Faculteit Ingenieurswetenschappen
Vakgroep Informatietechnologie Voorzitter: Prof. Dr. Ir. Paul LAGASSE
INTERCONNECTIE TUSSEN NETWERKOPERATOREN IN EEN GELIBERALISEERDE MARKT door Tim PINGNET
Promotors: Prof. Dr. Ir. Mario PICKAVET & Dr. Ir. Didier COLLE Scriptiebegeleiders: Ir. Sofie VERBRUGGE, Ir. Bart LANNOO & Jan VAN OOTEGHEM
Scriptie ingediend tot het behalen van de academische graad van burgerlijk ingenieur in de computerwetenschappen Academiejaar 2005 - 2006
INTERCONNECTIE TUSSEN NETWERKOPERATOREN IN EEN GELIBERALISEERDE MARKT door Tim Pingnet Promotors: prof. dr. ir. Mario PICKAVET & dr. ir. Didier COLLE Scriptiebegeleiders: ir. Sofie VERBRUGGE, ir. Bart LANNOO & Jan VAN OOTEGHEM
Scriptie ingediend tot het behalen van de academische graad van burgerlijk ingenieur in de computerwetenschappen Academie jaar 2005 – 2006 Universiteit Gent Faculteit Ingenieurswetenschappen Vakgroep: Information Technology Voorzitter: prof. dr. ir. Paul LAGASSE
Samenvatting Interconnectie tussen netwerkoperatoren in een geliberaliseerde markt is essentieel voor het leveren van diensten aan eindgebruikers. Regulering is hierbij onmisbaar om te zorgen dat interconnectietarieven tussen netwerkoperatoren niet misbruikt worden. De technische en juridische aspecten in respectievelijk hoofdstuk twee en drie onderbouwen de uiteenzetting over kostenmodellen in hoofdstuk vier. Daarin beschrijven we twee verschillende systemen voor het berekenen van interconnectietarieven, nl de Deense en Belgische. We besluiten dat zowel een kostenmodel op basis van FDC als op basis van LRAIC leidt tot een verdeelde markt en een daling van de interconnectietarieven. In het laatste hoofdstuk wordt een model opgebouwd waarbij de impact van regulering op een fictieve markt wordt beschreven. We leiden uit dit model af dat regulering van interconnectietarieven essentieel is en dat het gebruik van beide kostenmodellen leidt tot zowel lagere interconnectietarieven voor netwerkoperatoren als lagere prijzen voor de eindgebruikers. trefwoorden: interconnectie, telecommunicatie, ontbundelde toegang, regulering
Interconnection between network operators in a liberalized market Tim Pingnet Promotors: Prof. dr. ir. Mario Pickavet, dr. ir. Didier Colle Supervisors: ir. Sofie Verbrugge, ir. Bart Lanoo, Jan van Ootegem Abstract: This article explains the different cost models used in the regulation of the telecommunications market and creates a model with which it emphasizes the need to regulate and the consequences of this regulation on the telecom market. Keywords: interconnection tariffs, network operators, cost models
I. INTRODUCTION Until the eighties most European telecom networks were owned by their government. Because of the liberalization of the telecom markets these stateowned companies were privatized. These former monopolies have to be regulated so that a levelplaying field can be created on the now open market. The telecom industry has a tendency to have scope and/or scale advantages. Building a whole network requires big investments. It would be easier if some of the existing infrastructure that the incumbent owns could be reused. [1] To facilitate the entry of new network operators the EU decided to introduce a framework for regulation. This framework describes a set of policies and directives that the national regulatory instances (NRI) in the EU member countries should install. [2] II. COST MODELS A. Definition Interconnection tariffs should be based on their costs. The use of a cost model enables the operator to justify this. A cost model is made up of two parts. The first part is modeling the network and deducing the cost base of this network. The second part is assigning this cost base to the different services the network model offers. B. Network modeling Top-down models start from the existing network infrastructure of the operator. This network was built over time and has seen a rise and decline of service usage. This results in a less efficient network than a new network. The financial data of the operator is used to develop the cost base. The capital and operational expenditures have to be evaluated accordingly. Bottom-up models start from the demand volumes the incumbent has and builds an optimal network to satisfy these volumes. The capital and operational
expenditures that arise from this fictional network have to be estimated or derived from some other result. This results in an 'optimal' cost base. C. Cost allocation After having built up the cost base, it has to be allocated to the different services. Again there are numerous different ways to do this. The Fully Distributed Costs (FDC) method allocates all identified costs the operator has to all the different services he offers through his network based on cost drivers. The tariff for a service thus includes all the incurred costs by this service. The Incremental Cost method (IC) measures the costs that are incurred by a substantial increase or decrease in volume. The standard methodology to apply IC is the Long Run Average Incremental Costing. Long Run means that capital investments or disinvestments are possible. Average means that fixed costs are averaged over the total of all increments. This allocates the direct, shared and common costs to the various services depending on used definition of an increment. The difference between these two methodologies is that FDC allocates all the costs from the cost base to the different services. Even if certain costs were inefficient, these get allocated. We could say that it starts from the costs and deduces tariffs from these. The LRAIC method on the other hand starts from the offered service and deduces which costs would increase if there were an increment. D. Tariffs The manner in which the tariffs are deduced from these models is also important. In Belgium we see that the NRI develops a topdown, FDC model in collaboration with the incumbent and a bottom-up, LRAIC model. Generally speaking the top-down model, adjusted by the results of the bottom-up model, is used. [3] In Denmark the NRI has issued guidelines for building both a top-down and bottom-up model, which both have to be LRAIC based. It is the incumbent's task to develop a top-down model and the entrant's task to develop a bottom-up model according to these guidelines.[4] Although in both countries the market share of the incumbent is the same, Denmark has far lower interconnection tariffs. [5][6][7]
III. REGULATORY MODEL
C. Regulation
Total Cost
A. Model We described three players active on a simplified market: the incumbent (M), who owns a complete PSTN/ISDN network and two entrants, one who owns a complete cable network (K) and one that uses the carrier select service of the incumbent (C).
M K+Z C+Z
Total Cost
#minutes M K
Figure 3 : market share FDC/ LRAIC regulation
C
If either FDC or LRAIC regulation is in place, we see in Figure 3 both C and K are able to acquire market share. They are guaranteed fair termination and unbundling tariffs.
#minutes
Figure 1 : fixed and variable costs
There are two services that are offered during the model, a termination services, which ensures that end users can call from one network to the other, and the carrier select service, which allows the third player to build an access network for himself. We define the fixed costs an operator has as the costs associated with the local loop. The variable costs are a weighted average of all the operational and capital costs the operator has. In our model only the termination and network costs are relevant. Figure 1 describes the various cost structures we associate with the different operators. The new entrants also have an extra cost, which we call the perceived extra costs, because of their lack of reputation. An operator’s market share is that part of the market where he can offer the lowest total price. The total price for an end user is fixed cost + (variable cost x #minutes) + profit. B. No regulation
D. Time passes As time passes we see that the entrants build up market reputation and that their perceived extra costs decline. This enables them to acquire even more market share and forces the incumbent to take action. At first he will give up his monopolistic profits and when this is not enough he will be forced to reduce costs. In the end we see that the end users are confronted with a more efficient incumbent and two other network operators whom they can chose from depending on their call preferences. The overall effect is lower tariffs, lower prices for end users and a competitive market. IV. CONCLUSION Regulation is essential in the telecommunications market. Without regulation an incumbent is likely to boycott any new entrant. An efficient way to regulate this sector seems to be to regulate the interconnection tariffs. This is done by forcing the incumbent to use a cost model. Both the Belgian and the Danish way of doing this, leads to a more competitive market and forces the incumbent to analyze his inefficient costs, which leads to lower tariffs and lower prices for end users.
Total Cost
REFERENCES [1] [2] [3] K + Z1 M C+Z2 # minutes
[4]
Figure 2 : market share no regulation
If M asks a high price for his services, C's unbundling costs will be higher than M's. Only K can make a successful entry into the market on that part of the market that nearly never calls. His fixed costs are independant of M's but his variable costs will be very steep because of M's high termination tariff.
[5] [6] [7]
C. COURCOUBETIS, R. WEBER, Pricing Communications Networks, Wiley, 2003 Official website EU, Richtlijn 2002/21/EG, 2002 Official website BIPT, Beschrijving van het top-down kostenmodel voor de berekening van de interconnectietarieven BRIO 2005 op www.bipt.be, 2005 Official website Telestryrelsen: National Telecom Agency, LRAIC Model Reference Paper, Common Guidelines for the top-down and bottom-up cost analysis op http://www.itst.dk/, 2001 Official website BIPT, Jaarverslag BIPT 2004 op www.bipt.be, 2005 Official website Telestryrelsen: National Telecom Agency, Statistieken, www.itst.dk, 1998-2005 A.K. MAHAN en W.H. MELODY (eds.) Stimulating Investment in Network Development: Roles for Regulators , WDR Project, 2005
Inhoudstafel Inhoudstafel...........................................................................................................................0 Afkortingen ...........................................................................................................................1 Inleiding ................................................................................................................................1 Technologische Aspecten .....................................................................................................3 1 PSTN/ISDN netwerk.................................................................................................3 2 Kabelnetwerk ............................................................................................................6 3 Interconnectie............................................................................................................7 4 Belgacom ..................................................................................................................7 4.1 Belgacom Reference Interconnection Offer (BRIO) ........................................7 4.2 Belgacom Reference Offer for Bitstream Access (BROBA)..........................11 4.3 Belgacom Reference ULL Offer (BRUO) ......................................................12 Juridische aspecten..............................................................................................................13 1 Richtlijnen ...............................................................................................................13 1.1 Kaderrichtlijn: .................................................................................................13 1.2 Toegangsrichtlijn.............................................................................................14 1.3 Machtigingsrichtlijn ........................................................................................15 1.4 Universele Dienstrichtlijn ...............................................................................16 1.5 Richtlijn betreffende privacy en elektronische communicatie........................16 Kostenmodellen ..................................................................................................................17 1 Abstractie van kostenmodellen ...............................................................................17 1.1 Kostenmodellering ..........................................................................................17 1.2 Kostenallocatie................................................................................................20 2 Implementaties ........................................................................................................23 2.1 België ..............................................................................................................24 2.2 Denemarken ....................................................................................................30 3 Vergelijking ............................................................................................................33 3.1 Interconnectietarieven .....................................................................................33 3.2 Marktaandeel...................................................................................................35 4 Conclusie.................................................................................................................37 Economisch model achter regulering..................................................................................38 1 Marktsituatie ...........................................................................................................38 1.1 Beschrijving van de markt: .............................................................................38 1.2 Operatoren.......................................................................................................39 2 Invloed van regulering ............................................................................................46 2.1 Nood aan regulering........................................................................................47 2.2 Tijdstip één......................................................................................................48 2.3 Tijdstip twee....................................................................................................53 3 Conclusie.................................................................................................................55 Conclusie.............................................................................................................................57 Referenties ..........................................................................................................................58 Bibliografie .........................................................................................................................59
Afkortingen ABC ADM ANS BIPT BRIO BROBA BRUO BU CAE CAPEX CCA CPS CS DSLAM DXC FDC FLC HCA HFC ISDN LDC LEX LRAIC LRIC LTC MEA NRI ONP OPEX OTN PDH PSTN RU SDH SMP TAM TEX ULL WACC xDSL ZTC
Activity Based Costing Add Drop Multiplexer Advanced Network Services Belgisch Instituut voor Post en Telecommunicatie Belgacom Reference Interconnection Offer Belgacom Reference Offer for Bitstream Access Belgacom Reference Unbundling Local Loop Offer Base Unit Covering Area Exchange Capital Expenditures Current Cost Accounting Carrier Pre-select Carrier Selection Digital Subscriber Line Access Multiplexer Digital Cross-connects Fully Distributed Costs Forward Looking Costs Historical Cost Accounting Hybrid Fiber Coax Integrated Services Digital Newtorkntegrated Local Distribution Center Local Exchange Long Run Average Incremental Costs Long Run Incremental Costs Local Transmission Center Modern Equivalent Asset Nationale Regelgevende Instantie Open Network Provision Operational Expenditures Optical Transport Networks Plesiochronous Digital Hierarchy Public Switched Telephone Network Remote Unit Synchronous Digital Hierarchy Strong Market Position Tilted Annuity Method Transit Exchange Unbundling Local Loop Weighted Average Capital Cost x Digital Subscriber Line Zonal Transmission Center
Inleiding Tot 1980 waren meeste netwerk operatoren eigendom van de nationale overheden. De telecommunicatie markt neigt naar een natuurlijk monopolie, dit omwille van schaal en scope voordelen. Het bouwen van een netwerk brengt grote kosten met zich mee. Enkel een bedrijf dat groot genoeg is om deze investeringen te maken kan deze investering aan. Verder neemt het aantal verbindingen, dus het nut van een netwerk, kwadratisch toe naarmate er meer gebruikers zijn 1 . Een groot aantal gebruikers wordt nog essentieler indien verschillende netwerken niet met elkaar verbonden zijn. Dit illustreert het belang van een grote klantenbasis voor een netwerk bedrijf. Deze klantenbasis is ook nodig om de gedane investeringen om het netwerk aan te leggen te rechtvaardigen. Het aanleggen van een netwerk met een grote capaciteit kost immers niet veel meer dan het aanleggen van een netwerk met een kleine capaciteit. Gegevens van meerdere klanten kunnen immers samen worden gemultiplexed op één transmissielijn en meerdere transmisselijnen kunnnen op hun buurt in één gracht liggen. Een monopolie is echter gevaarlijk aangezien hier vaak misbruiken mee gepaard gaan, dit tonen we aan met onderstaand voorbeeld. In het begin van de 20e eeuw, controleerde Bell System ongeveer de helft van de telefonie aansluitingen in de VS. Ook was het de enige operator die lange afstand gesprekken aanbood. Toen de vraag naar deze dienst steeg weigerde Bell System te interconnecteren met de lokale telefoon operatoren. Daardoor werden klanten die over lange afstanden wilden bellen gedwongen over te schakelen naar Bell Systems netwerk.[1] Liberalisering in de telecommunicatie sector is echter niet evident. De bestaande infrastructuur is immers in handen van de historische operator en zoals we hoger reeds aanhaalden zijn de investeringen van het aanleggen van een nieuw netwerk voor een bedrijf hoog en moeilijk te
1
Dit volgt uit de volgende formule: indien er n gebruikers zijn, is het aantal verbindingen tussen deze n gebruikers: n*(n-1)*0.5.
