Jaargang 19 nr. 2. Juni 2012

Juni 2012

Jaargang 19 nr. 2

INHOUD Inhoud ________________________________________________________________________ 2 Van De Redactie ________________________________________________________________ 3 Van Het Bestuur ________________________________________________________________ 3 Zondag 2 september Sterwandeling _____________________________________________________ 3 Het Jaar van de Bever ________________________________________________________________ 4 Sprekers voor lezingen gezocht _________________________________________________________ 4 Zomerkampen voor de Jeugd van 11 tot 25 jaar ___________________________________________ 4 Digitalisering (herinnering) ____________________________________________________________ 4

Wat geweest is __________________________________________________________________ 4 26 maart 2012: de geschiedenis van de stroop _____________________________________________ 4 3 april 2012: vlotte Algemene Leden Vergadering _________________________________________ 5 29 april 2012: busexcursie geslaagde voltreffer____________________________________________ 5 1 juni 2012: weinig lezingen geweest_____________________________________________________ 6

Viskes vange (deel 1) _____________________________________________________________ 6 Nieuwe heiligen (2) ______________________________________________________________ 8 Bijzondere Waarnemingen ________________________________________________________ 9 De Woelratten _________________________________________________________________ 13 Agenda 2012 __________________________________________________________________ 14 Lezingen___________________________________________________________________________ 14 Het “wandelschema” & “Korte Tour” __________________________________________________ 14 “De Woelratten” 2011-2012 ___________________________________________________________ 14 Programmaoverzicht 2012 Vogelwerkgroep _____________________________________________ 14 Werkgroep Bloeiende Bermen ________________________________________________________ 15

Bijzondere Waarnemingen

vervolg van pagina: 12 __________________________________ 15

Lente 2012, Bijzondere waarnemingen Langsprietwespbij, Bruine Vuurvlinder, Grote Vos. ____ 17 Bijzondere waarnemingen/ervaringen gezocht! __________________________________________ 21

De Basse-Meuse (23)____________________________________________________________ 21 De Bonne Ville Hasselt _______________________________________________________________ 21 Bonne Ville Herk-de-Stad ____________________________________________________________ 22

Het Sjmaadbieske.______________________________________________________________ 23 Het Bestuur ___________________________________________________________________ 24

Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 2 van 24

Jaargang 19 nr. 2, juni 2012

VAN DE REDACTIE Wederom een wijziging in “De Wissel”. Het vorige nummer (Jaargang 19-1) was gedrukt in plaats van gekopieerd. De verwachtingen waren hoog gespannen en ik was niet teleurgesteld. Het zag er echt stukken beter uit, zeker ook door het gebruik van “glossy” papier. Dit keer gaat het om de “IVN-look”. Het hoofdbestuur heeft gemeend de logo’s van het IVN aan te moeten passen aan deze tijd. Helaas kwam die wijziging net te laat voor het eerste nummer van dit jaar, zodat ik nu midden in een jaargang een aanpassing moet doen. Gelukkig betreft het alleen de logo’s. Met name op het voorblad en in de bladkoppen treft u voortaan de nieuwe IVN-logo’s aan. Bij dit stukje ook nog twee andere varianten (in kleur). Verder een nieuwe rubriek van Jacques Piters over Limburgse vissen. En natuurlijk alle gebruikelijke rubrieken, zoals agenda, waarnemingen, bestuursmededelingen, enz. Veel leesplezier! PDB Ter herinnering: de agenda en “De Wissel” (in kleur) zijn ook elektronisch beschikbaar op internet! Tik onderstaande link in uw browser: http://members.home.nl/peter.de.bie/_sgg/m3_1.htm

VAN HET BESTUUR Zondag 2 september Sterwandeling In het kader van hun jubileum activiteiten organiseert IVN Vijlen-Vaals een samenkomst voor collega afdelingen op de Vaalserberg. Vanaf 13.00 tot 16.00 uur zijn allen welkom. IVN Eijsden doet ook mee. Wij vertrekken, via carpoolen, om 10.00 uur vanaf het Cultureel Centrum naar Vaals waar wij auto’s parkeren en via een wandeling van 1,5 uur naar de Vaalserberg trekken. Na afloop teruglopen naar de auto’s en dan weer richting Eijsden. Te zijner tijd zal er nog via De Etalage aandacht geschonken worden aan deze tocht. Het bestuur rekent erop dat vele leden acte de présence geven.


Pagina 3 van 24


Het Jaar van de Bever Onze afdeling schafte vorig jaar een aantrekkelijke DVD over Bevers aan. Een product van een zekere Willy de Koning. Deze Willy is nog steeds bezig met zijn favoriete dier. Hij stuurde ons de link naar zijn blog waar de liefhebber zijn activiteiten kan volgen. Wilt u dus eens een fanatiek liefhebber onderzoeker bezig zien kijk dan eens op: http://www.europesebever.blogspot.com/ Sprekers voor lezingen gezocht Kent u toevallig iemand die kennis heeft van een natuur, milieu of heemkunde onderwerp schroom dan niet om de persoon eens te polsen om bij ons IVN een presentatie te verzorgen. Durft u zelf niet te vragen, geef dan zijn naam & onderwerp info door aan het bestuur. JC Zomerkampen voor de Jeugd van 11 tot 25 jaar De zomer is in aantocht. Heb jij al plannen? Zou je iets in de natuur willen doen en beleven samen met leeftijdsgenoten? Dat kan. Ga dan mee met een kamp van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie (NJN), de Jongeren in de Natuur (JNM), of Woesteland, de jongeren van het IVN (WL). Deze drie jongerenverenigingen organiseren allerlei activiteiten in de natuur. Het hele jaar door (weekend) kampen en excursies door heel ons land, en dat zonder dat volwassenen zich ermee bemoeien. In ons Zuid-Limburg zijn er kampen van 9 - 19 juli (NJN), van 16 - 23 juli (JNM) en van 21 juli - 2 augustus (NJN i.s.m. JNM België). Voor nadere info raadpleeg hun sites: www.jnm.nl, www.jnj.nl of www.woesteland.nl Het bestuur Digitalisering (herinnering) Voor wie het nog niet gedaan heeft: indien u uw e-mail adres doorgeeft aan de secretaris kunnen we u ook tussendoor van activiteiten op de hoogte brengen. Ook De Wissel krijgt u dan, in kleur, ook via email binnen. Daarom de oproep om indien je voorzien bent van een e-mailadres dit aan onze secretaris Jacques Piters door te geven. Het adres is [email protected] (let op _ streepje tussen jacques en piters!)

Het bestuur

WAT GEWEEST IS 26 maart 2012: de geschiedenis van de stroop 19 belangstellenden, waaronder ook enige niet-leden, waren present voor dit onderwerp. Eckelradenaar Mat Vandewal liet hen op zijn enthousiaste en Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 4 van 24


