Moderne dementiezorg Dementie heb je niet alleen
Dr. Evelyn Finnema November 2015 Talmalectoraat Wonen, Welzijn en Zorg op hoge leeftijd
Even voorstellen: Talmalectoraat Wonen, Welzijn en Zorg op hoge leeftijd Projecten gericht op kennisvermeerdering, -toepassing en –verspreiding met werkveld en studenten, een paar voorbeelden: • Kleinschalig wonen voor mensen met dementie • Dementia Care Mapping in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en dementie • HBO’ers in de ouderenzorg • Eigen Regie • Ehealth koffer in de zorg • Ontwikkeling regionale leerteams thuiszorg • Evaluatiestudie ‘Eenzaamheid’ • Ontwikkeling nieuwe vormen van praktijkleren
Inhoud • Dementie http://www.youtube.com/watch?v=vQEwF6IfNKc • Verschillende perspectieven in de zorg
• Psychosociale hulpverlening in de 21e eeuw • Moderne dementiezorg
Toename dementie World Alzheimer 2010 beschrijft dementie als de meest ingrijpende sociale- en gezondheidscrisis van de 21e eeuw. Dementie wordt daarom wel ‘de epidemie van de 21e eeuw’ genoemd gezien het explosief groeiende aantal patiënten.
Dementie (D = P + C + L + M + O) Bepalende factoren • Persoonlijke ervaringen en het levensverhaal van de persoon met dementie (karakter, manier van omgaan met tegenslag) • Cognitieve beperkingen (welke vorm en mate van dementie?)
• Lichamelijke toestand (pijn) • Mentale (psychische) toestand (depressie, apathie) • Omgevingskenmerken (reactie van de omgeving)
Gevolgen van dementie Belangrijkste kenmerken Alzheimer dementie
• geheugen- en oriëntatiestoornissen • stoornissen in abstract denken • oordeels- en kritiekstoornissen • stoornissen in taal, handelen en/of herkennen • problemen in het dagelijks functioneren
Ontregelingen in stemming en gedrag achterdocht angst
depressie
agitatie
onrust
apathie wanen
Oorzaak biologische, psychologische en sociale factoren en moeite met omgaan met gevolgen van dementie
Friesland vergrijst 2010-2040 bevolking zorggebruik • Friese bevolking van 646.000 naar 641.000 • Het aantal 65-plussers van 106.792 naar 181.189 (+70%) • De groep 75+ verdubbelt zorggebruik van 17.000 (2010) naar 33.000 zorgvragers (2040) • Ook ouderen met goede gezondheid, echter om vitaal te blijven doen ook zij beroep op zorgstelsel (Partoer, 2013)
Verandering in chronische aandoeningen in Friesland (20122030)
Bron: TNO-rapport Indicatie van de zorgvraag in 2030: prognoses van functioneren en chronische aandoeningen Friesland (TNO, 2014)
Opvatting over dementie is tijd- en cultuurgebonden • Beeld van ouderen die dagen slijten achter de geraniums is vervangen door beeld van vitale oudere die nog midden in de maatschappij staat, volop van zijn vrije tijd geniet, reist en andere leuke dingen doet • Vitale ouderen zijn de maat waarmee men alle ouderen meet • Cognitie, rationaliteit en autonomie staan tegenwoordig in hoger aanzien dan gevoel, emotionaliteit en afhankelijkheid. • Daarom negatieve beeldvorming over Alzheimer en is de kloof tussen zorgbehoeftige ouderen en de maatschappij vergroot (Gezondheidsraad, 2002)
Vooroordelen over dementie • • • • •
Ze beseffen niets meer Je kunt niet met ze communiceren Ze zijn per definitie wilsonbekwaam Dementie is ontluisterend Aan dementie valt niets te doen (Gezondheidsraad, 2002)
Perspectieven in zorg en behandeling Medisch behandelperspectief
ziekte
genezing
Perspectieven in zorg en behandeling Medisch behandelperspectief
Gevolgen perspectief
ziekte
stoornissen beperkingen handicaps
genezing
rehabilitatie/ compensatie
Psychosociale perspectief bij dementiezorg Medisch behandelperspectief
Gevolgen perspectief
Psychosociale perspectief
ziekte
stoornissen beperkingen handicaps
aanpassing aan/ omgaan met de gevolgen van dementie
genezing
rehabilitatie/ compensatie
begeleiding/ ondersteuning
Kwaliteit van leven
Meest onvervulde behoeften bij dementie Van der Roest et al, 2009
informatie en geheugensteun
dagactiviteiten
angst / veiligheid
gezelschap
Psychosociale hulp in de 21 eeuw Hulp bij omgaan met de gevolgen van dementie Aandacht voor individuele aanpassingsproblemen
Oplossingen voor onvervulde behoeften - Informatie bieden
Aandacht voor individuele levenskwaliteit
- Geheugenondersteuning
Maar ook ….
- Dagactiviteiten
effectief en efficiënt !
