Jaap Winter: 'Laat de Code Banken geen vijgenblad zijn' Brussels: a whole different world?

Jaap Winter: 'Laat de Code Banken geen vijgenblad zijn' Brussels: a whole different world? kwartaalblad

nederlandse vereniging van banken

Bank|Wereld nummer 3 | oktober 2009

Uitgesproken

Het nieuwe Handelsregister Vanaf 2014 zijn alle overheden aan​­gesloten op het stelsel van basis­registraties. Hierdoor kan de overheid niet alleen de dienstverlening naar burgers, maar ook naar het bedrijfsleven verbeteren. Het nieuwe Handels­register van de Kamers van Koophandel speelt hier een cruciale rol in. Per 1 juli 2008 is de nieuwe Handelsregisterwet ingegaan. Deze wet bepaalt dat het Handelsregister de basisregistratie wordt van alle ondernemingen en rechtspersonen in Nederland. De wet wordt uitgevoerd door de Kamers van Koophandel in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Verschillende ‘nieuw inschrijvers’ gaan zich registreren in het Handelsregister. Nieuwe inschrijvers Diverse ondernemingen en rechtspersonen die dit nog niet verplicht waren, moeten zich nu wel gaan registreren. De voornaamste nieuwe inschrijvers zijn: — eenmanszaken en maatschappen in de land- en tuinbouw en visserij; — eenmanszaken en maatschappen in de vrije beroepen (bijvoorbeeld notarissen, artsen, kunstenaars); — publiekrechtelijke rechtspersonen zoals ministeries, gemeenten en andere overheidsorganisaties; ­— kerkgenootschappen; — verenigingen van eigenaars; — vestigingen van verenigingen en stichtingen; — straatventers.   

Voordelen Henk de Reus (Kamer van Koophandel) is voorzitter landelijke projectgroep nieuwe inschrijvers. Hij legt uit wat de voordelen van de nieuwe wet zijn. ‘Allereerst bespaart het de ondernemer/ rechtspersoon tijd en papier omdat gegevens enkelvoudig worden vastgelegd maar meervoudig worden gebruikt. Daarnaast draagt het bij aan een effectievere fraudebestrijding en wetshandhaving. Ook banken kunnen de gegevens van de partijen waar zij samen mee werken controleren in het Handelsregister, bijvoorbeeld bij het afsluiten van een financiering. Dit gaat straks sneller en eenvoudiger.’ Verbeterd Door de nieuwe Handelsregisterwet wijzigt er voor de afnemers en gebruikers van het Handelsregister een aantal zaken. ‘Door de inschrijfplicht voor nieuwe inschrijvers neemt de informatie over ondernemingen en rechtspersonen met 15% toe. Er is een overgangsfase om de registratie van nieuwe inschrijvingen gefaseerd en gemakkelijk te laten verlopen. Organisaties die zich nog moeten inschrijven, kunnen dit doen tot en met 31 december 2009’, vervolgt De Reus. De huidige handelsregisterproducten veranderen niet en blijven beschikbaar in huidige vorm. Met uitzondering van de privé-adressen van bestuurders van de meeste rechtspersonen. Deze zijn door het Handelsregisterbesluit na 1 juli 2008 alleen zichtbaar voor uitzonderingsgroepen. ‘Verder gaat de gegevenskwaliteit omhoog omdat overheden wijzigingen sneller en systematisch aan elkaar doorgeven en omdat er een strikter kwaliteitsregime komt’, aldus De Reus. Handelsregister Online Ook voor banken en haar klanten biedt het Handelsregister Online steeds meer mogelijkheden om sneller, goedkoper en efficiënter zaken te doen. Op de website van de Kamer van Koophandel zijn al producten als bijvoorbeeld Jaarrekeningen, Historie en Concernrelaties gemakkelijk elektronisch te verkrijgen. Daarnaast verstrekt de Kamer van Koophandel Elektronisch Gewaarmerkte Uittreksels (EGU). Deze uittreksels hebben dezelfde geldigheid als papieren gewaarmerkt uittreksels, maar zijn voordeliger in prijs. De Kamer bevordert hiermee, ook voor de bancaire sector, het gemak van elektronische zaken. M e e r i n f o r m at i e Meer over de nieuwe inschrijvers van het Handelsregister: www.kvk.nl/nieuweinschrijvers. Voor producten uit het Handelsregister: www.kvk.nl/handelsregister.

2

Inhoudsopgave|colofon 3

Oogpunt

4

Nieuwe rechten, nieuwe plichten

7

Kort

8

Rotterdam, de fraude voorbij

8

Veilig gevoel als hoofdprijs

9

Eenmaal, andermaal

9

Skimming in de Tweede Kamer

10

NVB goes Brussels

12

‘Laat de Code Banken geen vijgenblad zijn’

16

Kort

16 17

Vernieuwde privacycode

18

Boeken

19

Zomerstage

20

Nawoord

Oogpunt

Landsgrenzen De Code Banken is er! Als voorstander van de dialoog ben ik zeer verheugd over de wijze waarop we als Nederlandse Vereniging van Banken door goed onderling overleg, gezond verstand en gevoel voor maatschappelijke verhoudingen in september de Code Banken konden presenteren. We zijn in staat gebleken om in samenwerking met het ministerie van Financiën snel te reageren op gevoelige onderwerpen als corporate governance en beloningsbeleid. De volgende stap is de samenstelling van een monitoringcommissie die gaat toezien op de naleving van de code. Ik vertel u niets nieuws als corporate governance en beloningsbeleid ook buiten Nederland tot de verbeelding sprekende onderwerpen zijn in media, politiek en maatschappij. De wijze waarop we in Nederland de Code Banken tot stand hebben gebracht en inhoud hebben gegeven, heeft de nodige interesse gewekt in het buitenland. Van media als de New York Times, het Franse TF1 en de BBC Worldservice tot Nederlandse ambassades en Europese zusterverenigingen, vanuit internationale hoek is er vraag naar uitleg over inhoud, proces, aanpak en voortgang van de code. Deze internationale (h)erkenning geeft geenszins het gevoel dat we nu op onze lauweren kunnen gaan rusten. Sterker nog, de Code Banken heeft een nationale strekking en is in Nederland, zeker politiek gezien, nog niet geland op de wijze die we voor ogen hebben. Helaas viert emotie in de poltieke arena nog wel eens de boventoon en is er voor inhoudelijke argumentatie te weinig plaats. Is de Code Banken tot over de landsgrenzen bekend, ook de Nederlandse Vereniging van Banken slaat zijn vleugels verder uit dan Nederland. Om onze rol als belangenbehartiger nog beter te kunnen vervullen, is het noodzaak om in het hart van de wet- en regelgeving aanwezig te zijn. Met het aantrekken van Stephen Fisher die vanuit Brussel alle relevante Europese ontwikkelingen op de voet volgt (zie pag. 10 – red), blijft de Nederlandse Vereniging van Banken werken aan een optimale belangenbehartiging voor haar leden.

Ik wens u veel leesplezier! Bank|Wereld is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Banken Redactieadres Singel 236, 1016 AB Amsterdam Telefoon: (020) 550 28 13 E-mail: [email protected]

Wim Mijs | directeur Nederlandse Vereniging van Banken

Overname van artikelen uit deze uitgave of delen daarvan is toegestaan, mits met bronvermelding. Voor meer informatie over de inhoud van dit nummer kunt u terecht bij de redactie. Redactie: Michel Noordermeer Fotografie: Marcel Molle (omslag) en Michel Wielick Vormgeving en illustraties: Gijs Sierman, Amsterdam Productie: Yardmen, Amsterdam

3

Dossier

Marjolein Drijkoningen ( projectmanager communicatie) en Frans van Beers (adviseur betalingsverkeer).

Per 1 november gelden nieuwe Europese regels voor het betalingsverkeer. Gevolg: gewijzigde Algemene Bankvoorwaarden en nieuwe, bankspecifieke betaalvoorwaarden in Nederland.

