Inhoud. Goede zorg = integrale dementiezorg. Ontwikkeling dementiezorg Gecombineerde zorg en ondersteuning

Inhoud

• Verschillende perspectieven in de zorg

Psychosociale aandachtspunten bij zorg op maat

• Wat is goede zorg? • Het psychosociale perspectief ¾ psychosociale h i l aandachtspunten d ht t bij zorg op maatt

Prof.dr. Rose-Marie Dröes

¾ effectievere psychosociale hulp Research Programme >

Mental Health and Quality of Care Department of Psychiatry / Department of General practice & Elderly care medicine Alzheimercentrum VUmc, Amsterdam Center on Aging

e-mail: [email protected]

• Zorgorganisatie: samenwerking! • Een goed praktijkvoorbeeld • Conclusies

Amsterdam Center on Aging

Ontwikkeling dementiezorg 1970-2013 Medisch behandelperspectief

Gevolgen perspectief

Psychosociale perspectief

ziekte

chronische beperkingen handicaps

aanpassing aan/ omgaan met de gevolgen van ziekte

rehabilitatie/ compensatie

begeleiding/ ondersteuning

Goede zorg = integrale dementiezorg 9 Vroege diagnose

Zorgstandaard

9 Tijdige interventies

9 Bewezen-effectieve en gepersonaliseerde zorg

genezing

Psychosociale behandelingen

Revalidatie Paramedische behandeling

Psychiatrische behandeling

Zorg

• Voorkomen van crises /ziekenhuisopname • Uitstel verpleeghuisopname

9 Institutionele zorg in menselijke maat Welzijn / diensten

Gecombineerde zorg en ondersteuning Belangrijke elementen Informatie Praktische hulp Emotionele steun Sociale steun

Persoon met dementie

9 Efficiënte oplossingen voor onvervulde behoeften

• Langer thuis blijven wonen

Kwaliteit van leven

Farmacotherapie

9 Op basis van individuele behoeften Æ vraaggestuurd

Mantelzorger

Hulp bij omgaan met zowel de functionele als de psychosociale gevolgen van dementie

EMGO Institute - Common Mental Disorders

(grootschalige zorg Æ kleinschalig wonen)

Functionele gevolgen in dagelijks leven Voor de persoon met dementie Problemen met • boodschappen doen • omgaan met geld • gebruik maken van openbaar vervoer • koken • sociaal contact • problemen oriëntatie • communicatie • huishoudelijke activiteiten • zelfzorg Voor de mantelzorger/omgeving • ….. • omgaan met gedragsveranderingen • gevaarlijke situaties • miscommunicatie met hulpverleners • weerstand tegen opname •….

1

Hulp bij psychosociale gevolgen Aandacht voor

Psychosociale perspectief in de dementiezorg Medisch behandelperspectief



ziekte


aanpassing aan/ omgaan met de gevolgen van dementie

persoonlijke beleving en zorgbehoefte individuele adaptatieproblemen individuele kwaliteit van leven draagkracht mantelzorger Tijdige op de persoon afgestemde ‘evidence based’ hulp Zal mensen helpen beter om te gaan met de gevolgen van dementie

Psychosociale aandachtspunten bij zorg op maat Hoe kunnen we de psychosociale hulp effectiever maken?

Belevingsgerichte zorg/ Psychosociale hulp

A. Aandacht voor persoonlijke beleving 1. Zijn mensen zich bewust van hun dementie?

Psychosociale aandachtspunten

Variatie in besef: varierend van geen besef tot wisselend en volledig besef, en soms wel besef zonder emoties (Bahro et al., ’95; Cotrell & Lein, ’95; Hutchinson, ’97; Phinney ’98)

bij zorg op maat

Ongeveer tweederde van de mensen is zich bewust van de ziekte en eenderde niet – geen hard bewijs (Swaab, 2010)

2. Hoe beleeft men dementie in dagelijks leven? Verlies van mogelijkheden, ook van onafhankelijkheid en zelfwaardering, onzekerheid, andere belevingswereld, woede, angst, frustratie, veranderde sociale relaties en rollen … STRESS (Clare, 2002; Steeman et al., 2007; De Boer et al., 2007)

Aandacht voor individuele zorgbehoeften

Variatie in zorgbehoeften 100,0%

Unm et nee ds

Problemen met •

boodschappen doen

•

omgaan met geld

•

gebruik maken van openbaar vervoer

•

koken

•

sociaal contact

•

problemen oriëntatie

•

communicatie

•

huishoudelijke activiteiten

•

zelfzorg

•

…..

