2012 jaarverslag
Inhoudsopgave Woord vooraf
7
Uitbreiding
8
Nieuwe inrichting
11
Collectie
12
Exposities
15
Educatie
17
Marketing
18
Samenwerking culturele veld
20
Bedrijfsvoering
22
Stichting Vrienden van Het Noordbrabants Museum
25
Sponsoring
26
Financiële gegevens
30
Bijlagen
4
Foto: Joep Jacobs
1. Aanwinsten
34
2. Toezicht en directie
35
3. Culturele samenwerking
36
4. Partners
36
Colofon
37
5
Woord vooraf Het stof is neergedaald. De steigers zijn verdwenen, bouwmaterialen afgevoerd en bouwvakkers en installateurs hebben het terrein verlaten. Wat in 2012 nog een drukke bouwplaats was, is nu weer een museumcomplex. En wat voor een! Het thans gerealiseerde Museumkwartier ’s-Hertogenbosch biedt een schitterende nieuwe huisvesting op een vertrouwde plaats in de binnenstad van ’sHertogenbosch. Maar wat belangrijker is: de restauratie, verbouwing en uitbreiding die in het verslagjaar 2012 grotendeels gereed kwamen, bieden ons fantastische mogelijkheden tot het verwezenlijken van hoge museale ambities. Het is het begin van een nieuwe fase in onze 175-jarige geschiedenis. En dat markeren we door een nieuwe huisstijl en een kleine maar niet onbelangrijke naamswijziging. De nieuwe naam Het Noordbrabants Museum getuigt van zelfbewustzijn. In het nationale museumveld zijn wij meer dan ooit tevoren een landelijke speler, met ook internationale ambities. Maar tegelijk zijn wij trots op onze Brabantse wortels en voelen wij ons medeverantwoordelijk voor het culturele klimaat in onze provincie. In tegenstelling tot het voorgaande jaar was het museum gedurende het gehele jaar 2012 gesloten voor bezoekers. Hoe we daarmee zijn omgegaan, en hoe we toch onze contacten met de museumbezoekers, het onderwijs en onze samenwerkingspartners hebben voortgezet, leest u in dit jaarverslag. Daarin doen we ook verslag van de voorbereidingen die we troffen om in mei 2013 open te kunnen gaan met presentaties, wisselexposities en faciliteiten die voldoen aan de hoge eisen van de hedendaagse museumbezoekers, het onderwijs en zakelijke gasten met uiteenlopende wensen. U leest in dit verslag ook over de aanpassingen in bedrijfsvoering en organisatie, vooruitlopend op de opening, en over de fondsenwerving die noodzakelijk was – en blijft – om een hoogwaardige en attractieve inrichting te kunnen realiseren en die ons in de gelegenheid stelt nieuwe partnerschappen aan te gaan. En over de samenwerking met onze talrijke culturele partners in binnen- en buitenland, in het bijzonder het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch, waarmee wij de voorbije jaren tot een steeds intensievere samenwerking zijn gekomen. Hoewel de deuren van het museum in 2012 gesloten waren voor de bezoekers, bleek het een heel druk jaar van vooruitkijken, voorbereiden en overleg. Er werd niet alleen intensief overlegd met degenen die verantwoordelijk waren voor de bouw en de inrichting, maar ook met de beide subsidiënten, de provincie Noord-Brabant en de gemeente ’s-Hertogenbosch. Dat laatste betrof vooral de exploitatie van het nieuwe museum. De provincie Noord-Brabant verhoogde volgens afspraak de exploitatiesubsidie en zegde toe om de komende jaren – in nauw overleg met het museum – te willen toezien op een zo beperkt mogelijke stijging van huisvestingslasten. Overleg met de gemeente over realisatie van de eerder toegezegde verhoging van de exploitatiesubsidie bleef helaas (nog) zonder resultaat. Uiteraard blijven wij de komende jaren met onze subsidiënten en andere partners voortdurend in gesprek om onze culturele doelen te bereiken en een gezonde bedrijfsvoering mogelijk te maken. Wij betuigen onze subsidiënten, samenwerkingspartners en sponsoren waarmee wij in 2012 zo intensief hebben samengewerkt, onze grote erkentelijkheid. Hun steun was van cruciaal belang in dit voor ons zo belangrijke jaar. In de voorbije jaren hebben wij samen gezaaid – met de opening van Het Noordbrabants Museum in het nieuwe Museumkwartier ’s-Hertogenbosch in mei 2013 zullen wij graag gezamenlijk oogsten. Dr. Wim van den Goorbergh Dr. Charles de Mooij voorzitter Raad van Toezicht directeur
6
Foto: Joep Jacobs
7
Uitbreiding Vanuit hun kantoren in het voormalige Griffiegebouw hadden de medewerkers van Het Noordbrabants Museum een mooi uitzicht op de verbouwing, renovatie en restauratie die zich voor hun ogen voltrokken. Vanuit hun rol als opdrachtgever van het Museumkwartier ’s-Hertogenbosch waren provincie Noord-Brabant en gemeente ’s-Hertogenbosch verantwoordelijk voor het toezicht op de bouwkundige werkzaamheden. Dat neemt niet weg dat ook vanuit het museum veel tijd en aandacht werden besteed aan begeleiding en overleg: over de bouw in het algemeen, zaken als beveiliging en klimaat, overleg met architecten en de monumenten adviescommissie, keuzes van kleuren en technieken.
Ontwerp Het ontwerp voor het nieuwe museumcomplex is van de hand van Bierman Henket Architecten. Dit bureau kwam met het idee voor een route rond de monumentale paleistuin, waarlangs als een kralensnoer de verschillende bouwdelen en museumzalen liggen. De fraaie tuin wordt omringd door vier eeuwen architectuur: het 18de-eeuwse gouvernementspaleis, de eind 19deeeuwse Griffie, de 20e-eeuwse Quistvleugels en de 21e-eeuwse nieuwbouw voor het Stedelijk Museum. Uitgangspunt was dat de verschillende bouwstijlen niet zouden worden verbloemd maar juist optimaal tot hun recht zouden komen. Vanuit dit ontwerp heeft elk bouwdeel het afgelopen jaar zijn eigen ontwikkeling doorgemaakt.
Het gouvernement Het gouvernement, het uit 1768 daterende stadspaleis, werd in oude luister hersteld. De oude schouwen bijvoorbeeld, weggehaald omstreeks 1985 ten tijde van de verbouwing door architect
Wim Quist, werden teruggebracht. Ook de binnenluiken voor de ramen zijn teruggeplaatst; zij hebben niet alleen een decoratieve functie maar bieden, net als vroeger, extra beveiliging. Het stucwerk aan de plafonds werd waar mogelijk gerestaureerd en ook de oude parketvloeren werden opgeknapt en behandeld. Na onderzoek bleek dat de wandbespanning in de rode en groene salon oorspronkelijk anders was geweest, namelijk blauw en goudgeel. Besloten werd om in deze salons weer de oude kleurstelling terug te brengen, lichtblauw en goudgeel. Voor de wandbespanning in de monumentale Statenzaal maakte het Brabantse designtalent Kiki van Eijk een ontwerp, geïnspireerd op details uit deze zaal en op de wapenschilderijen die er van oudsher hingen en waarvan een deel er na de opening weer zal terugkeren.
De Quistzalen Na ruim 25 jaar van intensief gebruik bleken ook de in de jaren tachtig door architect Quist ontworpen zalen, tuingalerij en tentoonstellingsvleugel en de bijbehorende klimaatinstallaties toe aan grootschalige renovatie. Deze renovatie omvatte niet alleen de vervanging van bouwkundige onderdelen, maar ook werden nieuwe technieken toegepast en nieuwe installaties en brandscheidingen ingebracht, dit alles met respect voor de fraaie architectuur van Quist.
De nieuwe tentoonstellingszalen Het ontwerp van Bierman Henket voor een Museumkwartier omvatte naast restauratie en renovatie van bestaande gebouwen en van de voormalige provinciale Griffie ook een nieuwe behuizing voor het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch, alsmede enkele fraaie nieuwe tentoonstellingszalen voor Het Noordbrabants Museum. In dit verband moeten met name de uitbreiding met drie extra expositiezalen in de tentoonstellingsvleugel worden vermeld, alsmede de zogenoemde Brabantzaal op de eerste verdieping van deze vleugel. De ruime en functionele zalen zijn een ware verrijking en bieden het museum de mogelijkheid tot het tonen van de meest uiteenlopende presentaties, met gebruikmaking van de nieuwste tentoonstellingstechnieken.