4

Dossier

Nieuwe rechten, nieuwe plichten Gewijzigde bank- en betaalvoorwaarden De Payment Services Directive (PSD) dient per 1 november 2009 in de nationale wetgeving van de Europese lidstaten te zijn overgenomen. Betaalproducten en overeenkomsten voor het verwerken van betaalopdrachten moeten voldoen aan de in de Europese Richtlijn Betaaldiensten geformuleerde voorwaarden (zie kader 1). De banken in Nederland zijn al geruime tijd bezig met de voorbereidingen daarvoor. Het betalingsverkeer in Nederland is goed geregeld en zowel consumenten als zakelijke klanten worden al jaren goed bediend. Toch is met het herzien van productvoorwaarden, aanpassen van administratieve processen en informeren van de interne organisaties over de veranderingen, het aanpassen aan de nieuwe, specifieke regels een omvangrijke klus voor alle banken. Gezien de grote aantallen (wat betreft zowel klanten als transacties) in het Nederlandse betalingsverkeer en het feit dat het om formele afspraken tussen de bank en haar klanten gaat, is grote zorgvuldigheid vereist. In de feitelijke dienstverlening en het verwerken van betalingen daarentegen, zijn voor de klant maar beperkte wijzigingen direct merkbaar. De belangrijkste veranderingen zitten in de formele, contractuele relatie die zij met hun bank hebben. Klanten krijgen daar over het algemeen pas mee te maken bij bijvoorbeeld het openen van een betaalrekening of als zij een klacht hebben over de verwerking van een betaalopdracht. De wijzigingen hebben wel betrekking op nagenoeg alle klanten van de banken, zowel zakelijk als particulier, omdat bijna iedereen wel één of meer betaalrekeningen heeft. De invoering van deze nieuwe regels is dus een belangrijke en intensieve activiteit voor de banken, maar dan wel een die zo soepel en geruisloos mogelijk moet worden uitgevoerd. A l g e m e n e B a n k v o o r wa a r d e n w i j z i g e n De wijzigingen in de betaalvoorwaarden brengen ook een aanpassing van de Algemene Bankvoorwaarden (ABV) met zich mee. Deze waren sterk verouderd en toe aan een vernieuwing (zie kader 2). De wijzigingen in de bank- en betaalvoorwaarden leiden tot een wijziging van de overeenkomst tussen de bank en haar klant, waarvan zowel de zakelijke als particuliere klanten op de hoogte moeten worden gesteld. I n f o r m e r e n va n k l a n t e n Bij de overeenkomsten tussen banken en zakelijke partijen voor betaaldiensten is er vaak sprake van maatwerk. Dat leidt tot contracten die in meer of mindere mate klantspecifiek zijn. Voor de zakelijke relaties van de banken is ervoor gekozen om deze individueel aan te passen en opnieuw te laten ondertekenen. Voor de particuliere relaties van banken is gezocht naar een andere oplossing. De doorgevoerde wijzigingen zijn in het algemeen in het voordeel van de consument. Daarbij komt dat het schriftelijk verstrekken van de gewijzigde bank- en betaalvoorwaarden voor de ruim twintig miljoen rekeningen die in Nederland in gebruik zijn, leidt tot een massale papieren verzending. Dat past niet in een duurzame aanpak en het voorkomen van verspilling. De banken zijn voor de particuliere markt tot de volgende gemeenschappelijke gedragslijn gekomen:

Kader 1 Payment Services Directive (PSD) Per 1 november 2009 gelden nieuwe Europese regels voor het betalingsverkeer. Deze regels zijn beschreven in de Europese Richtlijn Betaaldiensten (ook wel de Payment Services Directive) die per 1 november 2009 in de nationale wetgeving van de lidstaten moet zijn overgenomen. De invoering van de Richtlijn Betaaldiensten heeft tot doel om de voorwaarden voor betaalproducten voor de Europese betaalmarkt uniform te regelen. Doel van de richtlijn is daarnaast het bevorderen van transparantie en consumentenbescherming. Als de Eerste Kamer in oktober het wetsvoorstel overneemt, dan zal Nederland de richtlijn tijdig hebben uitgevoerd. Veel van de onderdelen die door de Richtlijn Betaaldiensten worden voorgeschreven zijn in de praktijk in Nederland al goed geregeld. Toch is er wel een aantal punten uit te lichten die voordelig zijn voor de bankklant: 1. De terugboekingstermijn van de incasso-variant van de doorlopende machtiging wordt verruimd van 30 dagen naar 56 dagen (8 weken) 2. Als in de toekomst de voorwaarden van de betaalproducten veranderen, moeten consumenten daarvan minimaal twee maanden van tevoren op de hoogte worden gebracht. 3. Als een betaalproduct dat vooruit is betaald, tussentijds wordt opgezegd (na de eerste contractperiode), moet het bedrag voor de resterende termijn worden terugbetaald. 4. Betaalopdrachten in euro moeten vanaf 2012 binnen Europa, zowel binnenlands als grensoverschrijdend, uiterlijk de volgende dag zijn verwerkt. 5. Het eigen risico bij verlies of diefstal van een betaalinstrument, bijvoorbeeld een bankpas, is maximaal € 150. Uiteraard geldt dit niet als er sprake is van fraude, opzet of grove nalatigheid door de rekeninghouder. 6. Valutering van betaaltransacties (verschillen in boekdatum en rentedatum) is nu formeel niet meer toegestaan. In Nederland was dit overigens al bijna volledig het geval. Bovenstaande punten en het feit dat er een aantal specifieke voorwaarden wordt gesteld aan de overeenkomst tussen de betaaldienstaanbieder en de klant, leiden er toe dat formeel de overeenkomst (het contract) tussen de bank en haar klant verandert. Voor de consumenten zijn veel zaken strak beschreven en daar mag in de overeenkomst met de betaaldienstaanbieder niet van afgeweken worden. Voor zakelijke contracten zijn er veel meer mogelijkheden om daar in overleg van af te wijken.

5

Dossier — klanten die internetbankieren krijgen de gewijzigde voorwaarden elektronisch verstrekt — klanten die niet interbankieren worden met een brief van hun bank of een bijsluiter bij het bankafschrift geïnformeerd over de belangrijkste wijzigingen — klanten kunnen op verzoek de volledige ABV en betaalvoorwaarden bij hun bank opvragen m e d i a c a m pa g n e Nieuwe Europese regels voor het betalingsverkeer met als gevolg een wijziging van de Algemene Bankvoorwaarden en nieuwe, bankspecifieke betaalvoorwaarden in Nederland. Om deze informatie publiekelijk onder de aandacht te brengen zette de Nederlandse Vereniging van Banken, in samenwerking met afgevaardigden van de banken, een massamediale campagne op. Advertenties, radiocommercials en billboards zijn ingezet om de boodschap over de bühne te brengen. De campagne heeft twee boodschappen; zowel de gewijzigde ABV (voor alle banken hetzelfde) als gewijzigde voorwaarden voor betaaldiensten (per bank opgesteld) moesten onder de aandacht gebracht worden. De campagne heeft tot doel alle Nederlanders met een bankrekening: — te attenderen op gewijzigde bank-en betaalvoorwaarden — gerust te stellen, omdat het wijzigingen betreft die in het voordeel van de consument zijn — door te verwijzen naar de bank als men behoefte heeft aan meer informatie

Kader 2

Alle Nederlanders met een bankrekening bereiken is een ambitieuze doelstelling. Om een zo groot mogelijk bereik te realiseren is gekozen voor een combinatie van advertenties in landelijke en regionale titels, radiocommercials en billboards. Met name billboards, als enig echt massamedium, realiseren een zeer goed bereik. Dat maakt dit medium zeer geschikt om de gestelde campagnedoelen te behalen. De campagne heeft plaatsgevonden in de periode 24 augustus tot en met 7 september. Een deel van de billboards is verlengd tot en met 21 september. Inmiddels zijn de banken zelf druk bezig met het informeren van hun klanten. Daarmee wordt volledig voldaan aan het doel van de campagne. s a m e n w e r k i n g b e l a n g r i j k e s u c c e s fa c t o r Uit de eerste reacties van klanten en het beperkte aantal vragen dat wordt gesteld blijkt dat men de informatie over de wijzigingen begrijpt en accepteert. Ook heeft de duidelijke en transparante massamediale campagne ertoe geleid dat de Consumentenbond op haar website een bijdrage levert aan het communiceren van de op handen zijnde veranderingen. De aankondiging van de mediacampagne heeft veel free publicity opgeleverd. Vooral het feit dat consumenten vanaf 1 november acht weken in plaats van 30 dagen de tijd hebben om een afgeschreven incasso terug te laten boeken, was daarvoor een belangrijke aanleiding. De gekozen aanpak, met een goed afgestemde aansluiting tussen een centrale campagne en een bankspecifieke invulling, werkte goed. Een belangrijke voorwaarde was dat de banken de timing van hun klantcommunicatie in lijn konden brengen, zodat een overkoepelende campagne daarbij aan kon sluiten. Het eindresultaat is een effectieve campagne die de doelstellingen heeft bereikt. Ga voor de uitingen van deze campagne naar www.nvb.nl. Frans van Beers | adviseur betalingsverkeer Marjolein Drijkoningen | projectmanager communicatie

Wijzigingen in de Algemene Bankvoorwaarden (ABV) De huidige ABV zijn in 1995 tot stand gekomen. De ABV worden niet alleen gewijzigd vanwege de komst van de Europese Richtlijn Betaaldiensten. De voorwaarden waren ook sterk verouderd en deels niet meer van toepassing. Zo waren de bepalingen over effectendienstverlening al volledig achterhaald door nieuwe regelgeving. De ABV gelden voor zowel particuliere als zakelijke klanten, voor zover een bank daar in bijzondere (product)voorwaarden niet van afwijkt. Nieuwe bepalingen zijn de bepalingen over de handtekening (artikel 8), de verwerking van persoonsgegevens (artikel 10), beeld- en geluidopnamen (artikel 11), continuïteit in de dienstverlening (artikel 12), het overlijden van de cliënt (artikel 13), incidenten en calamiteiten (artikel 31), partiële nietigheid of vernietigbaarheid van bepalingen (artikel 32) en contractsoverneming (artikel 36). De herziene ABV zijn tot stand gekomen in goed overleg tussen een delegatie van de Nederlandse Vereniging van Banken en de Consumentenbond in het kader van de Coördinatiegroep Zelfreguleringsoverleg van de Sociaal Economische Raad. Daarnaast is overleg gevoerd met VNO-NCW en MKB Nederland. De ABV treden in werking per 1 november 2009. De volledige tekst van de ABV is te vinden op de website van de NVB (www.nvb.nl).

