Multiculturele Dementiezorg

Landelijk Congres

Multiculturele Dementiezorg Zorg en welzijn toegankelijk maken voor migranten met dementie

4 oktober 2012 - ‘t Klooster in Amersfoort Dementiescreening bij migranten Ondersteuning allochtone mantelzorgers Lotgenotencontact, voorlichting en bewustwording Multiculturele dementiezorg vormgeven thuis en intramuraal Onderzoek en praktijkvoorbeelden

Inschrijven: www.studiearena.nl

Op 4 oktober 2012 organiseren StudieArena en zorginnovatiebureau DAZ i.s.m. ActiZ en Alzheimer Nederland een congres over multiculturele dementiezorg. Dit congres vindt plaats in ‘t Klooster in Amersfoort.

Dementie onder migranten: veel onbekendheid Het aantal allochtonen met dementie stijgt in 2020 tot ruim 30.000, 11% van het totaal aantal mensen met dementie. Zorg- en welzijnsorganisaties weten deze grote groep ouderen met verschillende culturele achtergronden vaak moeilijk te bereiken. Oudere migranten en hun mantelzorgers maken vrijwel geen gebruik van het reguliere aanbod en beschikken over weinig kennis over dementie. Ook taboe en schaamte spelen een grote rol. De onbekendheid met de mogelijkheden voor ondersteuning en zorg kunnen het isolement en de overbelasting van mantelzorgers vergroten.

Welke zorg is nodig? Waarom sluit het reguliere aanbod van zorg en welzijn vaak niet aan? Hoe geef je vorm en invulling aan zorg en ondersteuning voor mensen met dementie uit verschillende culturen? Wat zijn hun specifieke wensen en behoeften? Hoe kun je migranten met dementie en hun mantelzorgers bereiken? Tijdens het congres maakt u kennis met praktische mogelijkheden voor interculturele dementiezorg.

Programma 09.00 uur

Ontvangst en registratie

09.30 uur

Start ochtendprogramma Jeroen Meeder, directeur StudieArena

09.40 uur Stand van zaken multiculturele dementiezorg In gesprek met de zaal: waar staan we nu? Wat weten we al, wat niet? Waar lopen we tegenaan? Frans Hoogeveen werkt al ruim 25 jaar in Den Haag in de dementiezorg en neemt u mee op zijn zoektocht naar meer maatwerk voor de verschillende groepen Haagse migranten. dr. Frans Hoogeveen, lector Psychogeriatrie aan De Haagse Hogeschool 10.05 uur Betere aansluiting bij andere culturen Het reguliere aanbod van zorg en welzijn sluit vaak niet aan bij andere culturen. Hoe kunnen we dat verbeteren? Anne-Rose Abendanon is pionier op het gebied van diversiteit in de dementiezorg en vertelt over haar ervaringen. Ze gaat in op de diverse behoeftes van verschillende doelgroepen en vertelt hoe we het zorgaanbod daar beter op kunnen afstemmen. Anne-Rose Abendanon, manager interculturalisatie en diversiteit Cordaan 10.30 uur

Koffie- / theepauze

10.45 uur Promotieonderzoek ‘Weten over vergeten’ Om het zorgaanbod en de multiculturele zorgvraag dichter bij elkaar te brengen is het belangrijk te weten hoe (oudere) migranten dementie als ziekte beleven. Alzheimer Nederland doet samen met het Nivel onderzoek naar beleving, kennis en bespreekbaarheid van dementie. Ondervraagden zijn mantelzorgers van Turkse, Marokkaanse en Surinaamse afkomst. De eerste bevindingen van het onderzoek worden gepresenteerd. Nienke van Wezel, gerontoloog en specialist multiculturele dementiezorg Alzheimer Nederland 11.10 uur

Een Marokkaanse mantelzorger aan het woord

11.25 uur

Sessieronde 1

12.25 uur

Lunchpauze

13.25 uur

Sessieronde 2

14.25 uur

Koffie- / theepauze

14.40 uur

Sessieronde 3

15.40 uur

Inspirerende afsluiting met verhalen en muziek voor en door allochtone dementerenden

16.30 uur

Aansluitend netwerkborrel

Maak uw keuze uit één van de 15 sessies. Maak uw keuze uit één van de 15 sessies. Maak uw keuze uit één van de 15 sessies.