Installatietechniek Het nieuwe museum beschikt over de modernste faciliteiten op het gebied van luchtbehandeling, klimaatbeheersing en brandwering. Vooral in het 18e-eeuwse gouvernement bleek het een uitdaging om oud en nieuw op verantwoorde wijze te laten samengaan. Uiteindelijk werden klimaatbeheersing en luchtbehandelingsystemen weggewerkt in de oude schouwen en in de lambrisering. Ook aan de beveiliging van het complex is veel aandacht besteed.
Toegankelijkheid Het Museumkwartier ’s-Hertogenbosch is een groot en in sommige opzichten complex geheel. Een goede toegankelijkheid en een duidelijke bewegwijzering zijn er dan ook essentieel. Bij ontwerp en uitvoering is gestreefd naar een optimale toegankelijkheid voor bezoekers met een handicap. Eind 2012 is het provinciaal bureau Zet gevraagd om de gerealiseerde voorzieningen binnen Het Noordbrabants Museum nog eens aan een laatste check te onderwerpen. De bewegwijzering van het Museumkwartier is opgedragen in nauwe samenwerking met de beide opdrachtgevers en het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch. Na een aanbestedingsprocedure is gezamenlijk opdracht verleend aan het gerenommeerde ontwerpbureau Mijksenaar. De resultaten van de toegankelijkheidscheck en van de bewegwijzering zullen in 2013 bekend zijn.
Oplevering Op 5 oktober 2012 werd het nieuwe museumcomplex opgeleverd en werd de sleutel van het museum officieel overhandigd aan directeur Charles de Mooij. Vanaf dat moment was het museum weer zelf verantwoordelijk voor het pand en was het museum belast met de coördinatie van de afwerking en het herstel van de diverse restpunten; deze werkzaamheden waren 31 december 2012 nog niet voltooid. Daardoor kon in 2012 nog niet worden gestart met de museale inrichting van het nieuwe museum. Wel waren de werkzaamheden zover gevorderd dat in de laatste maand van het jaar, in goed overleg met provincie Noord-Brabant, gemeente ’s-Hertogenbosch en Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch, de definitieve en officiële openingsdatum van het Museumkwartier kon worden vastgesteld op 24 mei 2013. 8
Foto: Joep Jacobs
9
Nieuwe inrichting De verbouwing en uitbreiding van het museumcomplex maakte het mogelijk het museum opnieuw in te richten en wel op een manier die voldoet aan de eisen van deze tijd en de wensen van onze bezoekers. In 2012 is intensief gewerkt aan het plannen en voorbereiden van de nieuwe semipermanente presentaties van de afdelingen oude kunst, moderne en hedendaagse kunst, archeologie en Brabantse geschiedenis.
Museaal ontwerp In nauwe samenwerking met ontwerpbureau Opera Amsterdam, een bureau met een internationale reputatie op het gebied van museale presentaties, is een compleet inrichtingsontwerp gerealiseerd. Dit ontwerp omvat het hele presentatieconcept, van tentoonstellingsmeubilair tot de plaatsing van de werken, van de inzet van audiovisuele middelen tot de grafische vormgeving. In 2012 is de definitieve selectie van objecten en kunstwerken vastgesteld en zijn alle begeleidende teksten geschreven. Omdat het museum straks alle informatie in het Nederlands én Engels presenteert, zijn alle teksten en audiovisuele producties ook vertaald of ondertiteld. Na goedkeuring van het definitieve ontwerp is interieurbouwer Keijsers aan de slag gegaan met de uitvoering. Dat gold ook voor de uitvoering van onderdelen, zoals de opdracht aan maquettebouwer Model en Objekt voor de bouw van onder andere een maquette van een Romeins legerkamp en van de stad Eindhoven rond 1970.
Audiovisuele middelen Naast de gebruikelijke bijschriften voor museale voorwerpen en kunstwerken is er in de nieuwe vaste presentatie gekozen voor informatieaanbod via verdiepingsschermen: multimedia touchscreens waarmee bezoekers zich verder in de collectie kunnen verdiepen door middel van tekst, bewegend beeld en geluid. Voor jongere bezoekers worden de zogenaamde ontdekstations ontwikkeld: multimediatafels waar kinderen spelenderwijs informatie krijgen over de in de opstelling getoonde objecten en kunstwerken en de daaraan gerelateerde geschiedenis. Voor de ontwikkeling van deze en andere audiovisuele materialen heeft het museum de krachten gebundeld met Studio Louter te Amsterdam. Zo kon de eigen kennis op het gebied van kunst en cultuur en de ervaring op educatief gebied worden gekoppeld aan de expertise van Studio Louter op het gebied van multimediaconcepten en technische audiovisuele toepassingen. Medewerkers van het museum waren in 2012 druk met het doen van onderzoek om informatie, teksten en beeldmateriaal aan te leveren en om films, personages, pop-up animaties etc. te bedenken. In 2012 is een groot deel hiervan verwerkt tot scenario’s, storyboards en scripts en gedeeltelijk ook al geproduceerd.
Paleistuin In 2012, nadat de belangrijkste bouwwerkzaamheden achter de rug waren, is de paleistuin van het museum hersteld en gedeeltelijk opnieuw aangelegd. Een mooi nieuw terras met uitzicht op het gazon en de licht glooiende bloem- en boomperken met daarachter de museumgebouwen, vormt een rustpunt in het complex. Nieuwe halfverharde paden met her en der een zitbank maken een wandeling langs de beelden in de paleistuin straks tot een aangename bezigheid.
10
Foto: Joep Jacobs
11
Collectie Aanwinsten 2012 heeft een aantal interessante aanwinsten opgeleverd, zowel in de vorm van aankoop als schenking en bruikleen. Bijzonder is de verwerving van een voorheen onbekend stadsgezicht van Bergen op Zoom, dat niet alleen van topografische en bouwhistorische waarde is, maar ook een illustratie biedt van de economische geschiedenis van deze West-Brabantse havenstad. Bergen op Zoom was gedurende meer dan 600 jaar een belangrijk productie- en
handelscentrum van gebruiksaardewerk. Het schilderij toont het inschepen van een partij aardewerk in de Bergse haven; het is door een onbekende schilder vervaardigd tussen 1775 en 1825. Het schilderij krijgt straks een plaats in ‘Het verhaal van Brabant’, de semipermanente historische presentatie van Het Noordbrabants Museum. Vermeldenswaard is de omvangrijke schenking op het gebied van de hedendaagse kunst door verzamelaar Maurice van Valen uit Eindhoven. Van Valen deed ook grote schenkingen aan het Stedelijk Museum Amsterdam en aan het Van Abbemuseum te Eindhoven. De schenking aan Het Noordbrabants Museum omvat in totaal twintig werken van de kunstenaars JCJ Vanderheyden, Pieter Laurens Mol en Johan Lennaerts.
Restauraties In 2012 is verder gewerkt aan de geplande restauraties van een aantal beeldbepalende werken met het oog op hun plaats in de nieuwe presentatie. Ook werden enkele nieuwe aanwinsten gerestaureerd. De meest omvangrijke restauratie, zowel door hun aantal en formaat als vanwege de kosten van dit project, bleek die van de uit 1804/1805 daterende reeks Brabantse wapenschilderijen. Het betreft vijftien grote doeken; het grootste is maar liefst 268 cm hoog en toont het wapen van het (destijds nog) jonge departement Brabant. De zogeheten wapenschilderijen zullen bij de opening weer op hun historische plaats in de Statenzaal en in de entreehal en het trappenhuis van het gouvernementspaleis hangen, sprankelend van kleur en getuigend van het Brabantse zelfbewustzijn van toen en nu. Voor een deel van de diverse restauratieprojecten wordt nog naar middelen gezocht.
Bruiklenen Hoewel vrijwel de gehele museumcollectie zich in 2012 in externe, moeilijk toegankelijke depots bevond en bruikleengeving daardoor geen sinecure was, is toch getracht zoveel mogelijk aan collegiale bruikleenverzoeken tegemoet te komen. Er werden belangrijke kunstwerken en objecten in bruikleen gegeven aan: M Museum Leuven, Van Gogh Museum (Amsterdam), Von der Heydt Museum (Wuppertal), Het Markiezenhof (Bergen op Zoom), Breda’s Museum (Breda), Kasteel Heeswijk (Heeswijk-Dinther), Avans Hogeschool (’s-Hertogenbosch), Dordrechts Museum (Dordrecht), Oertijd Museum (Boxtel), Oudheidkundig Museum (Sint-Michelsgestel), Norbertijnenabdij (Tongerlo), Jheronimus Bosch Ziekenhuis (’s-Hertogenbosch), Palais des Beaux-Arts (Lille), Nanjing Muncipal Museum (Nanjing), De Mesdag Collectie (Den Haag), Museum Boijmans van Beuningen (Rotterdam), Petit Palais – Musée des Beaux-Arts (Parijs) en Singer Museum (Laren). Anderzijds heeft Het Noordbrabants Museum in 2012 ten behoeve van de eigen semipermanente presentaties ook bij collega-instellingen in Brabant en daarbuiten een groot aantal bruiklenen gezocht en aangevraagd. Op deze verzoeken is met grote welwillendheid gereageerd, waardoor het museum in staat is om in de nieuwe presentaties nog een breder aanbod van Brabantse en Zuid-Nederlandse kunstwerken en historische voorwerpen te tonen dan op grond van de eigen collectie al mogelijk was. Genoemde bruiklenen, die in veel gevallen een langdurig karakter hebben, komen begin 2013 naar Het Noordbrabants Museum.