6

Voorbeeld dagbladadvertentie

Kort

‘Herstel kost jaren’

Een financiële crisis laat diepe sporen na in een economie. Gemiddeld duurt het zeven jaar voordat een economie weer is hersteld. Stimuleringsmaatregelen kunnen het herstel echter bespoedigen. Dat blijkt uit een onderzoek naar de gevolgen van 88 bankencrises uit de afgelopen 40 jaar, dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) op 22 september heeft vrijgegeven. Gemiddeld krimpt de productie per hoofd van de bevolking door een bankencrisis met tien procent, concluderen de onderzoekers. Door aanhoudende werkloosheid en lage investeringen duurt het in doorsnee zeven jaar voordat het verschil weer is goedgemaakt. Er zit echter veel verschil in de gevolgen die de verschillende crises hebben gehad. Het verlies aan productie is dan ook niet onvermijdelijk, stelt het IMF. Landen die snel met stimulerende maatregelen komen, weten het verlies vaak te beperken. Daarnaast lijkt het doorvoeren van structurele hervormingen een positief effect te hebben op het herstel van de economie. Een pasklare oplossing is er volgens de onderzoekers echter niet.

herpt regels toezicht aangesc

Goedkope bankrekening

Nederlanders mogen zich zeer gelukkig prijzen met hun banken. Na Bulgaren betalen de Ned erlanders van alle EU-inwoners de laagste kosten voor hun bankrekening: gemiddeld € 46,– per jaar. De banken zijn er ook veel duidelijker over hun tarieven dan in ande re landen. EU-commissaris Meglena Kuneva (Con sumentenbescherming) heeft dat op 22 septemb er gemeld in een onderzoek. De Bulgaarse commissaris hekelt de vele landen waar banken zeer vaag zijn over hun tarieven.

d om het toezicht 23 september voorstellen gepresenteer De Europese Commissie (EC) heeft op tregelen waarmee . Het gaat om een uitwerking van maa op de financiële sector aan te scherpen herhaling van de gegaan. Doel van de maatregelen is een de 27 EU-leiders in juni al akkoord zijn oorzaken van toezicht was een van de belangrijkste kredietcrisis te voorkomen. Onvoldoende de toezichtdat wil EC ciële markten ontstonden. De de problemen die vorig najaar op de finan waakhond, pese samenwerken. Er komt ook een Euro houders van de lidstaten voortaan nauw risico’s nemen. llingen op de vingers tikt als ze te veel die banken en andere financiële inste aan nationale rstreepte dat de financiële markten niet EC-voorzitter José Manuel Barroso onde g. nodi Europees en wereldwijd toezicht grenzen gebonden zijn. Daarom is er van de donkere betalers te beschermen tegen herhaling ‘Ons doel is om de Europese belasting pen’, zei Barroso. rden euro’s in de banken moesten pom herfst van 2008, toen regeringen milja

buffers voor banke n

Bankconcerns moeten grotere buffers aanleggen, zodat zij bet er bestand zijn tegen schokken in de economie. Ook worden scherp ere eisen gesteld aan de samenstell ing van het eigen vermogen. Daarov er hebben de toezichthouders van 27 landen verenigd in het Bazelse Comité overeenstemming ber eikt, meldde de Britse zakenkrant Financial Times op 8 september. De hardere eisen dwingen Eur opese banken om de komende maande n tientallen miljarden aan extra kapitaal aan te trekken. Daarna ast worden harde limieten gesteld aan hoeveel zij mogen lenen.

S E C pa k t k r e d i e t b e o o r d e l a a r s aan

o p r o e p t o t m at i g i n g

gen, winstuitkeringen ngen met hun kapitaal. Belonin Banken moeten zuiniger omspri kunnen voldoen aan moeten beperkt worden om te en de terugkoop van aandelen den als overheden zich kredietverlening op peil te hou strengere kapitaaleisen en de l Stability Board (FSB), de sector. Dat stelde de Financia le ncië fina de uit n kke gtre teru moet hervormen, op het toezicht op de bankensector internationale organisatie die oprichting in april. De enkomst van de groep sinds de 15 september na de tweede bije die momenteel deel toezichthouders van de landen groep van centrale bankiers en mheid van het herstel uwde dat twijfels over de duurzaa rsch waa , G20 de van n ake uitm er druk kan zetten. de bankensector opnieuw ond

De Amerikaanse beurstoezichthouder SEC heeft op 17 september nieuwe, strenge regels voor kredietbeoordelaars ingevoerd. Daarmee moet duidelijker worden op welke gronden zij tot een beoordeling zijn gekomen. Volgens de nieuwe regels moeten banken alle voorlopige beoordelingen die ze bij verschillende bureaus voor hun beleggingsproducten hebben aangevraagd openbaar maken, zodat ze niet kunnen ‘shoppen’ naar de meest gunstige beoordeling. Verder moeten banken alle informatie over hun producten bekendmaken, zodat kredietbeoordelaars ook ongevraagd een beoordeling kunnen geven.

7

Toegelicht

Rotterdam, de fraude voorbij Op 14 september tekende directeur Wim Mijs (Nederlandse Vereniging van Banken) namens de Stichting Fraudebestrijding Hypotheken (SFH) het convenant ‘Aanpak malafide eigenaren en hypotheekfraude Rotterdam 2009’. Daarnaast neemt de SFH deel aan de proef ‘De fraude voorbij’ waarin partijen als het ministerie van Justitie, de gemeente Rotterdam, het Kadaster, taxateurs, makelaars en notarissen samen werken aan preventieve maatregelen om vastgoedfraude verder tegen te gaan. De proef duurt een jaar. Hypotheekfraudebestrijding is voor financiers een belangrijk aandachtspunt. De SFH besteedt veel aandacht aan het inrichten van de interne procedures bij de financiers voor het vroegtijdig herkennen en detecteren van hypotheekfraude. Samenwerking met andere betrokken partijen is essentieel bij de aanpak van hypotheekfraude. Daarom is het ondertekenen van het samenwerkingsconvenant en de pilot ‘Rotterdam, de fraude voorbij’ voor de SFH belangrijk. Het delen van kennis en informatie vergroot de mogelijkheden bij de aanpak van hypotheekfraude. Naast het feit dat hypotheekfraude (grote) financiële schade voor de financier oplevert, is ook het maatschappelijke belang van hypotheekfraude-

bestrijding groot. In veel gevallen worden panden waarvoor op frauduleuze wijze een financiering is verkregen gebruikt voor illegale verhuur of zelfs hennepkweek. Daarom is samenwerking met gemeenten erg efficiënt, zoals in Rotterdam en Den Haag. De signalen van de gemeenten leveren belangrijke informatie op voor de financier. Maar daarnaast is het natuurlijk zaak om de fraude te herkennen nog vóór de financiering wordt verstrekt. Er wordt veel aandacht besteed aan het inrichten van de interne procedures bij de financiers voor het vroegtijdig herkennen en detecteren van hypotheekfraude. Sinds 2005 wordt al gebruikgemaakt van het zogeheten SFH systeem, waardoor fraude geconstateerd kan worden nog vóór het verstrekken van een hypotheek. Financiers maken zich daarnaast hard voor het verkrijgen van andere instrumenten om fraude te ondervangen, zoals toegang tot gegevens van de Belastingdienst, inzage in het Burgerservicenummer en de Gemeentelijke Basisadministratie, en de mogelijkheid om de WOZ-waarden te verkrijgen. Anneloes van Ulden | adviseur criminaliteitsbeheersing

Veilig gevoel als hoofdprijs De heer M. Pengel uit Zwijndrecht weet zich voortaan verzekerd van een optimaal beveiligd huis. Hij is de gelukkige winnaar van een woonveilig alarmsysteem. Dit systeem is de hoofdprijs van de 3x kloppen-quiz waaraan de afgelopen maanden duizenden mensen deelnamen. De deelnemers hebben op www.3xkloppen.nl hun kennis over veilig internetbankieren getest. De quiz was een onderdeel van de 3x kloppen-campagne over veilig internetbankieren. Met deze campagne helpt de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) consumenten op weg om veilig te blijven internetbankieren. De campagne richtte zich op 3x kloppen: klopt uw pc- beveiliging, klopt de website en klopt uw betaling? Het was de derde keer dat de NVB via een campagne veilig internetbankieren onder de aandacht van het Nederlandse publiek bracht. De hoofdprijswinnaar was verrast door de prijs: ‘Je denkt altijd dat

8

een ander gaat winnen. De prijs kan ik goed gebruiken. Het geeft een veilig gevoel als je weet dat je huis optimaal beveiligd is.’ Meer dan één miljoen mensen hebben sinds de start van de campagne in 2007 de website van 3x kloppen bezocht. Uit handen van Eelco Dubbeling (hoofd communicatie & public affairs) van de Nederlandse Vereniging van Banken ontving de heer M. Pengel de hoofdprijs van de 3x kloppen quiz.

