Inhoud 5
DEEL I Het systeem van dubbel boekhouden
19
Inleiding
21
Hoofdstuk 1 De balans
25 25 26 28 29 30 32 34 36 37 40
1 Inleiding 2 De balans: actief = passief 3 Indeling van de balans in rubrieken 3.1 De indeling van de actiefzijde 3.2 De indeling van de passiefzijde 4 Wettelijk schema van de balans 5 Wijzigingen in de werk- en financieringsmiddelen 6 Schematische samenvatting 7 Opgave voor zelfstudie 8 Oefeningen
Hoofdstuk 2 De balansrekeningen 1 2 3 4
Splitsing van de balans in rekeningen Boekingsregels van balansrekeningen Verschilpunten tussen balans en rekening Het afsluiten van de balansrekeningen 4.1 Het afsluiten van actiefrekeningen 4.2 Het afsluiten van passiefrekeningen 5 Schematische samenvatting 6 Opgave voor zelfstudie 7 Oefeningen
Hoofdstuk 3 De resultatenrekeningen 1 2 3 4 5 6 7 8
Het resultaat van het boekjaar als verschil tussen opbrengsten en kosten De bestemming van het resultaat Wettelijk schema van de resultatenrekening Boekingsregels van resultatenrekeningen Schematische samenvatting Opgave voor zelfstudie Oefeningen Meerkeuzetoets
45 45 46 49 49 49 50 52 53 57 59 59 62 63 66 71 72 75 77 INHOUD
Woord vooraf
7
Hoofdstuk 4 Het minimum algemeen rekeningenstelsel (het MAR) 1 2 3 4 5 6 7
Omschrijving Structuur Werking Wenken bij het gebruik van het rekeningenstelsel Schematische samenvatting Opgave voor zelfstudie Oefeningen
Hoofdstuk 5 Journaal en grootboek 1 2 3 4 5 6
Het grootboek Het journaal Schematische samenvatting Opgave voor zelfstudie Oefeningen Meerkeuzetoets
Hoofdstuk 6 De proef- en saldibalans 1 2 3 4 5 6
De proefbalans De saldibalans Schematische samenvatting Opgave voor zelfstudie Oefeningen Meerkeuzetoets
Hoofdstuk 7 Van begin- naar eindbalans 1 Het opstellen van de inventaris bij de afsluiting van het boekjaar 2 De regularisatieboekingen bij de afsluiting van het boekjaar 2.1 Registratie van de afschrijvingskosten 2.2 Herklassering van schulden op meer dan één jaar 2.3 Overboeking van de btw-rekeningen 3 Het bepalen van het resultaat van het boekjaar 4 De bestemming van het resultaat van het boekjaar in de eindbalans 4.1 In geval van winst 4.2 In geval van verlies 5 Het opstellen van de jaarrekening 6 Schematische samenvatting 7 Opgave voor zelfstudie 8 Oefeningen
8
79 79 80 83 86 88 91 92 95 95 95 97 98 101 102 105 105 107 109 110 112 113 115 115 116 117 119 120 121 122 122 123 125 126 127 133
Hoofdstuk 1 Commerciële activiteiten 1 Registratie van aankoop- en verkoopdocumenten 1.1 Aankoopfactuur 1.1.1 Inleiding 1.1.2 Situering in de resultatenrekening en het MAR 1.2 Verkoopfactuur 1.2.1 Inleiding 1.2.2 Situering in de jaarrekening 1.3 De belasting over de toegevoegde waarde 1.3.1 Begrip ‘Belasting over de toegevoegde waarde’ 1.3.2 Belastingplichtige 1.3.3 Werkingssfeer 1.3.4 Maatstaf van heffing 1.3.5 Btw-tarieven 1.3.6 Vrijstellingen 1.3.7 Aftrek van voorbelasting 1.3.8 Bijzondere regelingen 1.3.9 Btw-aangifte 1.3.10 Boekhoudkundige verwerking van de btw op aankopen 1.3.11 Boekhoudkundige verwerking van de btw op verkopen 1.3.12 Boekhoudkundige verwerking van een ingaande creditnota 1.3.13 Boekhoudkundige verwerking van een uitgaande creditnota 1.3.14 Afrekening van de btw met de btw-administratie 1.4 Speciale gevallen 1.4.1 Boekhoudkundige verwerking van commerciële kortingen 1.4.2 Boekhoudkundige verwerking van de directe aankoop- en verkoopkosten 1.4.3 Boekhoudkundige verwerking van terugstuurbare verpakking 1.5 Aankopen van diensten en diverse goederen 1.6 Samenvatting 1.6.1 Aankopen van handelsgoederen 1.6.2 Verkopen van handelsgoederen 1.7 Oefeningen 2 Voorraadwijzigingen handelsgoederen 2.1 Inleiding 2.2 Boekhoudkundige verwerking 2.3 Schematische samenvatting 2.4 Oefeningen