Bibliotheek In 2012 werd ook veel aandacht besteed aan de nieuwe bibliotheek, die wederom zal worden gehuisvest op de inmiddels fraai verbouwde zolder van het gouvernement. Het betreft een gezamenlijke faciliteit van Het Noordbrabants Museum en Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch, die ook kan worden gebruikt door de medewerkers van Erfgoed Brabant. In dit verband zijn in 2012 ook operationele afspraken gemaakt met de in het Museumkwartier gevestigde partners (beide musea, Erfgoed Brabant en Provinciaal Depot voor Bodemvondsten). De nieuwe, door Bierman Henket architecten ontworpen bibliotheek, zal na de opening van het Museumkwartier op dinsdag t/m vrijdag in de middag ook toegankelijk zijn voor museumbezoekers. Tot slot: 2012 is ook wat aanwinsten betreft een goed jaar geweest voor de bibliotheek, met een groot aantal publicaties die betrekking hebben op zowel de Brabantse geschiedenis als de oude en hedendaagse kunst in de museumcollectie. 12
Foto: Het Noordbrabants Museum
13
Exposities Als gevolg van verbouwing en uitbreiding van Het Noordbrabants Museum en de overbrenging van de collectie naar externe depots was het sinds de sluiting van het museum op 15 mei 2011 niet mogelijk om tentoonstellingen te organiseren. Om toch enigszins in dit gemis te voorzien, organiseerde het museum met ingang van 16 mei 2011 zijn eerste virtuele tentoonstelling, getiteld ’t Moer, waardoor bezoekers van de website het museum als het ware ‘ondergronds’ konden blijven bezoeken.’t Moer liep tot en met 31 december 2012. Daarnaast organiseerde het museum in 2012 twee bijzondere tentoonstellingen die internationaal de aandacht trokken.
Van Gogh in China De eerste expositie, Experience Vincent van Gogh, werd georganiseerd op verzoek van de provincie Noord-Brabant in het kader van haar relatie met de Chinese zusterprovincie Jiangsu. Deze tentoonstelling over Vincent van Gogh was in de maanden april en mei 2012 te zien in het Municipal Museum in Nanjing. De tentoonstelling werd gemaakt in samenwerking met de provincie Noord-Brabant en de stichting Van Gogh Brabant. Van Goghs schilderij Spittende boerin uit 1885, dat deel uitmaakt van de collectie van Het Noordbrabants Museum, vormde het stralende middelpunt van de expositie. Daarnaast waren Brabantse gebruiksvoorwerpen uit de tijd van Van Gogh tentoongesteld, samen met fotomateriaal en achtergrondinformatie over het Brabant van toen. Design van hedendaagse ontwerpers, geïnspireerd op Van Gogh en gemaakt onder het label Hendrik’ maakten de tentoonstelling compleet. De tentoonstelling trok veel aandacht in de Chinese en Nederlandse pers en werd door meer dan 40.000 mensen bezocht. Vanuit Nanjing reisde de Spittende Boerin door naar museum M in Leuven, waar zij onderdeel was van de tentoonstelling Van voor Teniers tot na Ensor, waar ook andere topstukken van Het Noordbrabants Museum te zien waren.
Te gast in Leuven Het Noordbrabants Museum onderhoudt al vele jaren een bijzondere collegiale en vriendschappelijke relatie met Museum M te Leuven, zusterstad van ’s-Hertogenbosch. Die bijzondere relatie was dan ook de reden om een ongekend groot aantal topstukken uit de collectie van Het Noordbrabants Museum enkele maanden uit te lenen aan Museum M. De tentoonstelling Van voor Teniers tot na Ensor – Collectie Noordbrabants Museum te gast presenteerde een selectie topstukken uit onze collectie, aangevuld met verwante stukken uit de collectie van M. De tentoonstelling was ook het onderwerp van de 15de editie van de M publicatiereeks ‘Reflecties’. Deze publicatie werd opgedragen aan de Leuvense collega-conservator Veronique Vandekerchove, die kort voor de opening van de expositie bij een verkeersongeluk om het leven kwam. De tentoonstelling liep van 22 maart t/m 26 augustus 2012 en bracht meer dan 30.000 bezoekers naar Museum M.
Toekomstige exposities Naast alle aandacht die in de loop van 2012 door de medewerkers van Het Noordbrabants Museum werd besteed aan de verbouwing en aan de nieuwe inrichting, was er uiteraard ook aandacht voor de toekomstige exposities. In 2012 werd ook gewerkt aan de voorbereiding van de wisselexposities in 2013 en 2014 en volgende jaren. Elders in dit verslag wordt nader ingegaan op de tentoonstellingsprojecten Jheronimus Bosch in 2016 en Vincent van Gogh in 2018.
14
Foto’s: Noordbrabants Foto:Het M-Museum LeuvenMuseum
15
Educatie Als gevolg van de sluiting van het museum had de educatie ten behoeve van het onderwijs een ander karakter dan daarvoor. Het was immers niet mogelijk om onderwijsgroepen te ontvangen, waardoor het aantal onderwijscontacten lager lag dan in voorgaande jaren. Het programma ‘Museum in de klas’, waarbij leerlingen, met assistentie van het museum, op school onderzoeken hoe je een tentoonstelling maakt, werd echter ook in 2012 voortgezet, terwijl ook de leskisten over Middeleeuwen en Romeinen in gebruik bleven.
Educatieve programma’s De afdeling educatie richtte in 2012 haar aandacht vooral op de samenstelling van nieuwe educatieve programma’s voor zowel primair als voortgezet onderwijs alsook op alle educatieve modules die horen bij de nieuwe vaste presentaties. Hierbij wordt uitgegaan van de termen ‘kijken, doen en tonen’: leerlingen gaan eerst kijken in het museum, werken vervolgens opdrachten uit en tonen het resultaat van activiteiten aan elkaar en aan andere museumbezoekers. Dit alles vanuit de gedachten dat zélf doen en het delen met anderen voor verdieping zorgt, extra stimuleert en bevredigend is.
Spetter- en Medialab In het vernieuwde museum worden twee nieuwe educatieve voorzieningen gerealiseerd ten behoeve van het onderwijs en voor het houden van workshops. Het zogeheten Medialab is een grote ruimte op de eerste verdieping van het paleis, vlak naast de Romeinenzaal, waar kinderen zelf korte films en kunstclips gaan maken, geïnspireerd op wat zij hebben gezien in het museum. In het zogeheten Spetterlab, een grote lichte ruimte op de tweede verdieping van het paleis, kunnen kinderen aan de slag met diverse materialen, zoals verf, klei en papier-maché, om hun ervaring in het museum te uiten en verwerken door het creëren van beeldende kunst. Het werk dat de leerlingen maken zal in het museum tentoongesteld worden, in speciale kasten of op in digitale vorm, op beeldschermen.
Partnerscholen In 2012 is het zogenaamde partnerschoolprogramma op poten gezet, waarbij een select aantal Brabantse scholen partnerschool van Het Noordbrabants Museum is geworden. Daartoe tekenden het museum en de desbetreffende basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs een intentieovereenkomst. Daarin werden afspraken vastgelegd om nauw samen te werken om ervoor te zorgen dat de door het museum aangeboden programma’s optimaal aansluiten bij de belevingswereld van kinderen en de hoge eisen die het primair- en voortgezet onderwijs stellen. De groep partnerscholen wordt gevormd door vier basisscholen, Basisschool ’t Schrijverke en Basisschool Het Bossche Broek uit ’s-Hertogenbosch, Kindcentrum De Sprong uit Rosmalen en OBS De Bolster uit Sint-Michielsgestel, en drie middelbare scholen, te weten Gymnasium Beekvliet uit Sint-Michielsgestel, het Van Maerlantlyceum uit Eindhoven en het Jeroen Bosch College uit ’s-Hertogenbosch. Het betreft hier zeven scholen waar veel aandacht wordt besteed aan kunst en cultuur. Uiteraard komt het resultaat van deze bijzondere samenwerking via de museumeducatie ten goede aan alle scholen die door het museum worden bediend.
