Inspiratie en verder kijken

NIEUWSBRIEF n Groningse uitvinding n Even voorstellen n Patrijzentelling

STICHTING WERKGROEP GRAUWE KIEKENDIEF jaargang 9 , nummer 3

n Startdag Oost-Groningen n Kiekendieven op TV n Steppekiekendieven

n Bijzonder geval n Op trek n Van alles wat

Inspiratie en verder kijken Door Ben Koks Van 24 tot 28 augustus waren we op het 10de Europese Ornithologen Congres in het Spaanse Badajoz. Het programma bevatte veel onderwerpen waar wij ons aan konden laven. Zo’n week waar je veel bekenden uit zowel Nederland als (ver) daarbuiten weer eens kunt spreken, en waar je ’s avonds met mensen die je erg graag een keer wilt ontmoeten een biertje kunt drinken. Zo geschiedde!

© WGK

Theunis Piersma samen met Janne Ouwehand & Almut Schlaich (Badajoz, 27 augustus 2015)

Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief | Postbus 46 | 9679 ZG Scheemda Bezoekadres: Plattelandshuis Oost-Groningen | Nassaustraat 14 | 9671 BW Winschoten www.werkgroepgrauwekiekendief.nl

Pagina 2

Theunis Piersma hield in Badajoz – wat ons betreft – het meest doortimmerde verhaal. Alles klopte en Theunis was in blakende vorm. Wetenschap, bevlogenheid, een wereldwijde aanpak, een krankzinnige hoeveelheid samenwerkingsverbanden, een drive die zijn weerga niet kent maar vooral ook een rust en beheerstheid die kenmerkend is voor een groot verhalenverteller. In een tijd dat veel vogel- en natuurbeschermers boekhouders zijn geworden is dat een verademing! Voor ons waren de verhalen over migratie, overwintering in Afrika en de grootschalige veranderingen in landbouwsystemen het meest urgent om naar te luisteren. Werkgroep Grauwe Kiekendief (okay, Dutch Montagu’s Harrier Foundation) werd opvallend vaak door sprekers aangehaald. Onze keuze om in 2005 satellietzenders te gaan gebruiken in combinatie met veldwerk in landen als Niger, Mali en Senegal blijkt een gouden greep te zijn geweest. Dat motiveert. In deze nieuwsbrief geen plaats voor een aantal veranderingen die de komende maanden binnen Werkgroep Grauwe Kiekendief gaan plaatsvinden. Wat we wel kunnen meegeven is dat we de komende jaren een grote stap gaan zetten in ons Europese werk met satellietzenders en GPS-loggers en ook onze inspanningen in de overwinteringsgebieden zullen fors worden geïntensiveerd.

Groningse uitvinding “Vogelakkers” wetenschappelijk op de kaart gezet We zijn er trots op dat onze promovenda Almut Schlaich haar eerste wetenschappelijke publicatie heeft uitgebracht. In het ornithologische tijdschrift Ibis is beschreven hoe Grauwe Kiekendieven Vogelakkers gebruiken om te jagen. Het concept “Vogelakkers” is ontwikkeld door Werkgroep Grauwe Kiekendief, als betaalbare maatregel om voedsel te bieden aan Grauwe Kiekendieven. In de periode 2011-2013 is de maatregel in het veld getest. Menig vrijwilliger heeft meegeholpen met vogeltellingen en/of met monitoring van muizenactiviteit op de Vogelakkers. Een Vogelakker bestaat uit een afwisseling van stroken natuurbraak (een ingezaaid mengsel van gras, kruiden en granen) en stroken luzerne (een gangbaar meerjarig eiwitgewas). In de natuurbraakstroken krijgen Veldmuizen de kans om een populatie te ontwikkelen. De luzernestroken worden als regulier gewas drie keer per jaar geoogst, waardoor de Veldmuizen ook bereikbaar worden voor jagende roofvogels. Het jaaggedrag van Grauwe Kiekendieven werd vastgelegd door middel van GPS-loggers.

Le es ve rd er

Pagina 3

Jaaggedrag van een mannetje Grauwe Kiekendief op de dag van maaien (rode stippen), en de twee dagen erna (oranje en gele stippen). Duidelijk is te zien dat hij de gemaaide stroken volgt.