Toegelicht

Eenmaal, andermaal De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) is enthousiast over recente initiatieven van notarissen en banken om de veilingpraktijk in Nederland te verbeteren.* Momenteel werkt het systeem van onroerendgoedveilingen vaak niet goed. Regelmatig is de veiling het domein van vastgoedhandelaren die door bijvoorbeeld het maken van prijsafspraken een gunstige opbrengst van een te veilen object frustreren. Gelukkig slaan banken en notarissen nu de handen ineen om deze praktijk te verbeteren. In plaats van de bestaande lappendeken van lokale onroerendgoedveilingen,

wordt periodiek op zestien regiolocaties geveild. Dit gebeurt landelijk volgens vaste gebruiken en op professionele wijze. Naast deze ‘regionalisering’ wordt ook de toegang van particulieren tot de veiling verbeterd, onder andere door het vaker laten inroepen van het zogenaamde beheerbeding dat bezichtigingen van het te veilen object beter mogelijk maakt dan nu het geval is. Voor de NVB voldoen de voorstellen aan een aantal wezenlijke condities. Ook al wordt het aantal veilinglocaties beperkt, professionele hypotheekverstrekkers worden niet in een keurslijf geperst. Indien hier de wens of aanleiding toe zou bestaan, behoudt elke bank het voorrecht te veilen op andere locaties en op een wijze die haar het beste past. De aangepaste opzet van het veilingsysteem biedt overigens geen ruimte voor commerciële partijen die het veilingstelsel als platform zien om daaraan gerelateerde dienstverlening af te kunnen zetten. Onroerendgoedveilingen zijn en blijven het exclusieve terrein van het notariaat.

Met het moderniseren en aanpassen van het veilingsysteem wordt het gehele proces zeker transparanter gemaakt; het wordt immers eenduidig en professioneel aangepakt. Daarnaast zal de informatievoorziening over het te veilen object sterk worden verbeterd. Verder kunnen er door grootschaliger te werken op deze manier belangrijke kostenreducties worden gerealiseerd. Het belangrijkste voordeel van de nieuwe opzet is echter om met de komst van particulieren naar de veiling hogere veilingopbrengsten te kunnen genereren en in de praktijk te komen tot een zuivere, eerlijke manier van veilen. De NVB blijft graag in contact met de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie om dit soort veilinginnovaties te ondersteunen. Edward Feitsma | adviseur hypothecaire financieringen * (Notariaat, editie 6 juni 2009, ‘Hogere opbrengst executieveilingen’)

Skimming in de Tweede Kamer Gecoördineerd door de Nederlandse Vereniging van Banken vond op 23 september een besloten gesprek over skimming (illegaal kopiëren magneetstrip betaalpasje) met de Vaste Kamercommissies van Financiën en Justitie plaats in de Tweede Kamer.

Doel van het informatieve gesprek was om bestaande onduidelijkheid bij Kamerleden over skimmen weg te nemen en tevens aan te geven dat veel organisaties hard samenwerken om het skimmen te bestrijden. Vanuit verschillende uitgangspunten werd de stand van zaken belicht. Zo gaf Equens

(Frans Lepelaar) een uiteenzetting van het skimmen in de praktijk. Vervolgens gaf Detailhandel Nederland (Ilya Bruggeman) uitleg over veiligheid en skimmen, en de gevolgen daarvan voor de detailhandel. Daarna kwam Currence (Piet Mallekoote) aan het woord over preventie en de gevolgen van skimming voor het pinbetalingsverkeer. Afsluitend gaf de voorzitter van de Task Force Skimming (Gijs Schreuder, ABN Amro) aan hoe de samenwerking op nationaal en internationaal niveau nog beter ingevuld kan worden. Naast de geringe opkomst van Kamerleden (Joldersma, Blanksma (CDA) en Heerts (PvdA)) waren er voldoende beleidsmedewerkers van Kamerleden aanwezig bij wie de boodschap goed is overgekomen. Zij maakten uitgebreid van de mogelijkheid gebruik om verdiepende vragen te stellen. Nienke Leenstra | adviseur public affairs

9

Reportage

NVB goes Brussels Whilst Brussels is only a short car ride from the Netherlands, often what goes on in Brussels can seem to be from a whole different world. On 1 July 2009 the Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) opened its European Affairs office in Brussels to ensure that Dutch banks are well represented in European negotiations on the forthcoming raft of legislation that will arise in response to the financial crisis. Arguably, never has it been so important as today to have representation on the ground in Brussels as the banking industry aims to restore its image and regain the confidence of civil society by offering high quality, timely, constructive and above all representative input, as law makers seek to redefine the rules for our industry.

10

Why Brussels? Why now? Based in the heart of the EU quarter the NVB’s Brussels office is there primarily to facilitate a two-way flow of information between the market in the Netherlands and pan-European law makers and regulators on financial services issues in Brussels. An office in Brussels allows the Dutch market – through the NVB – to pre-empt and prepare for legislative initiatives in the future as well as to be part of the negotiations as initiatives get underway. Positioning the Netherlands in the minds of legislators and officials is also part of the task; an undertaking which is helped by the fact that Dutch society is perceived to aim to strike a good balance between the needs of business and those of the citizen to create a strong yet flexible socialmarket economy. Before the financial crisis hit, European law makers in the financial services space talked of ‘implementation and enforcement’, ‘dynamic consolidation’ and cost benefit analysis of European rules. Now, and most would argue justifiably so, European officials talk of the ‘sustainability of banking,’ ‘regulatory repair’ with a stated preference for ‘back to basics’ banking. The rules of the game have

Reportage changed considerably. The rules that once governed the embryonic European single market in financial services are being reviewed systematically to ensure that a financial crisis of the like we have just experienced has the least possible chance of happening again. Issues The European Commission is ambitious. In the midst of the crisis the Commission was criticised in some quarters for not reacting quick enough to head off the worst effects of the unprecedented sequence of events of last September and October. The ‘right of initiative’ naturally shifted back to the Member States, which after all had the exclusive competence to bail out financial institutions in distress. With the Commission initially sidelined to a coordinating role, it then emerged with ambitions to ensure that every part of the financial system that potentially had systemic consequences in Europe was captured in some form or another by pan-European rules. If the days of ‘laissez-faire’ were not over then, they were becoming severely numbered, and quickly. Specifically, over the next five year period, the European Union will consider, amongst other things, establishing new rules or reviewing existing rules in the following areas: — Pan-European micro- and macro-prudential supervisory structures. — Bank capital, in particular provisioning in the upturn of the cycle to

About the NVB’s European A f fa i r s r e p r e s e n tat i v e Stephen Fisher is based in Brussels for the Nederlandse Vereniging van Banken. Stephen has 10 years regulatory and public affairs experience having worked previously in London for the Financial Services Authority and HM Treasury and in Brussels for the European Banking Federation (EBF), primarily on wholesale capital markets issues. Stephen has a long experience of working with the NVB during his time at the EBF and travels regularly to Amsterdam and The Hague. If you are interested in the activities of the Brussels office, then please do not hesitate to get in contact with Stephen ([email protected] / +32 2 510 08 82).

ensure adequate capital bases in future downturns. — International accounting standards. — Deposit guarantee systems. — The ‘over the counter’ (OTC) space in wholesale finance, in particular in relation to derivatives. — Alternative investment funds, including private equity, investment trusts as well as hedge funds. — How securities and derivatives are traded, cleared, settled and then administered by custodian or depositary institutions. — How credit and investment products are bought and sold. — Credit histories and foreclosures. All of this comes in addition to the implementation of key European initiatives from previous years, such as the establishment of a Single Euro Payments Area (SEPA) and against a background of multilateral negotiations and principles-setting at the global level in the G20 or bilaterally with key jurisdictions such as the United States, China, Japan, India or Brazil. P r i o r i t i s at i o n a n d f o c u s With such an overwhelming volume and complexity of initiatives on the agenda, the NVB does not attempt to handle all issues equally and with the same intensity. Clearly, given the character of the Dutch market, some issues will be more important than others, and the issues will often be sequenced so not all the issues come at the same time. The challenge to position and inform the Dutch banking market on the key issues is none the less considerable. Therefore, on certain high-profile issues or where there is a specific Dutch interest, the NVB will seek to influence on its own or more likely together with partners from the Dutch market or other European countries. In all cases the NVB seeks to make timely and constructive contributions to positioning the banking sector at European level through, in particular, the European Banking Federation (EBF) and the European Mortgage Federation; two key stakeholders in European discussions on financial services matters. The NVB, through the EBF, is involved in discussions with international standard setters, being represented by the International Banking Federation (IBFed). In the newly elected European Parliament the NVB has established good contacts with Dutch and key non-Dutch Members (MEPs) as well as recently becoming a full member of the European Financial Services Forum (EPFSF), which brings MEPs together with the industry on key topics. The NVB has recently organised an event in Brussels to bring together the key decision makers at the European level who have an interest in the Dutch financial sector. The NVB also calls on a wide network of contacts in Council and the European Commission as well as with other representative organisations and firms in Brussels and the national capitals. In an ever complex pan-European law making environment, where the repair of the standing of the financial industry is the top priority, the NVB and its members have an important contribution to make and now a means through which to make their opinions be counted. It is often said of Washington DC that it is 36 square miles surrounded by reality; and that analogy holds for Brussels. The intention is through being represented on the ground and every day in this ever more ambitious centre of European rule making, that the reality of Brussels and the reality that surrounds it become increasingly intelligible and relevant as the financial industry seeks to emerge positively from this very challenging period in its history. Stephen Fisher | director european affairs

11

De ontmoeting

‘Laat de Code Banken De ontmoeting: Jaap Winter

Jaap Winter is partner bij De Brauw Blackstone Westbroek, en deeltijdhoogleraar ondernemingsrecht aan de Universiteit van Amsterdam Duisenberg school of finance. Hij was onder meer lid van de commissie-Tabaksblat.

