SINT-PAULUSKRANTJE
Twintigste jaargang nr. 3 juni 2010 EUCHARISTIEVIERINGEN SINT-PAULUSKERK zondag 10u30 Hoogmis WIJKKAPEL Londenstraat 44 zaterdag 18u00 zondag 10u00 weekdagen 18u00 PAROCHIESECRETARIAAT Sint-Paulusstraat 22 – 2000 Antwerpen 03/231.33.21 maandag, dinsdag en donderdag van 10u00 tot 12u00 PASTOOR Paul SCHEELEN dagelijks bereikbaar tussen 9u30 en 10u15 op tel. 03/233.81.24 (St.Joris) dinsdag en donderdag van 10u30 tot 12u30 St-Paulusstraat 22 Antwerpen
[email protected] KERKFABRIEK ST.-PAULUS voorzitter Walter Vrinssen tel. 03/231.31.48 of 0477/500190
[email protected] KERKTOEZICHTER Piet De Smet 0471/025027 ONTHAAL - pastoraal gesprek, doop, huwelijk, uitvaart: Pastoor Paul Scheelen 03/233.81.24 - public relations, kerkgebouw en crypte: Walter Vrinssen 0477/500190 - concerten en evenementen: Leo Van achter 0473/978336
[email protected] - toerisme en rondleiding Sint-Paulusvrienden: Robert Vanherp 0495/570292 Walter Geluyckens 0494/448253
Inhoudsopgave EUCHARISTIEVIERINGEN JUNI
2
FEEST VAN ST.-PETRUS EN PAULUS
2
ALGEMENE VERGADERING VAN DE VZW SINT-PAULUSVRIENDEN 3 PAROCHIENIEUWS
4
PAROCHIALE COÖRDINATIEKALENDER 5 NAAR DE PLAATS IN JORDANIË WAAR JEZUS DOOR JOHANNES GEDOOPT WERD.
6
ANTWERPEN SINT - PAULUSKERK DE ARCHIEVEN EN DE BIBLIOTHEEK 9 OP DE TOP !
Foto’s:
F. Bertels, , P. Scheelen, e.a.
12
EUCHARISTIEVIERINGEN JUNI 2010 zondag
06 10u30 koormis voorganger pastoor Paul Scheelen
zondag
13 10u30 orgelmis voorganger E.H. Louis Soetewey
zondag
20 10u30 orgelmis voorgegaan door E.H. Hugo Dierick
zondag
27 10u30 koormis voorgegaan door E.P. Ward Dirven
Zondag 6 juni Sacramentsdag.
Om 10u30 plechtige Eucharistieviering voorgegaan door pastoor Paul Scheelen. Uitvoering van de “Peace Mass” van Bob Chilcott. Verder ook nog werken van Lodewijk De Vocht, Henry Purcell, Peter Benoit en Léo Delibes, door het koor Persephone onder leiding van Nicole Everaert. Aan het orgel Nicolas De Troyer.
Zondag 27 juni, feest van St. Petrus en St. Paulus.
De jaarlijkse eucharistieviering voor het Genootschap St.Petrus en St. Paulus van het diamantbedrijf wordt muzikaal omlijst door het Turnhouts gemengd koor “De Vedel” – Uitgevoerd wordt de Missa Brevis “Cantate Domino” van Max Eham. Verder ook nog werken van D.S.Bortnjanski, A. Bruckner, J. Rutter, W.A.Mozart en J.S.Bach. Aan het orgel Nicolas De Troyer
Algemene vergadering van de VZW Sint-Paulusvrienden Met een bijna 100% aanwezigheid van leden of van leden met volmacht mocht de tijdelijke voorzitter van de vereniging de vergadering in handen leggen van Oscar Provoost, de penningmeester, de secretaris en de externe controle over rekeningen en boekhouding. Indrukwekkend de vele dagen en uren prestaties van vrijwilligers, gelukkig gehonoreerd door een toename van bezoekers. Ook de Paulustentoonstelling en de kersttentoonstelling waren een succes. Op dit ogenblik begeleidt E.H. Mannaerts enkele tientallen Topagidsen om het onthaal nog gefundeerder te ontwikkelen met diepere religieuze inspiratie naast wetenschappelijke achtergrond. We mogen duidelijk bouwen op het vroegere onderzoek van dhr. Raymond Sirjacobs en de velen die wetenschappelijk opzoekwerk hebben verricht in het verleden. Zowel de voorzitter van de kerkraad als de pastoor feliciteerden de vele aanwezigen met hun onthaal en dankten voor het schitterend werk.