De resultaten laten zien dat de Grauwe Kiekendieven inderdaad jagen op de Vogelakkers, en dat ze er vaker komen als de luzerne geoogst wordt. Ze volgen daarbij vooral de gemaaide stroken, wat toont dat de bereikbaarheid van voedsel belangrijker is dan de dichtheid aan prooien alleen. Daarbij is de een Vogelakker stukken goedkoper dan gangbaar agrarisch natuurbeheer. Dat betekent dat met hetzelfde budget meer hectares aan Vogelakkers kunnen worden aangelegd. Het effect van Vogelakkers is nu dus wetenschappelijk beschreven in Ibis. Vogelakkers zijn in Nederland inmiddels toegelaten als maatregel in het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB, pijler 1) en agrarisch natuurbeheer (ANLb, pijler 2). Het is voor het eerst in 40 jaar agrarisch natuurbeheer dat een maatregel is getest vóórdat het in het natuurbeleid werd opgenomen. Onlangs is een demoproject gestart, waarbij ook landbouwkundige effecten en de betekenis voor van Vogelakkers op insecten, Veldleeuweriken en overwinterende vogels zullen worden onderzocht.

Almut E. Schlaich, Raymond H. G. Klaassen, Willem Bouten, Christiaan Both and Ben J. Koks. 2015. Testing a novel agri-environment scheme based on the ecology of the target species, Montagu’s Harrier Circus pygargus. Ibis 157 (4): 713-721 Geïnteresseerden kunnen het artikel opvragen bij [email protected]

Le es ve rd er

Pagina 4

Even voorstellen … Maarten Vervoort Aankomende maanden kun je mij in het buitengebied van het Oldambt tegenkomen. Mijn naam is Maarten Vervoort, 19 jaar en studeer op het moment Biologie in ’s-Hertogenbosch. Ik kom uit Lieshout, een dorp gelegen vlakbij Eindhoven. Dit is nogal een eind weg van Oost-Groningen. Wat spreekt mij dan zo aan binnen Werkgroep Grauwe Kiekendief om mij vanuit Brabant naar Oost-Groningen te bewegen? Vooral de korte lijn tussen onderzoek en beschermingswerk spreekt mij erg aan. Ook omdat dit in nauwe samenwerking verloopt met de vele vrijwilligers die de werkgroep rijk is. Zelf ben ik al jaren een fanatiek vogelaar en ga ik regelmatig in het binnenland maar ook in het buitenland op pad om naar vogels te kijken. Ook probeer ik zoveel mogelijk de natuur in Brabant te beschermen. Zo ben ik al enkele jaren actief binnen de regionale vogelwerkgroep, waar ik bijvoorbeeld torenvalken- en steenuilenkasten heb onderhouden en gecontroleerd. Buiten het zien van vogels krijg ik altijd een fijn gevoel van een mooi landschap, zoals in Groningen de mooie wolkenvelden erg tot de verbeelding doen spreken.

Tijdens mijn stageperiode van september tot eind december ga ik me bezighouden met het jaagsucces van roofvogels, met name de blauwe kiekendief, in verschillende gewassen. Hierdoor hoop ik meer inzicht te krijgen in de leefomstandigheden van roofvogels en bij te dragen aan een beter natuurbeheer in Oost-Groningen. Hopelijk komen we elkaar eens in het veld tegen. Le es ve rd er

Pagina 5

Patrijzentelling Zuidoost-Groningen, voorjaar 2015 © WGK

Op 21 februari 2015 stuurde akkervogelonderzoeker Henk Jan Ottens de onderstaande oproep naar vrijwilligers woonachtig in de omgeving van Zuidoost-Groningen en Noord-Drenthe: Beste vrijwilligers, Op maandag 2 maart start Werkgroep Grauwe Kiekendief met een grootschalige telling van Patrijzen in Westerwolde en het veenkoloniale gebied van de provincie Groningen. In de driehoek Bellingwolde, Ter Apel, Veendam willen we speciale aandacht besteden aan het voorkomen van deze soort. Doel is om na te gaan waar Patrijzen nog voorkomen in dit gebied en om een beeld krijgen van hoe veel het er zijn.