deskundige manier kennis maken met de geschiedenis van de stroop in onze contreien. Al vroeg werd er bekend dat men door persen en koken van pitfruit (appels en peren) een product kon maken waarmee het goede uit dat fruit bewaard kon worden. Het werd een ambacht dat voor eigen gebruik en later voor gebruik door mededorpelingen geld in de lade bracht. In principe was het productieproces voor iedereen gelijk maar elke stoker wist door een bepaalde combinatie van appels en peren, en sinds Napoleon ook bieten, een eigen smaak te creëren. Na WO II verdwenen de laatste ambachtelijke stroopfabrieken. Nu wordt het product enkel nog grootschalig geproduceerd. Toch zijn er nog enkele liefhebbers van streekproducten die op de oude ambachtelijke manier stroop maken. En dan ook nog met biologisch geteeld fruit. Er zaten kenners in de zaal want de heer Vandewal kreeg heel wat vragen te beantwoorden. En dat lukte hem goed. Een warm applaus was dan ook zijn beloning, gevolgd door de bekende enveloppe met inhoud. 3 april 2012: vlotte Algemene Leden Vergadering Het voltallig bestuur mocht 16 leden begroeten op deze jaarlijkse vergadering waarin verantwoording afgelegd wordt van het doen en laten van de afdeling. Vicevoorzitter Maarten van de Sande leidde de vergadering en samen met de betrokken bestuurders werden de agendapunten afgewerkt. De aanwezigen waren blijkbaar tevreden over hetgeen in de stukken stond en over de nadere toelichtingen. Naar aanleiding van enige vragen werden zaken als geen Eikelmuis onderzoek meer door onze vrijwilligers, sprekers voor lezingen en eventuele andere datum, veranderingen binnen het IVN en eventueel bezoek aan de Floriade extra uitgelegd. Na de koffiepauze werd er een film getoond over het natuurgebied De Beegder Heide. Hierna was er nog tijd voor een hapje en een drankje. 29 april 2012: busexcursie geslaagde voltreffer De tocht Rötgen-Monschau verliep onder uitstekende wandelomstandigheden. 400 meter ploeteren door de modder kon de pret niet deren. Het lange valse plat zorgde voor zweet. Zo nu en dan was de afkoeling door een straffe wind welkom. Met Jo Seegers erbij onderweg heel wat waarnemingen van vogeltjes. Jo ziet en hoort alles. Wat denkt u van een Sprinkhaanzanger? Nooit van gehoord maar Tineke de Jong hoorde hem ook. Voor de overigen waren de vlucht van Rode Wouwen en de roep van een Koekoek al bijzonder. Bij Reinartzhof kwam ik dan aan mijn trekken. Zowel Hagedissen (welke?) als Hazelwormen. En ook een mannetje Oranje Tipje. Op de terrasjes van Monschau was het na afloop in de zon goed toeven.


Pagina 5 van 24


Herman Heemskerk had weer 50 tevreden klanten. De volgende tocht door de Eifel zal op 28 oktober a.s. zijn. Dan lopen wij een deel van de Eifelsteich naar het fraaie plaatsje Einruhr. 1 juni 2012: weinig lezingen geweest De vaste kern bezoekers heeft het ongetwijfeld gemerkt. Er is dit voorjaar slechts 1 lezing geweest. Tijdens de ALV werd geopperd om een andere avond te kiezen. Dat helpt niet v.w.b. het aantal bezoekers. De meeste sprekers willen op maandag of donderdag. Daarbij komt ten eerste dat schrijver dezes meestal op donderdag en dinsdag verhinderd is vanwege andere verplichtingen. Daarbij komt ten tweede dat schrijver dezes een computerleek is en niet via email contacten kan leggen. Wie stelt zich beschikbaar om via Google informatie over kandidaat presenteerders op te speuren en afspraken te maken? Bijvoorbeeld door op de sites van andere IVN afdelingen te kijken. Gaarne contact met mij. In september komt er een lezing over Bijen. In oktober een over Orchideeën door Mark Engels. Jean Creuwels

VISKES VANGE (DEEL 1) Vele generaties lang bestond het vertier van de jeugd aan de Maas uit het vertoeven langs het water. Eén van de bezigheden was daarbij het “viskes vange”. Het met de hand of een schepnetje vangen van Maasvisjes was een bedrevenheid die sommige buurtkinderen meer lag dan andere. De kunst was om bij laag water en zonnig weer tegen de stroom in te lopen en stenen om te draaien om te zien wat eronder zat. Zo leerde je gaandeweg vele soorten kennen. Eerst met de dialectnaam (“Ejbelke”, “Ruts” of “Goeëvie”), later met de Nederlandse naam. Het verhaal begint voor mij bij Laag-Caestert, alwaar kinderen in de jaren ’60 aan de oevers van de zeer ondiepe Grindmaas bij warm zomerweer onder begeleiding mochten spelen. Met de hand, een conservenblikje of een jampot werden “Koeleköpkes” gevangen. Hiermee werden toen niet de Kikkervisjes bedoeld, maar de doorzichtige vissenlarven met ogen als zwarte kooltjes (soms uitgesproken als “Koeëleköpkes”). Voor Pa waren Koeleköpkes in zijn jeugd de zwemmende beestjes in de regenton (muggenlarven). Koeleköpkes in de zin van kikker- of paddenlarven kwamen er in de jaren ’60 minder voor dan nu, mogelijk als gevolg van het gedecimeerde kikkerbestand na de zeer strenge winter van 1963 of door bepaalde soorten vervuiling. Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 6 van 24


Als verklaring voor de naam “Koelekop” wordt soms gegeven dat het diertje in “koelen” (kuilen, poelen) leeft. Het kikkervisje heet in het Rijnlands “Käulingskopp” en in het Duits “Kaulquappe”. “Kaul” schijnt eigenlijk “bol”, “gebogen” of “gewelfd” te betekenen. Dit hangt dan ook weer samen met de welving van een kuil. Eigenlijk is de Koelekop waarschijnlijk genoemd naar zijn kogelronde kop. Een dikkopje dus. Een associatie met de zwarte steenkolen zal er voor velen bij ons echter wel blijven bestaan. Gevist werd er dus met handen, blikjes, glazen potjes en emmertjes. Later kwamen daar de schep- en vlindernetjes bij. Sommigen gingen daarna over op de hengel (“visgeerd” of kortweg “geerd” genoemd). Daarmee werden ook grotere vissen gevangen. Deze zullen hier ook aan bod komen. Gevist werd met allerlei soorten aas. Van “deeg” (brood) tot Maïs en kersen en van “Pieringe” (Regenwormen) en “maoje” (maden) tot “Vers de vase”, kleine rode wormpjes die uit de natte modder (“muejer”) konden worden geschept. “Vers de vase” is overgenomen uit het Frans. Kleine aasvisjes konden ook worden gevangen met een kruisnet1 (“‘nnen averóól” of “e kruusnêt”). Dit kruisnet met een stok eraan kon men zelf maken (“de moos dich ’n averäölke maoëke”, werd er dan gezegd). Maar meestal kwam dit er niet van. Het vishaakje werd “engelke” of “häökske” genoemd. Een blinkend metalen kunstvisje “e laeëpelke”. De visdraad “de lijn”. De dobber “d’n öpper”. Het topje van de hengel “de wîppel”. De fuik (voor Paling en dergelijke) was op zijn Limburgs “foek” (lang uitgesproken). In enkele afleveringen van “viskes vange” komen de verschillende soorten vis uit de Maas, Voer en Berwijn aan bod, met de in de jaren ’60 overgeleverde dialectnaam. Het boek “Vissen in Limburgse beken” van het Natuurhistorisch Genootschap geeft een goed overzicht van de soorten. In de Kroniek van de Abdij van Sint Truiden worden soms vissoorten genoemd, die in de Middeleeuwen in kloosters werden gegeten en van waar deze vis afkomstig was. Achtereenvolgens komen zo soorten aan bod als Awbel (Ejbelke), Baoës (Baoërs), Berb, Truut, Nuuëgenuiger, Sjtéénrutske, Ruts, Briesem, Sjnorvis (Katvis), Sjtaeëkelbaeëske, Meivis, Ziepuutsje (Maastrichts), Kèrp, Bliekske, Maon, Kwakbol (Maastrichts), Iel, Jüdsje, Koeleboets (Moelings), Goeëvie, Gruiske (Maastrichts), Kommel, Sjnook, Sjookbaoërs, Spiereling (Maastrichts), Sjteur, Wind, Zalm en Law. Jacques Piters 1

Kruisnetten mogen tegenwoordig alleen nog maar door beroepsvisers gebruikt worden!


