Inspiratie- en contactdag WATERgraafsmeer Beste deelnemer, Namens het netwerk WATERgraafsmeer heten we je van harte welkom op de Hogeschool van Amsterdam. Deze dag zal in het teken staan van inspiratie en contacten rondom Watergraafsmeer. Een boeiend gebied met een bijzondere aanpak! WATERgraafsmeer staat voor een unieke aanpak waarbij we passievol samen werken aan oplossingen voor een leefbare en toekomstbestendige stadswijk voor iedereen. De stad bestaat al eeuwen, het bruist van de kennis en initiatieven. Nieuw is dat WATERgraafsmeer de kennis toegankelijk maakt voor iedereen en slimme verbindingen legt tussen personen, bedrijven en organisaties. Een breed maatschappelijk netwerk zet zich in voor de transitie naar de duurzame stad, met water als vliegwiel voor innovatie. Samen is er meer mogelijk, en dat gaan we op 28 september verder vormgeven! We beginnen de dag vanaf 9:30 in de hal van het auditorium van de Hogeschool van Amsterdam. Hier starten vanaf 10:00 (let op: aanvangstijden verschillen!) diverse fiets- en wandel- excursies die o ns meenemen naar interessante locaties in de Watergraafsmeer. Hier kunnen we proeven aan wat er speelt in de stad, waar we tegenaan lopen en hoe we daar mee omgaan. Rond dezelfde tijd begint het symposium Bouwen in Diepe Polder. Dit parallelle programma neemt ons in de ochtend en middag mee in de uitdagingen rondom duurzaam bouwen in een diepe polder. Vanaf 12.00 staat er een grote diversiteit aan stands op de innovatieve markt rondom het auditorium. Onder het genot van een biologische lunch kunnen we kennis geven en nemen van vraag en aanbod op het gebied van duurzaamheid in de stad. Dit is bij uitstek het moment om jouw vraag of idee voor een duurzame stad te verbinden met de oplossingen of antwoorden van anderen! Om 13.30 zal gerenommeerd proces-innovator Roel in ’t Veld de dag plenair openen en onze activiteiten in het licht zetten van bestuurlijke vernieuwing. Hierop volgend zal er een lezingencyclus plaatsvinden over de vernieuwende aanpak bij (her)ontwikkelingen. We sluiten de dag af met een dynamische borrel op en rond de markt. Al deze activiteiten zijn vrij toegankelijk en kunnen naar wens gecombineerd worden. Meer informatie over de programma-onderdelen is te vinden in dit programmaboekje. Ken je nog mensen die niet mogen missen op deze dag? Aanmelden kan nog steeds op watergraafsmeer.org! Ook kan je op de dag zelf binnenlopen en is er ruimte op de markt om spontaan je nieuwe vraag of idee te delen. We wensen je een boeiende dag met veel inspirerende contacten! Namens de organisatie, Bestuurlijke ambassadeurs van het netwerk WATERgraafsmeer Nevin Özütok
Manfred van der Heijde
Wethouder Stadsdeel Oost
Bestuurslid Waterschap Amstel, Gooi en Vecht
28 September 2011
blz 2
WATERgraafsmeerdag 28 september 2011 Locatie: Hogeschool van Amsterdam, locatie gebouw Leeuwenhoek (Amstelstation) Markt / Excursies / Lezingen
Tijd
Symposium Bouwen in diepe polders
Tijd
09:30
09:30
09:45 10:00
09:45 10:00
Ontvangst met koffie en thee (Hal Auditorium HvA)
10:15
Opening door dagvoorzitter Peter de Putter (Auditorium HvA)
10:30
10:45 11:00
10:30
Ecolint: uitdagingen van natuur in de stad (op de fiets) (O.l.v. Maartje Faasse & Els Corporaal)
Duurzaamheidsfietstocht door Oost (O.l.v Rogier Licher, Stadsdeel Oost)
11:15 11:30 11:45 12:00 12:15 12:30 12:45 13:00 13:15 13:30 13:45 14:00 14:15 14:30
14:45 15:00 15:15 15:30 15:45
Eenhoorn: WATERgraafsmeer in de praktijk; waar lopen we tegen aan? (O.l.v. Nadia Lugt)
Kennis voor klimaat: Treublaan, Amstelstation; omgang extreme neerslag. (O.l.v. Jan Willem Voort)