Rondleiders en museumdocenten In de loop van 2012 is het trainingsprogramma voor de toekomstige museumdocenten en rondleiders uitgewerkt en voorbereid. In december 2012 is een begin gemaakt met de werving van leden voor deze twee nieuwe teams. Zij zullen in de eerste maanden van 2013 worden getraind en door middel van speciale cursussen en workshops worden voorbereid op het geven van rondleidingen en het verzorgen van workshops voor groepen van uiteenlopende samenstelling en achtergrond. Daarbij wordt ook gezorgd voor een aanbod van rondleidingen in verschillende talen. Met de educatieafdeling van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch is een regulier overleg opgestart om ideeën uit te wisselen en aanbod en programmering op elkaar af te stemmen. 16
Foto: Joep Jacobs
17
Marketing
Nieuwe huisstijl
In 2012 werd een nieuw doelgroepenbeleid geformuleerd. De in voorgaande jaren gehanteerde doelgroepen bleken niet gemakkelijk eenduidig te meten, maar vooral ook bestond de wens om als marktgerichte organisatie uit te gaan van de behoefte, de interesse en het bestedingspatroon van de diverse bezoekersdoelgroepen. In het vervolg worden de primaire – dat wil zeggen: eenduidig te herkennen en te meten – doelgroepen verdeeld in een tweetal dimensies, te weten bereik (sociaal-demografisch) en rendement (financieel). Op deze wijze kan bij de doelgroepenbepaling een evenwichtige keuze worden gemaakt tussen strategisch geformuleerde doelgroepen die passen bij onze missie en visie, en doelgroepen die een bepaald rendement opleveren.
De in 2012 geformuleerde missie, visie, kernwaarden en de gewenste identiteit vormden de basis voor de nieuwe huisstijl. De ontwikkeling van deze huisstijl is toevertrouwd aan het toonaangevende Nederlandse ontwerpbureau Thonik. In 2012 is een brand manual geproduceerd, waarmee de huisstijl van alle communicatiemiddelen kan worden bewaakt, van briefpapier tot bedrijfskleding. Ook werd een nieuw ontwerp gemaakt voor de website, een belangrijk communicatiemiddel. Daarnaast is een start gemaakt met de ontwikkeling van een seizoensbrochure met een wervend karakter en met een eenmaal per jaar verschijnende ‘mini-catalogus’ die zorgt voor de inhoudelijke verdieping. Ook wordt een corporate brochure ontwikkeld die de huidige, op de inrichting van het museum gerichte sponsorbrochure kan vervangen. Met dit communicatie middel kan de organisatie zich professioneel presenteren richting bruikleengevers, mediapartners en sponsoren.
Top. Toekomst musea in NL? RT @CharlesdeMooij: Superdag! Vrienden Noordbrabants Museum schenken @NoordbrabantsM €500.000
Markiezenhof @hetmarkiezenhof Donderdag a.s. wordt een nieuwe aanwinst gepresenteerd! met dank aan onze vrienden van het @NoordbrabantsM
Naast de primaire doelgroepen onderscheidt het museum secundaire doelgroepen, die onderscheiden kunnen worden op basis van uiteenlopende interesses. Deze zijn niet altijd eenduidig meetbaar, maar zijn voor een marktgericht museum belangrijk teneinde de bezoekers optimaal te kunnen bereiken (door de inzet van communicatiemiddelen) en te kunnen bedienen (door de programmering). Ook de flankerende activiteiten bij de exposities, het assortiment van de museumwinkel en het aanbod van het museumrestaurant werden in dit licht opnieuw bekeken.
Noordbrabants Museum Nieuws
Doelgroepenbeleid
Belangrijke doelstelling van het blad was om alle relaties en geïnteresseerden ook tijdens de sluitingsperiode op de hoogte te houden van de verbouwing en andere ontwikkelingen en hen betrokken te houden bij het museum. Het blad verscheen ook in 2012 drie maal, in een oplage van 10.000, en werd verspreid via gratis toezending aan geselecteerde doelgroepen (waar onder Vrienden) en intermediairs zoals het VVV.
Website Aangezien het museum het gehele jaar gesloten was, lag de focus dit jaar meer op online communicatie over het nieuw te openen museum dan op offline promotie van exposities. Via de website werden de bezoekers op de hoogte gehouden van ontwikkelingen bij de verbouwing, ontwikkelingen met betrekking tot de collectie (zoals de reis van Van Goghs ‘Spittende boerin’ naar China) en activiteiten van de Vrienden van Het Noordbrabants Museum. De website trok in 2012 gemiddeld 4470 bezoekers per maand. Verder is in 2012 het ontwerp en de invulling uitgewerkt van de nieuwe website die begin 2013 in gebruik zal worden genomen, samen met de lancering van de nieuwe huisstijl.
@NoordbrabantsM Wauw! Dat klinkt geweldig! Mijn sollicitatie komt jullie kant op! #cultuureducatie E-mailnieuwsbrief en social media Na de succesvolle pilot in 2011 heeft Het Noordbrabants Museum in 2012 de social media, met name twitter, structureel ingezet om aandacht te genereren en bezoekers naar de website te trekken. Twitter trekt circa 65 nieuwe volgers per maand; op 31 december 2012 had Het Noordbrabants Museum 1508 volgers. De e-mailnieuwsbrief heeft inmiddels 2696 abonnees. De aantallen twitter-volgers en personen die zich abonneren voor de digitale nieuwsbrief nemen snel toe. Dit biedt een mooi startpunt om in 2013 de opening van het museum en de tentoonstellingen onder de aandacht te brengen. 18
Foto: Marjo van de Peppel - Kool
19
Samenwerking culturele veld Het Noordbrabants Museum hecht grote waarde aan de samenwerking met andere instellingen in het culturele veld. De directeur bekleedt verschillende functies in besturen van culturele organisaties (zie bijlage 3) en ook de stafleden van het museum hebben zitting in diverse besturen en adviesorganen, zoals de raad van advies van de Stichting Tempel van Empel, de redactie van In Brabant, de redactie en redactieraad van Bossche Bladen, het bestuur van de sectie Publiek en Presentatie van de Nederlandse Museumvereniging en de jury van de Prins Bernhard Cultuurfondsprijs.
Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch In 2012 is na jarenlange voorbereiding het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch onze belangrijkste culturele partner geworden: we delen het complex en na opening ook faciliteiten zoals restaurant en museumwinkel. In 2012 zijn er afspraken gemaakt over de concrete samenwerking en het gebruik van elkaars museale en facilitaire ruimten. Er wordt intensief samengewerkt bij de publiciteitscampagne rondom de opening en bij de organisatie van de diverse openingsevenementen. Bij de benadering van het Bossche bedrijfsleven werd en wordt vanuit Het Noordbrabants Museum nadrukkelijk gevraagd om beide musea te ondersteunen. Dit resulteerde in een achttal gezamenlijke sponsoren.
Van Gogh in Brabant Het Noordbrabants Museum heeft in 2012 op verschillende niveaus intensief geparticipeerd in het project Van Gogh in Brabant. In bestuur en werkgroepen werd uitgebreid aandacht besteed aan de aanpak om Brabant meer te profileren als regio, waar Van Gogh leefde en werkte. Verder heeft het museum meegewerkt aan een aantal publicaties, waaronder de biografie ‘Van Gogh & Brabant’. Het boek werd op 30 maart 2012, de 159ste geboortedag van Vincent van Gogh, in Zundert aangeboden aan familielid Willem van Gogh. Ook tekende Het Noordbrabants Museum in februari 2012 met ruim 20 andere organisaties uit Europa die zich bezig houden met het erfgoed van Vincent van Gogh een intentieovereenkomst tot samenwerking. Dit was het startschot voor Van Gogh Europe, een internationale samenwerking die tot stand is gebracht om gezamenlijk zorg te kunnen dragen voor kwaliteit van beheer, behoud, zichtbaarheid en ontwikkeling van het erfgoed van Vincent van Gogh. Een en ander resulteerde in december 2012 in de oprichting van de Stichting Van Gogh Europe.