12

De ontmoeting

De Code Banken treedt 1 januari 2010 in werking. Hoe kijkt een deskundig buitenstaander naar de Code?

geen vijgenblad zijn’ Corporate governance-expert Jaap Winter ziet de Code Banken als een nuttige aanvulling op de mede door hem geschreven Code Tabaksblat. Banken moeten het gesprek aangaan met de samenleving, want het gaat om meer dan vinkjes zetten bij de bepalingen uit de Code. ‘Gebruik de Code niet als vijgenblad om je achter te verschuilen. Neem hem serieus en laat hem doorwerken in je hele organisatie.’ Afgelopen zomer kwam de commissie die de Code Banken opstelde er niet helemaal uit: er was een twistpunt. Jaap Winter werd gevraagd wat hij ervan vond. ‘In het concept stond dat één bestuurder de taak en verantwoordelijkheid kreeg om zich bezig te houden met risico-management. Dat komt uit het advies van de commissie Maas maar gaat in tegen het vennootschapsrecht,’ zegt Winter. ‘Je kunt best van één iemand in het bestuur in het bijzonder aandacht vragen voor risico-management, maar je kunt niet de verantwoordelijkheid van het hele bestuur voor dat onderwerp weg-delegeren naar dat ene bestuurslid. Het risicobeheer met het oog op de financiële positie van de onderneming is een collectieve verantwoordelijkheid van het bestuur.’ Winter is beducht voor het ver opsplitsen van verantwoordelijkheden; dat is volgens hem een onderschat gevaar voor de corporate governance, voor ‘behoorlijk bestuur’. Winter vergelijkt het met compliance, dat vaak wordt uitbesteed aan een afdeling. ‘Dan voelen mensen zich niet meer verantwoordelijk voor de uitkomsten van hun gedrag, maar alleen maar voor naleving van alle regels en procedures. ‘De crux is te zorgen dat mensen daadwerkelijk een beeld krijgen van hun verantwoordelijkheid, op elke positie binnen de financiële instelling. En hoe zorgt de top ervoor dat je elkaar daar voortdurend op kunt aanspreken?’ U zat in de commissie-Tabaksblat die de Corporate Governance Code heeft opgesteld. De monitoringscommissie zei bij de laatste aanpassing, afgelopen december, dat er meer nadruk moet komen te liggen op de praktijk in plaats van op de verantwoording achteraf. ‘We zien dat na de Code al snel een neiging is ontstaan om vooral te kunnen laten zien dat je de Code formeel naleeft, zonder dat daar inhoudelijk enige opvolging aan wordt gegeven. Dat wordt mede ingegeven door aandeelhouders en hun adviseurs die hoofdzakelijk

geïnteresseerd zijn in die formele naleving. Zo ontstaat een cultuur van ‘box-ticking’, die op zichzelf wel enige toegevoegde waarde heeft, maar als het daarbij blijft zijn we met de Code niet zo heel veel opgeschoten. Dat risico bestaat ook bij de Code Banken.’ De Code Banken gaat op het gebied van risicomanagement verder dan Tabaksblat. ‘De Code Banken is inderdaad specifieker, bijvoorbeeld door die bepaling dat er een bestuurder in de raad van bestuur moet zijn voor wie risicomanagement een specifiek aandachtsveld is - met behoud van de collectieve verantwoordelijkheid van de hele raad van bestuur voor het risicobeheer. Er staat letterlijk: “Het betrokken lid van de raad van bestuur is tijdig betrokken bij de voorbereiding van beslissingen die voor de bank van materiële betekenis voor het risicoprofiel zijn,” die beslissingen kunnen dus ook op een lager niveau in de bank worden genomen, zoals bij krediet beslissingen vaak het geval is. ‘Er is nog een specifieke, relevante bepaling: die bestuurder die zich in het bijzonder met risicomanagement bezig houdt, moet daarnaast niet ook verantwoordelijkheid hebben voor commerciële aangelegenheden. Anders breng je hem in een conflict of interest.’ Ook op het gebied van beloning gaat de Code Banken verder dan Tabaksblat. ‘In het concept van de Code Tabaksblat hadden wij destijds opgenomen dat de variabele beloning niet meer moet zijn dan de vaste beloning. Daar is ongelooflijk veel kritiek op gekomen, van eigenlijk iedereen. Bestuurders kregen het gevoel dat dit tot een beperking van de totale omvang van de beloning zou leiden. Anderen zeiden dat het de vaste beloning enorm zou doen toenemen. Aandeelhouders wilden de beloning juist meer variabel maken. Wij hebben die bepaling uiteindelijk geschrapt, maar ik heb het altijd een goed idee gevonden. Het gaat mij niet om de hoogte van de beloning, maar de structuur van variabele beloning zet mensen te veel op het spoor van: ik moet hoe dan ook dat geld verdienen ongeacht wat de consequentie is voor

13

De ontmoeting

mijn eigen bank of voor mijn cliënten of zelfs voor het systeem. Hoge variabele beloning werkt veel te goed. Mensen zorgen ervoor dat ze die beloning binnen halen ongeacht wat de consequenties zijn.’ De commissie-Tabaksblat zag de gevaren, wilde stevig risicomanagement en beperking van variabele beloning, maar haalde bakzeil. Die dingen zitten wel in de Code Banken. Maar het is nog steeds de vraag hoe breed de Code in de praktijk wordt gedragen. ‘De Code Tabaksblat is uit 2003. Dat was nog voordat de upswing voorafgaande aan de financiële crisis begon. En onder Tabaksblat hoefde niemand iets te verantwoorden over de relatieve omvang van de variabele beloning. Banken die voor bestuurders willen afwijken in hun beloningsstructuur, zullen dat nu heel expliciet moeten gaan uitleggen. Je kunt aannemen dat toezichthouders daar moeilijk over gaan doen, dat de minister van Financiën daar moeilijk over gaat doen, dat wellicht ook aandeelhouders daarover gaan klagen, dat de gewone werknemers er misschien over gaan klagen. Mijn verwachting is daarom ook dat de meeste banken ervoor gaan kiezen hier niet vanaf te wijken.’ ‘Het is niet erg als enkele banken voor een aantal bestuurders afwijken, bijvoorbeeld voor Amerikanen in de raad van bestuur die je anders nooit gekregen zou hebben. Of dat ze een overgangsperiode hanteren om de variabele beloning af te bouwen. Maar als banken gaan zeggen: wij doen het niet want we geloven er niet in en we gaan het over drie jaar ook niet doen, dan werkt de Code niet.’ Minister Bos wil de Code nu al ‘verankeren’ in de wet. ‘Dat is nog iets anders dan in de wet zelf op te schrijven: variabele beloning mag niet meer dan honderd procent van vast zijn, want dan kún je niet meer afwijken. Als de Code enkel in de wet wordt verankerd, dan is dat met het mechanisme pas toe of leg uit: je bent verplicht uit te leggen waarom je afwijkt van de Code. Degenen die overwegen af te wijken op dit punt zullen meer nadenken nu ze weten dat ze het moeten uitleggen in een wereld die heel kritisch kijkt.’ Gaat het verder dan ‘kritisch kijken’? ‘De toezichthouders, DNB en AFM, hebben al aangegeven dat als je hun beloningsrichtlijnen niet volgt, je een hele kritische toezichthouder krijgt. Tot dusver staat in hun aanbevelingen alleen maar dat variabele beloning in een passende verhouding moet staan tot vaste beloning, niet dat het variabele deel ten hoogste gelijk mag zijn aan het vaste deel, maar dat passen ze mogelijk aan in het licht van de Code. In beginsel is de vrijheid van banken over toepassing van de Code onbeperkt, mits je het maar uitlegt. Maar het kan behoorlijk lastig worden als de toezichthouders kritisch beginnen te worden op jouw afwijking in de Code, dan blijft het niet bij een enkele vervelende opmerking waarna je weer verder kunt, nee van de toezichthouder kun je voortdurend last hebben. En de minister van Financiën zegt dat als de Code op dit punt niet werkt, hij alsnog gaat ingrijpen. Dan is de keuzevrijheid weg en misschien gaat hij dan wel veel verder dan er nu in de Code staat. Ik denk dat bestuurders er verstandig aandoen om het serieus te nemen omdat het alternatief waarschijnlijk erger is.’