1
rechtvaardigen. Bovendien moeten kosten en ongemakken voor de samenleving zoals het openbreken van de straat, om toegangslijnen te dupliceren, vermeden worden. Er is in deze sector regulering nodig om tot concurrentie te komen. Deze moet zorgen voor een eerlijk speelveld tussen de verschillende operatoren zowel op het vlak van interconnectie als op het vlak van het gebruik van toegangslijnen. Regulering in Europa werd ontwikkeld gedurende de jaren '80 en '90 in het kader van een grootschalig Europees project om het economisch beleid van de lidstaten te harmoniseren. De telecommunicatie sector moest worden geliberaliseerd en geprivatiseerd. Dit had succes en leidde inderdaad tot een telecommunicatie markt die geleidelijk aan meer en meer openstond voor concurrentie tussen de historische operatoren en nieuwe toetreders. De EU deadline voor het liberaliseren van de markt werd vastgelegd op 1 januari 1998. Dit is volledig of gedeeltelijk gebeurd in meeste lidstaten. In het volgend hoofdstuk gaan we dieper in op enkele technologieën die belangrijk zijn om de daaropvolgende hoofdstukken te begrijpen. In het derde hoofdstuk worden de juridische aspecten van regulering op het Europees en Belgisch niveau doorgenomen. In het vierde hoofdstuk worden de verschillende kostenmodellen voor het berekenen en rechtvaardigen van de interconnectieprijzen uitgelegd. Tenslotte wordt in het laatste hoofdstuk een model opgesteld waarbij de impact van regulering op een fictieve markt wordt beschreven.
2
Technologische Aspecten In dit hoofdstuk zullen we kort de verschillende technologieën bespreken die voor deze thesis belangrijk zijn. We zullen eerst PSTN/ISDN (Public Switched Telephone Netwerk/Integrated Services Digital Newtork) netwerken en kabelnetwerken omschrijven. Aan de hand van deze omschrijving zullen we vervolgens de verschillende soorten referentieaanbiedingen trachten uit te klaren.
1
PSTN/ISDN netwerk
Het PSTN/ISDN netwerk bestaat uit twee verschillende deelnetwerken: het schakelnetwerk 2 en het transmissienetwerk. Het schakelnetwerk, weergegeven in figuur 1 maakt de nodige verbindingen in de telefonie schakelelementen.
Voor elk gesprek wordt een virtueel circuit opgebouwd doorheen de
schakelelementen om het gesprek van eindgebruiker tot eindgebruiker te routeren. Het toegangsschakelnetwerk bestaat uit meerdere elementen: Remote Units (RU) en de eindgebruikers. De eindgebruikers kunnen worden verbonden met ofwel een RU ofwel een Base Unit (BU), zoals op figuur 1 te zien is. RU's hebben geen schakelmogelijkheden en zijn afhankelijk van de bovenliggende laag. Het lokaalschakelnetwerk bestaat uit BU's. Deze hebben wel schakelmogelijkheden en kunnen, indien het verkeersvolume dit verantwoord, een logische verbinding maken met andere BU's. Het kernschakelnetwerk bestaat uit verschillende Covering Area Exchanges (CAE). Deze zorgen ervoor dat het gesprek over het kernnetwerk gerouteerd kan worden van een toegangsnetwerk naar een ander toegangsnetwerk [2]. 3 Het transmissienetwerk, weergegeven in figuur 2, verbindt de schakelelementen door middel van transmissieverbindingen en verzorgt het transport en het (de)multiplexen van gegevens. Het zorgt ervoor dat het gesprek effectief getransporteerd wordt van schakelelement tot schakelement volgens het, door het schakelnetwerk, opgebouwde circuit. Het transmissienetwerk bestaat uit Zonal Transmission Centers (ZTC) die verbonden worden door ofwel een fysieke ring ofwel een point-to-point verbinding. Verder bestaat het uit een
2
Dit kan circuit switched of packet switched. We gaan uit van een circuit switched netwerk. We gebruiken de benamingen zoals gebruikt in het bottom-up model van het BIPT[referentie invoegen]. Deze komen overeen met RU = LDC, BU = LEX, CAE = TEX, LTC = ADM, ZTC = DXC 3
3
regionale transmissie-ring en point-to-point LDC-verbindingen. Op de regionale transmissie-ring bevinden zich een ZTC en Local Transmission Centers (LTC) De ZTC zorgt voor een verbindingen met andere regionale tranmissie-ringen en het transmissie kernnetwerk. De LTC's zorgen voor een verbindingen tussen de eindgebruiker en de regionale transmissie-ring. Local Distribution Centers (LDC) zijn point-to-point verbonden met ofwel een LTC ofwel een ZTC en verzorgen eveneens een verbinding tussen eindgebruikers en de regionale transmissie-ring [2].
Toegangsgebied 1 CAE
CAE
CAE
Kernnetwerk
Toegangsgebied 2
CAE
Lokaalnetwerk
BU
BU
Toegangsnetwerk
: Eindgebruiker
: Remote Unit BU
: Base Unit
CAE
: Covering Area Exchange
figuur 1: PSTN/ISDN schakelnetwerk
4
De eindgebruikers worden met het netwerk verbonden door middel van een persoonlijk toegewezen toegangslijn die bestaat uit een twisted pair koperdraad. Deze ondersteunt op de hoge frequenties de xDSL (x Digital Subscriber Lines) technologie en op de lage frequenties telefonie. xDSL data wordt vrij snel van het klassieke telefoniesignaal afgesplitst in een DSL Access Multiplexer (DSLAM) en wordt door een apart netwerk, dat we hier niet verder beschouwen, behandeld. Alle andere verbindingen zijn gebasseerd op ofwel Synchronous Digital Hierarchy (SDH), Plesiochronous Digital Hierarchy (PDH), Optical Transport Networks (OTN) technologie of een mengeling van deze.
Toegangsgebied 1 ZTC
ZTC
ZTC
Kernnetwerk
ZTC
Toegangsgebied 2
Lokaalnetwerk
ZTC
ZTC
Toegangsnetwerk
ZT
: Zonal Transmission Center met CAE
ZT
: ZTC met BU
: Local Transmission
: LTC met RU
Center met BU
figuur 2: PSTN/ISDN transmissienetwerk
5
: Local Distribution Center (altijd met RU)
2
Kabelnetwerk
Een kabel transmissienetwerk bestaat uit een primary ring, een secondary ring, de lokale Hybrid Fiber Coax (HFC) loop en de nodes die de eindgebruiker in staat stellen zich met het kabelnetwerk te verbinden. In tegenstelling tot bij het PSTN/ISDN netwerk heeft niet elke eindgerbuiker er een persoonlijke toegangslijn. Het kabelnetwerk bestaat vanaf de optische node tot aan de eindgebruiker uit een coax netwerk dat toegang verleent volgens een boom/tak structuur. Hoe meer gerbuikers er op een lijn zitten, hoe trager de verbinding zal zijn. Elke optische node kan ongeveer duizend klanten bedienen en is verbonden dmv een optische ring met de head-end. Deze head-end is gesitueerd op de secondary ring en is op zijn buurt verbonden met de primary ring via een andere head-end.
Switch
Primary Ring
Secondary Ring
HFC loop
Head-end
Node Eindgebruiker
figuur 3: kabel transmissienetwerk
Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. is een schematische weergave van het Telenet netwerk. Er zijn vijf schakelgebouwen op de primary ring in Vlaanderen, die gelegen zijn in Roeselare, Gent, Asse, Hoboken en Hasselt. In de schakelgebouwen kan men een interconnectie verwezenlijken met het Belgacom netwerk.
6
3
Interconnectie
Interconnectie is het verbinden van netwerken door het verbinden van toegangspunten. Het verbinden zelf gebeurt aan de hand van een Interconnect Link tussen het transmissie materiaal van Belgacom en dat van de alternatieve operator. De capaciteit van de link is 2 Mbit/s of een veelvoud ervan. 2Mbit/s stelt 30 telefoniegesprekken voor van 64kbit/s elk die men multiplext op een link. De gegevens op de 2Mbit/s links worden gemultiplexed samen met de eigen gegevens van Belgacom in het toegangspunt. De verdere routering en transport tot aan de eindgebruiker wordt verzorgd door Belgacom. Schematisch kunnen we dit voorstellen zoals in figuur 4 Eindgebruiker Schakelel. A Interconnectie Schakelel. B A punt
Eindgebruiker B Routering
Netwerk A
Netwerk B
figuur 4: interconnectie
4
Belgacom
Belgacom is op de Belgische markt van vaste telefonie de enige marktspeler met een strong market position (SMP). Daardoor is Belgacom verplicht referentie aanbiedingen op te stellen. Deze zijn een bundeling van tarieven die andere telecom operatoren moeten betalen voor een door Belgacom aangeboden dienst. We bespreken de verschillende soorten referentie aanbiedingen in de volgende paragrafen.
4.1
Belgacom Reference Interconnection Offer (BRIO)
7
Op figuur 5 zien we de acht verschillende toegangsgebieden (access areas) van Belgacom. Elk toegangsgebied is verdeeld in zones met een verschillende prefix. Er zijn twee soorten toegangspunten. De eerste soort zijn toegangspunten van zones. Deze bieden interconnectiediensten aan de Belgacom eindgebruikers beperkt tot deze zone. De tweede soort
zijn
toegangspunten
toegangsgebied
figuur 5: toegangsgebieden
en
van zorgen
een
gans voor
interconnectiediensten voor heel het Belgacom netwerk. De toegangspunten van de tweede soort zijn telkens vrij centraal gelegen in het toegangsgebied en bevinden zich in de volgende steden: Antwerpen, Brussel, Gent, KortrijkAssebroek, Luik, Leuven-Hasselt, Mons-Charleroi, Namen. Voor elk toegangspunt zijn er twee aansluitplaatsen. Belgacom adviseert de alternatieve operator sterk aan om zich aan te sluiten op beiden. Indien er dan onregelmatigheden optreden bij een van de twee aansluitpunten kan de interconnectiedienst
operationeel
blijven.
We
bespreken
nu
de
verschillende
interconnectiediensten die Belgacom aanbiedt. [3] 4.1.1 Terminating Access Services: Telefoongesprekken naar Belgacom eindgebruikers worden doorgegeven aan een toegangspunt en worden beëindigd in het Belgacom netwerk. We maken een onderscheid tussen extra- en intra-toegangsgebied terminatie. A. Extra-toegangsgebied terminatie: het gesprek wordt beëindigd in een ander toegangsgebied dan dat toegangsgebied waarnaar het werd doorgegeven aan Belgacom. Dit wordt in figuur 6 weergegeven door A. B. Intra-toegangsgebied
terminatie:
het
gesprek
wordt
beëindigd
in
hetzelfde
toegangsgebied als datgene waarnaar het werd doorgegeven aan Belgacom. Dit wordt in figuur 6 weergegeven door B.
8
Toegangsg. 1
A
B
Toegangsg. 2
Belgacom eindgebruikers
Alternatieve Operator
figuur 6: terminatiedienst
Alle operatoren maken gebruik van deze dienst om telefoniegesprekken van hun eindgebruikers naar eindgebruikers van Belgacom te beëindigen op het netwerk van Belgacom. 4.1.2 Collecting Access Services: Deze dienst laat Belgacom eindgebruikers toe om diensten aangeboden door een alternatieve operator te gebruiken. Het gesprek wordt zo snel mogelijk doorgeschakeld naar een toegangspunt van de alternatieve operator, die de verdere handeling en routering afwerkt op zijn eigen netwerk. Het gesprek kan beëindigd worden op het netwerk van Belgacom of dat van een derde partij. Relevante voorbeelden hiervan zijn: CPS : Carrier Pre-Selection Alle gesprekken van de gebruiker worden op het toegangspunt automatisch doorverbonden naar het netwerk van de alternatieve operator, die het gesprek verder afhandelt. 9
CS : Carrier Selection De eindgebruiker kan d.m.v. een CSC (Carrier Selection Code) kiezen om via het netwerk van een bepaalde alternatieve operator te bellen. Indien hij geen code ingeeft zal zijn gesprek worden afgehandeld door Belgacom. Belgacom of alternatieve operator
Toegangsg. 1
Belgacom eindgebruikers
Alternatieve Operator
figuur 7: collecting access dienst
Scarlet en Tele2 zijn voorbeelden van netwerkoperatoren die gebruik maken van deze dienst om hun eindgebruikers te bereiken. 4.1.3 Access Service to particular Value Added Services of the Operator Dit zijn gesprekken naar Freephone, Split Charging, Premium Rate, Infokiosk en Universal Number Services. Indien deze diensten worden aangeboden over het netwerk van de alternatieve operator, worden de gesprekken zo snel mogelijk doorgeschakeld naar zijn netwerk. Freephone is een nummer dat gratis is voor de beller. Bij Split Charging wordt een gedeelte van de kost van het telefoniegesprek gedragen door de gebelde partij. Premium Rate is een betaalnummer dat gebruikt kan worden om een bepaalde dienst aan te bieden, zoals bijv. spelletjes, logo's, helpdesk, enz. Infokiosk is een nummer dat meestal gebruikt wordt voor informatie diensten. Universal Number Services zijn nummers die ongeacht hun locatie hetzelfde blijven en waarvoor de beller een interzonaal tarief betaalt.