T hema’s sessieronde 1, 2 en 3 Sessie 1

Dementiescreening bij migranten

Gebrekkige kennis van de Nederlandse taal, analfabetisme en andere factoren zijn knelpunten bij het diagnosticeren van dementie bij migranten. In een nieuwe methode van de afdeling ouderengeneeskundegeriatrie van het AMC, de UvA en het Slotervaartziekenhuis wordt daarom meer gebruik gemaakt van symbolen dan van gesproken of geschreven taal. In deze sessie wordt deze methodiek toegelicht, evenals een grootschalige studie naar gezondheid bij oudere migranten. Özgül Uysal, projectleider Symbol-studie en Juliette Parlevliet, klinisch geriater AMC Amsterdam

Sessie 2

Alzheimer Theehuis

Bij veel migranten is nog weinig bekend over dementie en hoe daarmee om te gaan. Daarnaast spelen taboe en schaamte een grote rol. Voor dementerende migranten en hun mantelzorgers is het contact met ‘lotgenoten’ en het uitwisselen van ervaringen heel belangrijk. Het Alzheimer theehuis is een laagdrempelige ontmoetingsplek waar Turken en Marokkanen terecht kunnen voor informatie, ondersteuning en lotgenotencontact. Emine Kayan, projectcoördinator ‘Weten over vergeten’ Alzheimer Nederland

Sessie 3

Multicultureel Odensehuis



In Amsterdam is het eerste Odensehuis geopend dat speciale aandacht heeft voor burgers uit andere culturen. Bij het Odensehuis staat de eigen kracht van dementerenden, hun familie en vrienden centraal. Het is een open inloopcentrum dat voorziet in de behoefte aan informatie, lotgenotencontact, actieve deelname aan de samenleving en hulp bij het omgaan met de ziekte. Kernbegrippen zijn: zelforganisatie, empowerment en emancipatie. Nel Klaasse Bos, directeur Bureau voor Maatschappelijk Ondernemen, betrokken bij het tot stand komen van beide Odense huizen

Sessie 4

Voorlichting, bewustwording en dialoog

Signalen die kunnen wijzen op dementie worden bij migranten vaak niet op tijd herkend. Door onwetendheid, maar ook schaamte en sociale druk, is dementie geen onderwerp van gesprek en zoeken mantelzorgers geen hulp. Voorlichting helpt om informatie te verspreiden, dementie bespreekbaar te maken, te signaleren en mensen te stimuleren om hulp te zoeken. In deze sessie bespreken we twee succesvolle projecten rond voorlichting in eigen taal en cultuur. Christina Harrevelt, voorzitter NOOM, een adviseur van Stiom en Conny van den Berg, accountmanager Zebra Welzijn

Sessie 5

Nieuwe vormen van dagopvang

Migranten met dementie maken weinig gebruik van de reguliere dagopvang. Er zijn in het land verschillende initiatieven om beter aan te sluiten op hun wensen en behoeftes. Hierbij is kennis van de taal belangrijk, maar ook van de culturele gebruiken, gewoontes en sociale verbanden. In deze sessie maakt u, onder leiding van Anne-Rose Abendanon, kennis met een ontmoetingsgroep voor dementerende migranten in Delft en de multiculturele zorgboerderij in Enschede. Margot van Acker, programmacoördinator Ontmoetingscentrum, Pieter van Foreest Delft, Ali Bingol, Multiculturele Zorgboerderij Enschede en Anne-Rose Abendanon, voormalig programmacoördinator Kraka-e-Sewa

Sessie 6

Een herkenbaar (t)huis

Een herkenbare omgeving en sfeer is bij dementie een belangrijk aandachtspunt. Om te zorgen dat ouderen met een andere achtergrond zich thuis voelen in een zorginstelling, is het nodig om te kijken naar cultuur in brede zin. Sommige zorginstellingen richten zich specifiek op één of twee groepen. Bij andere wonen mensen uit veel verschillende culturen juist door elkaar. In deze sessie laten twee zorginstellingen zien welke keuze zij hebben gemaakt en waarom. Magda Wallenburg, beleidsmedewerker kwaliteit en cultuur Raffy Zorg, Astrid Poutsma, gebiedsmanager zorg Rotterdam-Delfshaven Laurens en Fatima Benali, cliëntadviseur Rotterdam-Delfshaven Laurens