Het op Patrijzen te inventariseren gebied in Zuidoost-Groningen. Le es ve rd er

Pagina 6

Daartoe zijn we op zoek naar enthousiaste vrijwilligers die in de avonduren mee willen helpen dit steeds zeldzamer wordende kippetje op te sporen. In vastomlijnde gebieden willen we steekproefsgewijs transecten afleggen en om de 300 meter het geluid van een roepende Patrijs afspelen. Door het afspelen van het geluid wordt de trefkans met een factor drie tot vijf verhoogd. Een uitgelezen methode dus om de vogels op te sporen.

De deelgebieden die door de tellers onder handen zijn genomen.

We starten met de tellingen op 2 maart en deze lopen door tot half april. Het totale onderzoeksgebied is verdeeld in 84 deelgebieden ieder met een gemiddelde oppervlakte van 330 hectare. Voor ieder deelgebied is het de bedoeling om vanaf een half uur voor zonsondergang (avondschemer) tot twee uur na zonsondergang te tellen. Afhankelijk van de grootte van een deelgebied kunnen binnen de beschikbare tijd één of meerdere transecten worden afgelegd. Gezien de omvang van het totale gebied wordt ieder deelgebied één keer geteld. Bij deelname kun je na één avond dus klaar zijn.

Er meldde zich in totaal negen vrijwilligers, en met hun hulp zijn we er in geslaagd deze grootschalige telling in zes weken uit te voeren.

Patrijzentelling in drie deelgebieden omgeving Musselkanaal Door Gerard Sterk Vol verwachting en met de nodige informatie vooraf van Henk Jan Ottens begon ik op 17 maart jl. aan mijn eerste Patrijzentelling in de omgeving van Musselkanaal, in een (landbouw) gebied tussen Oomsberg en Braamberg, noordelijk van de N366.

Le

De looproutes in mijn drie telgebieden had ik van te voren verkend en bepaald. Geen overbodige luxe omdat de telling zich grotendeels in het donker afspeelt, van een half uur voor zonsondergang tot 2-3 uur daarna. Een goede zaklamp is dan ook een must om niet te struikelen en het water in te lopen! Rustig en zacht weer zijn ideale omstandigheden om te tellen. In een avondsessie eerder met mijn collega-tellers in de polder Hoop op Beter had Henk Jan laten zien en horen dat reacties van patrijzen worden uitgelokt door het

es ve rd er

Pagina 7

afspelen van het geluid van roepende mannetjes. Kortom, goed voorbereid gingen mijn collega-tellers en ik aan de slag in ruim 80 telgebieden in Westerwolde en het aangrenzende veenkoloniale gebied. Voorzien van een speaker liep ik op die eerste avond door het gebied van Oomsberg langs allerlei sloten en liet om de 300 meter een minuut lang het patrijzengeluid horen. Helaas die avond geen enkele reactie. Niet getreurd: in de komende weken zou ik in de andere telgebieden vast wel succes hebben, ook al omdat ik via waarneming.nl merkte dat m’n collegatellers al wel diverse roepende Patrijzen hadden gemeld. Een paar weken later, nadat ik ook de resterende gebieden had bezocht, bleek dat ijdele hoop. Mogelijk dat dit te maken heeft met het continue lawaai van landbouwmachines en het vele (vracht)autoverkeer op de N366. Naast de resultaten van de andere tellers een vraag om aan te kaarten in de nabespreking met Henk Jan die we nog tegoed hebben. Heeft dat tellen dan niks opgeleverd? Nou zeker wel: mijn kennis over Patrijzen, hun habitat etc. is vergroot, ik heb kennisgemaakt met nieuwe collega-tellers en ervaringen gedeeld, en heb me het gebied rondom Mussel met daarin het tracé van de Mussel A eigen gemaakt. Daarnaast voelde ik me af en toe weer de scout uit m’n jeugd als ik in het stikdonker mijn weg moest gaan. Heb ik dan helemaal geen Patrijzen gehoord en gezien? Gelukkig wel: bij mijn akkervogeltellingen (MAS) dit voorjaar rondom Exloo had ik het geluk diverse keren een paartje patrijzen te kunnen volgen. Hopelijk zie ik ze deze winter met hun nakomelingen weer terug!

© Gerard Sterk

Patrijzen in telpunt bij Exloo.