10
4.1.4 Access Service for Calls to 0797 numbers of the Operator Deze niet geografisch gebonden gesprekken worden ook zo snel mogelijk doorgeschakeld naar het netwerk van de alternatieve operator. Een voorbeeld hiervan is een Internet Service Provider die via smalband Internet aanbiedt aan zijn klanten. 4.1.5 Transit Service Belgacom zorgt voor de transit van een gesprek. Het gesprek vertrekt bij een toegangsnetwerk van een alternatieve operator en wordt via het kernnetwerk gerouteerd en doorgegeven aan het netwerk van een tweede alternatieve operator. De kosten van zowel de transit
als
de
terminatie
worden
gedragen
door
de
bellende
operator.
Operator 2 eindgebruikers
Operator 1 eindgebruikers
Belgacom
figuur 8: transitdienst
Deze dienst zal voornamelijk gebruikt worden door netwerkoperatoren die internationale gesprekken aanbieden aan hun eindgebruikers. Ze gebruiken de transitdienst van Belgacom i.p.v. een eigen netwerk te beheren in België.
4.2
Belgacom Reference Offer for Bitstream Access (BROBA)
Deze aanbieding zorgt ervoor dat alternatieve operatoren gebruik kunnen maken van het netwerk en de infrastructuur van Belgacom om eigen xDSL producten te definieren, verkopen en distribueren. De alternatieve operator krijgt de hoge frequenties van de toegangslijn toegewezen, de lage frequenties voor de telefoniediensten blijven in handen van Belgacom.[4]
11
4.3
Belgacom Reference ULL Offer (BRUO)
Deze referentie aanbieding beschrijft de Unbundling Local Loop (ULL) diensten die Belgacom aanbiedt. Hieronder worden de drie verschillende ULL diensten besproken.[5] 4.3.1 Raw Copper Services Hier wordt de toegangslijn van Belgacom, die de eindgebruiker verbind met de BU (of RU), gehuurd door de alternatieve operator. Dit is nuttig opdat de alternatieve operator zijn eigen toegangsnetwerk zou kunnen uitbouwen zonder de laatste verbinding tussen dit toegangsnetwerk
en
de
eindgebruiker
te
moeten
aanleggen.
Alternatieve Operator
Belgacom
Ev. Colocatie
Eindgebruikers
figuur 9: ontbundelde toegangsdienst
4.3.2 Shared Pair Services Deze dienst stelt de alternatieve operator in staat zowel de hoge als lage frequenties van de toegangslijn te huren. Daardoor kan de alternatieve operator naast xDSL producten ook telefonie aanbieden aan de eindgebruiker. 4.3.3 Colocation Services Deze dienst zorgt ervoor dat de alternatieve operator tegen betaling apparatuur kan installeren op een locatie van Belgacom. Dit zorgt ervoor dat de interconnectie tussen de toegangspunten van Belgacom en alternatieve operators verwezenlijkt kan worden in hetzelfde gebouw. 12
Juridische aspecten Het Europees Parlement en de Raad besloten in Richtlijn 2002/21/EG dat de convergentie van de telecommunicatie-, media- en informatietechnologiesector inhoudt dat alle transmissienetwerken en -diensten onder één zelfde regelgevingskader moeten vallen [6]. Dit raamwerk wordt gevormd door 5 richtlijnen: de Kaderrichtlijn, de Machtigingsrichtlijn, de Toegangsrichtlijn, de Universele Dienstrichtlijn en de richtlijn betreffende de verwerking van persoongegevens en de berscherming van de persoonlijke levenssfeer in de telecommunicatiesector. Deze richtlijnen werden in juli 2003 van kracht en vormen samen het pakket dat de liberalisering van telecommunicatie ondersteunt. Zij zijn een uitbereiding van de richtlijnen van het Europese Parlement en de Raad die genomen werden tussen 1995 en 1998 (Richtlijnen 95/62, 97/13, 97/33 en 98/10) alsook van Richtlijn 96/19 van de Commissie. Hierna bespreken we de doelstellingen van deze richtlijnen en hun impact op de Belgische marktsituatie en wetgeving.
1
Richtlijnen
1.1
Kaderrichtlijn:
Volgens het Europees Parlement en de Raad: "Met deze richtlijn wordt een geharmoniseerd kader
voor
de
regulering
van
elektronische-communicatiediensten,
elektronische-
communicatienetwerken, bijhorende faciliteiten en bijhorende diensten vastgesteld. De richtlijn legt de taken van de nationale regelgevende instanties vast alsook een reeks procedures om de geharmoniseerde toepassing van het regelgevingskader in de gehele Europese Gemeenschap te waarborgen." [6] Deze
richtlijn
ontwikkelt
een
Europees
raamwerk
voor
de
regulering
van
de
telecommuncatiesector. In artikel 3 worden de lidstaten verplicht een nationale regelgevende instantie (NRI) in te voeren. De relaties tussen operatoren en de NRI worden beschreven in artikel 4 t.e.m. 7. De taken van de NRI worden vastgelegd in artikel 8 t.e.m. 13. Tenslotte worden enkele algemene regels bepaald i.v.m. de definiëring en identificatie van de verschillende markten, alsook i.v.m. het bepalen van operatoren met aanzienlijke marktmacht op deze verschillende markten. 13
De Belgische NRI is het Belgisch Instituut voor Post en Telecommunicatie (BIPT). Haar belangrijkste taken bestaan enerzijds uit het identificeren van de te reguleren markten en anderzijds uit het waken over de belangen van de consument en van de verschillende operatoren via een adequate regulering. Volgens het jaarverslag van het BIPT gebeurt de analyse van de markt in drie stappen. Eerst worden de verschillende markten geidentificieerd. Vervolgens wordt de graad van concurrentie geëvalueerd en wordt bepaald of er operatoren met aanzienlijke macht aanwezig zijn in een van deze markten. Tenslotte worden specifieke verplichtingen opgelegd om de eerlijke concurrentie te herstellen.
1.2
Toegangsrichtlijn
Volgens het Europees Parlement en de Raad: "Deze richtlijn harmoniseert de wijze waarop de lidstaten de toegang tot en de interconnectie van elektronische communicatienetwerken en bijbehorende faciliteiten reguleren. De doelstelling is om - met inachtneming van de beginselen van de interne markt - een regelgevingskader tot stand te brengen dat de betrekkingen tussen aanbieders van netwerken en diensten regelt. Dit leidt tot duurzame concurrentie, interoperabiliteit van elektronische communicatiediensten en voordelen voor de consument."[7] In artikel 5 t.e.m. 8 worden de bevoegdheden en verantwoordlijkheden van de NRI's beschreven. Artikel 9 t.e.m. 13 gaat over de verplichtingen van de operator met aanzienlijke marktmacht. Deze verplichtingen omvatten transparantie, non-discriminatie, gescheiden boekhoudingen, toegang tot en gebruik van specifieke netwerkfaciliteiten, prijscontrole en kostentoerekening. De transparantie-verplichting houdt in dat de operator bepaalde informatie, zoals boekhouding, technische specificaties, netwerkkenmerken, e.d. openbaar moet maken. De non-discriminatieverplichting houdt in dat de operator aan andere netwerkoperatoren diensten en informatie aanbiedt onder dezelfde voorwaarden als aan zijn eigen partners of dochtermaatschappijen. De verplichting tot gescheiden boekhoudingen zorgt ervoor dat de operator twee boekhoudingen bijhoudt. Eén boekhouding die verband houdt met de aan andere operatoren geleverde diensten en één die hier los van staat. De verplichting tot toegang tot en gebruik van specifieke netwerkfaciliteiten zorgt ervoor dat - wanneer dit in het belang is van de eindgebruiker -
14
bepaalde netwerkfaciliteiten niet moeten gedubliceerd worden. In plaats daarvan kunnen deze gedeeld worden door zowel exploitant als de andere operatoren. De verplichting tot prijscontrole en kostentoerekening zorgt ervoor dat de operator met aanzienlijke marktmacht zijn tarieven niet vrij kan kiezen. Dit moet gebeuren op basis van de kosten en wordt verhoogd met een redelijk investeringsrendement. In België werd Belgacom aangewezen als exploitant met een sterke positie op de vaste-telefoniemarkt. Als gevolg hiervan is Belgacom onderworpen aan de regulering die het BIPT opstelt. Belgacom is verplicht elk jaar drie referentie-aanbiedingen uit te brengen waarin de tarieven voor
de
verschillende
diensten
worden
vastgelegd.
Er
is
één
aanbieding
voor
interconnectiediensten (Belgacom Reference Interconnection Offer), één voor ontbundelde toegang (Belgacom Reference Unbundling Offer) en één voor bitstream toegang (Belgacom Reference Offer for Bitstream Access). Deze aanbiedingen zijn gebaseerd op het kostenmodel dat werd uitgewerkt door het BIPT in samenwerking met Van Dijk Management Consultants. In hoofdstuk 4 gaan we hier dieper op in.
1.3
Machtigingsrichtlijn
Volgens het Europees Parlement en de Raad: "Het doel van deze richtlijn is, via harmonisatie en vereenvoudiging van de regels en voorwaarden omtrent machtigingen, een interne markt voor elektronische communicatienetwerken en -diensten te realiseren."[8] Op die manier wil men er voor zorgen dat het gemakkelijker wordt om toe te treden tot de markt van elektronische communicatienetwerken en -diensten. Artikel 3 stelt dat lidstaten verplicht zijn om toegang tot de markt te verlenen indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Ook de rechten en plichten van de operatoren die communicatieactiviteiten wensen uit te voeren zijn hierin vastgelegd. De NRI's houden toezicht op de naleving. Netwerkoperatoren die in België een telecommuncatienetwerk wensen te exploiteren of uit te bouwen moeten aangifte doen bij het BIPT. Tevens moeten zij voldoen aan een aantal verplichtingen.
15
1.4
Universele Dienstrichtlijn
Volgens het Europees Parlement en de Raad: "Het doel van deze richtlijn is kortweg het realiseren van een geliberaliseerde markt én van eerlijke dienstverlening. Door middel van daadwerkelijke mededinging en keuzevrijheid kunnen diensten van hoge kwaliteit tegen een betaalbare prijs in de hele Unie beschikbaar zijn. Uiteraard zijn er omstandigheden waar de markt niet op een bevredigende wijze in de behoeften van de eindgebruikers voorziet. Om dit te voorkomen worden corrigerende maatregelen vastgesteld."[9] Het waarborgen van de universele dienst betekent voorzien in een vastgesteld minimuumaantal diensten voor alle eindgebruikers en dit tegen een tegen een betaalbaar tarief. Het houdt ook in dat bepaalde diensten verplicht moeten worden aangeboden. Indien men de principes van de vrije markt zou laten spelen zouden bepaalde diensten immers niet worden aangeboden. Artikel 4 stelt dat alle redelijke aanvragen om aansluiting op een vaste locatie op het openbare telefoonnetwerk en toegang tot de openbare telefoondiensten moeten voldaan worden door ten minste één operator. Artikel 9 verplicht de NRI's vervolgens te waken over de ontwikkeling en het niveau van de tarieven voor de eindgebruikers. De financiering van de universele dienstverplichting wordt vastgegeld in artikel 13. Hierin wordt bepaald dat de onderneming die diensten verzorgt moet worden vergoed op een niet-concurrentie verstorende wijze.
1.5
Richtlijn betreffende privacy en elektronische communicatie
Volgens het Europees Parlement en de Raad: "Deze richtlijn harmoniseert de privacy-wetgeving van de lidstaten. Dit is noodzakelijk om een gelijk niveau van bescherming van fundamentele rechten en vrijheden te creëren in heel de Europese Unie. Deze richtlijn is van belang bij de verwerking van persoonsgegevens in de sector elektronische communicatie en reguleert het vrij verkeer van dergelijke gegevens en van elektronische communicatieapparatuur en -diensten in de Unie."[10]
16
Kostenmodellen De Europese richtlijnen dicteren dat de NRI's kostenmodellen moeten uitwerken. Aan de hand van deze kostenmodellen moeten netwerkoperatoren met SMP een kostenoriëntering doorvoeren om aan te tonen dat de tarieven die zij vragen aan de alternatieve operatoren voor hun diensten een correcte weerspiegeling zijn van de geleden kosten. Er zijn verschillende benaderingen waarmee NRI's kostenmodellen kunnen opstellen. Deze worden hieronder toegelicht. Nadien wordt een overzicht gegeven van de Europese situatie en de concrete implementaties gegeven in België en Denemarken.
1
Abstractie van kostenmodellen
Een kostenmodel is een manier om de totale kosten van een netwerk te modelleren en deze kosten vervolgens te alloceren aan de verschillende diensten geleverd door dit netwerk. In de volgende paragrafen bespreken we eerst de modellering van de kostenbasis, vervolgens bespreken we kostenallocatie.
1.1
Kostenmodellering
Een eerste stap in het opstellen van een kostenmodel is het achterhalen van de totale kosten van een netwerk. Dit kan top-down of bottom-up.
17
Boekhouding
Bestaand Netwerk
Virtueel netwerk
figuur 11 : top-down model Demand Voumes
Netwerk Componenten
figuur 10 : bottom-up model
Een Top-down model, weergegeven in figuur 11, berekent de totale kosten van een bestaand netwerk aan de hand van de financiële gegevens ter beschikking gesteld door de operator van dit netwerk. Er zijn twee soorten kosten, operationele kosten (Operational Expenditures, OPEX) en kapitaalkosten (Capital Expenditures, CAPEX). Operationele kosten zijn de kosten om het bedrijf operationeel te houden. In het top-down model worden de operationele kosten rechtstreeks
afgeleid
uit
de
boekhouding.