Pagina 7 van 24


NIEUWE HEILIGEN (2) Ook in april, mei en juni zijn er heel wat “Nieuwe Heiligen” dagen. Te beginnen met inderdaad 1 april. 1 apr 2 apr 7 apr 11 apr 14 apr 17 apr 19 apr 22 apr 23 apr 26 apr

Dag van de Vrolijkheid Internationale Dag van het Kinderboek Wereld Gezondheidsdag Wereld Parkinson Dag Dag van de Popmuziek Dag van de Gezonde Schoolkantine Holocaust Herdenkingsdag Dag van de Aarde Werelddag van het Boek en de Auteursrechten Dag van de Jeugdhelden

1 mei 3 mei 6 mei

Dag van de Arbeid Werelddag van de Persvrijheid Internationale Anti-dieetdag Internationale Dag van de Lach 8 mei Wereld Rode Kruisdag 9 mei Dag van Europa 10-20 mei Week van het Hollands Bier in Maastricht 12 mei Wereld Fair Trade Dag 13 mei Moederdag, voorafgaand Moedernacht Open Poorten Dag 12/13 mei Nationale Tuin Bijen teldagen 13-19 mei Nationale Vogelweek 15 mei Internationale Dag van het Gezin

16 mei 18 mei 20 mei 21 mei 22 mei 25 mei 26 mei 27 mei 28 mei 30 mei 1 juni 4 juni 8 juni 12 juni 16 juni 17 juni 20 juni 21 juni 26 juni 30 juni

Verantwoordingsdag (gehaktdag) Internationale Museumdag Annie M.G. Schmidt-dag Werelddag voor Culturele Ontwikkeling Internationale Dag van de Biodiversiteit Internationale Dag van de Vermiste Kinderen Nationale Hengeldag Dag van het Park Dag van het Kasteel Dag van de Passie Internationale Dag van het Kind Internationale Dag van de Onschuldige Kinderen Wereld Oceanen Dag Internationale Dag tegen de Kinderarbeid Dag van het Afrikaanse Kind Vaderdag Wereld Vluchtelingen Dag Wereld Humanisme Dag Internationale Dag ter ondersteuning van Slachtoffers van Marteling Nederlandse Veteranendag

Heel wat gelegenheden om aandacht aan te besteden dus: voor elk wat wils. En niet vergeten, alleen in ons dorp: 10 juni Bronkzondag, 11 juni Bronkmaandag en 12 juni Bronkdinsdag. In Gronsveld komt daar nog het woord “Grote” voor. Er waren in deze 3 maanden Nationale Collecte Weken voor: Maag-LeverDarm Stichting; Alg. Ned. Gehandicapten Organisatie; St. Nationaal Epilepsie Fonds; Prins Bernard Cultuurfonds; Astma Fonds; St. Nationaal Fonds Kinderhulp; Fonds Gehandicaptensport; Nederlandse Hartstichting. Voor de vogelaars is 2012 “Het Jaar van de Klauwieren”, voor de zoogdierfanaten: “Het Jaar van de Bever” en voor de entomologen “Het jaar van de Bij”. Jean Creuwels Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 8 van 24


BIJZONDERE WAARNEMINGEN • 01.03 Liefst 27 (zevenentwintig) Grote Zilverreigers present. • 02.03 In het bos laten de Grote Bonte Spechten zich niet alleen horen maar ook zien. Buiten het Rijckholterbos veel sporen van Wilde Zwijnen. De dieren zelf krijg ik niet te zien. Het bos ontdoet zich langzaam maar zeker van zijn winterse doorkijk blouse. De bodem kleurt groen, ook al van Bosanemonen, alvorens het wit van de voorjaarsbloeiers verschijnt. • 04.03 Mijn eerste bloeiend Speenkruid in de berm van de Voerenweg bij Kerenshof. • 05.03 De Grote Zilverreigers zijn er niet. Even een rekensom. 1 Reiger eet 2 á 4 muizen per dag. Zij zijn zowel in januari als in februari met minstens 20 stuks present geweest op de akkers. Dat maakt minimaal 20*60*3=3600 opgegeten muizen. En dan zijn er ook nog Blauwe Reigers actief geweest. Plus de Torenvalken, Buizerds, Kiekendieven en Ruigpootbuizerds. In het Rijckholterbos 1*9 en 1*6 Reeën. Op de bosbodem al het eerste groen van de Bosanemonen. • 06.03 Irene ziet een grote vlucht Kraanvogels noordwaarts trekken boven de Riesenberg. Ook meldingen door anderen. • 07.03 Liefst 7 Vlaamse Gaaien langs de Ezelsweg bij het Mescher Plukbos. • 10.03 Jef Spons ziet een Rode Wouw boven de Beezepool. Jef meldt ook den dode Das langs de Hallembaye. Een automobilist meldt een dode Das langs der weg tussen Klein Haasdaal en Meerssen. Een visser ziet een IJsvogel langs de Maas • 12.03 Mijn eerste bloeiend Maarts Viooltje langs de Maarlanderweg. In de lucht een Groene Specht. • 13.03 Dode Das langs de weg van Aalbeek naar Nuth. Volgens de melder de 2e binnen een week! • 14.03 Meer dan 20 Muurhagedissen in de middagzon. • 15.03 Irene en ik zien onze eerste Kleine Vos van dit jaar. • 18.03 Mijn neef Hub Creuwels ziet een flinke dode Das liggen langs de Batticestraat iets ten zuiden van het Withuis. • 19.03 Tot dit moment nog geen meldingen van dode Dassen in onze omgeving. Wel elders. John de Visser ziet tot twee keer toe een dode Das langs de weg tussen Aalbeek en Nuth. Ook langs de weg tussen Klein Haesdal en Meerssen een dode Das. Floris van Koppen ziet er een langs de Rijksweg in Margraten en eentje langs de Spaubeeklaan in Geleen. • 21.03 Bloeiende Witte Bosanemonen en Maarts Viooltjes langs de Maarlanderweg. Een wielertoerist ziet een dode Das langs de weg tussen Plombières en Hombourg. Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 9 van 24


• 21.03 De Muurhagedissen hebben het voorjaar in de kop. Er wordt driftig gevochten om een goede plek en er wordt ook al volop gepaard. Broer Jef ziet een witte vrouwtjespad (met manlief erop) in de tuinplas. Iets unieks. Hij vangt haar helaas niet. ‘s Avonds bij mijn eerste observatie ook al mijn eerste levende Das. • 23.03 Met Joost van Koppen e.a. Voetspoor 212 uit 2007 van wijlen, een wandelkameraad van mij, Pie Dols gelopen. Bij uitstekend lenteweer een fraaie tocht in de omgeving van het Ardennen stadje Durbuy. Geen wild maar van de vogels wel Kruisbekken. De Citroenvlinders mochten er ook zijn. Overal voorjaarsbloeiers. De bijzonderste waarneming was een foeragerende vleermuis om ca. 13.30 uur! • 24.03 Op de Riesenberg ook dit jaar een 50-tal bloeiende Wilde Narcissen. De Zilverreigers zijn nog maar amper te zien langs de Bronckweg. Zij zijn merendeels al vertrokken naar hun broedgebieden in Zuid Frankrijk en/of Spanje. • 25.03 Ik zie 2 Muurhagedissen langs de Rue de Jupille in Visé. Een bekende plek. • 26.03 Bij De Beuk een drietal exemplaren van de Bosgeelster, staan er inmiddels al enkele jaren. Tevens op de westelijke helling een en al activiteit. De leerlingen van de Openbare Basisschool van Mesch bezig met het verwijderen van overtollige struiken en andere opslag! Onder leiding van het IKL, Dhr. Joosten. Het adoptieplan langs de Steenbergsweg in Mesch waaraan zij meededen is afgelopen en deze nieuwe activiteit hier past in het streven van het schoolbestuur om de leerlingen toch minstens eenmaal per jaar vertrouwd te maken met de natuur door zelf iets doen in die natuur. Op deze plek kunnen, mits inderdaad de struiken wegblijven, onder andere orchideeën te voorschijn komen! • 27.03 Mijn eerste Hazelworm bij de Krekelberg. Een echt kleintje van 1 lucifer dikte en 3 lucifers lengte. Onder aan de helling bij De Beuk dan mijn eerste 2 Levendbarende Hagedissen. • 28.03 Links en rechts bloeien ook al Pinksterbloemen. In het bos ook een enkele Daslook plant in bloei. • 29.03 Marie-José ziet haar eerste 2 Dassen van dit jaar in het Mescher Plukbos. Langs de Rijksweg tussen De Heeg en Gronsveld bloeien volop Pinksterbloemen. • 30.03 In Lyxhe wordt een nieuwe wijk aangelegd. Naam “Clos des Orchidées”, een verwijzing naar de orchideeën pracht op het Lyxhe deel van Montagne Saint Pierre dat helaas volledig afgegraven is door de CBR. @ 06.03 Jan en Annemie Speckens zien 35 kraanvogels vanuit zuid richting noord vliegen. Eerst een beetje door elkaar vliegend maar na 10 minuten in een grote v-formatie naar het noord/oosten. Gezien boven het oude Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 10 van 24