Bijlmermeer het proces en de techniek achter de casus door Rob Ververs en Jouke Velstra & Katwijk: droom werd werkelijkheid door Jaap Jonkers en David Biron
11:15
Discussie o.l.v. de dagvoorzitter
Markt & lunch (Hal Auditorium HvA)
Plenaire opening - key note door Roel in 't Veld (Auditorium HvA)
Lezingen cyclus: "Vernieuwende aanpak in (her)ontwikkeling"
16:15
(Auditorium HvA)
11:30 11:45 12:00 12:15 12:30 12:45 13:00 13:15 13:30 13:45 14:00 14:15 14:30
Parallelle sessies
Quirijn Verhoog - Vondelpark Bestuurlijk poldergesprek over Ronald Muntjewerff - Oosterpark de visie waterneutrale Bijlmerring Ronald Loeve - kennis en opleiding (Hal Auditorium HvA) Jeroen Hutten - nieuwe ontwikkeling Marten Klein - WATERgraafsmeer reflectie Discussie o.l.v. voorzitter
10:45 11:00
Pauze Afwegingsmodel gebiedsontwikkeling door David Biron en Welmoed Visser
16:00
16:30 16:45 17:00 17:15 17:30 17:45 18:00 18:15
10:15
Emil Hartman & Stijn van Tuijl - Langerak-Zuid
14:45 15:00 15:15
Frank van Pelt - Nieuwekerk-Noord Hester Ombre - Eenhoorn
15:30 15:45
Pauze incl. mogelijkheid bezoek aan markt
16:00
Erica van Dijk - Rijnenburg Rustige markt (Hal Auditorium HvA)
Afsluiting; keynote Zuid-Oost door Emile Jaensch & bestuurlijke forumdiscussie o.l.v. de dagvoorzitter
Borrel en markt (Hal Auditorium HvA)
16:15 16:30 16:45 17:00 17:15 17:30 17:45 18:00 18:15
Inspiratie- en contactdag WATERgraafsmeer Symposium Bouwen in diepe polders Het Symposium Bouwen in diepe polders gaat over het dilemma van bouwrijp maken, specifiek in diepe polders waar de problematiek met hoge grondwaterstanden speelt. Kunnen we de ambities met betrekking tot duurzaamheid overeind houden? Bij bouwrijp maken en duurzaamheid gaat de investering voor de baten uit. Het terugve rdieneffect hetzij in hogere woonkwaliteit/kwaliteit openbare ruimte/ lagere beheerskosten/ betere klimaatfootprint zal later pas plaats vinden. Wil jij een bijdrage leveren aan de (bestuurlijke) discussie over hoe deze hogere investeringen in ontwikkelfase te kunnen verantwoorden? Neem dan deel aan het symposium. Let op! Vanwege de opbouw van de dag is het aan te bevelen het gehele programma te volgen. Ochtendprogramma (in Auditorium van de HvA) (voor technici/beleidsmakers bij gemeenten, provincies, waterschappen, ontwikkelaars en adviesbureaus en andere geïnteresseerden) 09.45 uur inloop met koffie en thee 10.15 uur opening door de dagvoorzitter Peter de Putter 10.30 uur Bijlmermeer; “Het proces en de techniek achter de casus.” Rob Ververs en Jouke Velstra 11.00 uur Case Katwijk; “De droom werd werkelijkheid.” Presentatie Jaap Jonker en David Biron 11.30 uur Pauze 11.45 uur Afwegingsmodel; “Hoe werkt het en hoe helpt het echt bij gebiedsontwikkeling.” David Biron en Welmoed Visser 12.15 uur Discussie o.l.v. de dagvoorzitter, pitches van de verschillende workshops door de inleiders van de workshop 12.45 uur Lunch Tijdens de lunch is er de aansluiting met de WATERgraafsmeer inspiratie & contactdag. De lunch zal gebruikt worden op en deel uitmakend van de innovatie markt van deze dag. Op de markt worden vraag en aanbod op het gebied van duurzame initiatieven en projecten op een verfrissende manier bij elkaar gebracht, krachten gebundeld en kennis en kunde gedeeld. Zo maken we met elkaar de weg vrij om goede ideeën in nieuwe samenwerkingsverbanden tot uitvoering te brengen. 13.30 Plenaire opening WATERgraafsmeer inspiratie & contactdag Key-note door Roel in ’t Veld, zie blz 6 Middagprogramma (bedoeld voor technici + bestuurders (wethouders, projectdirecteuren, bestuursadviseurs)en andere geïnteresseerden) 14.30 uur 1. 2. 3. 4.