Kapitaalkosten
bestaan
uit
jaarlijkse
afschrijvingskosten, dit is een proportioneel deel van de investeringen, en kosten voor het gebruik van het kapitaal. Om de afschrijvingskosten te bepalen moet men eerst de investeringen waarderen. Hoe de kapitaalkosten concreet berekend worden is landafhankelijk en zal in paragraaf 2 beschreven worden. De waardering van de investeringen kan op twee manieren gebeuren: Historic Cost Accounting (HCA) Een waardering van de investeringen aan de hand van de boekhoudkundige gegevens. Vanwege de snelle technologische evolutie in de telecommunicatiesector leidt deze techniek echter steeds tot een overwaardering van de investeringen.
18
Current Cost Accounting (CCA) Een waardering van de investeringen aan de hand van een schatting van de huidige waarde van de infrastructuur. Deze schatting kan aan de hand van: •
Vervangingskosten (replacement cost) De vervangingskosten zijn de kosten om een bestaand actief te vervangen door een ander actief met een gelijkaardige functionaliteit. Aangezien de technologie in de telecomsector vrij snel evolueert zullen deze kosten aanzienlijk lager liggen dan de kosten opgenomen in de boekhouding. Indien het bestaand actief vanwege de snelle technologische evolutie niet meer verkrijgbaar is, zal men werken met een Modern Equivalent Asset (MEA), een actief met een gelijkaardige functionaliteit dat gebruik maakt van een modernere technologie. Een vb. hiervan is het vervangen van PDH door SDH.
•
Netto huidige waarde (Net Present Value) Dit is de som van de gedisconteerde inkomsten dat een actief verwacht wordt nog te genereren gedurende zijn resterende levensduur.
•
Netto realiseerbare waarde (Net Realisable Value) Dit zijn de opbrengsten van het actief indien men het zou verkopen verminderd met eventuele verkoopskosten.
Een bottom-up model, weergegeven in figuur 10, berekent de totale kosten van een fictief netwerk. Allereerst wordt dit fictief netwerk opgebouwd. Er zijn verschillende technieken om dit te doen. •
Scorched Earth Het netwerk wordt van nul opgebouwd. De topologie, technologie en de componenten worden zo gekozen dat men een voldoende hoge netwerkcapaciteit bereikt tegen een zo laag mogelijke kost.
•
Scorched Node In tegenstelling tot bij Scorched Earth houdt deze techniek er rekening mee dat een operator begrensd is door de historische groei van zijn netwerk en ligt de netwerk topologie vast. Net als bij Scorched Earth kunnen binnen deze topologie, technologie en componenten optimaal gekozen worden in functie van de benodigde netwerkcapaciteit. 19
Vervolgens worden aan de hand van de Forward Looking Costs (FLC) methode de kapitaalkosten die voortvloeien uit het opbouwen van dit fictief netwerk en de operationele kosten voor het operationeel houden van dit netwerk geschat. FLC zijn kosten die een efficiënte operator zou maken wanneer hij zich baseert op de veronderstelling dat gemaakte kosten steeds terug verdiend moeten worden. Sommige directe en indirecte kosten van het fictief netwerk moeten geschat worden omdat er geen financiële staat van de onderneming is.
1.2
Kostenallocatie
In de vorige paragraaf werd uitgelegd hoe aan de hand van kostenmodellering een totale kostenbasis kan worden opgesteld. Kostenallocatie is het toeschrijven van de kosten uit deze kostenbasis aan de diensten die hiervoor verantwoordelijk zijn. We onderscheiden eerst de verschillende soorten kosten, daarna bespreken we drie technieken voor kostenallocatie. 1.2.1 Kosten In figuur 12 onderscheiden we twee dienstengroepen. Dit is de dienstengroep van het netwerk, dit zijn de interconnectiediensten, en de dienstengroep van het toegangslijnen, dit zijn de ontbundelde toegangsdiensten. [11] Er zijn verschillende soorten kosten verbonden aan de diensten: Directe kosten (direct costs) Dit zijn kosten die gemaakt worden door een bepaalde dienst in een bepaalde dienstengroep. Deze kosten vallen uiteen in vaste en variabele kosten. Variabele kosten zijn afhankelijk van het niveau van de output. Vaste kosten zijn hier onafhankelijk van. Een concreet voorbeeld hiervan is: wanneer een telefonie switch wordt aangekocht is dit een vaste kost. Het onderhoud en de energie nodig voor het gebruik ervan is een variabele kost. Gedeelde kosten (shared costs): Dit zijn kosten die gemaakt worden door twee of meer diensten in dezelfde dienstengroep. Deze kosten kunnen dus niet meer direct toegewezen worden aan een dienst. Voorbeelden van gedeelde kosten zijn optische vezels en transmissie materiaal. Gemeenschappelijke kosten (common costs):
20
Dit zijn kosten die gemaakt worden door twee of meer diensten in verschillende dienstengroepen. Een voorbeeld hiervan zijn de graafwerken voor het aanleggen van optische vezels. Dienstengroep A
Diensten
B
C
D
E
F
Direkte kost Gedeelde kost 1 Gedeelde kost 2 Gemeensch. kost
figuur 12 : kosten & LRIC/LRAIC/FDC
1.2.2 Technieken Fully Distributed Costs (FDC) Een eerste techniek om kosten te alloceren is de FDC techniek, weergegeven in het blauw in figuur 12. Deze techniek verdeelt eerst de verschillende soorten kosten uit de kostenbasis over verschillende homogene kostencategorieën. Een homogene kostencategorie zijn de kosten van een ontbundeld netwerkcomponent. Een ontbundeld netwerkcomponent is een groep netwerkcomponenten die een strikt afgelijnde functie voor het netwerk vervullen. Vervolgens worden de kosten van de homogene kostencategorieën verdeeld over de verschillende diensten van het netwerk in verhouding tot de tijd die ze gebruik maken van een ontbundeld netwerkcomponent. Een hulpmiddel hiervoor is Activity-Based Costing (ABC). ABC is een boekhoudtechniek die kosten toewijst aan activiteiten in verhouding tot de tijd die ze gebruik maken van welbepaalde hulpbronnen. Een voordeel van FDC is dat het in tegenstelling tot LRAIC (zie verder) makkelijk toepasbaar is. Bovendien hanteren meeste telecombedrijven ABC of een gelijkaardig systeem in hun boekhouding. Indien men werkt met 'current costs' kan men alsnog een vrij accuraat beeld krijgen van hoe een efficiënte operator zou moeten opereren.
21
Long Run Incremental Costs (LRIC) LRIC vertrekt van een increment en gaat dan in de kostenbasis op zoek naar de kosten die dit increment veroorzaakt. Een increment is een volumeverhoging van een dienst, een volumeverhoging van een dienstengroep door het toevoegen van een dienst of een volumeverhoging van een netwerk door het toevoegen van een dienstengroep. [11] In het eerste geval, weergegeven in het groen in figuur 12, is de incrementale kost de variabele kosten van de directe kosten van een dienst. In het tweede geval is het de variabele kosten van de directe kosten en een proportioneel deel van de gedeelde kosten. In het derde geval is het de variabele kosten van de directe kosten, de gedeelde kosten en een proportioneel deel van de gemeenschappelijke Indien enkel rekening gehouden wordt met incrementale kosten op korte termijn is de grootte van de incrementale kost afhankelijk van het beschouwde bijkomende volume. Op
LT increment KT increment
kosten.
Totale kosten
de
nood
aan
een
kapitaalinvesteringen
(vertikale lijn). De hieruit voortkomende incrementale kost is uitzonderlijk groot. Dit
KT vaste kost
toevoegen van extra volume overeenkomt met
LT vaste kost
figuur 13 zien we bijvoorbeeld dat het
Extra volume
Volume
figuur 13 : long run
probleem wordt opgelost door te denken op lange termijn (Long Run). In dit geval kan men door kapitaal investeringen of desinvesteringen de grootte van de incrementale kost toch veranderen. Een voorbeeld hiervan is de investeringskost van een nieuw schakelelement om bijkomende volume op te vangen. Indien we dit op lange termijn beschouwen had men dit kunnen anticiperen en een krachtiger schakelelement aanschaffen, dat gelijkstaat aan de lange termijn vaste kost en bijhorende variabele kost op (zwarte lijn op figuur 13).
22
Long Run Average Incremental Costs (LRAIC) De LRIC techniek vertoont echter een tekort. Indien we enkel incrementale kosten zoeken in de kostenbasis zullen de kapitaalkosten nooit gealloceerd worden. Om dit probleem te verhelpen, kan de LRAIC techniek gebruikt worden, weergegeven in het rood in figuur 12 voor een volumeverhoging van een dienstengroep. Met deze techniek worden de kapitaalkosten uitgemiddeld over de verschillende incrementen. Indien het increment een volumeverhoging van een dienst is, zijn de kapitaalkosten de vaste kosten van de dienst die uitgemiddeld worden over de ganse output van deze dienst. Indien het een volumeverhoging van een dienstengroep door het toevoegen van een dienst is, zijn de kapitaalkosten de gedeelde kosten van de dienstengroep die uitgemiddeld worden over alle diensten. Indien het een volume verhoging van het netwerk door het toevoegen van een dienstengroep is, zijn de kapitaalkosten de gemeenschappelijke kosten die uitgemiddeld worden over alle dienstengroepen. Deze methode voldoet en zorgt ook voor een economische efficiëntie bij de historische operator. Het zorgt ervoor dat de onderneming die nog niet aan 'echte' concurrentie onderhevig is, zijn kosten streng moet controleren alsook efficiënte investeringen maken. Een nadeel van deze methode is echter dat er geen rekening wordt gehouden met het verleden waarin bijv. de onderneming verplicht werd als overheidsinstelling meer mensen aan te nemen dan economisch rendabel. Een ander nadeel indien men het netwerk modelleert aan de hand van een bottom-up model, is dat de kosten van arbeidsintensieve bezigheden zoals o.a. graafwerk waarschijnlijk zullen toenemen vanwege hogere loonkosten. Dit leidt dan weer tot een hoger tarief voor diensten geleverd door het toegangsnetwerk.
2
Implementaties
In de volgende paragrafen bespreken we de wijze waarop de tarieven in België en in Denemarken berekend worden. We doen dit om de bovenstaande abstracte technieken te illustreren. We kozen hierbij voor België als vertegenwoordiger van de FDC-techniek en Denemarken als vertegenwoordiger van de LRAIC-techniek.
23
2.1
België
In België werden door het BIPT in samenspraak met Belgacom en de alternatieve operatoren twee kostenmodellen uitgewerkt. In het eerste model wordt de kostenbasis van Belgacom opgesteld
aan
de
hand
van
het
top-down
model
en
wordt
FDC
gebruikt
als
kostenallocatietechniek. In het tweede model wordt de kostenbasis van een fictief netwerk opgesteld aan de hand van het bottom-up model en wordt LRAIC gebruikt als kostenallocatietechniek. Het eerste model wordt in de praktijk gebruikt om de tarieven te berekenen. De informatie die verzameld werd in het kader van de ontwikkeling van het tweede model heeft er toe bijgedragen een aantal belangrijke aanpassingen aan het eerste model te maken. 2.1.1 Top-Down, FDC kostenmodel
24
Divisies
Overhead Divisie
ANS Divisie 2
Toevoegen CAPEX en niet netwerk kosten b a Homogene kostencategorieën
Verdeel sleutels c
Interconnectie Diensten
figuur 14: Belgacom top-down, FDC kostenmodel
Allereerst worden de operationele kosten van de kostenbasis voor Belgacom opgesteld. Deze operationele kosten komen overeen met het budget van de Advanced Network Services (ANS) divisie vermeerderd met een proportioneel deel van de overheadkosten. ANS is de divisie die 25
alle door Belgacom aan alternatieve operatoren aangeboden diensten verzorgt. De kapitaalskosten uit de kostenbasis worden bij Belgacom niet als een totaal maar per homogene kostencategorie berekend en worden verder besproken. Het opstellen van de operationele kosten van de kostenbasis gebeurt in twee stappen. In de eerste stap wordt het volledige budget van Belgacom in acht genomen. Dit budget is onderverdeeld per divisie. Vervolgens wordt dit budget per divisie gevalideerd. Het valideren van een budget, is dit budget aanpassen om de huidige stand van zaken binnen de divisie dichter te benaderen. Dit is nodig aangezien het budget uit een vorig boekjaar komt. Een voorbeeld hiervan is het verwijderen van de kost van een in het vorig boekjaar beëindigd project. In de tweede stap, stap 2 op figuur 14, worden de overheadkosten verdeeld over de budgetten van de verschillende divisies. Overheadkosten zijn kosten die zich niet direct vertalen in een concrete dienst, maar toch essentieel zijn om er voor te zorgen dat de diensten kunnen worden aangeboden. Voorbeelden hiervan zijn de bekostiging van het management en de human resource afdeling. De verdeelsleutels die worden gebruikt om deze kosten over de verschillende afdelingen te verdelen, komen grotendeels overeen met de parameters die gebruikt worden in het ABC-model van Belgacom. Bepalen van de waarde van de ontbundelde netwerkcomponenten van de Advanced Netwerk Services ANS divisie Zoals we hoger onder de titel "FDC techniek" reeds aanhaalden is de eerste stap bij kostenallocatie aan de hand van een top-down model het verdelen van de kosten uit de kostenbasis over homogene kostencategorieën, de totale kosten van een ontbundelde netwerkcomponent. Allereerst moeten ontbundelde netwerkcomponenten afgelijnd worden, stap a in figuur 14. Belgacom lijnde 24 ontbundelde netwerkcomponenten af en definieert deze als Open Network Provision (ONP)-blokken genoemd. We kunnen deze groeperen in 6 groepen: local access, PSTN-ISDN core network (transmissie en switching), huurlijnen, IN platform, interconnectie infrastructuur (POI en IC-links) en overige netwerkcomponenten.