Sessie 7

Vormgeven in de organisatie

Şefkat is het eerste verpleeghuis in Nederland voor Turkse en Marokkaanse ouderen die intensieve zorg nodig hebben. Şefkat biedt leefstijlgerichte zorg, waarbij het individu met zijn persoonlijke wensen voorop staat. Een vraaggericht zorgaanbod en diversiteit staan centraal in het beleid. Mario de Keijzer vertelt over de aanleiding, opzet en ervaringen van dit succesvolle verpleeghuis. Mario de Keijzer, locatiedirecteur van Zorghuis Şefkat Zorggroep Elde

Sessie 8

Personeel en opleiding

De culturele, sociale en economische achtergrond van bewoners/cliënten wordt steeds gevarieerder. Om goede dementiezorg te kunnen geven moeten medewerkers zich hiervan bewust zijn. Ook in de opleidingen is meer aandacht nodig voor diversiteit in de ouderenzorg. Hoe kunnen medewerkers omgaan met bewoners van verschillende achtergronden? Welke dilemma’s spelen een rol? Wat kunnen organisaties en opleidingen doen om (toekomstige) medewerkers toe te rusten? Hans Schellekens, trainer/adviseur Bureau Brom en een docente van het Albeda College

Sessie 9

Belang van herinneringen

Herinneringen vormen een belangrijke ingang voor communicatie met mensen met dementie. De herinneringen van oudere migranten verschillen sterk van die van ouderen die in Nederland zijn opgegroeid. Reminiscentie, het gericht ophalen van herinneringen, is een toegankelijke methode om de kwaliteit van leven te bevorderen, waarbij oog is voor zingeving en het levensverhaal. Deze sessie gaat hier dieper op in en schetst de praktijk aan de hand van specifiek reminiscentiemateriaal voor allochtone ouderen. Wout Huizing, stafmedewerker Reliëf, trainer en auteur over levensverhalen en zingeving in de ouderenzorg, Jeanny Vreeswijk-Manusiwa, coördinator LSMO, projectleider In voor Zorg Raffy en Stichting Pelita en Nesli Çelik, maatschappelijk werkster Lâle Zorg Breda

Sessie 10

Migranten en vluchtelingen met trauma’s en dementie

Oudere migranten en vluchtelingen hebben in hun leven vaak stressvolle periodes beleefd. Een nieuw leven opbouwen in een nieuw land met achterlating van alles is een heftig proces. Bij migranten en vluchtelingen met dementie nemen gevoelens van heimwee en ontheemding soms toe en komen herinneringen aan ingrijpende gebeurtenissen weer naar boven. Hoe ga je hier als hulpverlener mee om? Nies van Grondelle, senior onderzoeker en methodiekontwikkelaar Pharos en Renate van den Bronk, senior trainer/coach Cogis

Sessie 11

Palliatieve zorg, sterven en rouw

Palliatieve zorg is zoveel mogelijk maatwerk, afgestemd op de persoon en zijn naasten. De beleving van gezondheid en ziekte, leven en dood, sterven en rouw kunnen sterk verschillen tussen culturen. Bij mensen met dementie is het extra belangrijk in te spelen op gebruiken en tradities. In deze sessie staan rituelen en gewoontes rondom het sterven centraal, met aandacht voor wensen en behoeftes en het omgaan met familie. Zowel knelpunten als mogelijkheden worden benoemd. Yvonne Heygele, cultureel antropoloog, adviseur en trainer Focuscultura en projectontwikkelaar NOOM

Sessie 12

Toepassing van transcultureel zorgmodel

In deze sessie legt Ine Bertens het transcultureel zorgmodel van Leninger uit, toegepast op de zorg voor Indische ouderen. Deze theorie kijkt naar de invloed van taal, cultureel wereldbeeld en sociale structuur op gezondheid, zorgpatronen en zorgverlening en de interactie hiertussen. Toepassing van deze theorie in de praktijk maakt zorg op maat bij ouderen mogelijk, passend bij hun culturele achtergrond. Bij haar werk als wijkverpleegkundige in wijken met veel migranten in Tilburg heeft Ine veel steun aan dit zorgmodel. Ine Bertens, wijkverpleegkundige migrantenzorg Thebe Thuiszorg Midden-Brabant