M et nee ds

75,0%

50,0%

25,0%

0,0%

rm - ha s elf r rate the libe a no De for r ing Ca l ct oh o s gle Alc hip /Ne ons u se ti Ab ela te r ma Inti ur avio Beh ms pt o efits Ben ti c s ym c ho Ps y n ati o on rm ti Info moda es s istr com ic al d Ac g olo ar m lf- h yc h Ps l se enta cid Ac a ny mp e Co enc ng nti n eari Co ht/H sig Ey e gs Dr u y h bilit Mo ealt a l h ities sic v Phy e a cti y tim Da are lf c Se od Fo y ne Mo s ry vitie mo acti Me hold us e Ho

CANE dom ains

(Van der Roest et al, 2009)


2

Meest onvervulde behoeften bij dementie

Oplossingen voor onvervulde behoeften Verbeelding als werkmethode

Informatie en geheugensteun h

dagactiviteiten

Oplossingen voor onvervulde behoeften - Informatie bieden - Geheugenondersteuning - Gezelschap/contact - Dagactiviteiten - Veiligheidsgevoel

Ontmoetingscentra

angst / veiligheid

gezelschap (Van der Roest et al, 2009)

Ondersteunende technologie

B. Aandacht voor individuele adaptatieproblemen

• Hoe ervaart de persoon zijn beperkingen? • Lukt het een emotioneel te vinden?

Paro (AIST)

• Is het zelfbeeld veranderd? j hijj aan tegen g de onzekere toekomst? • Hoe kijkt • Ervaart de persoon begrip van zijn familie

Telecare

en vrienden • Accepteert de persoon hulp van anderen? • Hoe past de persoon zich aan in het verpleeghuis?

COGKNOW Electronische assistent

2

Videocare

Copingstrategieën Ontkennen Minimaliseren of normaliseren van problemen Benadrukken van competentie Betrokken willen blijven Vermijden van sociale contacten Afhankelijk opstellen van anderen Externe attributie van problemen Façade ophouden Confabuleren Humor gebruiken

Ontregelingen in stemming en gedrag

achterdocht

angst

onrust depressie apathie agitatie wanen

combinatie biologische, psychologische en sociale factoren

Intellectueel en emotioneel uitputtend!

(latere stadia ook pijn, onprettig voelen, onvervulde behoeften, over-/onderprikkeling) (Clare, 2002; Steeman et al., 2007; De Boer et al., 2007)

inadequate of ineffectieve coping (e.g. Dröes, 1991; Bakker et al., 2005; Zuidema et al., 2009; Achterberg, 2011)


3

Goede behandeling en zorg Goede analyse van behoeften en adaptatiecoping proces Psychosociale diagnose ‘Unmet needs’, adaptatie terreinen incl. de bio-psycho-sociobeïnvloedende factoren factoren (Dröes, 1991; Gauthier ea, 2010; Dröes, Verhey en Jonker, 2012)

1e keus: psychosociale methoden, terughoudend met psychofarmaca • Onderdrukken gedrag ipv verbeteren van gedrag • Veel bijwerkingen bij kwetsbare ouderen met negatieve impact op welbevinden • Minder effectief dan psychosociale methoden • Vergroot uiteindelijk de zorgbehoevendheid! Richtlijn dementie (CBO) Richtlijn probleemgedrag (Verenso)

C. Aandacht voor individuele kwaliteit van leven Niet alleen gezondheid, maar ook • Je prettig voelen • Sociale contacten • Je nuttig voelen • Je thuis voelen in de woonomgeving • Plezier beleven aan activiteiten

Individuele variatie

• Zelfwaardering • Vrijheid en zelfbeschikking ervaren • Gezondheid Bij medicatie, bijv antidepressiva (SSRI’s), zo kort mogelijk, stopregels

• Bij ziekte adequate behandeling en zorg • Veiligheid met behoud van privacy

Richtlijn omgaan met gedragsproblemen (WOK) (Leo Cahn werkgroep KvL bij dementie; Gerritsen et al., 2007)

Behoud van kwaliteit van leven Zuidermeer (Noord-Holland) Zuidermeer en Oterleek

kleinschalig

prothetisch

veilig

herkenbaar

warm

betekenisvol

Wonen als thuis Westersypen, Scharsterbrug, Zuid-West Friesland Winnaar ZorgAward 2009