Le es ve rd er

Pagina 8



Patrijzentelling omgeving Sellinge Door Jan Loots Het was zaterdagavond 7 april 23:45 uur, tijd om de hond nog even uit te laten, het was volle maan. Gelijk op het moment dat we buiten stonden hoor ik het geluid van een roepende Patrijs, het moest op ongeveer 200 meter zijn. Onmiskenbaar, ondanks dat ik het geluid in geen acht jaar meer heb gehoord in deze omgeving. Enige weken eerder hadden Ben Koks en ik hetzelfde gebiedje al geïnventariseerd, zonder enige resultaat. Ook in de andere blokken was het akelig stil op mijn eenzame tochten op de ATB over de landerijen, tijdens de inventarisatie. Dus nu gelijk maar in huis om de luidspreker op te halen, om deze eens even uit te proberen, misschien lag het wel aan de kwaliteit van de luidspreker. Samen met mijn Border Collie naar de locatie waar ik de Patrijs het laatst had gehoord. We stonden op de openbare weg in de volle maan en nadat de luidspreker geklonken had liep de Patrijs driftig heen en weer tussen de hond en mij, het was op niet meer dan 1 meter dat de vogel mij benaderde! Nadat ik van de schrik bekomen was, ben ik snel naar huis gegaan om dit te overpeinzen onder het genot van een glas goede wijn. Daarna helaas geen Patrijs meer gehoord.

© Meint en Maria Woortm an

Le es ve rd er

Pagina 9

Startdag Oost-Groningen Door Hessel Kuipers Ik ben Hessel Kuipers (11jaar) en ik mocht op zaterdag 16 mei 2015 met de werkgroep mee om kiekendieven te zoeken. Samen met een andere leeftijdsgenoot zijn we met Ben Koks Duitsland in gegaan. Daar hebben we verschillende soorten (roof )vogels gezien zoals: Roodborsttapuit, Blauwborst en twee verschillende kiekendieven (Grauwe en Bruine). We hebben ook nog een paar meldpalen (antennes) verplaatst.

© WGK

Le es

Hessel en Arwin boren een gat voor de paal van de antenne.

ve rd er

Pagina 10

Na afloop kwamen alle telgroepen weer bij elkaar in een boerderij in Bellingwolde. Daar hebben we gegeten en gezamelijk afgesloten. Ik heb het die dag heel leuk gehad. En ik ga in de zomer graag nog een keertje mee om te ringen en nesten te beschermen. tijd voor weer hoog oie arwe is het tot een mo het wintert is uitgegroeid dschap van ieven boven startdag die de kiekend dse lan ste baltsen roningen. Een en en in het wei Grauwe t-G als Oos Met de eer in uwe luid se startdag zowel de Bla izoen in te van n nse are ieve onze jaarlijk het kiekend n naar broedp zoek te gaa traditie om en samen op Oost-Groning Kiekendief.

Zaterdag

16

Gro zoen Oost-

nsei iekendieve startdag KProgramma mei 2015: 9:00 uur

9:15 uur

van het bedrijf XZ Bellingw ie en thee op eg 7, 9695 start met koff ekarspelenw rdhoff, Twe familie Noo en ove ouwbedrijf hun akkerb r ove de korrel elt off vert ‘Terug naar Gert Noordh het project epubliek met

De Graanr

veld voor in het v broedparen veld in om v groepen het k zelf aan pro eeld in kleine ken/observeren (den verd n te zoe 10:00 uur en Kiekendieve gen min rne len van waa el isse korr uitw de r voor het ug naa verzamelen project ‘Ter everij uit het 16:30 uur met een pro afgelopen b ntatie over en beeldprese mondelinge een n eke onderzo 17:30 uur projecten en koffie en thee afsluiting met 2 vóór 14 mei 18:30 uur aanmelden , graag wel 78 harte welkom van is n 06 29 26 99 Iederee mail of bel moge tma ook Pos is l ne dagdee Madelei bleem, een we een ? Geen pro 2015 hebben de hele dag rd-Gro ag 30 mei Kan je niet Op zaterd land en Noo maal niet? Noord-Fries Kan je hele zoekdag in i 2015 een en op 6 jun 9:30 uur

instructies

e Kiekendief. etje Grauw derjaar mann Tweede kalen Klaassen © Raymond

Hessel met jonge Grauwe Kiekendief.