GEDOOPT
PAROCHIENIEUWS
Werden opgenomen in onze christelijke geloofsgemeenschap door het sacrament van het Doopsel: Wout Van Nuland 02/05 Marie-Claire Vilain 09/05 Bo Lauwers 09/05 Marc Buys 13/05 Cid Steenwegen 23/05 Milou Boerjan 23/05 Lena Lescay Qusada 30/05 Wij wensen de ouders en de familie hartelijk proficiat.
GEHUWD
Beloofden elkaar eeuwige trouw: René Govaerts en Coletta Timmermans 08/05 Jan Van Den Nyden en Annemiek Bolt 15/05 Christophe De Peuter en Marjan Schrooten 15/05 Richard Bovy en Lotte Smets 15/05 Onze oprechte gelukwensen aan het jonge paar en hun familie.
OVERLEDEN
Wij namen afscheid van: Richard Olthof 29/04 Moge hij voor eeuwig thuis zijn in de hemelse vreugde en vrede van de Heer.
PAROCHIALE COÖRDINATIEKALENDER JUNI 2010 di
01
za
05
zo
06
ma 07 di 08 za zo
12 13
ma di vr za zo zo
14 15 18 19 20 27
17u30 19u30 12u00 14u30 10u30
12u30 18u00 17u30 19u30 13u00 10u30 12u30 19u30 17u30 20u00 10u30 10u30 10u30
Vergadering St.Vincentiusconferentie pastorie Topagidsen: opleiding Sint-Pauluskerk Huwelijk: Maxim Hauk en Rebekka De Nie Calvarieberg: Bijbelgroep Ranst Sacramentsdag Koormis mmv. “Persephone” o.l.v. N. Everaert Doop van Jerome Van Wiemeersch Parochieraad in de Sint-Pauluscrypte Vergadering St.Vincentiusconferentie pastorie Topagidsen: opleiding Sint-Pauluskerk Huwelijk:Thierry Linssen & Kathleen Le Jeune Orgelmis Doop van Charlotte Dens Topagidsen: opleiding Sint-Pauluskerk Vergadering St. Vincentiusconferentie pastorie Bijzonder Alg. Vergadering Venerabelkapel Huwelijksviering Joël Persyn en Inge Biscop Orgelmis Feest van Broederschap Sint-Petrus en Paulus van het Diamantdedrijf Koormis – mmv. “De Vedel” Turnhout
JULI 2010 za zo di za zo za
03 04 06 10 11 17
zo vr za zo
18 23 24 25
di vr
27 30
13u30 10u30 17u30 12u00 10u30 11u00 15u00 10u30 16u00 11u30 10u30 15u00 09u30
Huwelijk: Edwin Remmerie en Natasha Bister Orgelmis Vergadering St.Vincentiusconferentie pastorie Huwelijksviering Johan Rutten en Lynn Luyten Orgelmis Huwelijk: Koen Jaspers en Margot Huyghe Doop van Christiaan Boumans Orgelmis Service of Choral Songs (onder voorbehoud) Huwelijk:Dieter Delarue en Karolien Dehaen Orgelmis Concert door “Solihull Music Centre” Bezoek Paters Norbertijnen van Tongerlo Concert “Suffolk Youth Orchestra”
Naar de plaats in Jordanië waar Jezus door Johannes gedoopt werd.