Jheronimus Bosch 500 2016 is het 500ste sterfjaar van Jeroen Bosch – reden voor een grote manifestatie in zijn geboortestad ’s-Hertogenbosch, dit onder auspiciën van de Stichting Jheronimus Bosch 500. Het Noordbrabants Museum is hierbij actief betrokken, in het bijzonder door de organisatie van de grote internationale expositie Bosch Visions 2016 – dit in nauwe samenwerking met voornoemde stichting. In 2012 is er met het Museo Nacional del Prado in Madrid overleg gevoerd over de opzet en afstemming van de tentoonstellingen die in het herdenkingsjaar in ’s-Hertogenbosch en Madrid worden gehouden. Behalve het Prado bezocht de directeur van Het Noordbrabants Museum diverse andere buitenlandse musea om afspraken te maken over bruikleengeving. Het Noordbrabants Museum is mede-initiatiefnemer van de Stichting Bijzondere Leeropdracht Jheronimus Bosch en van het Bosch Research and Conservation Project (BRCP) dat ter voor bereiding van de expositie wetenschappelijk onderzoek verricht naar de werken van Bosch.
Bosch Research and Conservation Project Het Bosch Research and Conservation Project heeft in 2012 onderzoek verricht naar schilderijen van Bosch in Berlijn, Boston, Brugge, Frankfurt, Madrid, New Haven, New York, Philadelphia en Washington. Daarmee is een forse stap voorwaarts gemaakt in de onderzoekscampagne en ligt die op schema. Het BRCP was aanwezig op verschillende internationale congressen (Kopenhagen, Trier, Brussel) waar het project werd gepresenteerd. In september vond in het Jheronimus Bosch Art Center het derde internationale Jeroen Boschcongres plaats, dat mede georganiseerd werd door het BRCP. Met de Soprintendenza en de musea in Venetië is een gezamenlijk conserveringsproject voorbereid, waarbij naast de Venetiaanse organisaties ook het BRCP, Het Noordbrabants Museum en The Getty Foundation in Los Angeles betrokken zullen zijn.
Culturele Hoofdstad 2018 De steden Eindhoven, Helmond, ‘s-Hertogenbosch, Tilburg en Breda en de provincie NoordBrabant werken samen aan de kandidatuur van 2018Eindhoven Brabant onder het motto: Imagination designs Europe. Het Noordbrabants Museum heeft een bijdrage geleverd ten behoeve van het bidbook. 20
Foto: Joep Jacobs
21
Bedrijfsvoering Een afwijkend jaar Qua museale activiteiten en bedrijfsvoering was 2012 verre van een regulier jaar. De staf van het museum was druk doende met de inrichting van het nieuwe museum, de voorbereiding van de nieuwe presentaties en het tentoonstellingsprogramma voor de periode vanaf 2013, alsmede met de voorbereiding van de marketing en communicatie voor het nieuwe Noordbrabants Museum en het Museumkwartier ’s-Hertogenbosch. Bij het maken van alle plannen werden de bezoekers en het museumgebouw node gemist.
Beveiliging Sinds de bouwkundige oplevering en de sleuteloverdracht van begin oktober 2012 is het museum weer zelf verantwoordelijk voor de beveiliging van het pand. Sindsdien is er door de medewerkers samen met externe partijen gewerkt aan het testen, inregelen en de optimalisatie van het nieuwe beveiligingssysteem en de daarbij horende processen. In 2012 is ook het
aanbestedingstraject gedaan voor het nieuwe beveiligingsbedrijf. De organisatie waaraan de opdracht uiteindelijk is verleend, is dezelfde waar voorheen mee is gewerkt. Samen met het desbetreffende bedrijf wordt gewerkt aan een nieuwe efficiënte en gemotiveerde museale beveiligingsorganisatie.
Horeca In het nieuwe museumcomplex zal de horecapartner een belangrijke rol vervullen in het bieden van een optimale service aan museumbezoekers en het trekken van zakelijke en particuliere klanten, daarbij gebruikmakend van de aantrekkingskracht van de monumentale ruimten, de prachtige tuin en van het mooist gelegen vrij toegankelijke terras van ’s-Hertogenbosch. Om een professioneel aanbod en exploitatie te kunnen realiseren, is de horeca voor het museumcomplex uitbesteed; na het doorlopen van een aanbestedingstraject is een samenwerking aangegaan met Maison van den Boer. De tweede helft van het jaar stond in het teken van het maken van heldere afspraken en een nieuwe samenwerkingsovereenkomst tussen de twee musea en de cateraar om enerzijds een prettige samenwerking te bewerkstelligen en anderzijds omzet en service te optimaliseren.
Synergie Met de medegebruikers van het Griffiegebouw – het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch, Erfgoed Brabant en het Provinciaal Depot Bodemvondsten – vindt op reguliere basis overleg plaats. Ook is er in 2012 een aantal malen een gezamenlijke borrel geweest, zodat de gebruikers elkaar ook op medewerkerniveau beter konden leren kennen. In 2011 is besloten dat Het Noordbrabants Museum voorlopig een coördinerende rol heeft in gebouwbeheer en interne catering. In 2013 zal een definitieve vorm worden afgesproken.
Medezeggenschap Het Noordbrabants Museum kent een medezeggenschapscommissie, bestaande uit vijf vertegenwoordigers van de medewerkers. De commissie overlegt onder meer met de directie over zaken die de organisatie en arbeidsvoorwaarden betreffen; de voorzitter bereidt samen met de directeur de reguliere personeelsvergaderingen voor. In 2012 heeft de commissie driemaal een vergadering belegd met alle medewerkers.
Personeelszaken Om de geformuleerde missie, visie en kernwaarden waar te kunnen maken, heeft het managementteam in 2012 de werkwijze en structuur van de organisatie opnieuw onder de loep genomen. Startpunt was een eenduidige visie op het doel van het personeelsbeleid van Het Noordbrabants Museum, samengevat als ‘Richting geven aan het samen behalen van succes’. Vervolgens is onderzocht welke aanpassingen nodig zijn om in de nieuwe situatie met een groter en (nog) actiever museum alle taken en verantwoordelijkheden te borgen. De noodzaak om – gezien het huidige economische en politieke klimaat – ‘meer met minder’ te doen, speelde mee bij het maken van keuzes. Er is kritisch gekeken naar strikt noodzakelijke personele uitbreiding en besloten elke uitbreiding in 2013 in eerste instantie aan te gaan voor bepaalde tijd. Eind 2012 zijn de gemaakte keuzes eerst met de medezeggenschapscommissie en vervolgens met alle medewerkers besproken. In 2013 wordt dit verder uitgewerkt op functieniveau, zodat elke individuele medewerker weet wat van hem wordt verwacht om zo bij te dragen aan een succesvol, vernieuwd Noordbrabants Museum. Tevens geeft dit het managementteam duidelijke kaders om waar nodig bij te sturen, te ontwikkelen en te motiveren.
Vrijwilligers en rondleiders Een deel van de vrijwilligers van het mailingteam heeft het afgelopen jaar zijn activiteiten voortgezet en is het museum behulpzaam geweest bij het verzenden van grote mailings. Met het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch is gesproken over de opzet van een nieuw vrijwilligersteam voor de nieuwe museumwinkel. Ook zijn voorbereidingen getroffen om een nieuw team van rondleiders en museumdocenten samen te stellen.
22
Foto: Joep Jacobs
23
Stichting Vrienden van Het Noordbrabants Museum Activiteiten De Stichting Vrienden van Het Noordbrabants Museum heeft de laatste jaren een actief activiteiten- en wervingsprogramma ontwikkeld om de verbondenheid van bestaande Vrienden met het museum te vergroten en nieuwe Vrienden te werven. Een grotere Vriendenkring biedt de Stichting Vrienden bovendien de mogelijkheid het museum vaker en ruimer financieel te ondersteunen. In 2012 was er een extra uitdaging omdat het museum door de sluiting niet beschikbaar was. Om haar Vrienden toch te ontmoeten en van het lidmaatschap te laten genieten heeft de Stichting Vrienden ontvangsten elders in de provincie georganiseerd. Rode draad hierbij was een ontdekkingsreis langs Brabantse musea, die onze Vrienden met groot enthousiasme ontvingen. Zo bezochten de Vrienden in 2012 achtereenvolgens Kasteel Heeswijk, Museum Slager in ’s-Hertogenbosch, Museum Jan Cunen in Oss, De Pont in Tilburg, Museum voor Religieuze Kunst in Uden en het Van Abbemuseum in Eindhoven. De formule: ontvangst, rondleiding en afsluiting met een door het bestuur aangeboden borrel, bleek succesvol: zo’n 500 Vrienden namen aan de bijeenkomsten deel. In april was er ook dit jaar weer de gecombineerde Museum/Stabat Mater concertactiviteit in Oirschot, waar ruim 80 vrienden op inschreven. Ook in 2012 verzorgde de SV weer twee goed bezochte excursies. In januari ging een groep vrienden naar het Singer Museum in Laren voor de overzichtstentoonstelling van Jan Sluijters, waarna ze in de middag Huis Doorn bezochten. In juni ging de reis naar Leuven. In de ochtend kregen de meegereisde Vrienden hoogtepunten uit de collectie van Het Noordbrabants Museum in M-Museum Leuven te zien en in de middag bezocht men de van oorsprong 16de-eeuwse norbertijnenabdij van ’t Park in Heverlee. De Bruegel-, Bosch- en Van Goghvrienden namen in 2012 weer met plezier deel aan de speciaal voor hen georganiseerde activiteiten, waaronder de Boschlunch in april, die was gecombineerd met bezoek aan het Stabat Mater, en de Boschborrel in juni die was gekoppeld aan een lezing door Matthijs Ilsink over het Bosch Research & Conservation Project. De Bruegelborrel op 12 december had een feestelijk karakter, mede omdat tijdens deze bijeenkomst de ‘virtuele opening’ van het nieuwe museum plaatsvond en de Stichting Vrienden haar plannen voor de komende jaren uiteenzette. Uiteraard ontvingen de Bosch- en Van Goghvrienden ook dit jaar weer toegangskaarten tot de PAN (Bosch/Van Gogh) en de Tefaf (Van Gogh).