@ @ @ @

@ @ @

• @

• • @ •

• •

•

raadhuis (Breusterstraat) om 16.00 uur. Om 16.45 uur weer een groep van ongeveer 40 kraanvogels van zuid naar noord in een mooie v gezien boven de Beezepool. 10.03 en 11.03 Annemie Speckens ziet een Atalanta in haar tuin (Beezepool). 15.03 Gerard Hornstra ziet bij het Savelsbos: Gehakkelde Aurelia en een Kleine Vos. 18.03 Wim Souren meldt: gisteravond 7 over 12 uur zagen wij een Steenmarter oversteken bij nr 59 in de Burg. Wijnandsstraat. 23.03 Gerard Hornstra meldt een Dagpauwoog, Witte Kwikstaart bij de vijver in een tuin in Gronsveld, terwijl op enkele meters afstand acht mensen op het terras zitten. 26.03 aan de Voerenweg, helling naar St Geertruiderweg vindt Gerard Hornstra een dode Blauwe Kiekendief (vermoedelijk). 27.03 Wim Souren ziet in de Maas bij Itteren ter hoogte van de kerk een koppel Bergeenden omsteeks 11.05 uur ‘s morgens. 28.03 Wim Souren ziet om 6.40 uur een Das bij de laatste bomen op de Steenbergerweg richting Eijsden. 31.03 Marie-José ziet een bijzonder fraaie Vos de Rondelen in Mheer oversteken. Op de Bertenberg bloeien ook Muskuskruid, Sleutelbloemen en Klaverzuring. 31.03 Wim Souren ziet omstreeks 5:45 uur op de Rijksweg, 15mtr voor de eerste huizen van Withuis een Das het fietspad oversteken richting A2, de fruitbomenwei in. 01.04 Geen 1 april grap, al om 20.20u laat zich een Das bewonderen. Mevr. Janssen-Piters meldt een dode Das langs de Steenbergsweg. 02.04 Broer Martin ziet zes dassen op de burcht in het Mescher Plukbos. 03.04 Gerard Hornstra ziet een Blauwtje bij de Brikkenoven, Gronsveld. 04.04 Hub Reumers meldt een dode Das langs de A2 te hoogte van de Knuvelkes. En daar ook een dode Kerkuil. Op ons plekje in Mheer toch 1 Levendbarende Hagedis ondanks de kou. 05.04 Weer melding van een dode Das langs de Steenbergsweg! 06.04 Met Joost e.a. naar directe omgeving Korneliënmünster voor een tochtje door het dal van de Inde. Veel te koud dus geen insecten te bespeuren. Wel de vogels met als treffers: Grote Gele Kwik en Rode Wouw. Ook de voorjaarbloeiers waren present. Massaal Gele en Witte Bosanemonen, Paars en Wit Voorjaarshelmkruid, alle soorten Viooltjes. Toppers met slechts enkele exemplaren: Geelster en Bleke Schubwortel. Daarna nog een bezoekje gebracht aan de Breinigerberg, een natuurgebied in een voormalig wingebied van ertsen. Dus volop zinkflora. 07.04 Om 14.50u mijn eerste hoor- en zichtwaarneming van een Koekoek, op een boomtak in het Plattebos. In de buurt van Sittard en in het dal van


Pagina 11 van 24


•

•

•

•

•

• •

de Rode Beek is al op 2 april de Koekoek gehoord. 08.04 Al dappere Eenbessen te zien van 4 cm hoog. De Lelietjesvandalen staan al prachtig in hun groen kleed. De Wilde Narcissen op de Riesenberg zijn uitgebloeid. Nestkasten Eikelmuizen volop in gebruik door Vogels, hoofdzakelijk Koolmezen. Ik zie een verkleumde grote Hazelworm onder een klomp vuursteen. 09.04 Een struik (Berg?) Trosvlier kom je ook niet elke dag tegen in het Savelsbos. Een reebok wordt verstoord door een loslopende hond. Baasjes weten van niets, zoals gebruikelijk. Het is Paasmaandag: in Hasselt wordt het Belgisch Limburgs Carnavalseizoen afgesloten met de laatste optocht. 10.04 Kees van Koppen meldt een dode Das langs de weg van Eckelrade naar Cadier en Keer. Kees is de oudste zoon van Joost. Zijn broer Jeroen meldde onlangs een dode Das en de benjamin Floris heeft ook al een dode Das gemeld. Joost heeft gelukkig maar drie zonen. 10.04 Voerentocht gemaakt. Goed voor 1*1 en 2*4 Reeën. In Ketten ook een mooie partij Groot Hoefblad. Merkwaardig toch! Langs de Voer om de 50 meter een bord Privaat Vissen. Ik heb er nog nooit een Forel in het water gezien. Overigens kunnen er geen vissen uit de Maas hier komen. Eigenaar Plantaz van de Muggenmolen in Hoog Caestert heeft enige jaren geleden de bouw van een vistrap bij hem tegen gehouden. Stond te weinig geld tegenover! De attente kijker kan langs de Graaf de Geloeslaan in de Voer Kopvoorns (Maonen) en Barbelen (Berpen) zien. Mijn neven Paul en Hub vangen overigens heel wat Brasems, Karpers, Snoeken en Meervallen van buitengewone afmetingen in de Maas. Weinig vogels, ook voor hen te koud? Toch wel dassensporen in de vorm van wissels, haren aan prikkeldraad en poepputjes. 11.04 Je zou haast gaan geloven dat het goed gaat met onze natuur. Zie ik me daar toch in de vroege middag binnen 20 minuten langs de Voerenweg één Vos, één Eekhoorn en één Hermelijn. Op een aantal plaatsen bloeiend Look zonder Look en Stinkende Gouwe. 12.04 Meike Sabel ziet liefst vijf reeën op het grasland langs het Eijsderbos bij De Bukel. 15.04 Een avondje kou lijden om geen Das te zien. Wel een fraaie reebok. Van te voren loop ik even over de Hogeberg. Tot 5 jaar geleden steeds goed voor Hazen en Reeën. Nu voor de zoveelste keer niets. Op de Daolekaomers staat een flinke partij Gele Bosanemonen. Zie verder op pagina: 15