14

De Code Banken — vorm van zelfregulering, tot stand gekomen op basis van het rapport van de Adviescommissie Toekomst Banken (Commissie Maas). Het zwaartepunt van de principes in deze bankspecifieke code richt zich op versterking van de governance binnen banken, risicomanagement, audit en beloningsbeleid. — bevat principes die betrekking hebben op het functioneren van de rol van de raad van commissarissen en de raad van bestuur in de specifiek bancaire context, waarbij risicobeheer bijzondere aandacht krijgt. — bevat een moreel-ethische verklaring zoals voorgesteld door de Commissie Maas. Ook bevat de code principes inzake deskundigheid en permanente educatie (bankiersexamen). — bevat principes voor een zorgvuldig, beheerst en duurzaam beloningsbeleid met aandacht voor niet-financiële prestatiecriteria. De regels voor het beloningsbeleid hebben betrekking op de lange termijn en het voorkomen van ongewenste effecten als het gaat om risico’s. Voor leden van de raad van bestuur geldt dat de variabele beloning niet meer mag bedragen dan maximaal 100% van het vaste inkomen. Met deze maximering van de variabele beloning lopen Nederlandse banken voorop in de internationale discussie over beloningen in de financiële sector. De Code bevat ook een bepaling die het mogelijk maakt ten onrechte uitgekeerde variabele beloning terug te vorderen. — wordt wettelijk verankerd. Banken leggen over de naleving van de Code verantwoording af in hun jaarverslag. De Code sluit aan op de Code Corporate Governance en bestaande wet- en regelgeving. Daarbij is ook gekeken naar de samenhang met Europese en internationale ontwikkelingen. De naleving van de Code wordt gevolgd door een dit najaar in te richten Monitoringscommissie. De code wordt van kracht per 1 januari 2010. Banken rapporteren in hun jaarverslag over 2009 over de wijze waarop zij zich hebben voorbereid op de invoering van de code.

In de Code Banken is net als in de Code Tabaksblat permanente educatie opgenomen. Is dat niet wat gratuit? ‘Dat het in de Code Tabaksblat staat maakt het niet overbodig, want die geldt niet voor niet-beursgenoteerde ondernemingen, dus voor heel veel banken in Nederland geldt die niet – bijvoorbeeld voor ABN Amro. Het uitgangspunt van de bepaling is natuurlijk goed, bestuurders en commissarissen moeten zich voortdurend op de hoogte stellen van relevante zaken. Maar we mogen er ook niet alles van verwachten. Als je nou vijf jaar geleden had gezegd: “Gij zult permanente educatie hebben”, wat was commissarissen dan verteld in die educatie? Waarschijnlijk niet dat het risicomanagement niet deugde en dat deze crisis eraan kwam.’

De ontmoeting

In de Code staat ook een verplichte moreel-ethische verklaring. ‘Als het goed is maakt die expliciet wat je belofte is, wat je woord is aan je klant, je aandeelhouder, je werknemer, noem maar op, als je de rol op je neemt van bestuurder. We kunnen er wat lacherig over doen, wat heb je nou aan zo’n belofte, maar ik geloof dat het expliciet maken van die belofte wel degelijk impact kan hebben. Maar er komt natuurlijk niet veel van terecht als je er in de organisatie verder niets mee doet.’ ‘Ergens in de toelichting in de Code staat ook wel dat je het naar beneden in de organisatie moet uitwerken, maar daar zou ik een bepaling in de Code over hebben gemaakt dat je dat ook echt moet doen. Laat maar zien hoe je daar inhoud en vorm aan geeft. Wat zijn de normen en waarden van de organisatie?’ Hoe moet de monitoring eruit zien? ‘Je moet goed opletten wat monitoring doet. De monitoring van de naleving van de Code door beursvennootschappen is het verschaffen van een algemeen beeld hoe beursvennootschappen ermee omgaan. Het gaat niet om de naleving door specifieke ondernemingen. Uit de Code Banken wordt niet duidelijk welke monitoring men hier voor ogen heeft. Het noemen van individuele instellingen en de wijze waarop zij de Code al dan niet naleven (naming and shaming) creëert een heel andere dynamiek. De vraag is ook wie eigenlijk reageert op de resultaten van de monitoring. Verwachten we dat aandeelhouders de bankiers bij de les houden of gaan toezichthouders dat doen?’ Hoe pakken andere landen dit aan? ‘Iedereen worstelt er mee. Je ziet ook hoe snel het mis kan gaan. De FSA, de Engelse toezichthouder, ziet kennis van de klant (‘know your customer’) terecht als cruciaal. Maar vervolgens stellen ze een lijst met iets van 650 indicatoren op waarnaar je moet kijken om je klant goed te leren kennen...’

Beloningen voor de zakenbankiers worden niet beperkt. ‘Niet noodzakelijk door deze Code. Maar de raad van commissarissen moet bij het beloningsbeleid voor het overige personeel wel kijken naar het risicoprofiel. Als traders enorm kunnen verdienen, gaan ze dan niet ook enorme risico’s nemen? Commissarissen moeten verantwoordelijkheid nemen voor de uitwerking die dat kan hebben op de instelling.’ ‘De oude cultuur van merchant banks, die partnerships waren, dat de partners aanspraak hebben op een deel van de winst, is de laatste vijftien jaar ineens breed uitgerold. Maar de partners van vroeger droegen ook persoonlijk het risico als het mis ging en terwijl het verlies nu met anderen -aandeelhouders, zelfs crediteuren- wordt gedeeld. Bankbestuurders en commissarissen zouden zich de vraag moeten stellen of dat gerechtvaardigd is als je ziet wat voor effect het mismanagement bij financiële instellingen kan hebben op de hele sector en op de hele economie.’

Politici leveren geregeld nogal fel commentaar. ‘Politici zijn heel boos. Er is iets fundamenteels mis gegaan in het financieel systeem. Daar kun je Jan en Alleman de schuld van geven, maar daar is het begonnen en niet ergens anders. En de hele wereld lijdt eronder. Wat ik geproefd heb, zeker bij de discussie over beloningen, is dat men lijnrecht tegenover elkaar komt te staan. De bankiers voelen zich aangevallen en worden defensief. De politici merken dat en worden steeds scherper en steeds kritischer. En de reactie van de bankiers is dat ze zich nog meer afwenden: ze zijn allemaal gek. Buiten onze wereld van bankiers weet niemand wat hier echt aan de hand is dus we praten ook niet meer. ‘ Wat zou u -los van de Code- aan de banken adviseren om het vertrouwen terug te winnen? ‘Ga met je gezicht naar de samenleving staan in plaats van met je rug. Als je de sector weer geloofwaardigheid wilt geven, moet je bereid zijn om het gesprek aan te gaan met iedereen die kritiek op je heeft. Hoe moeilijk dat ook is, want je zult ook kritiek krijgen die volstrekt onredelijk is . Maar je kunt er maar beter open voor staan en het gesprek aan gaan, laten zien dat je begrijpt dat er irritatie en woede is en dat je stappen wilt zetten om te laten zien dat je het ook anders kunt doen. Dat is de uitdaging. Als je dat niet doet, en deze Code als vijgenblad gebruikt, helpt hij niet.’ Daan van Seventer | freelance journalist

15

Kort E u r o pa r l e m e n t k r i t i s c h o v e r ‘ d e a l’ bankgegevens Kredietverlening verloopt moeizaam

De meeste Nederlandse banken hebb en de voorwaarden voor kredietverstrekking aangescherpt. Daardoor blijft het moeilijk voor bedrijven om een nieuwe lening te krijgen. Dat blijkt uit een half september gepubliceerd kwartaalbericht van De Nederlandsche Bank (DN B). Ongeveer 60 procent van de banken verscherpte in het derde kwartaal de voorwaarden om een lening te kunnen krijg en. In het eerste kwartaal deed 80% dat ook al. De banken zijn voorzichtiger geworde n met het uitlenen van geld, omdat zijze lf over minder liquiditeiten beschikken en omdat zij ‘grotere risico’s’ zien. Door de strengere criteria moeten onde rnemingen mogelijk meer onderpand over leggen, hogere toeslagen betalen en stren gere controles ondergaan. Terwijl de kredietverlening stroever verloopt, is de beho efte aan nieuw krediet ook afgenomen. Doo r de economische neergang hebben bedrijven minder geld nodig voor bijvoorbeeld inve steringen. Daarnaast kiezen veel bedr ijven voor alternatieve financieringskanalen, zoals lenen op de kapitaalmarkt.