26
Vervolgens moeten de operationele kosten uit de kostenbasis gealloceerd worden over de ONPblokken. Dit gebeurt aan de hand van allocatie sleutels die afkomstig uit het regulier PPPkostenmodel van Belgacom. Daarna moeten de kapitaalkosten per ONP-blok berekend worden. De kapitaalkosten van een ONP-blok kunnen worden afgeleid uit de Gewogen Gemiddelde Kosten van het Kapitaal (WACC) en uit het gebruikte kapitaal (Capital Employed). De WACC zijn de kosten voor Belgacom om het door investeerders ter beschikking gestelde kapitaal te mogen gebruiken. Het gebruikte kapitaal is de waarde van het ter beschikking gestelde kapitaal per ONP-blok. De gebruikte activa, die aanleiding geven tot het Gebruikte Kapitaal, kunnen worden opgesplitst in twee groepen, nl. ondersteunende activa zoals gebouwen, voertuigen, ... en netwerkcomponenten. De waardering van de ondersteunende activa gebeurt aan de hand van de netto boekwaarde met de HCA techniek. Voor de waardering van de netwerkcomponenten maakt men gebruik van de vervangingskosten geschat met de CCA techniek. De indirecte kapitaalkosten, kapitaalkosten verbonden aan de ondersteunende activa, zijn de som van de boekhoudkundige afschrijvingen en de vergoeding van het gebruikte kapitaal, dit is het product van hun waardering en de WACC. De kapitaalkosten verbonden aan de netwerkcomponenten worden berekend uit hun waardering en de WACC volgens de Tilted Annuity methode (TAM) 4 . De TAM is een afschrijvingsmethode die rekening houdt met de verwachte technische levensduur en de prijsverandering van de MEA van het actief. Tevens rekent het automatisch een vergoeding van het kapitaal aan. De som van beide berekende kapitaalkosten geeft de totale kapitaalkosten van een ONP-blok. We hebben nu per ONP-blok de netwerkkosten berekend. Hier worden de niet-netwerkkosten nog bij opgeteld. Niet-netwerkkosten vallen uiteen in 3 categorieën: interconnectiespecifieke
1 + PT1 ) 1 + WACC Zie ook [12] AnualCapitalCost = GRC i ,1 × 1 + WACC × 1 + PTi N 1− ( ) 1 + WACC 1− (
4
27
kosten (vb. billing verbonden met interconnectie dienst), kosten m.b.t. bad debt en diversen. (stap b op figuur 14) Uit het bovenstaande volgt de kostenbasis per ONP-blok. Deze kostenbasissen moeten nu gealloceerd worden aan de verschillende interconnectiediensten. Dit is stap c in figuur 14. De kosten worden opgesplitst in kosten m.b.t. gereguleerde interconnectiediensten en niet gereguleerde diensten. Voor elke interconnectiedienst wordt uitgemaakt welk percentage van welk ONP-blok wordt gebruikt. Nadien worden hierbij de interconnectiespecifieke kosten toegevoegd en/of eventuele andere kosten die specifiek zijn aan de gebruikte dienst. Het eindresultaat is de tarieven die zijn opgenomen in het document BRIO 2005. [12]
2.1.2 Bottom-up, LRAIC kostenmodel We bespreken nu het Belgisch bottom-up model. Bij het opstellen van dit model werd gebruik gemaakt van de scorched node techniek. Dit hield in dat de netwerktopologie van Belgacom behouden werd en enkel optimalisaties met betrekking tot de netwerkcomponenten werden uitgevoerd. Definitie van het increment Het BIPT definieert als increment alle trafiek afhankelijke PSTN/ISDN interconnectiediensten. Dit zijn de terminating en collecting diensten. Het door Belgacom gedefinieerde increment komt in figuur 12 overeen met het toevoegen van een dienstengroep. De kosten van het schakelnetwerk worden hierbij beschouwd als een volledig gedeelde kost, omdat dit enkel gebruikt wordt door de te tariferen diensten. Het transmissienetwerk wordt ook gebruikt door andere dienstengroepen, zoals gehuurde lijnen en data diensten. De kosten ervan worden dan ook beschouwd als gemeenschappelijke kosten. Werkwijze Er wordt een fictief netwerk, zoals het netwerk in hoofdstuk 2, opgebouwd aan de hand van het beschouwde increment en de vereiste verkeersvolumes. In dit fictief netwerk worden enkel de volgende trafiek afhankelijke delen opgenomen: •
een volledig schakelnetwerk. 28
•
het transmissie materiaal. Dit wordt in het bestaand netwerk van Belgacom gebruikt
door zowel de PSTN/ISDN diensten als de gehuurde datalijnen- en datadiensten. Het transmissie materiaal van het fictief netwerk zal dus een kleinere capaciteit hebben dan het bestaande PSTN/ISDN netwerk van Belgacom. •
de transmissie verbindingen. De LDC links en de regionale ringen worden
gemodelleerd aan de hand van de geïnstalleerde capaciteit bij Belgacom en de kernringen aan de hand van de vereiste verkeersvolumes. In het fictief netwerk wordt het gebruik van de verschillende transmissie verbindingen geoptimaliseerd. De volgende delen worden niet opgenomen: •
apparatuur waarmee een enkele eindgebruiker bediend wordt. De kosten hiervan
worden gedekt door een maandelijks abonnement en worden dus niet doorgerekend in de tarieven van interconnectiediensten. •
het signaal netwerk. Dit is een netwerk dat de signalering verzorgt tijdens het
doorschakelen van een gesprek. Het wordt niet opgenomen vanwege de beperkte kosten ervan. Vervolgens worden in het fictieve netwerk negen ontbundelde netwerkcomponenten (resource pools) onderscheiden. Voor het volledige schakelnetwerk zijn dit: RU, BU en CAE. Voor het transmissiemateriaal zijn dit: LDC link-, regionale ring- en kern link-transmissiemateriaal Voor de transmissie verbindingen zijn dit LDC links, regionale ringen, kern links. We berekenen nu per ontbundelde netwerkcomponent de kostenbasis. Deze bestaat uit directe en indirecte kapitaalkosten en operationele kosten. De directe kapitaalkosten worden op dezelfde wijze berekend als in de top-down model, nl door het toepassen van de TAM methode op de investeringen. De indirecte kapitaalkosten en de directe operationele kosten worden berekend als een percentage van de directe kapitaalkosten. De indirecte operationele kosten worden berekend als een percentage van de directe operationele kosten. Nadien worden de niet-netwerk overhead kosten, afgeleid uit het top-down model, bij de kostenbasis per ontbundelde netwerkcomponent opgeteld. 29
Tenslotte worden voor elke interconnectiedienst routeringsfactoren (routing factors) bepaald. Dit zijn gewogen gemiddelden van de gebruiksfrequentie van de verschillende ontbundelde netwerkcomponenten door elke interconnectiedienst. Bij de kosten van dit gebruik worden ook de interconnectie specifieke kosten opgeteld. Het resultaat is de totale kostenbasis per interconnectiedienst. Nu kan men afhankelijk van de verkeersvolumes een gemiddelde tarief bepalen voor elk van de interconnectiediensten.[2]
2.2
Denemarken
In Denemarken werkt TDC, de enige netwerkoperator met aanzienlijke marktmacht, voor zijn eigen netwerk, een top-down model uit volgens de door de NRI voorgeschreven richtlijnen. Het resultaat is een bovengrens voor de tarieven. De alternatieve operatoren modelleren elk voor zich een fictief circuit switched netwerk en een fictief geoptimaliseerd netwerk van TDC aan de hand van een bottom-up model. Het resultaat is een ondergrens voor de tarieven. Het circuit switched model wordt vergeleken met het top-down model. Hieruit worden de uiteindelijke tarieven door het NRI in overleg met alle operatoren afgeleid. Het geoptimaliseerd bottom-up model wordt dan gebruikt om de bekomen resultaten aan te passen indien nodig. 2.2.1 Top-Down, LRAIC kostenmodel In dit hoofdstuk zullen we de door de NRI uitgevaardigde richtlijnen voor het uitwerken van het Deense top-down, LRAIC kostenmodel toelichten.[13] We zullen hierbij de verschillen en gelijkenissen met het Belgische top-down, FDC kostenmodel benadrukken. In het uitwerken van dit systeem kunnen vier stappen worden geïdentificeerd. Kostenbasis opstellen en verdelen over de homogene kostencategorieën Men vertrekt van de financiële gegevens van het bedrijf voor het opstellen van de kostenbasis. Deze kostenbasis wordt drie keer aangepast. Een eerste aanpassing is de herevaluatie van de afschrijvingen naar huidige kosten. Een tweede aanpassing is de herevaluatie van de activa naar MEA. Een derde aanpassing is, wanneer men vermoedt dat de operator inefficiënt werkt, een toepassing van een bepaalde efficiëntie ratio. Vervolgens worden homogene kostencategorieën geïdentificeerd en worden de kosten uit de aangepaste kostenbasis hieraan gealloceerd. 30
In grote lijnen komt dit proces overeen met het eerste deel van het Belgisch top-down, FDC kostenmodellen. In het Deense model wordt de MEA techniek toegepast voor het waarderen van de activa. In het Belgische model gebruikt men de vervangingskosten. Verder wordt in het Deens model ook een efficiëntie ratio toegepast. Identificeren en kwantificeren hoeveel een dienst gebruik maakt van verschillende kostencategorieën Deze stap houdt in dat er voor elke dienst wordt bepaald welke kostencategorieën gebruikt worden. Hoewel dit vrij eenvoudig is voor directe kosten moet men voor de indirecte kosten, bijvoorbeeld overhead kosten, een raamwerk uitbouwen om deze kosten te kunnen alloceren aan de verschillende diensten. Ontwikkelen van kost-volume verhoudingen De kost-volume verhoudingen geven weer hoe de kosten in de kostencategorieën veranderen in verhouding tot het gebruikte volume van de diensten waaraan de kosten van die Totale kosten
kostencategorieën gealloceerd worden. De kost-volume verhoudingen maken deel uit van het model omdat bepaalde kostencategorieën in de telecom sector
Vaste kosten
schaal- of breedtevoordelen vertonen. Volume
figuur 15 : kost-volume verhouding
Het opstellen ervan is belangrijk om te bepalen hoe de gemiddelde kosten van een dienst bij een toename van het volume
dalen. Bij een volume toename worden de vaste kosten immers uitgemiddeld over een groter volume. Kost-volume verhoudingen zijn niet opgenomen in het Belgisch top-down model. Opstellen van het model De eigenlijke tarieven worden bepaald door na te gaan welke diensten van welke unbundeld netwerkcomponenten gebruik maken en de kosten uit de kostencategorieën hieraan verbonden te alloceren. 31
2.2.2 Bottom-up, LRAIC kostenmodel We bespreken nu de wijze waarop een Deense bottom-up model moet worden opgesteld aan de hand van de voorgeschreven werkwijze door de bevoegde NRI, de National Telecom Agency [14]. We leggen hierbij de klemtoon op de verschillen en gelijkenissen met de wijze waarop het Belgisch bottom-up model wordt opgesteld. Bij het opstellen van dit model wordt eveneens gebruik gemaakt van de scorched node techniek. Definitie van het increment Het NTA definieert het increment van het kernnetwerk als alle diensten die gebruik maken van dit kernnetwerk. Voor het toegangsnetwerk wordt het gedefinieerd als alle diensten die gebruik maken van dit toegangsnetwerk. De Deense definitie van het increment verschilt dus van de Belgische, waarin het increment enkel de trafiek afhankelijke diensten van het netwerk worden opgenomen. Werkwijze Er worden twee fictieve netwerken opgebouwd aan de hand van het beschouwde increment en de vereiste verkeersvolumes. Vermits de incrementen alle diensten van het hele netwerk bevatten, zal de operator in zijn fictieve netwerken de functionaliteit van het hele netwerk moeten modelleren. Voor het modelleren van de toegangslijnen zal hij rekening houden met geografische en statistische informatie over de eindgebruikers van de historisch operator, bijv. gemiddelde afstand van de eindgebruiker tot het schakelelement. Voor het modelleren van de rest van het netwerk zal de operator rekening houden met de huidige verkeersvolumes, aangepast aan toekomstige trendmatige wijzigingen, en de wijze waarop hij deze gesprekken door het netwerk zal routeren en transporteren. Het eerste fictief netwerk wordt gemodelleerd als een circuit switched netwerk volgens de scorched node techniek. Verder mag de alternatieve operator ook de hoeveelheid en locatie van de schakelelementen niet veranderen. De mengeling van de verschillende schakelelementen mag hij wijzigen om zijn netwerk te optimaliseren. Ook het tweede fictief netwerk wordt gemodelleerd volgens de scorched node techniek. De alternatieve operator is verplicht tenminste één schakelelement te houden per locatie. De
32
netwerktechnologie en de hoeveelheid van de schakelelementen per locatie mogen wel veranderd worden. Vervolgens worden de kostenbasissen van beide fictieve netwerken berekend. Deze bestaat steeds uit directe en indirecte kapitaalkosten en operationele kosten. De directe kapitaalkosten zijn de afschrijvingskosten, het verschil tussen de waarde van de activa op het begin en op het einde van het jaar, opgeteld bij de kosten van het gebruikte kapitaal. De waardering van de activa is het maximum van ofwel de verkoopswaarde ofwel de netto huidige waarde. Indien dit te moeilijk te berekenen is kan men genoegen nemen met de MEA vervangingskosten. De indirecte kapitaalkosten en de operationele kosten moeten worden geschat aan de hand van de gebruikte activa. Indien dit onmogelijk blijkt te zijn berekent men dit als een percentage van de directe kapitaalkosten. De niet-netwerk overhead kosten geassocieerd aan het netwerk moeten geschat worden volgens de werking van een efficiënte operator. Daarna
worden
alle
verschillende
soorten
kosten
verdeeld
over
de
ontbundelde
netwerkcomponenten. De tarieven van de verschillende interconnectiediensten worden bepaald aan
de
hand
van
de
gebruiksfrequentie
van
deze
verschillende
ontbundelde
netwerkcomponenten. Tenslotte worden er nog kost-volume relaties opgesteld, die gebruikt worden om de tarieven bij te sturen bij aanzienlijke volume wijzigingen.