Pagina 12 van 24


DE WOELRATTEN Maart In maart hebben de “Woelratten” net als vorig jaar aansluiting gezocht bij de NL-doe-dag. Dat hebben we dit jaar gedaan door assistentie te gaan verlenen bij de wilde planten kwekerij van Yvonne Velthuis in Cadier en Keer. De bedoeling was om de tuin, na Vóór ... de winter, weer klaar te maken voor het nieuwe seizoen. Met veel enthousiasme hebben de kinderen de containervelden ontdaan van dode bladeren en ander ongerief. Intussen werd door Yvonne nog allerlei wetenswaardigs over de tuin en wilde planten verteld. En natuurlijk tussendoor nog Ná ... een lekker stukje vla om de inwendige mens te versterken. April Het begon al lekker lenteachtig te worden in april en op een mooie zaterdagochtend zijn we naar Mesch gefietst. Aldaar zijn we de Stenenberg opgelopen en hebben een bezoek gebracht aan het insectenhotel. In de weilanden van de heer Stoffels is altijd van alles te beleven: bloeiende fruitbomen, poelen met kikkervisjes en ander waterleven en ook nog naar insecten gezocht in het weiland, op de stobbenhoop en tussen de hoop mergelstenen. Mei Een klein clubje kinderen heeft zich rond het gemeentehuis bezig gehouden met de bomenspeurtocht en natuurfotografie. Leden De Woelratten zoeken nog steeds nieuwe leden. Dus als u kinderen, kleinkinderen, neefjes of nichtjes heeft in de leeftijd van 7 – 12 jaar, met belangstelling voor de natuur, maak ze een attent op de jeugdclub “De Woelratten”. PDB Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 13 van 24


AGENDA 2012 Lezingen 23 april Onderwerp nog te bepalen 20.00 uur De Dassenburcht is open vanaf 19.30 uur en wij beginnen stipt om 20.00 uur. Inclusief pauze tot 22.15 uur. Zodra verdere gegevens bekend zijn volgt tijdige publicatie in de regionale pers. Getracht zal worden in elke laatste week van een maand een spreker te vinden. Houdt de lokale pers dus in de gaten.

Het “wandelschema” & “Korte Tour” 27 juni Aubel, 8km (Bramentocht) 11:00 uur De wandelingen starten steeds om 11.00 bij het Cultureel Centrum in Eijsden en worden tijdig aangekondigd in de *Etalage*. Verdere informatie bij Rosa Vranken 4091606 of Willy Theunissen 4091891

“De Woelratten” 2011-2012 16 juni 3 sept 15 sept 8 okt 27 okt 5 nov 17 nov 3 dec 15 dec

Zaterdagactiviteit (thema nog te bepalen) voorbereiden Zaterdagactiviteit (thema nog te bepalen) voorbereiden Zaterdagactiviteit (thema nog te bepalen) voorbereiden Zaterdagactiviteit (thema nog te bepalen) voorbereiden Zaterdagactiviteit (thema nog te bepalen)

10:00 uur 20:00 uur 10:00 uur 20:00 uur 10:00 uur 20:00 uur 10:00 uur 20:00 uur 10:00 uur

Programmaoverzicht 2012 Vogelwerkgroep Datum Tijd Activiteit Trefpunt/contact MEI Periode 16 mei Tijd in Broedvogelonderzoek langs de Wiel Wijckmans, t/m 15 juni overleg Voer. tel: 4081941 JUNI Periode 1 juni Tijd in Controle uilenkasten Frans Dassen, t/m 22 juni overleg Tel: 4091283 Zaterdag 30 09.00 Excursie Eijsder Beemden Eijsder Beemden JULI Periode 13 juli Huiszwaluwtellingen Thérèse Vriens, t/m 27 juli Tel: 4085410 Wil je deelnemen aan een excursie (behalve die naar de Eijsder Beemden), meld je dan s.v.p. aan bij Ed Bayens ([email protected]; tel. 4091024). Aan de activiteiten van de vogelwerkgroep kan in principe elke IVN'er deelnemen. Hebt u belangstelling om vogelaar te worden? Bel! Leiders Wiel Wijckmans (4081941) en Paul Wijckmans (3645344).


Pagina 14 van 24


Werkgroep Bloeiende Bermen Voorlopig programma: 22 juni kade het Bat selectief wieden 13:30 uur 29 juni per fiets vanaf hoek Bachstraat bij speelplek - Voerenweg; inven- 13:30 uur tarisatie bloeiende bermen 27 juli per fiets vanaf kasteel - Tiende Vrij; inventarisatie bloeiende 13:30 uur bermen 31 aug ‘t Tiende Vrij inventariseren 13:30 uur 28 sep kade het Bat selectief wieden 13:30 uur 26 okt vertrek per auto; bezoek groeve (Curfs indien toegankelijk, an- 13:30 uur ders andere groeve) 30 nov nog in te vullen 13:30 uur Bel of mail even naar Tineke 043-3521109 of [email protected] als je belangstelling hebt om een keer mee te gaan. Soms wijzigen we ons plan.

BIJZONDERE WAARNEMINGEN

VERVOLG VAN PAGINA: 12

• 17.04 De wandeling van de busexcursie, Roetgen-Monschau, mee voorgelopen. Veel te koud en stevige wind. Toch zo nu en dan het zonnetje, en dat deed deugd. • 22.04 Tijdens Liege-Bastogne-Liege zoomed de cameraman in op een Rode Wouw. • 23.04 Tussen de buien door even het bos in. Goed voor één Morielje. Een wijfje Pimpelmees zit op het nest. • 24.04 Een zeug van de Bonte Bentheimers heeft een worp van negen biggetjes gehad. Die vinden het zalig om in de modder te ravotten. @ 25.04 Wim Souren meldt: vanmorgen om 9.30 uur liep een Haas bij ons door de Burg Wijnandsstraat. Kwam de Brederodestraat uit en liep de Bellefleur, richting spoor weer in. Daar verloor ik de Haas uit het oog. • 25.04 Irene hoort haar eerste Koekoek bij de sporthal in Gronsveld. Jan Waber meldt dat hij de Koekoek al geregeld hoort bij het Europapark en in het Vroendel. Langs de Molenweg in Amby is een Terragator druk bezig. Dat is geen reptiel maar een monstermachine die eerst de grond 10 á 15 cm openscheurt en dan bemest. • 26.04 April is volledig in het water en de kou gevallen v.w.b. het observeren. Toch ziet Marie-José haar eerste twéé jonge Dassen. Ik moet het op dezelfde burcht doen met 3 jonge Vossen en hun moer. • 27.04 Ik zie, op een andere burcht, mijn eerste jonge Dassen van dit jaar. Vier stuks samen met hun ouders en drie jaarlingen uit 2011. Onderweg nog een nest, zes, jonge Vossen. @ 27.04 Jan en Annemie Speckens: Meikevers voor het oude Raadhuis, • 30.04 Wim Souren: vanochtend gezien bij de etalage van Garage Brouwers aan de kant van het spoor om 5.15 uur een Boommarter. Toen ik om Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 15 van 24