De kiekendieven van Hans Haanstra op TV © WGK

We mogen het nu wel verklappen: de webcam op het Grauwe Kiekennest stond deze zomer in de wintertarwe bij akkerbouwer Hans Haanstra in Flevoland. Programmamaker Gerard van Ommen van Omroep Flevoland filmde met Nico de Haan op de landerijen van Hans Haanstra, in de hoop de Grauwe Kiekendief voor de lens te krijgen. En dat lukt! Hans Haanstra is een bekende voor veel Flevolandse vrijwilligers. Ook dit voorjaar verzamelden we op zijn bedrijf voor de jaarlijkse kiekenzoekdag. In het programma Flevoland Natuurlijk vertelt hij: ”Als de Grauwe kiekendieven in het voorjaar terugkomen, ben ik weer in mijn sas.”

Nico de Haan, Hans Haanstra en Gerard van Ommen in “Flevoland Natuurlijk”. Klik op het plaatje om de TV-uitzending terug te zien.

Pagina 11

Op bezoek in broedgebieden van Steppekiekendief in Finland Mag ik me even voorstellen: mijn naam is Ilja Doedel. Als fanatieke fietser en roofvogelaar reis ik enkele malen per jaar vanuit Brabant naar het oosten van Groningen om daar o.a. de broedende Grauwe Kiekendieven te observeren in combinatie met een mooie fietstocht. Zo ook dit jaar op 10 juli toen ik in de buurt van Finsterwolde twee personen (red. een vrijwilligster en een medewerkster van Werkgroep Grauwe Kiekendief ) bezig zag in het veld met het beschermen van nesten. Wat later op de dag raakten we in gesprek en ik vertelde dat ik naar Finland zou reizen om daar de broedgebieden van Steppekiekendieven te bezoeken. Op verzoek van de medewerkster van de Werkgroep bij dezen een verslag van mijn bezoek aan Finland. De Steppekiekendief broedt al enige tijd in Finland en het aantal broedgevallen neemt toe. AriPekka Auvinen, een roofvogelonderzoeker waar ik contact mee heb, ringt Steppekiekendieven in de regio Ostrobothnia. Dit voorjaar had hij een aantal jongen geringd en een vrouwtje voorzien van een GPS/GSM-logger. We spraken af dat we samen in de laatste week van juli naar een aantal nestgebieden zouden gaan.

Le

Als biologiedocent ben ik gebonden aan de schoolvakanties en dat kan soms een nadeel zijn, Brabant had dit jaar erg laat zomervakantie. Het zou spannend worden of ik de jonge Steppekieken nog op de nestlocaties kon observeren of dat ze al rond zouden zwerven. Eind juli vertrok ik naar Scandinavië met eerst de bestemming Luleå (Noord-Zweden). Vanuit deze plaats kon ik vrij makkelijk doorreizen naar Noord-Finland en onderweg ook nog even een paar nachten posten op plekken waar ik in het verleden uilen zoals de Laplanduil, Sperweruil en Dwerguil en ook leuke zoogdieren (o.a. de Wolf ) heb gezien. es

ve rd er

Pagina 12

Het bericht van Ari-Pekka dat de jonge Steppekiekendieven nog steeds op de nestlocaties aanwezig waren en dat er een overschot aan woelmuizen in de regio Oulu was, (dit in tegenstelling tot de plek rondom Luleå waar ik de eerste dagen verbleef en het op twee prachtige juveniele Dwerguiltjes na erg rustig was) was voor mij aanleiding om eerder dan gepland naar Finland te gaan. Aangekomen in de Ostrbotnia-regio Finland merkte ik ©alWGK meteen dat er heel veel Torenvalken rondvlogen. Een plaspauze leverde direct een alarmerende Blauwe Kiekendiefvrouw op. Haar nest lag niet ver weg….; dit was veelbelovend!

© WGK

Een geringde juveniele Steppekiek.