We droomden er al lang van Petra (in Jordanië) te bezoeken en omdat we ook de donkere winterdagen even wilden ontvluchten, reisden we in januari naar Jordanië. We wisten uiteraard dat deze streek een belangrijke rol gespeeld heeft in het Oude en Nieuwe Testament, maar dat besef drong pas echt door
toen we ter plekke waren. Natuurlijk kennen we die verhalen; ze horen tot onze geschiedenis en cultuur en we hebben nog een degelijke christelijke opvoeding genoten. Toch gaf het ons een apart gevoel: dit heeft wel echt bestaan, dit is een deel van onze geschiedenis, dit heeft een betekenis voor ons. Een hele week lang zagen we Israël aan de ‘overkant’ (van de weg, van de grens, van de Dode Zee). Voor ons –gezien de huidige problemen- niet meteen het Beloofde Land… De weg van Aqqaba naar de Dode Zee – wij namen een confortabele taxi – hebben Mozes en zijn Israëlieten te voet afgelegd. Het landschap zal nog wel ongeveer hetzelfde zijn als toen; de Bedoeiententen en de kleine huisjes ook. De herder met zijn hond die zijn schapen en geiten over de dorre vlakte leidt, is waarschijnlijk een afstammeling van een herder uit de tijd van Mozes. We reden door de streek van het vroegere Moab, Sodom en Gommorah, langs de grot van Lot en zijn dochters, de burcht van Herodes, tot aan de Dode Zee. Het gaf ons een bijzonder gevoel dit mee te maken, hier te zijn op die Bijbelse plaatsen. Het was alsof de Bijbelse verhalen weer een beetje tot leven kwamen. Vanuit onze verblijfplaats aan de Dode Zee maakte we uitstappen naar bijzondere plaatsen in de omgeving. De eerste dag naar de berg Nebo.
Dit is de plaats waar Mozes eindelijk uitzag over het Beloofde Land, een uitgestrekte vlakte aan de voet van de berg. Mozes zelf mocht niet verder gaan: hij stierf op de berg Nebo. Waar hij begraven is weet men echter niet. Nu staat hier een klooster van Franciscanen die er de pelgrims opvangen. En de ruïne van een kerk uit de 4° eeuw. Maar het mooiste is wel het uitzicht , dat Mozes ook ooit gezien heeft. Bij helder weer kijk je tot aan de Dode Zee en Jericho, daar voorbij ligt Jeruzalem! Een beetje verder aan Jordaanse kant ligt Madaba, een stad met – in een moslimland - een vrij grote christelijke populatie. Er zijn nog verschillende kerken uit de Byzantijnse periode; enkele bezitten nog originele mozaiekversieringen. Waaraan herkent men in Madaba een door christenen uitgebate winkel of restaurant? Er wordt alcohol verkocht! De volgende dag bezochten we met een gids de ‘Baptism Site’, de plaats waar Jezus door Johannes zou gedoopt zijn. Deze site is pas sinds 2000 opengesteld voor bezoekers. De site ligt op de grens tussen Israël en Jordanië en was jarenlang militair gebied dat eerst volledig ontmijnd moest worden. Paus Johannes Paulus II heeft de site ingewijd, samen met de koning en koningin van Jordanië. De huidige paus is er vorig jaar geweest. Nu is deze plaats een bedevaartsoord voor (vooral) christelijke pelgrims. Meteen valt echter op dat élke christelijke gemeenschap hier haar eigen gebedsruimte bouwt of gebouwd heeft: Orthodoxen, Kopten, Armeniërs, Katholieken, Anglicanen; en er is zelfs een moskee. Spijtig, dat op deze heilige plaats, de verdeeldheid van de kerken toch sterker opvalt dan de samenhorigheid rond de figuur van Christus. Hoe mooi zou het zijn als er een gemeenschappelijke ruimte zou bestaan waarin iedereen volgens de accenten en gevoeligheid van zijn eigen traditie zijn spiritualiteit zou kunnen beleven. Of Jezus inderdaad net op deze plaats gedoopt werd door Johannes is niet meer te achterhalen. Maar archeologen hebben