Het Europees Parlement leverde 17 september in een resolutie scherpe kritiek op de gesprekken tussen de EU en de VS over het uitwisselen van bankgegevens van Europese burgers. Eind juli besloten de EU-ministers dat de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, met de Verenigde Staten mag onderhandelen over het verlenen van toegang tot bankgegevens van Europese burgers. Eerder had eurocommissaris Jacques Barrot (Justitie) toegezegd nationale parlementen en het Europarlement bij de onderhandelingen met de VS te betrekken. Europarlementariërs zien de gang van zaken als uiterst ondemocratisch.

n N o k i a g a at b a n k i e r e

gsm’s ter wereld, Nokia, de grootste fabrikant van r gsm-gebruikers aangaat een financiële dienst voo ebracht in een aparbieden. De dienst wordt onderg van Alberto Torres, te bedrijfseenheid onder leiding augustus bekend. zo maakte het Finse bedrijf 27 op termijn nog meer Diezelfde bedrijfseenheid moet Met de ‘Nokia Money mobiele diensten aanbieden. s geld verzenden Service’ kunnen gsm-gebruiker gebruik te maken van naar een andere persoon door ienst kan bijvoordiens gsm-nummer. De betaald tickets of andere zaken beeld dienen om rekeningen, ia, dat ook gsmte betalen. Voordeel is, aldus Nok bankrekening n gebruikers die niet over een eige nen maken. ‘In veel beschikken er gebruik van kun bruik het gebruik landen overschrijdt het gsm-ge in een persbericht. van de bankrekening’, luidt het atting vier miljard Volgens Nokia zijn er naar sch bankrekeningen. gsm-klanten, tegen 1,6 miljard

Ierland richt ‘bad bank’ op

Ierland gaat probleemkredieten overnemen van banke n die in zwaar weer zijn gekomen doordat zij grote bedragen hebben geïnv esteerd in de ineengestorte Ierse vastgoedmarkt. De Ierse overheid richt hiertoe de National Asset Management Agency (NAMA) op, een zogenoemd e ‘bad bank’ die tot 90 miljoen euro aan risicovolle leningen overneemt, zo werd 31 augustus bekend. In ruil voor de problematische kredieten krijgen banke n een rente van 1,5 procent op nieuw uit te geven obligatieleningen door de NAMA. De huizenprijzen in Ierland zijn het afgelopen jaar meer dan gehalveerd door de financiële crisis. Ierland was het eerste land in de eurozone dat in een recessie terechtkwam, met twee achtereenvolgende kwartalen van economisch e krimp in de eerste helft van 2008.

Bekentenis in grootste c r e d i t c a r d d i e f s ta l V S

De 28-jarige Albert Gonzalez heeft beke nd dat hij in het computernetwerk van acht belangrijke detailhandelsketens in de Verenigde Staten heeft ingebrok en en daarbij gegevens van 40 miljoen cred itcards heeft bemachtigd. Omdat hij heeft bekend, zal zijn gevangenisstraf tussen minimaal vijftien en maximaa l 25 jaar bedragen. Dat blijkt uit documen ten die openbaar aanklagers in de stad Boston op 29 augustus hebben vrijgegev en. Het is de grootste diefstal van creditcardgegevens uit de Amerikaanse geschiedenis. Gonzalez, een inwoner van Miami in de staat Florida, heeft ook beke nd dat hij is ingebroken in het computersysteem van een Amerikaanse resta urantketen. Gonzalez heeft toegezeg d 1,65 miljoen dollar terug te betalen. Hij staat een appartement in Miami, zijn BMW, een geweer, een diamanten ring en drie Rolex-horloges af. Gonzalez heef t nog geen schuld bekend in een andere zaak. Hij wordt ervan beschuldigd dat hij met twee niet nader aangeduide Russ ische handlangers illegaal meer dan 130 miljoen nummers van creditcards en bankpassen heeft bemachtigd.

eheim S ta p t e g e n b a n k g

en gegevens achterhaald Frankrijk heeft de namen belastingontduiking met van 3.000 mensen die van nse worden verdacht. De Fra Zwitserse bankrekeningen als het t uw c Woerth, bescho minister van Begroting, Eri tegen het bankgeheim. de eerste stap in de strijd drag ijk en Zwitserland een ver In augustus sloten Frankr atie. over het delen van inform dit soort precieze informawe dat r ‘Het is de eerste kee en’, eningnummers en bedrag tie krijgen met namen, rek nt iew met de Zwitserse kra zegt Woerth in een interv Journal de Dimanche. l paradijzen is een essentiee ‘De strijd tegen belasting er me e en om het kapitalism onderdeel van onze poging e erth. In totaal staat er dri moreel te maken’, aldus Wo ngen. De minister roept de miljard euro op de rekeni us vóór 31 december bij de fisc rekeninghouders op zich te melden.

16

Uitgesproken Banken zijn massale verwerkers van persoonsgegevens. In Nederland legt de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) de bank als verwerker van  persoons­gegevens verplichtingen op. De Wbp geeft ruimte voor zelfregulering in de vorm van een gedragscode.

Vernieuwde privacycode In 2003 erkenden de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) en het Verbond van Verzekeraars (Verbond) dat hun activiteiten rond verwerking van persoonsgegevens zo verbonden waren dat een gemeenschappelijke privacycode voor de hand lag. Die code kwam er in februari 2003 en de toezichthouder (het College bescherming persoonsgegevens, CBP) hechtte er een conformiteitsverklaring aan voor vijf jaar. Sinds 2007 werken de NVB en het Verbond aan een integrale herziening van de privacycode, waarbij zij gemoderniseerde wetgeving en nieuwe jurisprudentie, maar ook nieuwe inzichten over de omgang met persoonsgegevens, in ogenschouw nemen.  Op 13 juli leverden de NVB en het Verbond hun vernieuwde code aan bij het CBP, deze is inmiddels goedgekeurd. De code werd op 10 augustus door het CBP ter inzage gelegd. Nu kan iedere belanghebbende commentaar leveren. Als commentaren uitblijven, plaatst het CBP in de loop van oktober zijn goedkeurende verklaring in de Staatscourant en gaan de NVB en het Verbond over tot formele vaststelling van de aangepaste code.             Wijzigingen De drie belangrijkste wijzigingen liggen op het terrein van de marketing, de omgang met strafrechtelijke gegevens en de omgang met medische gegevens. Daarnaast zijn de regels over de controle op de naleving aangepast en is de toelichting geheel herzien en toegankelijker gemaakt.  — Wat betreft marketing is de code aangepast aan de nieuwste Telecommunicatiewet, die onder meer voorzien in zogenaamde opt-in- en opt-out-regels voor telemarketing (via e-mail, sms, etc.) .

— Voor de verwerking van strafrechtelijke gegevens geldt een nieuw regime, dat voorziet in een gebeurtenissenadministratie. Hierin kunnen gegevens van welke aard ook worden opgenomen, inclusief strafrechtelijke gegevens, op voorwaarde dat de administratie binnen de eigen organisatie blijft. De gebeurtenissenadministratie valt onder de regels van de privacycode. Indien gebeurtenissen zo ernstig zijn (bijvoorbeeld een grote fraude) dat ze voldoen aan de invoercriteria van het zogenaamde Protocol Incidentenwaarschuwingssysteem Financiële Instellingen (PIFI), kunnen ze worden opgenomen in een extern verwijzingsregister voor uitwisseling met de veiligheidsdiensten van andere bij dit register aangesloten instellingen. Verwerkingen die worden beheerst door het PIFI vallen niet onder de privacycode. Hier geldt een apart regime. Het PIFI wordt net als de privacy­code herzien en is momenteel onderwerp van een zogeheten voorafgaand onderzoek door het CBP. — De kritiek van het CBP hoe in de praktijk medische gegevens werden verwerkt was primair een probleem van de verzekeraars. Dat is opgelost door de rol van de medisch adviseur scherper af te bakenen ten opzichte van de acceptant. Een van de belangrijkste kritiekpunten van het CBP betrof de wijze waarop sommige instellingen omgingen met de regel dat de interne accountants- of controledienst haar bevindingen over de naleving van de code minstens één keer per jaar vastlegt in een rapport. De nieuwe tekst voorziet in een flexibeler formule, waarbij periodiek risicoanalyses worden gemaakt aan de hand van zelfevaluaties. 