Bijdrage aan inrichting Tijdens de feestelijke bijeenkomst op 12 december 2012 bood de Stichting Vrienden Het Noordbrabants Museum €500.000 aan voor de inrichting van het nieuwe museum. Voorzitter Geert-Jan van Schijndel onderstreepte deze toezegging door directeur Charles de Mooij een fraaie cheque aan te bieden.
24
Foto: Joep Jacobs
25
Sponsoring Cultureel ondernemerschap De afgelopen jaren heeft Het Noordbrabants Museum de marketing geprofessionaliseerd. Vanuit visie en kernwaarden is een gedegen doelgroepenbeleid opgezet; door de publieks gerichte benadering is het aantal bezoekers van het museum fors gestegen. Daarnaast heeft het museum de afgelopen jaren nog meer verbinding met de omgeving gezocht. Uit de aandacht voor partnerschappen met het Zuid-Nederlandse bedrijfsleven, met verzamelaars en andere culturele organisaties ontstaan intensieve en duurzame samenwerkingsrelaties. In het vermarkten van het museum spelen de aantrekkelijke expositiezalen en salons, maar ook ruimten als museumrestaurant en museum een belangrijke rol. Het nieuwe museumcomplex biedt Het Noordbrabants Museum volop mogelijkheden om met gastvrijheid en Brabantse trots, samen met bezoekers en partners, zijn hoge ambities waar te maken. Dát is cultureel ondernemerschap.
Fondsenwerving voor museale inrichting Met de provincie Noord-Brabant die de verbouwing van de gebouwen van Het Noordbrabants Museum voor haar rekening nam, is reeds in een zeer vroeg stadium afgesproken dat het museum zelf – in het kader van cultureel ondernemerschap – middelen zou zoeken voor de museale inrichting. Hierbij kan worden gedacht aan tentoonstellingsmeubilair en verlichting, maar ook aan audiovisuele presentaties en andere educatieve middelen. De kosten van deze inrichting zijn in 2010 geraamd op € 5,05 miljoen. In 2012 was sponsoring dan ook een belangrijk aandachtsgebied.
“Schilderijen, interieurs, aardewerk en servies, beeldende kunst en een historische maquette van de stad; het is er allemaal te vinden. Kenmerkend voor het museum is het verhaal dat verteld wordt van de Zuidelijke Nederlanden. Daarnaast is het museum bedreven in het programmeren van zeer toegankelijke tentoonstellingen. Reden genoeg voor de BankGiro Loterij om founding partner van Het Noordbrabants Museum te worden.” Boudewijn Poelmann, voorzitter BankGiro Loterij
Ambassadeurs en Comité van Aanbeveling Om de kosten van de inrichting te financieren was al in 2011 een grote wervingscampagne opgezet. De fondsenwerving is in handen van een klein team, bestaande uit directeur, hoofd communicatie en twee relatiemanagers. Hierbij is in 2012 ook incidenteel extern advies gevraagd bij bureau Courante te Haarlem. Van groot belang was de steun van een grote groep betrokken ambassadeurs, personen uit het Brabantse bedrijfsleven en andere sectoren die de plannen van het Noordbrabants Museum en/of de realisatie van het Museumkwartier ’s-Hertogenbosch een warm hart toedragen. Zij hebben de fondsenwervingscampagne krachtig ondersteund door actief mee te denken en hun netwerk te benaderen. Met hun hulp en gesteund door een Comité van Aanbeveling is de campagne in 2012 succesvol uitgebouwd en werden vele nieuwe partners geworven (zie bijlage 4).
Partners uit het bedrijfsleven Een deel van de campagne spitste zich toe op het vinden van partners uit het Brabantse bedrijfsleven. Natuurlijk was het museum op zoek naar middelen om de inrichting van het nieuwe 26
Foto: Marjo van de Peppel - Kool
27
museum te realiseren, maar samenwerking is geen eenrichtingsverkeer en behelst meer dan een financiële bijdrage. Het museum bood en biedt het bedrijfsleven interessante tegenprestaties, zoals het gebruik van representatieve ruimten in het museum voor bijeenkomsten met relaties en medewerkers, arrangementen, naamsvermelding in zalen en exposure in de communicatieve middelen van het museum. Daarnaast is gezocht naar manieren om elkaar te inspireren en nieuwe wegen te zoeken om elkaar te ondersteunen. Deze opzet heeft in 2012 tot een groot aantal nieuwe partners geleid. Zoals hiervoor reeds vermeld werd het Bossche bedrijfsleven benaderd namens Het Noordbrabants Museum én het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch.
“De Rabobank voelt zich sterk verbonden met de samenleving waarvoor ze werkt. Met de sponsoring van Het Noordbrabants Museum en het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch wil de Rabobank een cultureel statement maken. Daarbij willen we vooral een bijdrage leveren aan de culturele infrastructuur van de provinciehoofdstad. Toen het initiatief werd genomen voor het Museumkwartier en zij sponsors zochten, waren onze leden binnen het Coöperatiefonds unaniem van mening dat het Museumkwartier een hele mooie en passende partner zou zijn. Verbondenheid met de samenleving is onze visie en daarom kiezen we voor samenwerking met het Noordbrabants Museum en het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch.” mr. Willem Louwers AA, directievoorzitter Rabobank ’sHertogenbosch en Omstreken
Fondsen Een ander deel van de campagne was gericht op de benadering van nationale fondsen, zoals VSBfonds, Mondriaan Fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds en Fonds voor Cultuurparticipatie, alsmede tal van lokale en regionale fondsen (zie bijlage 4). Deze fondsen zijn benaderd met het verzoek om een van de vele, nauw omschreven projecten te ondersteunen: uiteenlopende projecten, zoals restauraties, kunstopdrachten, educatieve projecten, aankopen van meubilair et cetera. De toekenning van gelden door vele door het museum benaderde fondsen zorgt niet alleen voor dekking van de plannen, maar reflecteert ook het vertrouwen van de fondsen in het beleid van het museum. Dat geldt in het bijzonder ook voor de steun van de BankGiro Loterij.
“VSBfonds vindt het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen kennismaken met en meedoen aan kunst. We steunen initiatieven die kunst toegankelijk maken voor een groter of ander publiek en intensieve ontmoetingen met kunst mogelijk maken. Voor het nieuwe Noordbrabants Museum hebben wij bijgedragen in de aanschaf en ontwikkeling van de verdiepingsschermen. Door het plaatsen van deze interactieve schermen kan de museumbezoeker op een moderne en aantrekkelijke manier op zoek gaan naar voor hem interessante informatie over de getoonde collectie.”
BankGiro Loterij Tijdens het Goed Geld Gala op 6 februari 2012 kreeg Het Noordbrabants Museum van de BankGiro Loterij voor de tweede keer een cheque van € 500.000. De BankGiro Loterij stelt vijf jaar lang jaarlijks € 500.000 ter beschikking. Het totale bedrag – 2,5 miljoen euro – is bedoeld voor herinrichting van het nieuwe museum (één miljoen euro), voor uitbreiding en behoud van de collectie (een half miljoen euro) en voor het project Jheronimus Bosch 500 (één miljoen euro). Met de flinke bezuinigingen waar het kabinet Rutte II op inzet neemt het belang van particuliere fondsenwervers, zoals de BankGiro Loterij, toe. De bijdrage van de loterij en haar deelnemers is uniek, want deze is niet alleen meerjarig, maar de goede doelen bepalen ook zelf de besteding ervan, op basis van hun expertise. Een interessante ontwikkeling is dat het huidige kabinet heeft aangegeven het kansspelbeleid te willen moderniseren. Wij hopen dat de voorgestelde wijzigingen in het kansspelbeleid de BankGiro Loterij voldoende ruimte geven om de succesvolle fondsenwerving op dit niveau voort te zetten. Want zonder de BankGiro Loterij en haar deelnemers zouden wij een groot deel van onze initiatieven niet kunnen realiseren. De drie loterijen hebben als missie het steunen van goede doelen die werken aan: * een rechtvaardige en groene wereld: Nationale Postcode Loterij * cultuur en behoud cultureel erfgoed: BankGiro Loterij * verbetering van welzijn en gezondheid in Nederland: VriendenLoterij Maandelijks spelen miljoenen mensen met deze loterijen mee.