Ari-Pekka had een plek doorgegeven waar we elkaar zouden treffen. Daarvandaan zouden we met zijn auto naar een gebied rijden waar twee nesten van Steppekiekendieven dichtbij elkaar lagen. Bij aankomst op een van de nestlocaties zagen we al meteen een juveniele Steppekiek op een paaltje. De vogel was prachtig te bekijken, en aan de kleur van de iris te zien was het een vrouwtje. Deze vogel was niet geringd, omdat deze nestlocatie te laat was ontdekt. De plek waar we stonden, was vooral het jachtgebied van deze vogels, het nest lag goed verscholen in de vegetatie, enkele honderden meters verderop in het veen. In het totaal zagen we op deze plek drie juveniele vogels. De andere nestlocatie lag zo’n 2 km verder op ongeveer 15 meter van een zandweg, waar auto’s van voornamelijk bosbouwers langs reden. Nu valt dat in Finland reuze mee, erg druk is het niet….. Op deze plek vlogen minimaal twee geringde juveniele Steppekiekendieven rond. We bekeken het nest, het was brandschoon. Het vrouwtje had alle ‘troep’ netjes opgeruimd om predatie tegen te gaan. Het viel op dat de twee jonge vogels met een behoorlijk volle krop rondvlogen, en even later vonden we restanten van een kaalgevreten halfwas Korhoen. De jongen komen denk ik niets tekort als dit soort prooien worden aangevoerd. Le es ve rd er

Pagina 13

© WGK

© WGK

Rest van een halfwas Korhoen. Opgegeten door juveniele Steppekieken in Finland.

Ari-Pekka vertelde dat er meldingen waren van een Steppekiekendiefvrouwtje met prooi op een plek die hij nog niet kende, daar wilde hij ook nog polshoogte nemen. Al met al veel activiteit van deze mooie kiekendiefsoort in een prachtige omgeving! We spraken af om het voorjaar 2016 wederom het veld in te gaan en ik beloofde hem extra goed op te letten op doortrekkende Steppekiekendieven dit najaar. Vriendelijke groet uit Brabant, Ilja Doedel Ps. Misschien tot in het veld deze winter, want dan ga ik zeker nog enkele malen richting het mooie Oldambt.

OPROEP: vogelaars en andere buitenmensen van Nederland willen jullie goed letten op passerende Steppekiekendieven of ze misschien geringd zijn en of dat eentje heel misschien en logger heeft? Het gaat om een witte ring om de linkerpoot met een zwarte code. De code bestaat uit twee letters met een cijfer. Terug te melden bij: Ari‐Pekka Auvinen of bel +358‐50‐4133 403 Le es ve rd er

Pagina 14

Een bijzonder geval: Manke Nelis en vrouw Door Madeleine Postma In ieder Kiekenbroedseizoen zijn er altijd een of meerdere paren met een bijzonder verhaal, zo ook dit jaar. Deze gaat over een Grauwe Kiekman die goed te herkennen is aan de wingtags die hij heeft (AnF-0nB) en die op 20 juli 2010 als jong werd geringd bij Bellingwolde. Maar wat vooral bijzonder is, is dat als hij vliegt zijn linkerpoot boven zijn staart uitsteekt. Daarmee is hij een opvallende verschijning. Vorig jaar was hij al enkele keren waargenomen bij Nieuw Scheemda en ook bij Blijham. Hij kreeg een naam: Manke Nelis. In 2014 was hij niet gepaard, en kwam zoals wij dat noemen ‘buurten’ bij de aanwezige paartjes.

© Theo van Kooten

Een opvallende verschijning, Manke Nelis.

Op 27 april dit jaar liet vrijwilliger Hilvert Huizing weten: Manke Nelis is er weer! Dit was in de omgeving van Blijham, een gebied dat al jaren goed is voor vier of meer paartjes Grauwe Kiek. Manke Nelis raakte daar nu gepaard met een tweede kalenderjaar dame. Le es ve rd er

Met toestemming van de boer werd er een prooipaal in het beoogde nestperceel geplaatst. Deze werd een enkele keer gebruikt, maar vervolgens werd het erg stil bij Blijham. Er doken geen andere paren op, maar ook Manke Nelis en vrouw verdwenen.