3
Vergelijking
3.1
Interconnectietarieven
In dit gedeelte overlopen we welke kostenallocatietechnieken in de verschillende Europese landen gebruikt worden voor het berekenen van de terminatietarieven en welke voor het berekenen van de ontbundelingstarieven. [15] Voor het berekenen van de terminatietarieven gebruiken België, Italië, Luxemburg, Oostenrijk, Portugal, Finland en Zweden de FDC-techniek. Denemarken, Duitsland, Griekenland, Frankrijk,
33
Ierland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk gebruiken de LRAIC-techniek. Voor die landen die gebruik maken van de FDC- of LRAIC-kostenallocatie methode wordt het gewogen gemiddelde van de terminatietarieven voor de jaren '99 tot 2002 weergegeven in tabel 1.
tabel 1 : terminatietarieven
Voor het berekenen van de ontbundelingstarieven gebruiken België, Ierland, Italië, Oostenrijk, Finland en Zweden de FDC-techniek. Denemarken, Duitsland, Griekenland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk gebruikt men de LRAIC-techniek. Deze tarieven vinden we terug in tabel 2.
tabel 2 : carrier pre-select tarieven
Uit tabel 1 en tabel 2 leiden we af dat landen waar de LRAIC-techniek van kracht is voor het berekenen van de terminatie- en ontbundelingstarieven steeds lagere tarieven kennen dan de landen waar de FDC-techniek van kracht is. Het gemiddelde terminatietarief voor LRAIC-landen is 0.61 terwijl dit voor de FDC-landen 0.82 is. Het gemiddelde ontbundelingstarief in LRAIC34
landen is 19.40 en 23.10 in FDC-landen. Vooral voor Denemarken vallen de lage tarieven op. Dit kunnen we afleiden door het LRAIC-gemiddelde met Denemarken te vergelijken met het LRAIC-gemiddelde zonder Denemarken. Hieruit kan men echter niet afleiden dat LRAIC betere prestaties oplevert. In de landen waar men besloot deze techniek toe te passen waren de tarieven reeds initieel laag.[15] Om te achterhalen welke techniek de grootste daling van de tarieven oplevert, moeten we kijken naar de procentuele reductie. We besluiten uit tabel 1 dat het tijdsafhankelijk is welke techniek het best presteert. Indien we kijken naar de globale daling van de terminatietarieven stellen we vast dat FDC-landen beter presteren. Indien we kijken naar de reductie in 00-02 zien we dat LRAIClanden beter presteren. We besluiten hieruit dat de FDC-landen omwille van hun initieel hogere tarieven een grotere tariefdaling hebben gekend.
3.2
Marktaandeel
Het jongste verslag van de Europese Commissie over de liberalisering toonde aan dat de respectieve aandelen van de vier grootste operatoren samen 90% van de Belgische markt dekken. Alleen Groot-Brittannië, Zweden en Denemarken hebben een significant aanbod dat meer gediversifieerd is. Duitsland en Oostenrijk zitten op het niveau van België. In alle andere landen wordt 90% van de markt ingenomen door vier, drie, twee of zelfs een enkele operator. [16] 3.2.1 België In België vertegenwoordigt het gezamenlijke marktaandeel van de alternatieve operatoren in spraaktelefonie op dit moment 29,3% van het totaal aantal minuten nationale vaste spraaktelefonie en meer dan 60% van het totaal aantal minuten internationale vaste spraaktelefonie. Op figuur 16 zien we duidelijk dat een steeds groter deel van de markt in handen geraakt van de alternatieve operatoren. We merken duidelijk een opwaardse trend in het marktaandeel van de alternatieve operatoren.
35
Evolutie van het marktaandeel van de alternatieve operatoren 70 60 50 Minuten nationale vastespraaktelefonie
30
Minuten internationale vastespraaktelefonie
%
40
20 10 0 1999
2000
2001
2002
2003
2004
figuur 16: Belgische situatie
3.2.2 Denemarken
Evolutie van het marktaandeel van de alternatieve operatoren 60 50
%
40
Minuten nationale vastespraaktelefonie
30
Minuten internationale vastespraaktelefonie
20 10 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
figuur 17: Deense situatie
In Denemarken zien we een verschillende trend als in België. Al in het jaar 2000 kende de Deense markt een zelfde situatie als diegene die wij pas in 2004 kende. De Deense regering poneerde namelijk al in 1995 de stelling dat “Danish users should have the best and cheapest telecommunications services by the year 2000”. Zij liberaliseerde de markt dan ook volledig 36
tegen 1996 en daarenboven is TDC een volledig private onderneming. We zien in figuur 17 dat het marktaandeel van de historische operator min of meer op eenzelfde niveau blijft en dat dit dus zeker niet kan toegewezen worden aan hoge tarieven.
4
Conclusie
In paragraaf 3.1 zagen we dat de interconnectietarieven in Denemarken aanzienlijk lager zijn dan deze in België. De Deense wijze om tot interconnectietarieven te komen, is ook strenger voor de historische operator vanwege de grotere betrokkenheid van de alternatieve operatoren, de beperktere wijze om de kostenbasis op te stellen en de wijze waarop kosten worden gealloceerd aan de verschillende diensten. In paragraaf 3.2 zagen we dat zowel in Denemarken als in België de markt reeds verdeeld is. In Denemarken slaagt de historische operator erin een aanzienlijk marktaandeel te behouden. Of ook de Belgische historische operator hierin zal slagen zal de toekomst moeten uitwijzen.
37
Economisch model achter regulering In dit hoofdstuk zullen we de invloed van regulering op marktaandeel en winst van netwerkoperatoren in een fictieve telecommunicatiemarkt proberen te modelleren. Daartoe zullen we eerst de marktsituatie beschrijven. Aan de hand van deze marktsituatie werken we vervolgens ons model uit. Tot slot zullen we met behulp van ons model ingaan op de voor- en nadelen van regulering.
1
Marktsituatie
1.1
Beschrijving van de markt:
We maken met betrekking tot onze fictieve markt de volgende veronderstellingen. We lichten ook steeds het verschil met een echte telecommunicatiemarkt toe. o Alle operatoren bieden slechts een product aan, namelijk telefonie. In een echte telecommunicatiemarkt worden ook internet- en televisiediensten aangeboden. o Alle operatoren bieden enkel vaste telefonie aan. In een echte telecommunicatiemarkt bestaan er ook operatoren die mobiele telefonie aanbieden. Er bestaat een trend om geen vaste lijn meer in huis te halen [16] en men kan dus stellen dat mobiele telefonie een substituut wordt i.p.v. een complementaire telecommunactiedienst. o De markt is homogeen. We bedoelen hiermee dat we enkel rekening houden met de residentiele markt en geen verdere deelmarkten onderscheiden. In een echte telecommunicatiemarkt valt de telefoniemarkt uiteen in een markt voor bedrijven en een markt voor particulieren. Dit vloeit voort uit het feit dat aan de vraagzijde van de markt de noden van bedrijven verschillen van deze van pariculieren. Aan de aanbodzijde van de markt zien we dat operatoren op verschillende manieren op deze vragen inspelen en hiervoor ook een verschillende infrastructuur nodig hebben. Voor het bedienen van grote bedrijven is bijvoorbeeld vaak geen toegangsnetwerk nodig.
38
Door onze markt als homogeen te beschouwen valt ook de invloed van kruissubsidiering weg. Kruissubsidiering houdt in dat winsten van de ene markt gebruikt worden om verliezen op de andere markt te compenseren. o De operatoren hanteren geen prijsdiscriminatie. Ze zullen voor verschillende segmenten geen verschillende prijszettingsstrategie hanteren. Een segment is een groep consumenten met een specifieke vraag naar het product op deze markt. We beschouwen dus, zoals in figuur 20, voor elke operator slechts een prijsfunctie. In een echte telecommunicatiemarkt hanteren operatoren voor verschillende segmenten wel een verschillende prijszettingsstrategien en moeten per operator verschillende prijsfuncties beschouwd worden. o We beschouwen de vraag als inelastisch. Alle consumenten zullen voor een van de drie operatoren kiezen. Ze kiezen hierbij steeds voor diegene met de laagste prijs. o Het verbruik van elke eindgebruiker vinden we terug op de X-as op alle figuren. We veronderstellen n eindgebruikers die evenredig verdeeld zijn over de X-as. Verder veronderstellen we dat het belgedrag van de consument willekeurig is: hij heeft geen voorkeur naar welk netwerk hij belt.
1.2
Operatoren
Beschrijving In onze fictieve markt gaan we uit van drie operatoren: o Een historische operator M. Deze bezit een volledig PSTN/ISDN netwerk en heeft een aanzienlijke marktmacht op beschouwde markt. o Een kabel operator K. Deze bezit een volledig kabelnetwerk. Dit netwerk heeft ongeveer dezelfde functionaliteit, kwaliteit en bereik als het PSTN/ISDN netwerk van de historische operator. Het stelt K in staat alle eindgebruikers te bereiken d.m.v. van zijn eigen netwerk.
39
o Een carrier pre-select operator C. Deze beschikt over een kernnetwerk en maakt gebruik van de carrier pre-select dienst van de historische operator om de eindgebruikers te bereiken. We veronderstellen de totale kosten in beide gevallen gelijk.
Kost
Kostenfuncties
totale kosten Vaste kosten Variabele kosten
# minuten figuur 18: kosten
Op figuur 18 zien we de kostenfunctie van een operator verbonden voor het leveren van telefonie aan een eindgebruiker. De vaste kosten zijn de inversterings- en onderhoudskosten verbonden aan de toegangslijn (fi). Indien een operator zelf geen toegangslijnen heeft en dus gebruik maakt van het carrier pre-select dienst van operator M stellen we dit voor door τO. De variabele kosten zijn alle andere kosten voor het leveren van telefonie en omvatten zowel operationele kosten als kapitaalkosten. De variabele kosten bestaan uit een gewogen gemiddelde van twee verschillende kosten die de operator draagt. Dit zijn de netwerkkosten en de terminatiekosten. De netwerkkosten worden altijd door het eigen netwerk gemaakt en bedragen
40
kN 5 . De terminatiekosten worden ofwel door het eigen netwerk gemaakt, voorgesteld door kT, ofwel worden ze gemaakt door het netwerk van een concurrent die hier een terminatietarief voor vraagt, voorgesteld door τi.
Totale kosten
Totale kosten
M K C
#minuten figuur 19: totale kosten
We zien op figuur 19 dat M vanwege de historische opbouw van zijn netwerk de hoogste vaste en variabele kosten heeft. We veronderstellen dat K's toegangslijn efficienter is en dit dus een lagere vaste kost met zich meebrengt. We veronderstellen eveneens dat indien hij zowel alle netwerkkosten als terminatiekosten zou dragen zijn variabele kosten lager zijn. C heeft geen vaste kosten aangezien C gebruik maakt van de carrier pre-select dienst van M. We veronderstellen dat deel van de variabele kosten waar C invloed op heeft, namelijk de netwerkkosten, nog lager dan bij K. De helling van zijn variabele kostenfunctie zijn ook afhangen van welke terminatietarief hij dient te betalen. Prijsfuncties Elke operator vraagt het maandelijks abonnementsgeld mi en een prijs pi per minuut, waarbij i staat voor de verschillende operatoren. Het maandelijks abonnementsgeld dient om de vaste
5
Om de formules niet te overbelasten stellen we voor elke operator kiN en kiT voor door kN en kT. Deze zijn dus wel operatorspecifiek.
41
kosten van de toegangslijn te dekken. De prijs per minuut zorgt voor een terugbetaling van de variabele kosten.Voor elke operator kan een prijsfunctie, zoals in figuur 20, worden opgesteld. Uit een dergelijke functie kunnen de totale opbrengsten voor een operator bij een bepaald verbruik van één eindgebruiker en de totale kosten voor de eindgebruiker worden afgelezen op de Y-as.
Totale kost
Totale kost voor de eindgebruiker
mi # minuten figuur 20: prijsfunctie
De rechte op figuur 20 kan mathematisch worden weergegeven door de formule: mi + (# minuten) * pi. We veronderstellen initieel dat M monopolistische winsten maakt per eindgebruiker. Volgens de klassieke economische theorie worden in een monopolie te hoge prijzen aangerekend omdat M de gehele aanbodzijde van de markt domineert. De nieuwe operatoren weten dit en zullen om te concurreren hier niet aan mee doen. Zij rekenen initieel een "normale" winst per eindgebruiker aan. Stickinesscoefficient Een stickinesscoefficient Zi zijn de extra kosten voor een eindgebruiker indien hij wil overschakelen van M naar een alternatieve operator i. In figuur 21 is een grafische weergave van Zi weergegeven. 42
Deze extra kosten zijn samengesteld uit reële extra kosten en gepercipiëerde extra kosten. De reële extra kosten zijn de kosten verbonden aan het opzeggen van het abonnement bij een operator en het aanschaffen van een abonnement bij een andere. De gepercipiëerde extra kosten zijn geen echte kosten maar stellen immateriële zaken voor: tevredenheid bij de huidige operator, naambekendheid van de alternatieve operator, inspanning van de eindgebruiker... De regelgever wil het de eindgebruikers zo gemakkelijk mogelijk maken om over te schakelen naar een nieuwe operator en zal trachten de reële extra kosten verbonden aan overschakelen te
Totale kost
reduceren. Aan de gepercipiëerde extra kosten kan en mag de regelgever niets doen.