Particulieren Bijzonder verheugd is het museum met de steun van een toenemend aantal particulieren. In 2012 werd bekendgemaakt dat de Stichting Vrienden van Het Noordbrabants Museum de inrichting van het nieuwe museum ondersteunt met een bijdrage van € 500.000. Maar ook individuele particulieren steunden het museum. Dat gebeurt op uiteenlopende manieren. Schenkers die via een lijfrenteconstructie gedurende langere tijd een financiële bijdrage leveren. Particuliere stichtingen die toezeggingen deden. Of de samenwerking met een particuliere art foundation of een particuliere verzamelaar die aanboden jaarlijks de realisatie van een expositie mede mogelijk te maken. Een bijzonder initiatief was dat van een groep bewoners van de Bossche binnenstad die deze zomer met de oprichting van een officieus ‘Genootschap van Terrasgasten’ een bijdrage realiseerden voor de aankleding van de paleistuin en het voorplein. Dergelijke hartverwarmende initiatieven tonen betrokkenheid en draagvlak.
“BANNING Advocaten behoort tot de top 20 advocatenkantoren in Nederland. Ook onze sponsoractiviteiten zijn daarmee in overeenstemming. Zo zijn we sinds februari 2011 business partner van PSV. Naast het ondersteunen van PSV hebben wij gezocht naar het ondersteunen van een cultureel project in ‘s-Hertogenbosch, de stad waar wij in 1965 zijn begonnen en altijd zijn gebleven. Wij hebben gekozen voor het Noordbrabants Museum dat samen met het Stedelijk Museum ‘s-Hertogenbosch in het nieuwe Museumkwartier gevestigd gaat worden. Aan dit initiatief leveren de Provincie en Gemeente een belangrijke financiële bijdrage en daarbij mag het bedrijfsleven naar onze mening niet achter blijven. Wij hebben deze week overeenstemming bereikt om ons als Patroon voor vijf jaar te verbinden aan het Noordbrabants Museum en willen zo bijdragen aan deze mooie ontwikkeling in onze stad.” mr. Mark Bannenberg, bestuursvoorzitter BANNING Advocaten
Erika Happe, senior adviseur donaties VSBfonds 28
29
Financiële gegevens Balans per 31/12 ( x 1.000)
rekening van baten en lasten over 2011+2012 ( x 1.000)
ACTIVA Vaste activa
31/12/2012
31/12/2011
€ € €
p.m. – 886 886
€ € €
p.m. – – –
€ € € € €
136 – – 2.459 2.595
€ € € € €
174 4 – 268 446
€ € €
2 5.039 5.041
€ € €
2 2.898 2.900
€
8.522
€
3.346
€ € € subtotaal: €
379 910 839 2.128
€ € € €
378 849 522 1.749
TOTAAL ACTIVA
30
begroting 2012
rekening 2011
personeelskosten huisvestingskosten bedrijfskosten collectiekosten activiteiten afschrijvingen
€ 1.839 € 1.332 € 470 € 192 € 251 € –
€ 2.332 € 1.007 € 370 € 200 € 643 € 75
€ € € € € €
1.645 379 557 222 353 11
TOTAAL LASTEN
€ 4.084
€
€
3.167
subsidiegelden eigen inkomsten
€ 3.966 € 119
€ 4.396 € 231
€ 2.848 € 330
€ 4.085
€
4.627
€
3.178
€
€
–
€
11
LASTEN
Kunst–en historische voorwerpen Materiële vaste activa Inrichting museale/publieke ruimte i.u. subtotaal: Vlottende activa, vorderingen debiteuren subsidies Provincie Noord-Brabant overige subsidies/bijdragen diverse vorderingen en vooruitbetalingen subtotaal: Liquide middelen kas banken subtotaal:
PASSIVA fondsen en voorzieningen risico-egalisatiefonds aankoopfondsen overige voorzieningen
rekening 2012
Kortlopende schulden crediteuren nog te besteden subsidies en bijdragen overige schulden subtotaal:
€ € € €
486 4.263 1.645 6.394
€ € € €
124 688 785 1.597
TOTAAL PASSIVA
€
8.522
€
3.346
4.627
BATEN
RESULTAAT
1
31
32
Foto: Joep Jacobs
33
Bijlagen 1. Aanwinsten Schenkingen: Onbekend Strik van een Bredase muts ca. 1875, inv.nr. 16498 Mulders, Marc (Tilburg 1958) Schors II, 1992, inv.nr. 16499 Onbekend Blik De Gruyter snelfilterkoffie extra fijn gemalen Inv.nr. 16520.11 Onbekend Bewaartrommel De Gruyter’s koffie-thee-cacao Inv.nr. 16580.3 Onbekend De Gruyter spaarpot Inv.nr. 16643.3 Onbekend Dubbelstuk De Gruyter’s huishoudzeep Inv.nr. 16997.9 Vanderheyden, J.C.J. (’s-Hertogenbosch 1928 – 2012) Sky Window Blue Yellow 2001, inv.nr. 17543 Vanderheyden, J.C.J. (’s-Hertogenbosch 1928 – 2012) Staand Groen 2003, inv. nr. 17544 Vanderheyden, J.C.J. (’s-Hertogenbosch 1928 – 2012) Groene Poort 2003, inv. nr. 17545 Vanderheyden, J.C.J. (’s-Hertogenbosch 1928 – 2012) Yellow Gate 1967/2002, inv. nr. 17546 34
Vanderheyden, J.C.J. (’s-Hertogenbosch 1928 – 2012) Zonder titel 1949, inv. nr. 17547 Mol, Pieter Laurens (Breda 1946) Zonder titel (huidschilderij) 1971, inv. 17548 Mol, Pieter Laurens (Breda 1946) Zonder titel (huidschilderij) 1971, inv. nr. 17549 Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Voorwerp op terp 1968, inv. nr. 17550 Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Zonder titel 1965, inv. nr. 17551 Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Horizon 4 1960, inv. nr. 17552 Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Zonder titel 1981, inv. nr. 17553 Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Zonder titel 1975, inv. nr. 17554 Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Zonder titel Onduidelijk gedateerd, inv. nr. 17555
Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Zonder titel ca 1975, inv. nr. 17556 Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Zonder titel Onduidelijk gedateerd, inv. nr. 17557 Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Zonder titel ca 1975, inv. nr. 17558 Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Zonder titel ca 1975, inv. nr. 17559
Aankopen: Huysmans, Constantinus Cornelis (Breda 1810-1886 Den Haag) Heuvellandschap met monumentale boom 1836-1840, inv.nr. 16495 Onbekend Fotoboek kantoorgebouw De Gruyter ca. 1930, inv.nr. 16496 Luns, Huib (Parijs 1881 – 1942 Amsterdam) Affiche Vonk en Vlam Internationale Tentoonstelling Elektriciteit en Glas 1921, inv.nr. 16497 Onbekend Aardewerk laden op schip aan de kade van Bergen op Zoom ca. 1790, inv.nr. 17536
Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Kop 4 ca 1975, inv. nr. 17560
Baas, Maarten (Arnsberg 1978) Smoke clock 2012, inv.nr. 17563
Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Zonder titel ca 1975, inv. nr. 17561
Bruiklenen:
Lennarts, Johan (Eindhoven 1932 – 1991 Frankrijk) Zonder titel 1965, inv. nr. 17562 Anna van der Horst Beeld van prof.dr. A.A. Weijnen 2012, inv.nr. 17564
Frenken, Jaques (’s-Hertogenbosch 1929) Madonna met de kaarsen 1968, inv.nr. 17535 Onbekend Preekstoel met snijwerk van Bourgondische kruisen en vlechtbanden 1525-1550, inv.nr. 17537 Onbekend Wandtapijt met voorstelling van een hofscene 1500-1525, inv.nr.17538
Vermeyen, Jan Cornelisz (Beverwijk 1500 – 1559 Brussel) Portret van Karel V 1530, inv.nr. 17539 Mierevelt, Michiel Jansz van (Delft 1566 – Delft 1641) Portret van Ambrogio Spinola 1609, inv.nr. 17540 Hillegaert, Pauwels van (Amsterdam 1596-1540 Amsterdam) Prins Frederik Hendrik te paard voor de vesting ’s-Hertogenbosch 1629, inv.nr. 17541 Thulden, Theodoor van (s’-Hertogenbosch 1606-1669 ’s-Hertogenbosch) Allegorie op het afscheid van Willem II van Amalia Van Solms na de overdracht van het regentschap aan de Staten-Generaal. Inv.nr. 17542
2. Toezicht en directie Code Cultural Governance De Stichting Noordbrabants Museum wordt sinds 1999 bestuurd volgens het raad-vantoezicht-model. De Stichting Noordbrabants Museum onderschrijft de principes en best practice-bepalingen met betrekking tot het raad-vantoezicht-model, zoals beschreven in de Code Cultural Governance – Pas toe of Leg uit en past deze vrijwel volledig toe. Er is in dit opzicht slechts één uitzondering te melden: de Code Cultural Governance is nog niet verankerd in de statuten van de Stichting Noordbrabants Museum. De vermelding met betrekking tot de Code zal bij de eerstkomende wijziging in de statuten worden opgenomen.