Pagina 15

Op 27 mei sta ik bij Noordbroek in de buurt van een wintertarweperceel te posten en wie duikt daar tot mijn grote verbazing op: Manke Nelis! En naar later blijkt met (een) vrouw. Een verhuizing van meer dan 14 kilometer! In dit hoekje van Groningen fotografeert Theo van Kooten al enkele jaren vanuit zijn schuiltentje specifiek de daar aanwezige paartjes, waaronder ook de al enkele jaren terugkerende Grauwe Kiekman Harry, met gele kleurring NL. Dit jaar waren Manke Nelis en vrouw daar ook een mooi paar om te volgen. Van Theo ontvingen we op 7 juni het volgende mailtje over Manke Nelis en vrouw: Ik heb me nu drie ochtenden vermaakt bij Noordbroek, op het betonpad naar de schuimaardebult. Het vrouwtje zit nog steeds niet op eieren, maar ik heb haar gisteren en vandaag wel 6x zien paren. Verder vliegen ze soms bijna door de hut heen. De nestlocatie ligt vast, materiaal wordt er regelmatig naartoe gebracht. Vandaag kreeg vrouwlief een muis, ze liet de man weten dat er meer nodig was, dus hij ging meteen door met jagen en had op 20 meter van de bult meteen weer een muis. Ik heb dat vaker gezien, en in die gevallen liet de vrouw de eerder gekregen prooi liggen. Nu nam ze de muis mee om met de vrije poot de andere muis in ontvangst te nemen, echte acrobatiek. Ik heb vandaag er wel 6 muizen in zien gaan. Dus de eieren zijn in de maak. Manlief heeft dus één poot tot zijn beschikking:

© Theo van Kooten

Le es

Manke Nelis draagt de prooi met één poot.

ve rd er

Pagina 16

En vrouwlief overcompenseert dit:

© Theo van Kooten

Hoe dit verhaal afliep? Ze bleken het paar te zijn dat het laatst begon met broeden. Er werden drie eieren gelegd, er kwamen er drie uit. Op 21 juli hebben we tussen het opruimen van de eerste kooien van uitgevlogen nesten door, het nest van Manke Nelis met een kooi beschermd. De jongen zijn op 3 augustus geringd.

© WGK

Ben Koks en Theo van Kooten met de jongen van Manke Nelis.

Op 8 augustus is het wintertarwe van het nestperceel geoogst. Omdat de jongen niet alle drie al vliegvlug genoeg waren is Ben daar tot laat in de avond bij geweest. Hij heeft zoals hij dat altijd doet als een heuse kloek over de jongen gewaakt! Le es ve rd er

Half augustus vlogen alle drie de jongen lekker rond en is de beschermingskooi opgeruimd. Dat hebben Manke Nelis en zijn vrouw maar mooi geflikt! Voortaan noemen we hem wat mij betreft Nelis.

Pagina 17

Grauwe Kiekendieven op trek In 2015 zijn er vijf Grauwe Kiekendieven met een satellietzender uitgerust, drie in Engeland en twee in Mecklenburg-Vorpommern. Samen met de zeven Grauwe Kiekendieven uit SaksenAnhalt en Wit-Rusland die al langer met een satellietzender rondvliegen, zijn ze te volgen tijdens de migratie naar de overwinteringsgebieden. Klik voor de routes op de foto van ‘Rowan’.

Het Britse vrouwtje ‘Rowan’ is acht jaar of ouder, wat te zien is aan de vlekken in haar ogen.

Le es ve rd

Tracks van de satellietkieken augustus-september 2015.

er

Pagina 18

VAN ALLES WAT Blauwe Kiekendieven Dat we nog lang niet alles weten en begrijpen van Blauwe Kiekendieven werd maar weer eens duidelijk uit de verzamelde gegevens op de GPS-loggers van de mannetjes Bernard en Jules. Beide heren maakten een buitenlands uitstapje: Jules van 11 november 2014 tot 29 januari 2015 naar East Anglia, een gebied waar ook Grauwe Kiekendieven broeden.

Bernard van 20 tot 29 mei 2015 naar Midden-Zweden.

Le es ve

Dit maakt nog weer eens extra duidelijk dat het beschermen van Blauwe Kiekendieven een internationale aangelegenheid hoort te zijn.

rd er

Pagina 19

Bijzonder Buizerdnest Op 22 juni kregen wij van familie Noordmans met een melkveebedrijf in de omgeving van Dronrijp bericht over een bijzonder buizerdnest dat tijdens het maaien van hun grasland was ontdekt en gespaard:

© Wopke Vellinga

Het grondnest van de Buizerd bij familie Noordmans.