K K+ZK M
# m in u te n figuur 21: stickiness coëfficient
Indien eindgebruikers van M naar K overschakelen, daalt ZK. Analoog indien eindgebruikers overschakelen van M naar C daalt ZC. Dit komt doordat de gepercipiëerde extra kosten om over te schakelen dalen door het vergaren van clienteel door K en C. We verklaren dit door mond aan mond reclame, het toegenomen vertrouwen en verhoogde kwaliteit van de nieuwe operator. Marktaandeel
43
Uit de prijsfuncties van alle operatoren kunnen we, zoals op figuur 22 en zoals weergegeven in de volgende formules, het marktaandeel Si voor elke operator afleiden. Het marktaandeel wordt bepaald door het snijpunt van Mprijs, Kprijs+ZK, Cprijs+ZC. SM = f (pM,pK,pC,mM,mK,mC) SK = f (pM,pK,pC,mM,mK,mC) SC = f (pM,pK,pC,mM,mK,mC) Dit volgt uit het feit dat eindgebruikers, zoals hoger gezegd, steeds kiezen voor de operator die hen de laagste prijs aanbiedt. Het marktaandeel van een operator zal gelijk zijn aan dat deel van de markt waar zijn prijs de laagste is. We stellen tevens de randvoorwaarde SM + SK + SC = 1.
Totale kost
Marktaandeel
K M C
SK
SM # minuten
figuur 22: marktaandeel
Winstfuncties De echte winst voor een operator is het verschil tussen de omzet die hij realiseert in zijn marktaandeel en zijn totale kosten. De winst per eindgebruiker is het verschil tussen zijn prijs- en zijn kostenfunctie. Deze echte winst is voor M, K en C samengesteld uit de volgende delen:
44
•
de winst verbonden aan het aantal mensen dat over het netwerk belt min ev. terminatiekosten bij gesprekken getermineerd door een andere operator
•
de winst van het abonnement
Tevens definieren we de winst ten koste van een andere operator als. •
de winst verbonden aan het aantal mensen dat naar het netwerk belt en waarvoor de
operatoren dus terminatiekosten voor kunnen vragen En voor M bestaat ook nog : •
de winst verbonden aan de carrier pre-select tarief van operator C
De totale winst per operator stellen we voor als volgt. Voor de historische operator M :
M → M ,C M →K
∏ M = n.S M .( S M + S C ).( p M − k N − k T ) + n.S M .S K .( p M − k N − τ K )
K →M C → C, M
(1)
K→K K → C, M M ,C → K
(2)
∏ C = n.S C .( S M + S C ).( pC − k N − τ M )
C → C, M
(3)
+ n.S C .S K .( pC − k N − τ K )
C→K
+ n.S K .S M .(τ M − k T ) + n.S C .( S M + S C ).(τ M − k T ) + n.S M .(m M − f M ) + n.S C .(τ O − f M )
Voor de kabel operator K : ∏ K = n.S K .S K .( p K −k N − k T ) + n.S K .( S M + S C ).( p K − k N − τ M ) + n.( S M + S C ).S K .(τ K − k T ) + n.S K .(m K − f K )
Voor de kernnetwerk operator C :
+ n.S C .(mC − τ O ) Ter verduidelijking van de hierboven gebruikte vergelijking lichten we toe. n.S M .( S M + S C ).( p M − k N − k T )
45
n.SM stelt het totaal aantal eindgebruikers dat geabonneerd is bij M. Een percentage hiervan, afhankelijk van het marktaandeel van M en C, zal bellen naar eindgebruikers van hetzelfde netwerk. Voor M leveren deze eindgebruikers een winst op dat gelijk is aan het verschil tussen de prijs voor deze dienst min de kosten voor het leveren van deze dienst, nl de netwerk- en terminatiekosten.
n.S M .(m M − f M ) Dit is het maandelijks abonnementgeld dat M vraagt min de vaste kosten verbonden aan de toegangslijn. Dit getal vermenigvuldigen we het totaal aantal gebruikers aangesloten bij M, nl n.SM.
1.3
Overzicht gebruikte symbolen
τi terminatietarief operator i
kT terminatiekosten
Πi winst operator i
M historische operator
τO carrier pre-select tarief
mi abonnementsgeld operator i
C carrier pre-select operator
n
aantal eindgebruikers
fi
pi
prijs per minuut
K kabel operator
Si
marktaandeel operator i
kN netwerkkosten
Zi stickiness coëfficient operator i
2
vaste kosten operator i
Invloed van regulering
Eerst tonen we aan de hand van ons model de nood van regulering aan. Nadien beschouwen we twee tijdstippen. Op tijdstip één treden de nieuwe operatoren toe op de markt. Op tijdstip twee zijn de nieuwe operatoren reeds een bepaalde tijd actief op de markt en hebben ze een zeker marktaandeel veroverd.
46
Nood aan regulering
Totale kost
2.1
K + ZK M C +ZC # m inuten
figuur 23: misbruik van tarieven
Zonder regulering kan M zelf zijn terminatie- en carrier pre-select tarieven bepalen. Indien M zijn carrier pre-select tarieven zeer hoog bepaalt, zal C die gebruik maakt van de carrier pre-select dienst geen marktaandeel kunnen verwerven. Omdat M een invloed heeft op de vaste kosten van C kan M ervoor zorgen dat de prijsfunctie steeds boven die van hemzelf ligt. K zal wel marktaandeel kunnen verwerven aangezien zijn vaste kosten onafhankelijk zijn van de tarieven van M. Indien M zijn terminatietarieven zeer hoog bepaalt, zullen de kostenfuncties van zowel C als K steeds steiler zijn dan die van M. M kan op die manier het marktaandeel dat K zou kunnen verwerven minimaliseren door de kostenfunctie van K zo steil te maken dat deze haast onmiddelijk de kostenfunctie van M snijdt. We kunnen dit illustreren met het voorbeeld uit de inleiding. Waarbij M voorgesteld wordt door Bell Systems, K de lokale spelers en M een oneindig hoog terminatietarief vraagt. De enige strategie die K kan volgen, is zijn prijsfunctie inclusief ZK onder die van M te laten liggen door een zeer laag abonnementsgeld te vragen. K kan dit doen door zijn lagere vaste kosten. Indien ZK groter is dan het verschil in vaste kosten tussen M en K zal K initieel verlies lijden. Eindgebruikers die zeer weinig bellen zullen overschakelen naar K. Wanneer reeds 47
verschillende eindgebruikers overgeschakeld zijn, zal ZK dalen en K zijn marktaandeel verder kunnen verhogen. Tevens zal ook de invloed van M op de steilheid van K's kostenfunctie dalen vanwege het grotere aandeel van gesprekken die K zelf termineert. De slaagkans van deze strategie is klein aangezien het onwaarschijnlijk is dat K de verliezen kan blijven dragen tot ZK genoeg gedaald is. Winstfunctie van M:
Op tijdstip een wordt de winstfunctie van M voorgesteld door: ∏ M = n.S M .S M .( p M − k N − k T ) + n.S M .S K .( p N − k N − τ K ) + n.S K .S M .(τ M − k T ) + n.S M (m M − f M ) De winst van M bestaat grotendeels uit echte winst, het marktaandeel van M vermenigdvuldigd met de opbrengst per eindgebruiker. Dit omdat M het merendeel van de markt behoudt. Een klein deel van de winst is winst ten koste van K. Dit zijn opbrengsten uit de terminatietarieven. De tweede regel in de vergelijking zal hoogst waarschijnlijk negatief zijn aangezien ook K zijn terminatietarieven zeer hoog zal leggen. Winstfunctie van K:
De winst van K bestaat eveneens grotendeels uit echte winst. Vanwege de hoge terminatietarieven van M zal het grootste gedeelte van deze echte winst naar M gaan. Winstfunctie van C:
Deze operator bestaat niet in dit scenario.
2.2
Tijdstip één
We beschouwen op tijdstip één twee gevallen. In het eerste geval is er FDC-regulering van kracht. In het tweede geval geldt LRAIC-regulering. 2.2.1 FDC-regulering
Indien de markt gereguleerd is door FDC zal M zijn terminatie- en carrier pre-select tarieven bepalen op basis van de kosten zoals beschreven in hoofdstuk vier.
48
In dit geval zal het carrier pre-select tarief, τO, dat C aan M betaalt gelijk zijn aan fM. De vaste kosten, fK, van K liggen nog altijd lager dan die van M. De terminatietarieven die C aan M en K moet betalen zijn relatief hoger dan zijn eigen bijdrage aan zijn kostenfunctie. Hierdoor wordt zijn kostenfunctie steiler. De terminatietarieven die K aan M betaalt zijn eveneens relatief hoger dan zijn eigen bijdrage aan de kostenfunctie. De kostenfunctie van K zal dus minder steil worden naarmate hij meer marktaandeel verwerft. De beste marktstrategie voor C is om zijn prijs per minuut zo laag mogelijk te bepalen. Hij kan dit doen door zijn lage variabele kosten. In dat geval zal hij er desondanks ZC in slagen zijn prijsfunctie te laten snijden met die van M in dat deel van de markt waar veel bellen belangrijk is. Dit deel van de markt is het marktaandeel dat C zal verwerven. Hoe lager C's prijs per minuut, hoe groter het verkregen marktaandeel. De beste strategie die K kan volgen, is nu zijn abonnementsgeld gelijk stellen aan zijn vaste kosten plus winst en trachten met zijn lagere variabele kosten een deel van de markt dat veel belt in te nemen. Deze strategie zal nu echter succesvoller zijn vermits K's kostenfunctie niet meer nadelig beinvloed wordt door M's hoge terminatietarieven. Het marktaandeel van K en C is groter dan voordien en wordt beperkt door de inefficienties van M's netwerk.
49
Totale Kosten
M K+ZK C+ZC #minuten figuur 24: FDC regulering
Winstfunctie van M :
Indien de kosten worden gebasseerd op de FDC methode zien we dat de winstfunctie van M te herleiden is naar ∏ M = n.S M .( S M + S C ).( p M − k N − k T )
M → M ,C
+ n.S M .S K .( p N − k N − τ K )
M →K
+ n.S M .(m M − f M ) M verdient enkel nog maar echte winst, aangezien winst ten koste van andere operatoren door de regulering onmogelijk wordt gemaakt. Winstfunctie van K :
De nieuwe winstfunctie voor K wordt bepaald door de volgende factoren: ∏ 2 = n.S K .S K .( p K −k N − kT )
K→K
+ n.S K .( S M + S C ).( p K − k N − τ M )
K → M,C
+ n.( S M + S C ).S K .(τ K − kT ) + n.S K .(m K − f K )
50
De winst van K bestaat grotendeels uit echte winst. Van deze echte winst vloeit niets meer naar M. Bovendien verdient hij afhankelijk van zijn marktaandeel een bepaalde winst ten koste van M en C omdat K wel eigen terminatietarieven mag bepalen. Winstfunctie van C:
C verdient net als M enkel echte winst. Zij hebben geen toegangslijnen en kunnen dus nooit winst maken ten koste van M en K. Hoeveel van de echte winst naar K vloeit is afhankelijk van de terminatietarieven van K. ∏ 2 = n.S C .( S M + S C ).( pC − k N −τ M )
C → C, M
+ n.S C .S K ..( pC − k N − τ K )
C→K
+ n.S C .(mC − τ O ) 2.2.2 LRAIC-regulering
In dit scenario is het de bedoeling om na te gaan wat er gebeurt indien de NRI LRAIC-regulering oplegt. Zoals beschreven staat in hoofdstuk 4 zal er een verschil zijn tussen de tarieven die een LRAIC model oplevert ten opzichte van het FDC model. We veronderstellen dat regulering die de LRAIC methode oplegt voor het berekenen van tarieven, tarieven oplevert die een vast percentage zijn van de tarieven bekomen door regulering die de FDC methode oplegt. Doordat het carrier pre-select tarief verder daalt, zullen de vaste kosten van C voor het gebruik van de toegangslijn verder dalen. De vaste kosten van K blijven hetzelfde. Doordat het terminatietarief daalt, zullen de kostenfuncties van K en C minder steil zijn. De marktstrategieën van K en C zijn analoog aan de strategieën die ze hanteren wanneer FDCregulering van kracht is. Door de lagere tarieven zullen ze echter makkelijker meer marktaandeel verwerven. Vanwege een lager carrier pre-select tarief kan C er eveneens voor kiezen om een lager abonnementsgeld te vragen. Winstfunctie van M:
51
∏ M = n.S M .( S M + S C ).( p M − k N − k T ) + n.S M .S K .( p M − k N − τ K ) + n.S K .S M .(τ M − k T ) + n.S C .( S M + S C ).(τ M − k T ) + n.S M .(m M − f M ) + n.S C .(τ O − f M )
( A) ( B) (C ) ( D) (E) (F )
Wanneer LRAIC-regulering van kracht is, is het mogelijk dat de tarieven van de diensten die M verplicht wordt aan te bieden aan de andere operatoren te laag zijn om de kosten van deze diensten te dekken. Dit wordt voorgesteld door regels C, D en F. Dit is logisch omdat M niet meer, zoals bij FDC-regulering, alle kosten die volgen uit zijn inefficiente werking bij het aanbieden van deze diensten kan recuperen ten koste van de andere operatoren. Hij heeft nu de keuze om zijn verlieslatende diensten aan andere operatoren te bekostigen met winstgevende activiteiten voor zijn eigen eindgebruikers of zijn netwerk efficienter te opereren. We bespreken dit concreter in tijdstip twee. Winstfunctie van K:
∏ K = n.S K .S K .( p K −k N − k T ) + n.S K .( S M + S C ).( p K − k N − τ M ) + n.( S M + S C ).S K .(τ K − k T ) + n.S K .(m K − f K )
( A) ( B) (C ) ( D)
Door de lagere terminatietarieven die K betaalt aan M maakt K extra winst op gesprekken getermineerd door M. Dit wordt voorgesteld in regel B. Vermits K nog steeds vrij is om zelf zijn terminatietarieven te bepalen, kan hij zoals voordien winst maken ten koste van andere operatoren. Winstfunctie van C:
∏ C = n.S C .( S M + S C ).( pC − k N − τ M )
( A)
+ n.S C .S K .( pC − k N − τ K )
( B) (C )
+ n.S C .(mC − τ O )
C verdient extra echte winst door de lagere tarieven van M, voorgesteld door regel A en C. De terminatietarieven van K kunnen C's winst nog steeds beperken.