•

• • •

• @

•

@

•

•

6.15 in Mesch in de Bovenstraat kwam hoorde ik weer het getik van een Specht op een schoorsteenplaat. Ik had nu de kijker meegenomen om zeker te weten of het er een werkelijk was. Ja, het was de Grote Bonte Specht die ieder morgen aan het drummen is op de stalen plaat van de schoorsteen. Een uitzonderlijk gedrag. Vooral voor de bewoners van dit huis. In de Klokkenstraat 3 waren de Huiszwaluwen terug op het nest. 30.04 Ook Irene ziet haar eerste jonge Dassen van dit jaar. Vier stuks in gezelschap van Pa, Ma en 1 jaarling. Duidelijk dezelfde ouders als vorig jaar. 01.05 Op de terugweg van dassenobservatie horen wij de roep van meerdere Vroedmeesterpadden in de Daor, bij de bank. 01.05 Jan en Annemie Speckens: Kleine Beer-vlinder op 1 mei bij ons op het tuinpad, Beezepool. 07.05 Irene ziet een Koninginnepage langs de Köbbesweg en hoort er een Koekoek. 08.05 Op de tralies van de afsluiting van groeves in de Riesenberg zitten honderden Onzelieveheersbeestjes. Zo te zien 2 soorten, andere tekening, en van elk soort zowel mannetjes als vrouwtjes, andere kleur. ’s Avonds weer de Vroedmeesterpadden, geen Dassen. In de late middagzon zijn de Muurhagedissen volop actief. 10.05 Alom wordt het eerste gras, op sommige plekken heel lang, gemaaid. Nu nog zien binnen te krijgen, nat of droog. 10.05 Jan en Annemie Speckens: Meikevers bij ons in de tuin, Beezepool. 11.05 Een tocht gemaakt door het Fagne de Banneux. Nat en modderig, zo nu en dan een korte bui. Wie dit stuk GR kent zal zich wel iets kunnen voorstellen. Wel begeleid door de roep van meerdere Koekoeken waarvan wij er één te zien kregen. Ook één Eekhoorn en één fraaie Boshaas gezien. 12.05 Jan en Annemie Speckens: Ooievaar in Oost-Maarland overvliegend van uit de Eijsder Beemden richting Eijsden. 13.05 Een dode Egel langs de Parrestraat. Boven de Eijsder Beemden en boven Ternaaien roept een Koekoek. Ik ga eens kijken hoe het gras opgeladen wordt op de akkers van St. Amand. Een Vos schrikt van het lawaai en vlucht weg. In het Plattebosje slechts één Bergnachtorchis. Drie jaar geleden waren dat nog 5 planten. 14.05 Jef Spons meldt dode Bunzing langs de Boomkensstraat. Zijn dochter Manon ziet om 23.00u een Das lopen over de Klokkestraat. In de berm van de Hoolstraat bloeien 9 plukjes Vogelmelk. Op een aantal wegen zit er een Witte Kwikstaart. Tussen het asfalt vinden die blijkbaar iets van hun gading.


Pagina 16 van 24


• 15.05 Het gras is binnen, nu dus tijd voor nieuwe mest. De akkers op St. Amand kleuren zwart van dat spul. Met de kraan vol open wordt er geïnjecteerd. Langs het pad dwars door de Sjechelder en langs de Maarlanderweg heel wat Zwarte Rapunzels met hun blauwe bloem. Ook al Keverorchissen en Eenbessen. • 16.05 De orchideeën van Lanaye gaan bekijken. Ik was niet alleen, er stonden nog 3 auto’s met Nederlandse nummerborden. Hun inzittenden liepen rond gewapend met camera’s voorzien van superlenzen en statief. • 18.05 Met Joost en aanhang, waaronder liefst vier 10-jarigen, Voetspoor 188 uit 2004 gelopen in de omgeving van Comblain-au-Pont. Een 2e herhaling. Uitstekende omstandigheden, genoeg bijzonderheden om de halve “Wissel” vol te krijgen. Ik beperk mij tot planten als: Mannetjesorchis, Bergnachtorchis (legio, zo maar in de berm), zelfs een tiental Vogelnestjes en de Witte Rapunzel. In de lucht Rode Wouw en Wespendief. Langs de Ourthe verse Beversporen. • 19.05 Een Meikever vliegt pardoes tegen mij aan. • 20.05 Op de Drieheuvelen ook een flinke pluk Vogelmelk. • 22.05 Broer Martin ziet tijdens zijn 1e waarnemingsavond direct al een Bever in de Maas. Nagenoeg op dezelfde plek als vorig jaar met hetzelfde gedrag. Dezelfde Bever dus? Op de Kooiestraat liefst negen Witte Kwikstaarten! • 25.05 Neef Paul vangt een Snoekbaars van 81 cm. Een grote echte Snoek ontsnapt hem. Een kameraad van Paul haalt een Meerval van 105 cm uit het water. Op heel wat plaatsen wordt de 2e grasoogst binnengehaald. • 26.05 Zowel 1 Koekoek als 1 Sperwer laten zich zien in Laag Caestert aan mijn jongste broer Jef. Enige jeugdige vissers zien tevens 1 IJsvogel boven de Voer. Ik kan ‘s avonds van 21.45 tot 22.30 uur genieten van zes jonge Vossen die onder toezicht van hun beide ouders ravotten op het weiland voor hun burcht. In de onmiddellijke omgeving blijven de Konijnen rustig eten van het gras. Geen Das te zien hoewel bepaalde deskundigen stellen dat het een bewoonde Dassenburcht betreft. Jean Creuwels, met dank aan de melders Lente 2012, Bijzondere waarnemingen Langsprietwespbij, Bruine Vuurvlinder, Grote Vos. In de eerste lentemaand bloeit op 3 maart Speenkruid op het Veldje, op 4 maart Klein Hoefblad. Op de Bron in Breust twee Woerden en een Eend. Maandag 5 maart deelt de winter nog een tik uit in België met zware sneeuwval bij Kortrijk. Dinsdag 6 maart een Staartmees in Margraten. Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 17 van 24


Vrijdag 9 maart ziet het er beter uit. Aardhommel (koningin) op Winterheide in Wolder en Dagpauwoog in achtertuin aan de Pastoor Pendersstraat in Banholt. Zondag 11 maart. Tussen 11 en 12 uur ineens sterke zon. Lentegevoel. Vijf Kleine Vosvlinders op het Veldje en in de Kennedylaan (op Winterheide), 2 Gehakkelde Aurelia’s in de Hubert Smeetsstraat. Groene Specht bij het gemeentehuis (“Mierts Vuuële” genoemd vanwege zijn hinnikende lach). Woensdag 14 maart. Aan de avondhemel zijn in het westen 2 lichtjes te zien: Venus en Jupiter. Donderdag 15 maart. Lentedag, 19 à 20°C. Maar liefst 22 vlinders gezien, ontwaakt uit de winterslaap. Vrijdag 16 maart. “Warme dag” (boven de 20°C). Eijsden 21 graden. Grote Vos (vlinder) op Berk. Donderdag 22 maart. Vincent Gustings ziet een vroeg Boomblauwtje in Laag Caestert aan de Voer. Zaterdag 24 maart. Grote Vos (vlinder) op Tiende Vrij. Zondag 25 maart. Duivelsgrot overdekt met Bijtjes. Ivo Raemakers noemt een aantal soorten die er voorkomen: Grijze Zandbij, Grasbij, Grote Zijdebij, Roodharige Wespbij, Kortsprietwespbij, Grote Bloedbij, Gewone Sachembij, Zwarte Sachembij, Breedbandgroefbij. Er valt nog veel te leren… Maandag 26 maart. Op bloeiende Sleedoorn in de Eijsder Beemden diverse exemplaren Gehakkelde Aurelia, Dagpauwoog, Kleine Vos, Boomblauwtje. Er zit zelfs een Atalanta bij. In de avond lezing over de biologische (Appel)stroop van Mart Vandewall. De stroop wordt uitvoerig besproken en smakelijk geproefd. We leren o.a. dat “rins” (zurig) is afgeleid van “Rijns” (gebruikt voor zurige Rijnwijn). Woensdag 28 maart. Weerman Thijs Zeelen meldt de tiende zonnige dag op rij. Twee Grote Vossen bij elkaar gezien bij Visé. Deze grote vlindersoort lijkt na 45 jaar eindelijk terug te komen. Dinsdag 3 april. Drie Pinksterbloemen in de Eijsder Beemden. ’s Avonds jaarvergadering IVN. Vrijdag 6 april. Goede Vrijdag. De eerste Bonte Zandoogjes op de Montagne St. Pierre. Donderdag 12 april. Mannetje Oranjetip in de Eijsder Beemden. Daarna hagelbui. Vrijdag 20 april. Bloesemwandeling in stevige zon en wind. Kieviten op de Mescherheide. Zaterdag 21 april. Hevige buien rond 19.30u. De dag erna hagelbuien en opklaringen. Zaterdag 28 april. De Geelwangschildpad in de Bron heeft de winter overleefd. Gelukkig maar. Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 18 van 24