Aandacht zorgverleners voor KvL domeinen Focus zorgverleners op KvL domeinen

Totale groep

24-uurs zorg

Dagactiviteiten

1= heel weinig 2=weinig 3= enigszins 4= (heel)veel

N=371374

N=277-280

N=75-76

Affect

4.11

4.05

4.33

Zelfwaardering/Zelfbeeld

4.05

3.93

4.38

Gehechtheid

3.84

3.71

4.21

Veiligheid en privacy

3 74 3.74

3 75 3.75

3 66 3.66

Sociaal contact

3.61

3.62

3.55

Lichamelijke en geestelijke gezondheid

3.59

3.58

3.58

Plezier beleven in activiteiten

3.56

3.34

4.41

Gevoel voor esthetiek

3.30

3.18

3.78

Spiritualiteit

3.14

3.21

2.91

Autonomie/vrijheid

3.10

2.99

3.41

Nuttig zijn/betekenis geven aan leven

2.70

2.50

3.34

Ervaren financiële situatie

1.89

1.96

1.59

(Leo Cahn werkgroep KvL bij dementie; Gerritsen et al., 2007)

D. Aandacht voor draagkracht mantelzorger(s) Landelijk Dementie Programma 14 probleemvelden waar mantelzorgers ondersteuning nodig hebben

Hoe kunnen we de psychosociale hulp effectiever maken?

zoals: • Omgaan met gedragsveranderingen • Verlies • Gevaarlijke situaties • Miscommunicatie met hulpverleners • Weerstand tegen opname (Meerveld et al, 2004; Peeters et al, 2007)


4

Psychosociale behandelmethoden Thuis / dagbehandeling • Cognitieve revalidatie • Cognitieve stimulatie therapie • Activiteiten groepen • Huisdiertherapie • Reminiscentie • Beweging • Gecombineerde ondersteuning • Ondersteunende technologie • Ergotherapie • Vaardigheidstraining mantelzorg • Casemanagement • Respijtzorg

Institutionele setting • Activiteitengroepen • Psychomotorische therapie • Gedragstherapie • Normaliseren leefpatroon • Belevingsgerichte zorg • Realiteitsorientatie • Muziektherapie • Reminiscentie • Validation • Snoezelen • Aroma therapie • Simulated presence therapy, • Huisdiertherapie, ICT ……etc

Welke methode effectief wanneer? Zijn al deze methoden even effectief • op alle adaptatieterreinen? • voor alle mensen met dementie?

Wanneer kan je welke methode het beste toepassen?

Welke methode effectief wanneer?

Review van effect studies

1970-2007

Adaptieve taak/ Aanpassingsprobleem

1 ernst van dementie beperkingen Psychomotorische therapie L-ME x

Onderzochte methode

Normaliseren leefpatroon

Dröes, R.M., Mierlo, L.D. van, Roest, H.G. van der, Meiland, F.J.M. Focus and effectiveness of psychosocial interventions for people with dementia in institutional care settings from the perspective of coping with the disease. Non-pharmacological therapies in dementia, 2010,1(2):139-161.

x

L-E

Persoonskenmerken

Effecten van psychosociale

• type dementie • ernst van dementie • ADL-hulpbehoevendheid • gedragsproblemen • psychische problemen • geslacht • leefsituatie • culturele achtergrond

interventies

x

x

4 toekomst

5 omgeving

6 zorgrelatie

x

x

7 sociale relaties

x

x

x

x

x

L-ME x

x

x

Muziektherapie

L-ZE

x

Reminiscentie

L-ME x

x

Realiteitsoriëntatie

L-ME

x

Geint. Belevingsger. Zorg

ME-E

x

Huisdier therapie

L-ME

x

Snoezelen

L-ZE

x

Simulated presence therapy

E-ZE

x

x

Educatie familie bezoek

ME-E

x

x

L=licht ME= matig ernstig E=Ernstig ZE=zeer ernstig

Wat helpt bij wie?

x

3 zelfbeeld

Activiteitengroepen

Gedragstherapie

Dröes, R.M., Van Mierlo, L.D., Meiland, F.J.M., Van der Roest, H.G. Memory problems in dementia: Adaptation and coping strategies, and psychosocial treatments. Expert Reviews Neurotherapeutics, 2011,11(12)1769-1782.