Met de nieuwe privacycode kunnen banken en verzekeraars de eerstkomende jaren weer uit de voeten. Door de vertaling van de abstracte regels van de Wbp naar de omgeving van banken en verzekeraars heeft de code voor die instellingen een disciplinerende rol. Daarnaast geeft zij informatie aan degenen van wie de gegevens worden verwerkt en draagt zij in het algemeen bij aan inzicht in de wijze waarop de financiële wereld worden met persoonsgegevens omgaat. Daarnaast is van belang dat het CBP bij haar toezicht de code, die het immers heeft aangemerkt als een juiste uitwerking van de Wbp en andere privacywetten, zelf ook hanteert als referentiekader bij de uitleg van de wet.         Bruno van der Burgh | general counsel

17

Uitgelezen

[Boeken] Economic Capital How it Works and What Every Manager Needs to Know Pieter Klaassen & Idzard van Eeghen Pagina’s: 304 Taal: Engels Uitgever: Elsevier Science Publishing Co Inc Prijs: € 60,00 ISBN: 9780123749017

Economic Capital How it Works and What Every Manager Needs to Know Pieter Klaassen & Idzard van Eeghen

De balans van Bovenberg Economie en geloof in crisistijd Tjerk de Reus & Lans Bovenberg

Economic Capital Economic capital has been widely adopted by financial institutions and by their supervisors and regulators as a comprehensive measure of risk. In many institutions, it fulfills a central role in capital adequacy assessment, risk management and performance management. Economic Capital How It Works and What Every Manager Needs to Know clarifies how economic capital can be defined, measured, and implemented in a manner that adds value to an organization. It does so in a way that is accessible to a broad

De balans van Bovenberg Economie en geloof in crisistijd Tjerk de Reus & Lans Bovenberg Pagina’s: 175 Taal: Nederlands Uitgever: Kok Prijs: € 16,50 ISBN: 9789043516150

18

audience, including senior managers of financial institutions, supervisors, analysts and risk modelers. This book illustrates main concepts and choices with many examples and actual events in financial markets, including those in the recent sub-prime crisis. The authors also discuss the role of economic capital within the broader context of management responsibilities and activities, and in relation to other risk management tools that are available to the modern risk manager.

De balans van Bovenberg Lans Bovenberg (1958) behoort al jaren tot de invloedrijkste Nederlandse economen. Tevens is hij een overtuigd gelovige. Tjerk de Reus sprak uitvoerig met Bovenberg over het verband tussen beide.  Welke wisselwerking valt te bespeuren tussen de econoom en de gelovige? Het resultaat is een reeks persoonlijke gesprekken waarin Bovenberg zich ontpopt als een pragmatisch en visionair econoom. Er ontstaat een beeld van zijn ontwikkeling als mens en zijn groeiende expertise als econoom en politiek adviseur. Bovenberg beschouwt de christelijke geloofstraditie als een bron van inspiratie, zeker ook op het vlak van de economie. Met het oog op de kredietcrisis krijgt dit een nieuwe urgentie.

In Bovenbergs optiek vormt de economische crisis een beslissend kruispunt. De balans van Bovenberg gaat over kredietcrisis en geloof, zachte waarden en de harde economie, religie, politiek en samenleving. Wie belang stelt in het huidige maatschappelijke getij zal verrast en geprikkeld worden door de denkbeelden van de bescheiden, maar immer scherpzinnige Lans Bovenberg.

Toegelicht

Zomerstage Voor het tweede achtereenvolgende jaar organiseer­ de de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) een zomerstage voor de persoonlijke en beleids­ medewerkers van Tweede Kamerleden. Zeven deelnemers lieten zich aan de vooravond van het nieuwe politieke jaar van 24 tot en met 26 augustus informeren over diverse onderwerpen. De zomerstage werd gestart op het NVBkantoor in Amsterdam waar de deelnemers de laatste informatie kregen over de ontwikkelingen op de woningmarkt en kredietverstrekking; niet toevallig onderwerpen die veel aan de orde zijn geweest in de Kamer. Ook werd een overzicht gegeven van het financieel toezicht in Nederland en de wetgevingstrajecten die hiermee gepaard gaan. Voor de stagiairs een even interessant als lastig onderwerp, bleek uit hun reacties. Daarnaast kregen ze uitleg over de EMVchip, die de magneetstrip gaat vervangen, en de bestrijding van hypotheekfraude en de vele samenwerkingsverbanden die de NVB hierbij onderhoudt. Als slot werd een overzicht gegeven van de verschillende campagnes vanuit de NVB (zie ook pag. 4 , red.). Op dag twee stonden Triodos en Rabobank centraal. Peter Blom en Matthijs Bierman (CEO en directeur Triodos Bank Nederland) namen ruim de tijd om verschillende onderwerpen, waaronder uiteraard duurzaamheid te bespreken. In een informele setting konden alle vragen worden gesteld. Het werd door iedereen als bijzonder ervaren dat je kon sparren met de verschillende directieleden. Daarnaast was het erg interessant om te horen hoe het ideaal van duurzaamheid bij deze bank in praktijk is gebracht. Als slot volgde natuurlijk, zoals dat hoort bij deze bank, een biologische lunch. Bij de Rabobank wordt het nieuwe werken geïntroduceerd.

Onder de naam ‘Rabo unplugged’ werd er uitleg gegeven over dit flexibele werk­ systeem. Omdat dit een totaal ander thema was dan de meer inhoudelijke onderwerpen, werd dit als aangename verrassing ervaren. Het concept van de coöperatieve bank werd uiteengezet, het overheidsingrijpen van het afgelopen jaar en ook het thema duurzaamheid, met als voorbeeld een project in Mozambique, kwamen eveneens aan de orde. Op de laatste dag van de Zomerstage gaf Alexandra Philippi, hoofd HR ABN Amro, een toelichting op het HR-beleid van haar bank, waarbij werd stilgestaan bij de recente ontwikkelingen van de bank en wat dat op de werkvloer teweegbrengt. Verder kwam het transitieteam, met uitleg van Wietze Reehoorn (chief risk officer) en het betalingsverkeer aan bod. Het betalingsverkeer werd in de breedte uiteengezet door Gijs Schreuder en er werd, zeker omdat dit een tastbaar onderwerp betreft, meteen een oproep gedaan door de deelnemers om over dit onderwerp tijdens een volgende stage nog veel meer te horen. Als laatste kwam ING Bank aan bod. Na een introductie over de ING en een informatief verhaal over de internationale wettelijke kaders, volgde er een presentatie van Nick Jue (bestuursvoorzitter ING Nederland en CEO ING Retail). Hij nam ruim de tijd om in een ‘Retail Cafésessie’ te vertellen over ING Nederland en gaf de stagiairs zijn blik op de huidige ontwikkelingen.

In hun evaluatie waardeerden de stagiairs de zomerstage als erg leerzaam en een goede voorbereiding voor het nieuwe parlementaire jaar. De Commissie Maas, Basel II, maatschappelijk verantwoord ondernemen, de relatie van bank met overheid en het depositogarantiestelsel werden beschouwd als meest interessante onderwerpen. Verder werden de professionaliteit en toegankelijkheid van de sprekers bij de verschillende organisaties erg gewaardeerd. Kritisch zijn de stagiairs over het tekort aan politiek gevoel bij banken en een te beperkt bewustzijn van banken over hun rol in de maatschappij. Eens te meer reden om, onder meer via een volgende stage, goed onderling contact tussen banken en vertegenwoordigers uit de politiek te blijven onderhouden. Nienke Leenstra | adviseur public affairs

Deelnemers aan de zomerstage van de Nederlandse Vereniging van Banken waren: Jonne Arnoldussen (GroenLinks) Nicolet Luisman (PvdA) Bart Pierik (PvdA) Johan van Gilst (PvdA) Lianne Visser (CDA) Rober Kaizer (PVV) Marita van Gessel (D66)

19

Nawoord



‘Je bent altijd dommer dan degenen op wie je toezicht houdt.’ Hans Hoogervorst, voorzitter Autoriteit Financiële Markten, De Telegraaf, 29 september 2009

‘Bankiers hebben de neiging op alles te springen wat winstgevend is, zonder zich af te vragen of ze de mensen of kennis ervoor hebben.’



Egbert ten Cate,directeur Bank ten Cate, FEM Business, 19 september 2009

 



‘Er is simpelweg te weinig geld te verdienen als een Nederlandse bank zich terugtrekt in de polder en zich beperkt tot nutsfuncties. Je kunt niet nationaal georiënteerd blijven. Klanten zijn internationaal, dus banken hebben ook een internationaal netwerk nodig.’



Bert Bruggink, financieel directeur Rabobank, Quote, september 2009

‘Nederlanders praten overal over - zelfs zeer vrijpostig over hun seksleven - maar niet over geld. Daarom ook zijn hele hordes getrapt in dubieuze financiële producten. Als ze wat rond hadden gevraagd, hadden ze het niet gedaan.’

Ger Jaarsma, directeur Nederlandse vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren, De Telegraaf, 22 augustus 2009

‘Het is simpel in tijden van crisis boos te zijn op mensen die veel geld hebben of bonussen krijgen. Voor politici zijn bankiers een gemakkelijke prooi, omdat er maar weinig van zijn.’

Henriëtte Prast, econome, Trouw, 12 september 2009

‘We zijn nu in Groningen aan het kijken in hoeverre je de financiële ethiek inhoud kunt geven. Mensen moeten leren dat sommige dingen niet kunnen en niet mogen, al zijn er geen regels die dat verbieden. Er is te veel met modellen gewerkt; dan schakel je het denkvermogen van mensen uit. Je zou terug moeten naar het ontwikkelen van principes bij mensen, weg van blinde regelgeving.’

George Möller, bestuursvoorzitter Robeco, Elsevier, 22 augustus 2009