Koninginnedag, op de fiets langs het Albertkanaal. Oranjetipje en Boswitje fleuren de dag op. Woensdag 2 mei. Groot temperatuurverschil Twente (24.6°C) met Vlissingen (11.8°C). Vrijdag 4 mei. Citroenvlinder (mannetje), Boswitje en Bruin Dikkopje tussen Montagne St. Pierre en St. Pietersberg (Albertkanaal). Maar liefst 21 Dagpauwoog. Zondag 6 mei. De “Supermaan” was bij ons niet of amper te zien vanwege de bewolking. Woensdag 9 mei. Er worden 2 Steuren uitgezet bij Rotterdam, later nog 40 in de Rijn, in een poging deze inheemse vis terug te krijgen. De meterslange Steur kwam vroeger ook in de Maas voor. Donderdag 10 mei. Zowel in Ell, Arcen als in Beek-Maastricht wordt het 25 tot 26 graden. Zomers! Vrijdag 11 mei. Bruine Kikkertjes en een mannetje Alpenwatersalamander onderaan de trap bij de Dassenburcht. Zaterdag 12 mei. Kaasjeskruiddikkopje en Boswitje (ei-afzettend) in Caestert, tijdens opklaring. Zaterdag 13 mei. IJsheilige Sint Servatius komt langs. Plaatselijk vorst aan de grond in Limburg, in Twente zelfs op waarnemingshoogte (1,5m). Groentjes en Icarusblauwtje op de Montagne St. Pierre. Donderdag 17 mei. Naar Ootmarsum in Twente voor enkele zonnige dagen. Het “dauwtrappen” gebeurde daar in de rijp, misschien wilde een verlate IJsheilige er wel bij zijn. Op de weilanden Kieviten en Scholeksters. De zwart met witte Scholekster met zijn rode snavel, ogen en poten zien we bij ons niet vaak. Verder een koppel Patrijzen. Een vlucht Patrijzen zien we ook niet vaak meer. Zo’n groep vogels (of andere wezens) wordt in Eijsden “e ködd” genoemd. Hierin herkennen we het woord “kudde”. Tijdens wandelen en fietsen in Twente vallen de Citroenvlinders en Oranjetipjes op. Ook heel wat Meikevers gezien (“Klaeëvermèjs”). Zondag 20 mei. Ivo Raemakers ziet een Bruine vuurvlinder nabij “De Beuk”. Bijzondere waarneming! Maandag 21 mei. Vincent Gustings ziet bij Valkenburg 35 tot 50 larven van de Vroedmeesterpad. Deze overwinterende Koelekoppen kunnen zeer groot worden, tot wel 8 of 9cm (met staart), terwijl de Pad zelf ongeveer 5cm groot is. Ook hoort Vincent 10 à 15 roepende mannetjes. Dit geluid lijkt wat op het geluid van een klein klokje. Hij mag daarom bij ons “Klökske” heten. Het luiden van een klein kerkklokje heet in Eijsden “tuëmpe”. Dit woord voor “luiden” zou verwant zijn aan woorden als “timpaan” in de betekenis van slaginstrument, pauk. Dinsdag 22 mei. Twente warmt steeds verder op, Zuid-Limburg blijft hier wat bij achter. Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 19 van 24


Woensdag 23 mei. Diverse stations in Oost-Nederland melden 30 graden (Enschede, Heino), ja zelfs bijna 31 (Hupsel). Noodweer met hagel is het gevolg. Ook in Eijsden is het boven de 25 graden. Bij de Berwijn Bruin Blauwtje en Bruin Dikkopje. Kikkerconcerten langs de Maas. Donderdag 24 mei. Nu bijna tropisch in Limburg (Ell 29.8°C). De zeer vochtige lucht wordt later verdrongen door zeer droge lucht (eveneens uit het Noordoosten). Blauwe lucht, zon, hoge UV index. Vrijdag 25 mei. Koninginnenpage op Rode Klaver in de Eijsder Beemden. Het donker gekleurde Mergellandhoen gaat terugkeren in Nederland. Het ras bleef in België bewaard (Herve Hoen) en stamt af van de Gallische Oerkip (Gauloise) in Frankrijk. Zaterdag 26 mei. Met Vincent naar de Bemelerberg. Veldparelmoervlinders en Kleine Vuurvlinder. Bij de veerpont jonge Stekeltjes. De mannetjes van het Stekelbaarsje zijn in de paartijd blauw(groen) met rood gekleurd en nemen de broedzorg op zich (net zoals het mannetje Vroedmeesterpad). Net over de landsgrens aan de overzijde van de Maas vliegt het Dwergblauwtje. In de Maas wordt een Meerval van anderhalve meter gevangen door buurman Lambert van de Vogelzang. In Banholt inhalen van de Mei-den. De Paarden worden er steeds mooier opgetuigd. Maandag 28 mei. Pinksteren. Mannetje Klaverblauwtje langs de Maas in de zuidelijke Beemden. Dinsdag 29 mei. Gele Luzernevlinder langs de Schansweg in Caestert. Vochtige lucht met zeer veel Graspollen. Om 18.30u en 21u onweertjes met regen in Eijsden. Wolkbreuken in Belgisch Limburg. Woensdag 30 mei. Groot dikkopje en enkele Veldparelmoervlinders op de Thier de Lanaye. Donderdag 31 mei. Zeer benauwd weer. Regen en zon hebben het gras in mijn achtertuin flink doen wassen (groeien). Ik kan er graszoden van steken. Zo’n zode heet in Eijsden “’nne waos”. Ivo Raemakers bezocht enkele dagen geleden het Tiende Vrij en concludeerde dat het weghalen van “overtollige” begroeiing op de heuvel een goed effect heeft op insecten, door het beter opwarmen van de grond. Als bijzonderheid meldt hij tientallen Langsprietwespbijen. Verder de Breedbandgroefbij en het Kalkdoorntje (een soort sprinkhaan) en Bitterling (een plant met gele bloemen). De weerkundige lente van 2012 kende een warme en zonnige maart, een koude en sombere april en een vrij warme,“normale” mei. Gelukkig kent een gemiddelde mei heel wat lange en zonnige dagen… Jacques Piters Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 20 van 24


Bijzondere waarnemingen/ervaringen gezocht! Ziet u wat bijzonders in de natuur? Maakt u iets bijzonders betreffende natuur en/of milieu mee? Zet het op papier of laat het de redactie weten. Ons mededelingenblad is voor en van de leden! Hebt u foto's, dia's, natuurtijdschriften, natuurboeken die u kunt missen? Van harte welkom. Jean Creuwels

DE BASSE-MEUSE (23) De Bonne Ville Hasselt In 1232 was Hasselt al een stadje waaraan Graaf Arnold van Loon dezelfde voorrechten gaf als aan de bewoners van Luik. Deze richtte in 1282 de stadsmuren op. In 1361 eigende prins-bisschop Englebert de la Marck zich het stadje, toen de laatste Graaf van Loon stierf, toe. Hasselt werd direct een Bonne Ville en ontwikkelde zich tot het belangrijkste centrum van de streek. Ook hier gold binnen de muren het Luiks recht voor de burgers en buiten de muren bleef het Loons recht van toepassing. De bisschoppen van Luik verplaatsen Het Hof van Justitie van Vliermael naar Hasselt en ook het Feodale Hof zetelde in de stad. Enkele eeuwen leefden de Hasseltenaren vreedzaam en arbeidzaam. Aan het einde van de 15e eeuw was het echter prijs. Onder andere Karel de Stoute veroverde de stad en liet in 1476 de muren verwijderen. Erard de la Marck verjoeg hem en zijn aanhang. Hasselt telde twaalf metiers, zelfstandigen die een erkend beroep binnen de stad mochten uitvoeren. Dat waren Smeden, Bakkers, Brouwers, Slagers, Stoffenhandelaars, Kleermakers, Lakenfabrikanten, Drukkers, Twijners (twijnen betekent vlechten), Leerlooiers, Schoenmakers en Wevers. In 1500 gaf Jean de Hornes het recht elk een afgevaardigde, de gouverneur, te kiezen die elk jaar bijeen kwamen en uit hun midden werden de twee burgemeesters gekozen. Een rustige tijd leek aangebroken maar opvolgers van Jean de Hornes namen het niet zo nauw met zijn afspraken. Dan kwamen de burgers in opstand tegen hun Heer. Hasselt ontkwam ook niet aan de pest. Toen Louis de Bourbon aan de macht kwam volgden er stadsbranden en onderdrukking. Later in de 16e eeuw kwam er dan de opkomst van het protestantisme. Calvinisten onder leiding van Herman Stuicker, gesteund door een deel der burgers, namen de stad in en staken kerken in brand. Prinsbisschop Gerard de Groesbeek kwam tussen beide en stelde orde op zaken. Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 21 van 24