L-ME

2 emot

x

x x x

x x

x x

x x

x

x

x

(Van Mierlo et al., 2009; Dröes et al., 2010)

Databanken Effectieve methoden Informatiedesk Effectieve Zorg & behandeling bij dementie Amsterdam Center on Aging Vumc-VU www.vumc.nl/afdelingen/informatiedesk-dementiezorg/

**** Evidence based Reviews/ Cochrane reviews Effectieve sociale interventies (Movisie) www.Modernedementiezorg.nl, sectie onderzoek Goede praktijkvoorbeelden Websites Idé, Zorg voor beter, Moderne dementiezorg

(Van Mierlo et al., 2009)


5

Ontwikkeling dementiezorg 1970-2013 Medisch behandelperspectief



ziekte


aanpassing aan/ omgaan met de gevolgen van ziekte

rehabilitatie/ compensatie


Zorgorganisatie

genezing

Kwaliteit van leven

Farmacotherapie

Psychosociale behandelingen

Revalidatie Paramedische behandeling

Efficiëntere Dementiezorg zorgorganisatie Informatie loket Vrijwilligersdiensten

Verbetering samenwerking in dementie zorgketens

Medisch behandelperspectief

genezing Zorgcoördinatie door casemanager van begin dementie tot eindstadium

Belevings-/psychosociale perspectief

chronische beperkingen handicaps a d caps Farmacotherapie

Paramedische behandeling

aanpassing aan/ omgaan met de gevolgen ge o ge van a ziekte e e Welzijn / diensten


rehabilitatie/ compensatie Kwaliteit van leven

Palliatieve zorg Wat vindt je waar?

Functionele gevolgen perspectief

Dagvoorziening

Gespreksgroepen

Welzijn / diensten

Zorg

Integrale dementiezorg

ziekte

Thuiszorg

Vakantieopname


Doel: efficiëntie, effectiviteit en continuïteit van zorg


Psychosociale behandelingen Zorg

Revalidatie

Afstemming tussen zorg/hulpverleners Thuis

medisch - functioneel - psychosociaal

Mantelzorger Thuiszorgmedewerker Activiteitenbegeleider Ergotherapeut Huisarts/ specialist ouderengeneeskunde Wijkpost voor ouderen GGZ Ontmoetingscentra/LPD’s Vrijwilligers …Dementieketen

Zorginstelling Verzorgenden Activiteitenbegeleider

Goed voorbeeld van effectief en efficiënt georganiseerd ondersteuningsaanbod

Specialist ouderengeneeskunde Psycholoog y g Fysiotherapeut Ergotherapeut Psychomotorisch therapeut Muziektherapeut

Ontmoetingscentra voor mensen met dementie en hun mantelzorgers

Vrijwilligers ….

Obv individuele begeleidingsplannen


Effectiviteit en efficiëntie

6

Hoe gaat het?

Ontmoetingscentra Persoon met dementie

Mantelzorger

• dagsociëteit (3dgn/week) (re)creatieve activiteiten belevingsgerichte activiteiten psychomotorische groepstherapie

• • • •

informatie bijeenkomsten gespreksgroep respijtzorg zorgcoördinatie

Moeite met aanpassing – Wat gaat goed?

Zorgstrategieën persoon met dementie • (re)activering ( ) ti i

V Voor b beiden id • spreekuur • centrumoverleg • sociale activiteiten

• informatie i f ti

• (re)socialisatie

• praktische steun

• bevorderen affectief functioneren

• emotionele steun • vergroten sociaal netwerk

activiteitenplan EMGO Institute for Health and Care research

Ondersteuningsstrategieën voor mantelzorger

ondersteuningsplan

VU medisch centrum Amsterdam

Samenwerkingsprotocol Huisartsen

Zorg en welzijn in de regio

Thuiszorg Casemanagement

Ontmoetingscentra/LPDplusMO in Nederland+ Maart 2013 N=97, 25 in oprichting

ARUBA (1) PARAMARIBO (1)

GGZ-afd. ouderen p mantelzorg g Steunpunt Stichting welzijn Wijkpost voor ouderen ITALIE (55)

Verzorgings- en verpleeghuizen Specialist ouderengeneeskunde Alzheimer café’s ……

Conclusies ¾ Verschillende perspectieven in de zorg • medische behandeling, functionele gevolgen, beleving/adaptatie

¾ Goede zorg = integrale dementiezorg

Dank voor uw aandacht!

¾ Psychosociale aandachtspunten bij zorg op maat • • • •

individuele beleving en behoeften individuele aanpassingsproblemen wensen in relatie tot kwaliteit van leven draagkracht van, en ervaren belasting door mantelzorger

¾ Effectiever = ‘evidence based’, gepersonaliseerd en ‘op maat’ ¾ Samenwerking en afstemming in multidisciplinaire teams en ketens op basis van individuele begeleidingsplannen tbv efficiëntie, effectiviteit en continuïteit Correspondentie: [email protected]


7

Inhoud. Goede zorg = integrale dementiezorg. Ontwikkeling dementiezorg Gecombineerde zorg en ondersteuning

Recommend Documents