Parallelle sessies Rijnenburg door Erica van Dijk Langerak-Zuid door Emil Hartman & Stijn van Tuijl Nieuwerkerk–Noord door Frank van Pelt Eenhoorn door Hester Ombre
Zaal Zaal Zaal Zaal
C6.48 A4.40 A7.48 C1.10
Vier praktijkprojecten waarbij de deelnemers in de workshop in een open discussie nader ingaan op de toepassing van het afwegingsmodel; aan het einde van de workshop volgt per project een advies om verregaande manieren van bouwrijp maken toe te passen of niet, inclusief een bestuurlijk/politieke onderbouwing hoe de meerkosten in ontwikkelstadium verantwoord kunnen worden. 16.00 uur Pauze 16.15 uur Bijlmermeer; “Wat was de droom en wat werd de werkelijkheid.” Keynote door bestuurder Amsterdam Zuidoost (Emile Jaensch)
Zaal C1.02
16.30 uur Bestuurlijke forumdiscussie o.l.v. de dagvoorzitter Peter de Putter Zaal C1.02 17.15 uur Afsluiting en borrel Op en deel uitmakend van de innovatieve markt
28 September 2011
blz 4
Inspiratie- en contactdag WATERgraafsmeer Fiets- en wandel excursies in de watergraafsmeer Praktische informatie en tips De wandelexcursies vinden plaats rondom het Amstelstation. Trek voor de zekerheid makkelijke schoenen. De fietsexcursies gaan verder de polder in, neem hiervoor je eigen fiets mee, of huur een fiets of OV-fiets bij het Amstelstation. Afhankelijk van de weersvoorspellingen kan het handig blijken om een paraplu of regenkleding mee te nemen, deze worden niet door de organisatie verstrekt. Het verzamel punt voor de verschillende excursies is de centra le hal van de Hogeschool van Amsterdam, gebouw Leeuwenburg, Weesperzijde 190. Ecolint: uitdagingen van natuur in de stad Fietsexcursie 10.00-12.00 Tijdens deze fietstocht zullen we ingaan op de uitdagingen van natuur in de stad. Naast het bespreken van het doel van het Ecolint, zullen we vooral ook praktisch kijken naar wat natuur in de stad betekent. Waarom willen we groen? Hoe ga je om met de beperkte ruimte die je in stedelijk gebied hebt? Wat betekent groen en natuur voor beheer en onderhoud van oevers en water? We zullen ook een aantal vragen stellen om te horen hoe jij over natuur in de stad denkt en zo de interactie aangaan. Eenhoorn: WATERgraafsmeer in de praktijk Wandelexcursie 10.45-12.00 In het gebied de Eenhoorn vinden veel interessante ontwikkelingen plaats. Zo wordt er een nieuwe wijk gerealiseerd waar duurzaamheid en water hoog op de agenda staan, en staan er pilots in de planning om thermische energie uit het riool te halen en drinkwatermeters in huizen te installeren. Tijdens deze excursie kijken we samen naar de ontwikkelingen en gaan in op de uitdagingen en kansen die er in het gebied liggen. Duurzaamheidsfietstocht Fietsexcursie 10.30-12.00 Onder leiding van programma manager duurzaamheid van het Stadsdeel Oost zal deze fietsexcursie leiden langs verschillende duurzame hoogtepunten in de watergraafsmeer en Oost waar, zoals een WKO installatie en de Jaap Eden baan waar men binnenkort restwarmte zal koppelen aan een woonwijk in de buurt. Treublaan & Amstelstation: Kennis voor Klimaat Wandelexcursie 11.00-12.00 Al wandelend zult u o.a. worden meegenomen langs de Mr. Treublaan waar regelmatig wateroverlast is. In de herontwikkeling van het Amstelgebied wordt expliciet gekeken naar het herinrichten van het maaiveld en de waterafvoer om deze wateroverlast te beperken. Twee experts van Waternet zullen vertellen over recente onderzoeken die nieuwe inzichten aan het licht hebben gebracht.
28 September 2011
blz 5
Inspiratie- en contactdag WATERgraafsmeer
Plenaire opening: Key note door Roel in ’t Veld Auditorium HvA 13.30 – 14.30 Dhr. in 't veld zal spreken over bestuurlijke vernieuwing in een meervoudige en complexe maatschappij. Hij staat stil bij wat we mee maken in het huidige tijdsgewricht en hoe we daar op reageren. Een reactie gevoed door vele onzekerheden en veel ingewikkelds, die leidt tot weinig overeenstemming over koers en innovatie. Het gevolg daarvan is, dat kleine stapjes plaats vinden en er veel ruzie is. Meer dan ooit tevoren misschien wel. Ondanks de massale voornemens tot meer participatieve democratie zien we bijvoorbeeld maar weinig reuring en nog minder innovatie.