Raad van Toezicht De Raad van Toezicht kwam in 2012 vier maal bijeen; frequentie en ritme hangen onder meer samen met het verschijnen van de kwartaalverslagen. Naast het financiële en artistieke beleid werden ook de voortgang van de verbouwing, de samenwerking met het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch, de Jheronimus Boschexpositie in 2016 en 2018Eindhoven Brabant Culturele hoofdstad besproken. Leden van de Raad van Toezicht waren ook buiten de vergaderingen beschikbaar voor incidentele adviezen aan de directie.
Samenstelling Raad van Toezicht Leden van de Raad van Toezicht van de Stichting Noordbrabants Museum van 1 januari t/m 31 december 2012: voorzitter De heer dr. W.M. van den Goorbergh voormalig vicevoorzitter Raad van Bestuur Rabobank Nederland thans onder meer voorzitter van het bestuur van de Stichting 2018Eindhoven Brabant en van de Raad van Toezicht Nexus Instituut Tilburg en vicevoorzitter van het bestuur van de Stichting Katholieke Universiteit Nijmegen vicevoorzitter De heer drs B. de Boer Voorzitter Raad van Bestuur De Efteling B.V. thans onder meer voorzitter European Advisory Committee IAAPA (International Association of Amusement Parcs and Attractions) lid De heer mr. A.J.G. Smetsers voormalig bestuurssecretaris/ manager bijzondere projecten Stichting VSBfonds, Utrecht 35
lid De heer J.A.J.M. van den Hoven voormalig lid van de Raad van Bestuur van Heijmans N.V. thans onder meer voorzitter van de Raad van Commissarissen van Van Raak Staal Holding B.V. te Tilburg en bestuurslid van de Stichting Erasmusfestival ’s-Hertogenbosch lid De heer drs. H.J.G. Hendriks CEO of Global Government & Public Affairs. Thans onder meer lid Raad van Commissarissen Muziekgebouw Frits Voorzitter Philips Eindhoven, lid Stichtingsbestuur 2018Eindhoven/Brabant, voorzitter Stichting Ondersteuning Nederlandse Bach Vereniging en lid Curatorium Stichting Nationaal Monument Kamp Vught. In de vergadering van 24 september 2012 werd de heer Hendriks benoemd tot lid van de Raad van Toezicht met instemming van het college van Gedeputeerde Staten. Directie Directeur/statutair bestuurder van de Stichting Noordbrabants Museum directeur De heer dr. Ch.C.M. de Mooij Nevenfuncties vicevoorzitter Stichting Samenwerkingsverband Van Gogh in Brabant secretaris van de Stichting Bijzondere Leeropdracht Jheronimus Bosch lid Raad van Commissarissen N.V. Monumentenfonds NoordBrabant (tot 27 juni 2012) lid Raad van Toezicht Stichting Monumentenfonds NoordBrabant (tot 27 juni 2012) lid Algemeen Bestuur Stichting Kasteel Heeswijk bestuurslid Stichting Archeologie, Bouwhistorie en Cultuur, 36
’s-Hertogenbosch bestuurslid De MastboomBrosens Stichting, Oud Gastel bestuurslid Stichting Huizinghe De Loet, ’s-Hertogenbosch bestuurslid Stichting Hermeslezing, ’s-Hertogenbosch adviseur Stichting Bosch Research and Conservation Project lid Comité van Aanbeveling Art & Antiques Fair ’s-Hertogenbosch lid Comité van Aanbeveling Stichting De Tempel van Empel
3. Culturele samenwerking 2018Eindhoven Brabant Culturele hoofdstad Amsterdam Museum Bossche Omroep Basisschool ’t Schrijverke, ’s-Hertogenbosch Basisschool Het Bossche Broek, ’s-Hertogenbosch Brabants Dagblad Brabants Historisch Informatiecentrum Breda’s Museum CODA Cultuur onder dak, Apeldoorn Complesso del Vittoriano, Rome Eric Alink Erfgoed Brabant, ’s-Hertogenbosch Fontys PABO, ’s-Hertogenbosch Gemeentemuseum Den Haag Gemeente ’s-Hertogenbosch, afdeling cultuur Gemeente ’s-Hertogenbosch, afdeling BAM (Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten) Gemeente ’s-Hertogenbosch, city marketing Groeningemuseum, Brugge Groningermuseum Gymnasium Beekvliet, Sint-Michielsgestel Hendrik’ by Van Riet Ontwerpers Historisch Centrum Het Markiezenhof, Bergen op Zoom Kindcentrum De Sprong, Rosmalen
Jeroen Boschcollege, ’s-Hertogenbosch Koning Willem I College, ’s-Hertogenbosch Kring Vrienden van ‘s-Hertogenbosch Kunstacademie AKV St. Joost, ’s-Hertogenbosch, Breda Kunstnacht Merk Brabant Miesjel van Gerwen MSK Museum voor Schone Kunsten, Gent Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam Museum het Valkhof, Nijmegen M Museum, Leuven Nederlandse Museumvereniging OBS De Bolster, Sint-Michielsgestel Oertijdmuseum de Groene Poort, Boxtel Openbare Bibliotheek, ’s-Hertogenbosch Oudheidkundig Museum, Sint-Michielsgestel PAN Amsterdam Provincie Noord-Brabant Regio-VVV Meierij & Noordoost-Brabant Reinwardt Academie, Amsterdam Samenwerkingsverband Van Gogh in Brabant Schatten van Brabant Singer Laren Stadsarchief ’s-Hertogenbosch Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch Stichting Bijzondere Leeropdracht Jheronimus Bosch Stichting Bosch Research and Conservation Project Stichting Divers Stichting Jheronimus Bosch 500 Stichting Museumkaart Stichting Stabat Mater, Oirschot Stichting Vincent van Gogh, Etten-Leur Van Abbemuseum, Eindhoven Van Goghhuis, Zundert Van Maerlantlyceum, Eindhoven Vereniging Rembrandt Villa Vauban, Luxemburg Vincentre – Van Gogh Village, Nuenen Vrijetijdshuis Brabant, Tilburg
4. Partners Provincie Noord-Brabant Gemeente ’s-Hertogenbosch BankGiro Loterij Vrienden van het Noordbrabants Museum Rabobank ‘s-Hertogenbosch e.o. Paul van Rensch art foundation BANNING Advocaten Philips VSBfonds Mondriaan Fonds De heer C. Teulings De heer en mevrouw A.L.M. Nelissen Fonds voor Cultuurparticipatie De Mastboom-Brosens Stichting Boelens de Gruyter Bossche Omroep Durea HEVO Heijmans JK Stichting Bouwfonds Cultuurfonds Prins Bernhard Cultuurfonds Janivo Stichting Intergas Holding ABAB Accountants en Adviseurs Stichting Zandstaete Stichting Van der Linden Fonds Cultuurfonds BNG Drukkerij Gianotten Hendrik Muller Fonds Stichting Baeten Geven Fonds Stichting Gereformeerd Frans van Uden-Huis
Colofon Tekst en redactie Het Noordbrabants Museum Ontwerp Thonik Foto’s omslag Joep Jacobs Het Noordbrabants Museum Postbus 1004 5200 BA ’s-Hertogenbosch Telefoon 073-6877877
[email protected] hetnoordbrabantsmuseum.nl
alsmede particulieren en fondsen die niet genoemd wensen te worden
37