wel vastgesteld dat Johannes hier aan de oever van de Jordaan geleefd en gepredikt heeft. Deze plaats was in de Romeinse tijd al bekend als een doopselsite. Men vindt er nu nog restanten van Byzantijnse kerken en ook van de -waarschijnlijk - oudste christelijke gebedsruimte (3° eeuw). In de omgeving bevinden zich verschillende bronnen en aftakkingen van de Jordaan. Zoals het in de Bijbel beschreven staat, is de natuur hier, aan de oever van de Jordaan, opvallend weelderig: een stukje ‘wildernis’. Een beetje verder zijn er enkel dorre zandvlaktes en kale rotsige heuvels. Eén daarvan zou de heuvel zijn waar de profeet Elias in een vuurwagen ten hemel steeg. Onze gids (een moslim, die de Bijbel kende en heel goed Engels sprak) leidde ons weg van de busladingen toeristen (vooral Orthodoxen; volgens hun kalender was het die dag Epiphanie) en bracht ons tot bij één van de bronnen. In de stilte konden we het sacrale karakter van deze plaats ervaren. Zelfs al is dit niet ‘de’ plaats van Christus’ doopsel, als je hier even kunt halt houden en mijmeren over wat hier gebeurd is en waartoe het allemaal geleid heeft, dan ervaar je het bijzondere van deze plaats. De laatste dagen hebben wij Petra bezocht (dat velen kennen van foto’s) en de Wadi Rum woestijn. Petra is natuurlijk verbluffend. Maar het is vooral de stilte en de uitgestrektheid van de woestijn die ons getroffen heeft. De ervaring van eigen kleinheid was op een paradoxale manier verlossend en rustgevend, ver van de mensengemeenschappen met hun naijver en grote gelijk. En zo was onze reis naar de zon en naar de wortels van onze cultuur en religie, ook nog een heel klein beetje een reis naar het oneindige, voorbij alle verwoordingen. O ja, het eten was excellent. Bruno Segers en Marie-Christine Verbeke
ANTWERPEN SINT - PAULUSKERK DE ARCHIEVEN EN DE BIBLIOTHEEK
In het totaal beslaan de archieven en de bibliotheek 126 strekkende meter. Vergeleken met andere monumentale kerken is ons archief klein, maar het is nog aanwezig. Ons archief is boeiend, belangrijk en oud. Boeiend omdat het wellicht nog nooit gelezen is en alzo een fascinerende tocht door de Antwerpse geschiedenis uitmaakt. Belangrijk omdat er een groot deel van het archief van de oudste kerk van Antwerpen, de voormalige Sint-Walburgiskerk, te vinden is. Oud omdat het oudste stuk dateert uit 1243 en omdat het oudste boek dateert uit 1599. De belangrijkste boeken zijn de 3 delen van “Le Grand Théâtre Sacré du Duché de Brabant” van Sanderus met 283 kostelijke etsen. De klassering en beschrijving van de archieven van de predikheren en van de Sint-Walburgiskerk gebeurden in 1870 door Andries Jan Corneel Goovaerts-Van den Wouwer (18181893). Werkzaam als bediende op het stadsarchief had hij in 1866 zelf de klassering van deze archieven voorgesteld aan het kerkbestuur. De documenten werden daarvoor zelfs bij hem aan huis gebracht. Zijn zoon, Alfons Goovaerts (1847-1922), die toen werkte in de stadsbibliotheek, hielp hem daarbij. In 1884 trad deze in dienst van het algemeen rijksarchief te Brussel; later bracht hij het zelfs tot algemeen rijksarchivaris. Het werk van Andries en Alfons Goovaerts kan niet genoeg geprezen worden. Sinds Andries Govaerts is er veel veranderd. Het archief is uitgebreid geworden met ontelbare stukken van de kerkfabriek, de broederschappen en de parochie. Twee wereldoorlogen en de