Op 13 maart 1567 was alles weer als vanouds. Echter het protestantisme en de geest van reformatie bleef, net als in Maastricht, sluimeren onder een deel der burgers. De parochiekerk, uit het begin van de 11e eeuw is toegewijd aan St. Quentin. Er waren talrijke kloosters waaronder de Abdij van Herkenrode die vandaag nog een begrip is. Inmiddels volledig gerestaureerd en een bezoek waard. Bekend ook is de Latijnse school uit 1325. Met veel kloosters en opleidingen ontbreekt het niet aan bekende Hasseltse theologen. Gilles Paesman, Francois Titelmans en Jean Vandereycken waren in hun tijd eerste klas latinisten. Een andere, historicus Jean Mantels is vooral bekend door zijn geschriften over Loon en Hasselt. In onze tijd staat Hasselt als hoofdstad van Belgisch Limburg bekend als nijverheidsstad waar het goed winkelen en toeven is. Hasselt staat bekend als de Jeneverstad. Met gratis openbaar vervoer en wie weet binnenkort een sneltram verbinding met Maastricht. Het symbool van Hasselt is de Langeman, een legendarische krijger uit de 15e eeuw. Bonne Ville Herk-de-Stad Herk-de-Stad is gelegen langs het riviertje de Herk een zijbeek van de Demer en was een der oudste stadjes van Loon. De vicaris van de keizer zetelde er in het nu nog bestaande Coren Huis dat later Het Hof werd. In het verdrag uit 1386 tussen Arnold de Hornes, de clerus en de adel enerzijds en de steden van Luik en Loon anderzijds werd het Luiks recht rechtsgeldig binnen de stad. Er buiten bleef het feodaal Loons recht geldig. In Jean de Baviere stelde dan in 1417 zijn rechtsorde in. In 1483 werd de stad in brand gestoken door de Brabanders. In 1654 waren de Lotharingers aan de beurt. In de 16e en 17e eeuw heerste ook hier de pest en ook passeerden geregeld vreemde troepen die weinig goeds brachten voor de burgers. Ondanks alles groeide het stadje. Een geschiedschrijver, ene Saumery, stelt dat er in de 18e eeuw drie hoofdstraten met elk een poort waren. Deze voerden naar Hasselt, Diest en Sint Truiden. Er was geen handel en er waren geen fabrieken. Er was wel een Latijnse school. De bevolking was zuiver agrarisch. De internationaal waarschijnlijk bekendste inwoner van de stad is Godefried Wendelen, geboren in 1580. Als aardrijkskundige, astronoom en humanist mede grondlegger van de moderne astrologie. Heden ten dage is Herk-de-Stad nog steeds een landelijke gemeente met heel wat natuurschoon. Bron: Liege et ses Bonnes Villes. Eugene Wahle. Jean Creuwels Mededelingenblad IVN-Eijsden

Pagina 22 van 24


HET SJMAADBIESKE. Na de publicatie van Es dalek ien ‘t Vreugjaor in De Wissel van maart j.l. nog een gedicht van Jeanne Theunissen: Sjmaadbiesjke en dat is ons Eijsden dialect het woord voor Onzelieveheersbeestje. Ik vroeg mij af waar die naam vandaan kwam. Eijsden heeft geen eigen dialect woordenboek dus maar eens gezocht in de Groeselder Diksjener. En jawel hoor. Hierin staat het woord sjmaat, dat raapolie betekent, en de toepassing ervan in een gezegde: Livvenhierebieske gef mich zaat of smaat, aanders houw ich dich doed. Dit zegt men als men een O.L.H. beestje tussen de handen gevangen houdt en heftig heen en weer schud. Het blijkt dan dat het diertje een gele substantie afscheid die in de natuur als afschrikmiddel tegen natuurlijke vijanden dient. JC Sjmaadbiesjke Ienens zeen iech tiech ziete op m'n haand Kleng sjmaadbiesjke ien d'n roed-zjwart pekske. Wat moos-te noe hie? Vergies-te diech neet? Zeuk tiech leever e bleujend roezetekske! D'n puutsjes kietele get en kriebele get. Of is 't soms d'n vreutelend tunkske? Op de oeëpe vlakte vaon m'n haand Bies-te sjuus e waandelend champignungske. Noe sjtèès-te boeëve op mene veenger sjtel. Noe sjpreis-te wied oeëpe de vuur-roed bluuske, En vuur iech't wèèt bies-te weg - wied eweg . . . Nao e blaedsje? E sjuuëtsje? Of e joonk ruuske? Nèè, de loch wows-te ien, de wermte, 't leech! Diech baoje ien de zon e keteerke . . . Miech lees-te aater mit e druppelke sjmaad, En deep ien me wieëze e kleng plezeerke! Jeanne Theunissen


Pagina 23 van 24


HET BESTUUR Voorzitter:

Vacature

Secretaris:

Jacques Piters Vogelzang 15 6245 BS Eijsden tel. 409 23 65 Jean Creuwels e Cuyleborg 65 6228 BE Maastricht tel. 361 61 95 Maarten vd. Sande JP Sweelinckstraat 56 6245 GW Eijsden tel. 409 48 61 Suzanne van de Wiel Reijershaag 77 6228 HB Maastricht tel. 361 17 18 “De Dassenburcht” Breusterstraat 27 (Souterrain, achter voormalig Gemeentehuis) Eijsden (Treffersteeg)

Penningmeester:

Vicevoorzitter

Lid

Verenigingslokaal:

Werkgroepcoördinatoren/Contactpersonen: Daslicht/Venel Jean Creuwels “De Woelratten” Maarten vd. Sande Lezingen Jean Creuwels Vogels Frans Dassen (a.i.) Wandelingen vacature Korte wandelingen Willy Theunissen Flora groep Tineke de Jong Gebouw R Vranken/L Frambach Redactie Mededelingenblad Peter De Bie

361 61 95 409 48 61 361 61 95 409 12 83 409 18 31 352 11 09 409 16 06 409 46 77

Kosten Lidmaatschap € 11,50 per persoon per jaar Betalingen aan IVN-Eijsden: Giro rekening: 92 70 56 Onder vermelding van reden betaling. Disclaimer: De redactie wijst er nadrukkelijk op dat zij niet aansprakelijk is voor inhoud of strekking van nietredactionele bijdragen. Met toezending van een artikel draagt de auteur uitdrukkelijk de rechten over aan de redactie. Indien nodig kan door redigeren de toegezonden bijdrage –bij voorkeur i.o.m. de auteur- worden aangepast c.q. ingekort. De redactie behoudt zich uitdrukkelijk het recht voor om artikelen zonder opgaaf van redenen te weigeren.


Verschijningsdata en sluitingstermijn: Verschijningsdata zijn: half maart, half juni, half sept. en half dec. De inzendtermijn voor kopij sluit op resp. 5 maart, 5 juni, 5 september en 5 december. Kopij bij voorkeur aanleveren per e-mail: [email protected] .

Pagina 24 van 24


Jaargang 19 nr. 2. Juni 2012

Recommend Documents