Lezingen serie: Vernieuwende aanpak bij (her) ontwikkeling Tijd: 14.30-16.30 Locatie: Auditorium HvA Verschillende trends in (her)ontwikkelingsprojecten in de stad zorgen er voor dat er een vernieuwde aanpak nodig is. In deze lezingen cyclus zal er door diverse sprekers een beeld geschetst worden van de uitdagingen waar men voor staat in project ontwikkeling en hoe er winwin situaties kunnen worden bereikt voor een leefbare en toekomstbestendige stad. Lezingen: 14.30
Herontwikkelen van het Vondelpark en het Oosterpark: Quirijn Verhoog (Stadsdeel Zuid) & Ronald Muntjewerff (Grontmij). In deze lezing wordt ingegaan op de integrale aanpak voor de herontwikkeling van de stadsparken, waarbij rekening gehouden is met vers chillende kaders, eisen en gebruiksbehoeften.
15.05
Kennis en kunde combineren voor een leefbare stad: Ronald Loeve (Hogeschool van Amsterdam). Het WATERgraafsmeer programma probeert in samenwerking met kennisinstituten praktijk en theorie aan elkaar te linken, om state -of-the art kennis praktisch toe passen in de polder.
15.25
De nieuwe ontwikkeling: Jeroen Hutten (Nederland Boven Water). In deze lezing zal worden ingegaan op macro-economische trends vertalen naar een vernieuwde aanpak voor ontwikkela ars.
15.45
Reflectie vanuit het WATERgraafsmeer programma (Waternet). Als maatschappelijk netwerk probeert het WATERgraafsmeer programma een vernieuwende aanpak te stimuleren bij betrokken partijen.
16.00
Paneldiscussie. De lezingen cyclus zal worden a fgesloten met een plenaire paneldiscussie met de sprekers over de parallellen die te trekken zijn uit de ervaringen en kennis die gedeeld is. Het publiek is van harte uitgenodigd om actief deel te nemen.
28 September 2011
blz 6
Inspiratie- en contactdag WATERgraafsmeer
Het poldergesprek Alleen door samenwerking een Waterneutrale Bijlmerring Tijd: 14.45-15.30 Locatie: Open ruimte rond auditorium HvA Tijdens de innovatieve markt vindt ‘het Poldergesprek’ plaats. Manfred van der Heijde (DB-lid waterschap AGV), Nevin Özütok (DB-lid stadsdeel Oost), Emile Jaensch (DB-lid stadsdeel Zuidoost), Ruud Grondel (wethouder gemeente Diemen) en Finette van der Heijde (adviseur Groengebied Amstelland) zullen onder leiding van Gritta Nottelman (Waternet) het gesprek aangaan over samenwerking in de waterneutrale Bijlmerring. Zie voor meer informatie over de inhoud van het gesprek onderstaande box. In gesprek aan de poldertafel De kunst van het polderen is de kunst van een werkelijke dialoog met respect voor ieders belang. Als symbool daarvoor is de poldertafel ontwikkeld als Amsterdamse inzending op de architectuur biënnale 2009. Het originele kunstwerk is aanwezig en vormt de basis van het gesprek. De 9 richtlijnen voor het gesprek zijn: begin klein, wees betrokken, wees nieuwsgierig, houd je emoties onder controle, laat je wapens thuis, doe niet aan machtsdenken, richt je op de inhoud, deel je verhalen en sluit andere gesprekspartners niet buiten. De deelnemers aan tafel maar ook omstanders mogen deelnemen aan het gesprek.
Watervisie voor de Zuid-Oost lob van Amsterdam Het stadsdeel Amsterdam Zuidoost werkt aan een watervisie voor 2040. De ambitie is een waterneutrale Bijlmerring. Voor een duurzaam en klimaatbestendig watersysteem binnen de Bijlmerring betekent “waterneutraal”, dat het systeem voor een groot deel zelfvoorziend is. Door op termijn al het water binnen de inliggende polders vast te houden, wordt het overall watersysteem van de Bijlmerring onafhankelijk van aan- en afvoersystemen die buiten zijn invloedsgebied liggen. Techniek is vooralsnog nodig om water in en uit de pold ers te laten, maar de techniek zal steeds meer ingezet worden om de leefomgeving aan te passen om met het water mee te kunnen bewegen. Deze ambitie is niet te realiseren zonder samen te werken met andere stadsdelen en gemeenten, immers zij maken allemaal onderdeel uit van hetzelfde watersysteem. Hoe kan je samenwerken over de grenzen heen?
