Internationalisering als uitdaging
als uitdaging
internationalisering
Klaas Schermer
Een handreiking voor opleidingen in het hbo
Bohn Stafleu van Loghum Houten 2010
© 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.
isbn 978 90 313 7269 0 nur 841
Vormgeving omslag en binnenwerk: Bottenheft, Marijenkampen
Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten
www.bsl.nl
Inhoud Woord vooraf 1
inleiding
1.1 1.2 1.3 1.4
9 11
Waarom internationalisering in het hoger onderwijs? Waarom een boekje? 14 Voor wie bedoeld? 15 Opzet 15
2 vormen van internationalisering
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 3
3.1 3.2 3.3 3.4
17
Aandacht voor het buitenland via lesmateriaal Les in een vreemde taal 20 Docenten uit het buitenland 22 Stage in het buitenland 23 Studie in het buitenland 24 Internationale excursies 25 Internationale projecten 26 Internationale klas 27 Internationale opleiding 29 Internationale erkenning 31 De keuze van doelen en vormen 32
beleid en uitvoering
13
19
35
De rol van het management 37 Korte en lange termijn 39 Keuze of verplichting voor docenten en studenten? Taken voor een projectgroep 41
40
4 samenwerking zoeken met het internationale werkveld
4.1 4.2
Criteria voor contact 47 Tijdschriften en internet 47
45
4.3 4.4 4.5 4.6 5
Internationale verenigingen van beroepsbeoefenaren Bedrijven en instellingen in het buitenland 51 Stageadressen 52 Stagebegeleiding 52
samenwerking zoeken met buitenlandse partnerscholen
5.1 5.2 5.3 5.4
Criteria voor samenwerking 58 Aanhaken bij partners van andere opleidingen Internet en conferenties 60 Toevallige contacten 60
6 vormgeven aan samenwerking
6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 7
48
Beleidsplan, projectplan, werkplan Contact: elkaar verkennen 65 Pilots: elkaar uitproberen 69 Docentenuitwisseling 70 Studentenuitwisseling 71
de inzet van middelen
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5
De juiste mensen 79 Commitment en competenties 80 Begroten van kosten 81 Creëren van inkomsten 82 Bijhouden van inkomsten en uitgaven
86 87
Cultuurverschillen 89 Omgaan met buitenlandse collega’s 90 Omgaan met tegenvallers en calamiteiten 91 Omgaan met buitenlandse studenten 93
9 praktische problemen
9.1 9.2 9.3 9.4 9.5
65
77
8 omgaan met cultuurverschillen
8.1 8.2 8.3 8.4
63
95
Lesroosters en vakanties 97 Faciliteiten voor buitenlandse collega’s 97 Faciliteiten voor buitenlandse studenten 98 Huisvesting voor collega’s en studenten 99 Beoordeling, cijfers en herkansingen 99
59
57
Bronnenlijst
101
Over de auteur Register
105
103
Woord vooraf Vanaf de start van de opleiding Vastgoed en Makelaardij van de Hanzehogeschool Groningen in 2001 kreeg ik de verantwoordelijkheid voor het onderdeel internationalisering. Als ‘coördinator internationalisering’ ontwikkelde ik, in overleg met de teamleider en een aantal docenten, toekomstplannen. In de jaren daarna werd contact gezocht met verwante opleidingen, bedrijven in de sector en beroepsverenigingen in het buitenland; stage- en studiemogelijkheden in het buitenland werden uitgebreid; internationale projecten werden opgezet in samenwerking met opleidingen en bedrijven en in 2006 ging de eerste internationale klas van start. De opleiding kreeg in 2007 van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie op negentien beoordeelde onderdelen de score ‘goed’, twee onderdelen werden ‘voldoende’ bevonden, geen enkel onderdeel scoorde lager. De wijze waarop de opleiding de praktijken beroepsgerichtheid en daarmee de (internationale) domeinspecifieke eisen van het werkveld heeft uitgewerkt, werd ‘voorbeeldig’ genoemd in de dubbele betekenis van het woord en kreeg het predicaat ‘excellent’. Dat was een welkome erkenning van een aantal jaren hard werken. Het was echter geen reden om vanaf dat moment stil te zitten. Niet alles liep perfect en verdere uitbreiding en verbetering waren noodzakelijk. Wel leek het mij raadzaam onze ervaringen op papier te zetten, aangevuld met ervaringen van anderen. Want internationalisering gaat niet vanzelf. Dit boekje is een poging anderen daarbij te helpen. Barbara, Daniëlle, Declan, Elke, Gabor, Giovanna, Günther, Hansjörg, Ingeborg, Ivan, Jerry, Judit, Koloman, Krysztof, Lajos, Lukas, Marie-Hélène, Marta, Michael, Mike, Milosz, Nick, Nicolai, Niels, Owen, Paloma, Piet, Sandor, Sarah, Tim, Urszula, Ute, Wolfgang, Zbigniew en nog tal van andere collega’s leerden mij internationaal samen te werken ondanks alle verschillen en dit geldt ook voor honderden studenten met internationale ervaring. Ad, Cor, Corine, Dick, Els, Frea, Hendrik, Lammert, Lennart, Monique, Paul, Rob, Theo en Yvonne – bestuurders, beleidsadviseurs en uitvoerders – gaven mij inzicht in hun ervaringen en ideeën. Zonder hen allen was dit boekje niet verschenen. klaas schermer Groningen, november 2009
9