grote brand van 1968 waren funest en het archief lag verspreid in het afgebrande klooster en in de verkommerde vochtige noordelijke bijgebouwen. In januari 1996 werd het gehavende historisch archief door de Sint-Paulusvrienden overgebracht naar de eerste verdieping van de nieuwe zuidelijke bijgebouwen boven de huidige schatkamer. Dr.Jos Van den Nieuwenhuizen, erearchivaris van de Stad Antwerpen, werd bereid gevonden om orde te scheppen in deze chaos. Er werd één dag per week aan opgeofferd en met de hulp van Raymond Chapelle en Jos Slootmans nam dit archiefwerk verschillende jaren in beslag. Andries Govaerts had naar de gebruiken van die tijd, alle stukken van de predikheren en van de Walburgiskerk chronologisch geordend, genummerd en opgetekend op lijsten. Daarna werden ze door boekbinder Flor Tillemans in 1870 stevig ingebonden. Al deze documenten zijn nu uit de banden gehaald en in zuurvrije omslagen gestoken en opgeborgen in nieuwe archiefdozen. De optekening en de nummering van Andries Govaerts werden uiteraard behouden. In 2000 werd het archief uitgebreid met een bibliotheek met 1.160 boeken die rechtstreeks of onrechtstreeks betrekking hebben tot de Sint-Pauluskerk en andere historische kerken. Na het vertrek van Dr.Jos Van den Nieuwenhuizen in 2003 werd het werk verdergezet door ondergetekende, geholpen door zijn “compagnon de route” : Alfons Bertels. 19 werkende leden van de vzw Sint-Paulusvrienden en 13 specialisten maakten een integrale inventaris van het patrimonium van de Sint-Pauluskerk ; dit monnikenwerk werd aangevat in augustus 2005 en eindigde in november 2009. Het resultaat is een rijkelijk geïllustreerde inventaris, gepubliceerd als Sint-Paulus-Info 70+71+72. In hoofdstuk L “Boeken en Prenten” worden de voornaamste stukken van het archief en bibliotheek beschreven (ook verschenen op PDF-file). Dit gigantisch naslagwerk was de oorzaak dat verschillende broederschappen tientallen registers in handschrift restitueerden die in bankkluizen bewaard werden. In 2009 werden er twee prachtige registers in handschrift van de oude Walburgiskerk geveild in Brussel en deze kwamen uiteindelijk, dankzij een schenking, eveneens terecht in ons archief. Verder zijn er nog 70 parochieregisters bijgekomen. En tenslotte kwam er nog het uitgebreid archief van de SintPaulusvrienden bij.
Het oudste gedeelte van de muziekbibliotheek kan men er eveneens aantreffen. Vermelden we nog dat in de archiefkamer honderden etsen, plans, prenten, tekeningen, aktes, posters en documenten worden bewaard. Er is bovendien een verzameling van meer dan 10.000 analoge foto’s van 1871 tot 2005 aanwezig. Het archief van de Sint-Pauluskerk te Antwerpen bestaat uit de volgende 4 componenten : 1. P R E D I K H E R E N Allereerst zijn er de archivalia van de vroegere eigenaars van de kerk, de paters dominicanen of predikheren. Op slechts enkele tientallen documenten na gaat het om 18e eeuwse stukken. Aan deze reeks oude documenten werden 306 stukken toegevoegd van 1795 tot 1846, bijna uitsluitend kwitanties van uitgaven gedaan door de laatste kloosterlingen, die in de omgeving van de kerk waren blijven wonen. 2. W A L B U R G I S K E R K Een tweede component zijn archiefstukken uit de vroegere SintWalburgiskerk in de Burcht bij de Schelde. Na het concordaat van 8 april 1802 hadden de dominicanen hun kerk op 25 juli 1802 heropend. In de nieuwe parochie-indeling die de aartsbisschop van Mechelen, Joannes Amandus de Roquelaure, op 6 juni 1803 afkondigde voor gans het aartsbisdom, werd Sint-Paulus opgenomen als parochiekerk in de plaats van de afgebroken SintWalburgiskerk. De niet-verkochte goederen van de kapelanieën in deze kerk gevestigd, werden daarom aan de Sint-Pauluskerk toegewezen; de misverplichtingen werden omgezet in fundaties.