Via vrijwilliger Rudy Fopma kwamen we in contact met Wopke Vellinga, van Vogelwacht Franeker & omstreken, hij is daar coördinator van de Uilen en Roofvogelwerkgroep. Hij was net als wij natuurlijk gelijk hevig geïnteresseerd en enthousiast. Ringgroep Franeker met Adri Bakker, Wopke Vellinga en Jitze Ladenius zijn zo spoedig als mogelijk gaan kijken en hebben toen in het bijzijn van de boer en zijn vrouw de drie jongen geringd.

Ringgegevens grondnest Buizerd, Dronrijp Datum: 24-06-15 JONG 1: JONG 2:

ringnummer 6.154.896 - vleugellengte 233 mm - gewicht 745 gram - klauw + nagel 112 mm - achternagel 20,5 mm - poot 29,9 mm - iris donker - geslacht vrouw. ringnummer 6.154.897 - vleugellengte 226 mm - gewicht 768 gram - klauw + nagel 96 mm - achternagel 19,5 mm - poot 29,4 mm - iris licht - geslacht man. jong 3: ringnummer 6.154.898 – vleugellengte 203 mm - gewicht 797 gram - klauw + nagel 104 mm - achternagel 20 mm - poot 29,6 mm - iris donker - geslacht vrouw. Le es ve rd er

Pagina 20

©?

Adri Bakker, Wopke Vellinga en Jitze Ladenius met de drie geringde jonge buizerds.

Een filmpje als extra bewijs:

Dat grondnesten van Buizerds niet vaak voorkomen in Nederland blijkt uit een rondgang op internet. Wat we hebben kunnen vinden zijn gevallen in 1999, 2000, 2003 en 2009. En waar anders dan in De Takkeling zijn er in ieder geval twee van deze vier voorgaande gevallen beschreven: Vreemde broedplaatsen van roofvogels: grondnest van Buizerd Buteo buteo en vijzelnest van Torenvalk Falco tinnunculus. Door Jan van der Sluis De Takkeling 7 (1999), 3: 209 - 211 Grondnest van Buizerd Buteo buteo op bruggetje. Door Dick A. Jonkers & Jan Roodhart De Takkeling 11 (2003), 3: 234 – 236

Le es ve rd er

Pagina 21



Oeverpieper met kleurring Wat struinen langs de dijk opzoek naar Velduilen, Ruigpoorbuizerds en Kiekendieven zoal op kan leveren: een Oeverpieper met gele kleurring USV. Met binnen 24 uur na melding een reactie! Thank you very much for taking the time to report to us details of the sighting of a colour ringed Rock Pipit (Anthus petrosus) Information about the bird and its movement is given below: Ring no : Stavanger 5E01678 Yellow colour ring USV ( Left tarsus : metal ring. Right tarsus: yellow colour ring engraved with three black letters USV). Age/sex/biometric: F1K+ (female hatched 2014 or before). Wing: 84 mm. Weight: 19,7 g.

Ringing date: 12.09.2014, 12 hrs. Ringing place: Makkevika (62*30’N-006*02’E) (Giske Ornithological Station), Giske, Møre & Romsdal, Norway. Remarks: Caught in walk-in-trap at our wader station. Ringers: Ole Edvard Torland & Kjell Mork Soot Finding date: 08.03.2015. | Observed: Pieterburen (53*25’N-006*29’E) Groningen, The Netherlands | Distance: 1011 km S. Direction: 178 deg. | Time: 0-5-24, (observed 5 months-24 days after ringing). | Remarks: Photodocumented | Observer: Ben Koks Hoping you will look for our colour ringed birds in the future, not only owls, harriers etc... Ornithologists from the Netherlands are very good to report our birds from the Netherlands (and Mauritania!)

AGENDA 2015 WOENSDAG 7 OKTOBER

Lezing Madeleine Postma bij IVN Grootegast.

WOENSDAG 28 OKTOBER

Braakballen pluizen Zeewolde, 19:00 tot 21:30 uur

WOENSDAG 18 NOVEMBER Braakballen pluizen in provincie Groningen, 19:00 tot 21:30 uur DONDERDAG 26 NOVEMBER Lezing Almut Schlaich bij KNNV Epe-Heerde ZATERDAG 12 DECEMBER

Integrale Roofvogeltelling