Sessie 13

De rol van muziek

Muziek speelt een grote rol in het leven van de meeste migranten. In de dementiezorg is muziek dan ook een goed middel voor ontspanning, activiteit of om herinneringen op te halen. Met persoonsgerichte muziektherapie is het bovendien mogelijk emoties te verwerken of contact te maken. In deze sessie aandacht voor de positieve invloed van muziek en cultuurspecifieke muziektherapie. Dit laatste aan de hand van ervaringen met Indische en Molukse ouderen. Monique van Bruggen-Rufi, muziektherapeute Atlant Zorggroep Apeldoorn, docent methodiek muziektherapie ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten en Annemiek Vink, docent theorie muziektherapie ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten

Sessie 14

Een andere visie op eten

Migranten hebben vaak andere gebruiken rond voeding. Eten is een belangrijk sociaal moment en de maaltijd staat symbool voor gastvrijheid en welzijn. Eten speelt ook een grote rol in bijeenkomsten, feesten en herdenkingen. Daarbij moet men vaak rekening houden met religieuze ge- en verboden rondom voedingsmiddelen en bereidingswijzen. Aansluiten bij deze eetgewoonten zorgt voor herkenning en vertrouwen. Hoe doe je dat? U hoort het in deze sessie. Nancy Babel, secretaris Stichting Prefuru, Surinaamse vrouwen in Rotterdam en omgeving

Sessie 15

Casemanagement bij migranten

Op dit moment kunnen veel casemanagers dementie de migranten nauwelijks bereiken. Hoe komt dat en wat kan je daaraan doen? Moet de begeleiding van betrokkenen anders omdat zij migrant zijn? Een sessie over de inzet en de rol van casemanagers bij interculturele dementiezorg thuis. Habiba Chrifi-Hammoudi, consulent mantelzorg en casemanager van Marokkaanse afkomst bij Stichting Stade in Utrecht, tevens zelf mantelzorger voor haar dementerende vader en schoonmoeder.

Voor uw aanmelding of meer informatie over de bijeenkomsten van StudieArena verwijzen wij u graag naar onze website: www.studiearena.nl.

I n fo r m a t i e Datum: Locatie: Deelnamekosten: Elke extra deelnemer(s): (prijzen zijn inclusief reader,

donderdag 4 oktober 2012 ‘t Klooster in Amersfoort € 330,- p.p. € 280,- p.p. (bij gelijktijdige aanmelding) lunch, netwerkborrel en excl. BTW)

Organisatie StudieArena en zorginnovatiebureau DAZ i.s.m. ActiZ en Alzheimer Nederland.

Doelgroepen

Specialisten ouderengeneeskunde en (psycho-)gerontologen Psychologen en psychotherapeuten Casemanagers en ketenregisseurs Maatschappelijk werkers en ouderenadviseurs Medewerkers thuiszorg Medewerkers steunpunten mantelzorg Medewerkers migrantenorganisaties Medewerkers verpleging en verzorging intramuraal Activiteitenbegeleiders en vaktherapeuten Medewerkers dagbehandeling (Locatie-)managers en afdelingshoofden Medewerkers van kennisinstituten, belangenorganisaties en brancheorganisaties Medewerkers communicatie, P&O, HRM en Scholing Beleidsmakers overheden Wonen, Zorg en Welzijn Afdelingshoofden en docenten van opleidingen in zorg en welzijn

Accreditatie Voor dit congres is accreditatie aangevraagd bij verschillende beroepsverenigingen. Voor het actuele overzicht en het toegekende aantal accreditatiepunten verwijzen wij u graag naar onze website: www.studiearena.nl.

Inschrijven U kunt zich eenvoudig online aanmelden op: www.studiearena.nl. Na inschrijving ontvangt u per e-mail een bevestiging van uw aanmelding. Bij deze bevestiging sturen wij u tevens het programma, de factuur en de routebeschrijving. Een kopie van de factuur ontvangt u per post.

Annuleringsvoorwaarden U kunt uw deelname tot 4 weken voor het congres schriftelijk annuleren bij StudieArena. Wij berekenen dan € 45,- (excl. BTW) administratiekosten. Na deze datum bent u het volledige bedrag verschuldigd. Uw collega kan u uiteraard zonder bijkomende kosten vervangen.

Contact StudieArena Zorg & Wonen, 035-5394005 - [email protected]

I n s c h r ij ve n : w w w. s t ud i e a re n a . n l