zijn. Het zijn sympathieke, enthousiaste mensen die graag ook ervaringen uitwisselen met anderen die een eigen, authentiek verhaal hebben. De Cultureel en inspirerend rode groep is met 8,6% een van de kleinere groepen. Zij gaan 3,3 keer per jaar weg voor een kortere of lange vakantie, waarvan 2, 0 keer in Nederland.
38