52
2.3
Tijdstip twee
Op tijdstip twee zijn de nieuwe operatoren reeds een bepaalde tijd actief op de markt en hebben een zeker marktaandeel veroverd. Er is FDC-regulering van kracht. We bespreken hier geen geval waar LRAIC-regulering van kracht is. Behalve dat K en C het marktaandeel van M sterker aantasten, zou deze bespreking volledig analoog zijn aan het geval waar FDC-regulering van
Totale kosten
kracht is.
M K C K+ZK C+ZC
#minuten figuur 25: tijdstip twee
De gepercipiëerde extra kosten zullen op tijdstip twee gedaald zijn. De nieuwe operatoren hebben een klantenbasis opgebouwd en hebben hierdoor een grotere naambekendheid verworven. Zi zal nooit volledig gelijk worden aan nul vermits het veranderen van operator steeds een inspanning vergt. Het afnemen van Zi leidt tot meer marktaandeel voor de alternatieve operatoren. K verwerft marktaandeel ten koste van M, en C ten koste van K 6 . Dit wordt voorgesteld in figuur 25.
6
Dit is enkel het geval indien ZC > ZK. Indien ZC = ZK, zoals getoond op de figuur, blijft het marktaandeel van C constant.
53
Totale kost
M zonder winst oude M K ZK2 C ZC2 #minuten figuur 26: daling winsten M
M kan in eerste instantie als reactie om zijn marktaandeel te behouden, afzien van het maken van monopoliewinsten en zijn prijsfunctie omlaag brengen. Dit wordt voorgesteld op figuur 26. Indien K en C hun winst nog verder kunnen beperken, kunnen zij dit doen als reactie op de prijsverlaging van M om hun marktaandeel te behouden. Hoe dan ook is ten opzichte van de situatie waarin M een monopolie had, voor alle eindgebruikers de prijs gedaald. Indien Zi nog verder daalt, zal M al zijn marktaandeel verliezen indien hij zijn vaste en/of variabele kosten niet omlaag kan brengen. Aangezien M's toegangslijnen duurder zijn dan die van K en M's netwerk inefficienter is dan dat van K en C zal M's kostenfunctie steeds boven die van K en C liggen indien ZK en ZC klein genoeg worden. Dit is te zien op figuur 27.
54
Totale kost
M geen winst oude M K gn w + ZK2 C gn w + ZC2 oude K oude C #minuten figuur 27: overheersing van K
M zal dus gedwongen worden om zijn vaste kosten (fM), netwerkkosten (kN) of terminatiekosten (kT) te doen dalen. Hij zal hierbij het beste zijn netwerkkosten omlaag brengen, vermits dit de enige herstructurering is waarmee hij enkel de ligging van zijn eigen kostenfunctie verbetert. Indien hij zijn vaste kosten omlaag brengt, zal ook de kostenfunctie van C, die gebruik maakt van M's carrier pre-select dienst, dalen. Indien hij zijn terminatiekosten omlaag brengt, zullen ook de kostenfuncties van K en C minder steil worden. Zij maken namelijk gebruik van de terminatiedienst van M. We zien op figuur 27 dat M opnieuw marktaandeel verwerft door zijn vaste kosten te doen dalen. Indien hij er ook nog eens in slaagt om zijn variabele netwerkkosten te doen dalen, verwerft hij des te meer marktaandeel.
3
Conclusie
Er is nood aan regulering om nieuwe spelers op de markt te kunnen laten toetreden en daardoor te verhinderen dat eindgebruikers monopolistische prijzen betalen voor telefoniediensten. We stelden dat zonder regulering de monopolist door middel van zijn tarieven voor interconnectiediensten kan verhinderen dat nieuwe spelers tot de markt toetreden.
55
Vervolgens zagen we dat de intrede van nieuwe spelers makkelijker is wanneer LRAICregulering van kracht is dan wanneer FDC-regulering van kracht is. Tot slot zagen we dat de toegenomen concurrentie de historische operator dwong besparingen door te voeren en een algemene prijsverlaging tot gevolg had. De besparingen van de historische operator en de algemene prijsverlaging zullen ingrijpender zijn wanneer LRAIC-regulering van kracht is dan wanneer FDC-regulering van kracht is. We merken tevens op dat wanneer we de historische operator reeds zeer efficient veronderstellen FDC-regulering even effectief is om nieuwe spelers tot de markt toe te laten en een zelfde prijsdaling tot gevolg heeft als LRAIC-regulering.
56
Conclusie De
verschillende
vormen
van
regulering
leiden
tot
een
verdeelde
markt,
lagere
interconnectietarieven voor netwerkoperatoren en lagere prijzen voor de eindgebruiker. In hoofdstuk drie zagen we dat de historische operator in België en Denemarken marktaandeel verliest ten koste van de alternatieve operatoren. In Denemarken gebeurde dit reeds vroeger omwille van de vroegere liberalisering. In beide landen zien we ook een daling van de interconnectietarieven. Beide kostenmodellen leveren dus het gewenste resultaat: een verdeelde markt en lagere interconnectietarieven. De nood aan regulering en het feit dat de gebruikers wel degelijk geconfronteerd worden met lagere prijzen ten gevolge van lagere interconnectietarieven is aangetoond in het laatste hoofdstuk. Indien we de impact van LRAIC vergelijken met de impact van FDC besluiten we dat beiden ervoor gezorgd hebben dat de historische operator zijn kostenstructuur heeft moeten aanpassen om winstgevend te blijven op de markt. Beide technieken hebben geleid tot een verdeling van de markt en een verlaging van de prijzen voor de eindgebruikers. Indien we met ons model de Belgische situatie interpreteren kunnen we besluiten dat de effecten van regulering in België nog maar pas voelbaar zijn. De historische operator verliest langzaam marktaandeel en de prijzen voor eindgebruikers dalen. Indien we met ons model de Deense situatie interpreteren besluiten we dat in Denemarken de regulering haar werk reeds gedaan heeft. De markt is verdeeld, de prijzen zijn aanzienlijk gedaald en de historische operator is erin geslaagd zijn kostenstructuur onder controle te krijgen en behoudt zelfs het grootste deel van de markt.
57
Referenties [1] C. COURCOUBETIS, R. WEBER, Pricing Communications Networks, Wiley, 2003 [2] Officiele website BIPT, Bottom-up Model for interconnection: description of the methodology op www.bipt.be, 2004 [3] Officiele website Belgacom, Belgacom Reference Interconnection Offer op www.belgacom.be, 2005 [4] Officiele website Belgacom, Belgacom Reference Offer for Bitstream Access op www.belgacom.be, 2005 [5] Officiele website Belgacom, Belgacom's Reference Ull Offer op www.belgacom.be, 2005 [6] Officiele website EU, Richtlijn 2002/21/EG op http://europa.eu.int/eurlex/pri/nl/oj/dat/2002/l_108/l_10820020424nl00330050.pdf, 2002 [7] Officiele website EU, Richtlijn 2002/19/EG op http://europa.eu.int/eurlex/pri/nl/oj/dat/2002/l_108/l_10820020424nl00070020.pdf, 2002 [8] Officiele website EU, Richtlijn 2002/20/EG op http://europa.eu.int/eurlex/pri/nl/oj/dat/2002/l_108/l_10820020424nl00210032.pdf, 2002 [9] Officiele website EU, Richtlijn 2002/22/EG op http://europa.eu.int/information_society/topics/telecoms/regulatory/new_rf/documents/l_10820020424nl005100 77.pdf, 2002 [10] Officiele website EU, Richtlijn 2002/58/EG op http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=NL&numdoc=32002L0 058&model=guichett, 2002 [11] Officiele website Telestryrelsen: National Telecom Agency, LRAIC Model Reference Paper, Common Guidelines for the top-down and bottom-up cost analysis op http://www.itst.dk/, 2001 [12] Officiele website BIPT, Beschrijving van het top-down kostenmodel voor de berekening van de interconnectietarieven BRIO 2005 op www.bipt.be, 2005 [13] Officiele website Telestyrelsen: National Telecom Agency, LRAIC Model Reference Paper; Guidelines for the T
top-down cost analysis op http://www.itst.dk/, 2001 [14] Officiele website Telestyrelsen: National Telecom Agency, LRAIC Model Reference Paper, Guidelines for the bottom-up cost analysis op http://www.itst.dk/, 2001 [15] MORTEN FALCH,Cost-based Interconnection Charges, Competition and Investment. In: A.K. MAHAN en W.H. MELODY (eds.) Stimulating Investment in Network Development: Roles for Regulators , WDR Project, 2005 [16] Officiele website BIPT, Jaarverslag BIPT 2004 op www.bipt.be, 2005 [17] Officiele website Telestryrelsen: National Telecom Agency, Statistieken, www.itst.dk, 1998-2005
58
Bibliograf ie Boeken DE BIJL, PEITZ, Regulation and Entry into Telecommunications Markets, Cambridge University Press, 2002
C. COURCOUBETIS, R. WEBER, Pricing Communications Networks, John Wiley & Sons, 2003 H. INTVEN, J. OLIVER, E SEPULVEDA, Telecommunications Regulation Handbook, The World Bank, 2000 A.K. MAHAN en W.H. MELODY (eds.) Stimulating Investment in Network Development: Roles for Regulators , WDR Project, 2005 W.H. MELODY, Telecom Reform: Principles, Policies and Regulatory Practices, Den Private Ingeniørfond, Technical University of Denmark, Lyngby, 2001
Websites Officiele website Belgacom, Belgacom Reference Interconnection Offer op www.belgacom.be, 2005 Officiele website Belgacom, Belgacom Reference Offer for Bitstream Access op www.belgacom.be, 2005 Officiele website Belgacom, Belgacom's Reference Ull Offer op www.belgacom.be, 2005 Officiele website BIPT, Beschrijving van het top-down kostenmodel voor de berekening van de interconnectietarieven BRIO 2005 op www.bipt.be, 2005 Officiele website BIPT, Bottom-up Model for interconnection: description of the methodology op www.bipt.be, 2004 Officiele website BIPT, Jaarverslag BIPT 2004 op www.bipt.be, 2005 Officiele webste Bureau van Dijk Management Consultants, Fixed Interconnection: Cost Modelling Solutions op www.bvdmc.com, 2002 Officiele website Bureau van Dijk Management Consultants, LRAIC cost modelling in a regulated telecommunications environment op www.bvdmc.com, 2002
59
Officiele website EU, Richtlijn 2002/19/EG op http://europa.eu.int/eurlex/pri/nl/oj/dat/2002/l_108/l_10820020424nl00070020.pdf, 2002 Officiele website EU, Richtlijn 2002/20/EG op http://europa.eu.int/eurlex/pri/nl/oj/dat/2002/l_108/l_10820020424nl00210032.pdf, 2002 Officiele website EU, Richtlijn 2002/21/EG op http://europa.eu.int/eurlex/pri/nl/oj/dat/2002/l_108/l_10820020424nl00330050.pdf, 2002 Officiele website EU, Richtlijn 2002/22/EG op http://europa.eu.int/information_society/topics/telecoms/regulatory/new_rf/documents/l_10820020424nl00510077.p df, 2002 Officiele website EU, Richtlijn 2002/58/EG op http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexapi!prod!CELEXnumdoc&lg=NL&numdoc=32002L0058 &model=guichett, 2002 Officiele website European Regulators Group, Annex to ERG Opinion on the proposed Review of the Remmendation on cost accounting and accounting separation op erg.eu.int, 2005 Officiele website European Regulators Group, Guidelines for implementing the Commission Recommendation C (2005) 3480 on Accounting Seperatino & Cost Accounting Systems under the regulatory framework for electronic communications erg.eu.int, 2005 Officiele website Telestryrelsen: National Telecom Agency, LRAIC Model Reference Paper, Common Guidelines for the top-down and bottom-up cost analysis op http://www.itst.dk/, 2001 Officiele website Telestryrelsen: National Telecom Agency, Statistieken, www.itst.dk, 1998-2005 Officiele website Telestyrelsen: National Telecom Agency, LRAIC Model Reference Paper, Guidelines for the bottom-up cost analysis op http://www.itst.dk/, 2001 Officiele website Telestyrelsen: National Telecom Agency, LRAIC Model Reference Paper; Guidelines for the topdown cost analysis op http://www.itst.dk/, 2001
60