Na het eerste polder gesprek is de tafel beschikbaar voor nieuwe ontmoetingen!
28 September 2011
blz 7
Inspiratie- en contactdag WATERgraafsmeer
Innovatieve markt Voor een duurzame stad Tijd: 12.00-18.00 Locatie: Open ruimte rond het Auditorium HvA Op de markt worden vraag en aanbod op het gebied van duurzame initiatieven en projecten op een verfrissende manier bij elkaar gebracht, krachten gebundeld en kennis en kunde gedeeld. Zo maken we met elkaar de weg vrij om goede ideeën in nieuwe samenwerkingsverbanden tot uitvoering te brengen. De markt start om 12.00 uur en is dan zo'n anderhalf uur volop in bedrijf tijdens de lunchpauze van het symposium, de lezingen en excursies. Tussen 13.30 en 16.30 zal de markt wat rustiger zijn waarbij er de mogelijkheid is om aan de verschillende onderdelen van het programma deel te nemen. Vanaf 16.30 gaat de markt weer in volle gang verder tijdens de borrel. Partijen op de markt:
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Amsterdam Steunpunt Wonen Aquaflow Balgstuw Beter Bouwen Beter Wonen Climate Proof Cities De Groene Wil Ecowasbal Geobeads GreenFocus Hogeschool van Amsterdam Ingenieurs Bureau Amsterdam / WATERkunst International Water Week Join the pipe Kroon Delhy - riothermie Meerlaagse veiligheid, Amsterdam waterbestendig Netwerk Groene Daken Nudge Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam Putklep Ringdijk 11-13 Royal Haskoning Stadsdeel Oost, afdeling Milieu/Duurzaamheid Technische Universiteit Delft TAUW Twinstone Urban Flood Van Dijk BV Vrienden van Frankendael Wibaut aan de Amstel & Max Dak WATERgraafsmeer Watergebiedsplan Bijlmerring Waternet Lege plekken beschikbaar voor uw spontane actie!
Twitter Mee! #WGMinspiratie
Inspirerende filmpjes en illustraties: Tijdens de lunch in het Auditorium HvA Daarna doorlopend in A1.18
Deze lijst blijft tot en met de dag groeien!
28 September 2011
blz 8
Inspiratie- en contactdag WATERgraafsmeer
Draag je iets groens? Dan krijg je een cadeau! Kom woensdag 28 september tussen 09.30 uur en 18.30 uur naar de Inspiratie- en contact dag WATERgraafsmeer. Heb je een groen kledingstuk aan, dan krijg je een leuk Groencadeau bij de stand van Twinstone mede namens Waternet en Stadsdeel Oost. Je kunt kiezen uit leuke, makkelijke water- en of energie besparende producten; de DoucheCoach, RadiatorStickers of de TwinShopper. Niet alleen groen, maar bespaart ook nog veel geld. Oh ja, … kom snel want … op = op.
28 September 2011
blz 9
Inspiratie- en contactdag WATERgraafsmeer
Wat: Inspiratie - en contact dag; Netwerken voor een duurzame stad www.WATERgraafsmeer.org Waar: Gebouw Leeuwenburg van de Hogeschool van Amsterdam, Weesperzijde 190 (vlakbij het Amterdam Amstel station) http://www.hva.nl/locaties/ Let op! Parkeren is niet mogelijk bij de Hogeschool van Amsterdam, maar wel op het parkeerterrein aan de Korte Ouderkerkerdijk en er kan gebruikt worden gemaakt van het transferium van Amsterdam (P+R Bijlmer ArenA). http://www.transferiumparkeren.nl/amsterdam/arena Laden en lossen is wel mogelijk op het terrein van de Hogeschool van Amsterdam. Wanneer: De netwerkdag vindt plaats op woensdag 28 september met een ontvangst vanaf 9.30 en een netwerkborrel die om 18.00 eindigt. Contact:
[email protected] Laurene Bouaziz (innovatieve markt) Maartje Faasse (programma) Rob Ververs (symposium) Sanderine van Odijk (lezingen en excursies)
06 836 313 06 209 440 020 608 36 06 836 417
97 43 35 39
Tot de 28ste!
28 September 2011
blz 10