- Veiligheidsgevoel
- Gezelschap
Geïntegreerde belevingsgerichte zorg
Zorg die zoveel mogelijk probeert aan te sluiten bij de belevingswereld en functionele mogelijkheden van de oudere met dementie
Een paar belevingsgerichte benaderingswijzen • • • • • •
Realiteitsoriëntatie Validation (empathische communicatie) Snoezelen/zintuigactivering, muziektherapie Reminiscentie Simulated Presence Therapy Persoonsgerichte Zorg (Kitwood) - DCM
Ondersteunende technologie https://www.youtube.com/watch?v=YWANBRMBjMk
Moderne dementiezorg; ontwikkelingen
• Dementie heb je niet alleen (Ieder jaar krijgen > 13.000 mensen te horen dat ze een vorm van dementie hebben) • Scholing voor mantelzorgers (http://courses.startraining.eu) • Dementievriendelijke omgeving /maatschappij • Zorgstandaard dementie, Deltaplan dementie, programma Dementievrienden en recent Sociale Benadering Dementie
Beleid overheid Uitgangspunt: voldoende en kwalitatief goede zorg: mensen met dementie moeten gezien, gekend en gesteund worden • Dementievriendelijke samenleving • Een netwerk rondom de cliënt en mantelzorger • Structureel verbeteren • Ruimte voor dementiezorg (kamerbrief Samen leven met dementie juli 2015)
Programma Dementievrienden: één miljoen Nederlanders binnen vijf jaar meer over dementie laten weten en leren hoe ze kunnen helpen.
Startraining Online leeromgeving gericht op verbeteren vaardigheden van verzorgers van mensen met dementie • • • • •
Gebaseerd op de laatste inzichten Extra aandacht voor op technologie tbv veiligheid en ondersteuning Gemakkelijk toegankelijk: via internet, mobiele telefoon Brede doelgroep (mantelzorgers, vrijwilligers, professionals) Eenvoudig bekwamen en bijscholen in passende, professionele zorg voor mensen met dementie, ook in thuissituatie (http://courses.startraining.eu)
Informele zorg 2,4 miljoen mantelzorgers! • • • • •
> 3 maanden > 8 uur per week 49% leeftijd tussen 35 en 65 14% is partner 44% kind dat zorgt voor ouder(s) Mantelzorg bespaart 3 miljard Euro op de zorg voor mensen met dementie • Connected care.nl https://vimeo.com/98750975 bloomily.comhttps://www.youtube.com/watch?v=4UR 0PpE39bs
• Mantellink.nl de zorg what’s app • Verbinding formele en informele zorg
Dementievriendelijke samenleving Dementievriendelijke gemeente? “Een dementievriendelijke gemeente zorgt er voor dat mensen met dementie zo lang mogelijk kunnen participeren in de samenleving” • aandacht voor het omgaan met dementie • bevorderen levenskwaliteit van mensen met dementie en hun naasten
https://www.youtube.com/watch?v=LfrnWrpPq54
Dementievriendelijke samenleving Voorbeelden • Overheid zet in op een dementievriendelijke gemeenschap
• aandacht voor dementievriendelijke maatschappij, voorbeelden: • Rondleidingen voor mensen met dementie en hun naasten in het Belvedere (Oranjewoud) Stedelijk Museum Amsterdam en Van Abbe museum Eindhoven • Activiteiten in gemeenten
Dementievriendelijke gemeenten 1. Naar betere contacten tussen generaties Project “Vertel ’s even”. Dementerende ouderen vertellen levensverhaal en leerlingen schrijven dit in levensboek 2. Naar meer ontmoetingen Inloopochtenden voor mensen met dementie en hun familie; informatie, lotgenotencontact en activiteiten 3. Naar andere beeldvorming • Dementieproof maken verenigingen door ambassadeurs • Doorbreken taboe in horeca en bij winkeliers (dementievriendelijke supermarkten o.a. AH en Jumbo)
Dementievriendelijke gemeenten 4. Naar een betere integratie Werken aan het dementievriendelijk maken van sport – en beweegactiviteiten, voorlichting aan verenigingen en ouderenbonden over omgaan met mensen met dementie 5. Naar meer kennis Bijeenkomst voor mensen met dementie en hun mantelzorgers, vrijwilligers en professionals; ontmoeting en kennis delen
Dementievriendelijke ondersteuning Voor mensen met dementie en hun naasten: ontmoeting, informatie, steun https://www.youtube.com/watch?v=vpIc6FbEkqo • Ontmoetingscentra https://www.youtube.com/watch?v=Q30FA5rJRpg http://www.vumc.nl/afdelingen/ontmoetingcentradementie/
• Odensehuis (inloophuis voor en door mensen met dementie, naasten, vrijwilligers) http://www.odensehuis.nl/
• Alzheimercafe’s (maandelijkse bijeenkomsten, lezingen, ervaringen uitwisselen en ontmoetingen) http://www.alzheimer-nederland.nl/over-alzheimer-nederland/wie-zijnwij/alzheimer-cafes.aspx
Meer informatie • •
www.alzheimer-nederland.nl www.moderne-dementiezorg.nl • • • •
o.a. 333 films over dementie informatie over laatste ontwikkelingen > 1000 verschillende webpagina’s Nieuwsbrief
Moderne dementiezorg; dementie heb je niet alleen!
[email protected]