3. K E R K F A B R I E K De derde component zijn de archieven van de kerkfabriek uit de 19e eeuw. Zij betreffen vooral misfundaties en eigendommen van de kerk. Financiële documenten die bewaard bleven zijn de kerkrekeningen en de mandaten vanaf 1803, grootboeken vanaf 1871 en journalen vanaf 1838. De registers van de beraadslagingen van de kerkfabriek zijn slechts vanaf 1847 bewaard, van het bureau vanaf 1861. 4. P A R O C H I E Het zijn vooral registers en guldenboeken van de broederschappen van de Sint-Pauluskerk die onder de noemer “parochie” aanwezig zijn. Verder zijn er nog 70 parochieregisters van 1797 tot 1975, die handelen over geboortes, huwelijken en overlijdens. RAADPLEGING In het totaal krijgen wij ongeveer een vijftigtal aanvragen voor archiefonderzoek per jaar. De meeste vorsers die ons raadplegen zijn universiteiten, studenten, personen die hun stamboom maken; mensen die een kopij willen van een certificaat voor een doop, huwelijk of begrafenis; mensen die hun familie opsporen in verband met erfelijke ziektes enz. Maar ook de SintPaulusvrienden consulteren het archief. De meeste aanvragen komen uit eigen land, maar we kregen ook al aanvragen uit de Verenigde Staten, Nederland, Spanje en Duitsland. Archief en bibliotheek kunnen geconsulteerd worden na schriftelijke aanvraag. Raymond SIRJACOBS
Het digitaliseren van het eeuwenoud archief vordert goed
OP DE TOP ! Kleine Abdoel, de schoenenpoetser van het hotel, zag dat ik een folder over de piramiden inkeek. “Daar werkt mijn vader”, wees hij met een vinger vol schoensmeer op de foto van de piramide van Cheops. “Morgen ga ik ze bezoeken”, antwoordde ik. “Morgen heb ik mijn vrije dag, ik kan uw gids zijn, sir” stelde hij voor. Ik ging akkoord. De volgende dag wilde ik een taxi aanroepen. “De autobus is beterkoop” wist Abdoel. Gedrumd tussen Egyptenaren en met hopen zakken om ons heen reden we door drukke straten de stad uit. Toen we bij de piramide van Cheops uitstapten, werden we omringd door opdringerige kerels. Abdoel schudde ze handig af. De piramide van Cheops is 5.000 jaar oud en 146 meter hoog. 2.300.000 steenblokken van ieder 2,5 ton werden gebruikt bij de bouw.
Abdoel stelde me voor aan zijn vader, een pezig mannetje. “Ik wil graag in de piramide” zei ik. “Dat willen alle toeristen” lachte hij. “Jij ziet er nog sterk genoeg uit om ze te beklimmen. Dat is heel wat anders. Volg me.” We beklommen de piramide langs de noordoostelijke flank. Ik kroop van de ene steen naar de andere. Vrij vlug gutste het zweet in beken van me af. Ik hapte naar adem. Een halfuur later stonden we op de afgeplatte top. Egypte lag aan mijn voeten en ik voelde me een farao. Het dalen ging vlugger. Ik stond nog na te hijgen toen Abdoels vader zei: “Kijk” Langs een van de flanken rende hij de piramide op tot aan de top en keerde terug in welgeteld zeven minuten. “Ik ben de kampioen van de piramideklimmers” lachte hij en stak trots de dikke fooi weg die ik in zijn hand drukte. Jef Briels ____________________________________________________ Verantwoordelijk uitgever: P. Scheelen, St.-Paulusstraat 22, Antwerpen.