135 137 137 137 137 137 138 138 138 139 139 140 140 144 145 146 146 148 148 149 150 151 152 153 154 154 157 159 160 161 161 163 165 170 170 170 175 176
INHOUD
DEEL II Registratie van de commerciële activiteiten en de financiële activiteiten in de handelsonderneming
9
Hoofdstuk 2 Financiële activiteiten 179 1 Rekeningen van de beschikbare waarden 179 1.1 Inleiding 179 1.2 Situering in de balans en het MAR 179 1.3 Boekhoudkundige verwerkingen betreffende beschikbare waarden 179 1.3.1 Te incasseren vervallen waarden 179 1.3.2 Kredietinstellingen 180 1.3.3 Kassen 182 1.3.4 Interne overboekingen 182 1.4 Boekhoudkundige verwerking van ontvangen intresten op beleggingen en te betalen rente op leningen 184 1.5 Boekhoudkundige verwerking van financiële kortingen 186 1.5.1 Financiële kortingen ontvangen van leveranciers 186 1.5.2 Financiële korting toegestaan aan klanten 187 1.6 Aankopen en verkopen van goederen in het buitenland 189 1.6.1 Aankopen van handelsgoederen in een lidstaat van de EU 189 1.6.2 Aankopen van handelsgoederen in een land buiten de EU 190 1.6.3 Verkopen van handelsgoederen aan een lidstaat van de EU 192 1.6.4 Verkopen van handelsgoederen aan een land buiten de EU 192 1.6.5 Schematische samenvatting 194 1.7 Oefeningen 195 2 Te innen en te betalen wisselbrieven 198 2.1 Inleiding 198 2.1.1 Bepaling van de wisselbrief 198 2.1.2 Diverse vermeldingen op de wisselbrief 198 2.2 De wisselbrief als betaal- en kredietinstrument 199 2.2.1 Inning van de wissel door de trekker op de vervaldag 199 2.2.2 Inning van de wissel op de vervaldag via een financiële instelling 201 2.2.3 Endossering of rugtekening van de wisselbrief 203 2.2.4 Verdiscontering van de wissel bij een financiële instelling 204 2.3 Schematische samenvatting van de boekhoudkundige verwerking van een te innen wisselbrief 207 2.4 Schematische samenvatting van de boekhoudkundige verwerking van te betalen wissels 208 2.5 Oefeningen 209 Herhalingsoefeningen op commerciële en financiële verrichtingen
213
DEEL III Boekhouden in de praktijk
217
Hoofdstuk 1 De boekhoudwetgeving 1 Algemene bepalingen 1.1 Toepassingsgebied 1.2 Aard en omvang van de boekhouding 1.3 Wat moet geboekt worden?
10
219 219 219 220 220
3 4 5
6
Hoofdstuk 2 De centralisatiemethode
220 221 222 222 222 222 223 223 223 223 224 225 226 227 229 229 230 230 230 231 231 232
1 Inleiding 2 Case study bvba DATA DESIGN 2.1 Voorstelling van de bvba DATA DESIGN 2.2 Btw-bijzonderheden 2.2.1 Aftrekbaarheid van de btw 2.2.2 Btw te voldoen door de medecontractant 2.3 Boekhoudkundige verwerking 2.4 Bespreking van de btw-aangifte 2.4.1 Verkorte toelichting – omschrijving van de kaders en roosters 2.4.2 Btw-aangifte: bvba DATA DESIGN 3 Vragen en oefeningen
233 233 236 236 253 253 254 257 264 264 273 276
DEEL IV Studie van de activa
279
Hoofdstuk 1 Oprichtingskosten 1 Inhoud van deze rubriek 2 Situering in de balans en het MAR 3 Kosten van oprichting kapitaalverhoging 3.1 Indeling
281 281 282 282 282
INHOUD
2
1.4 Boekhoudmethode 1.5 Bewijsstukken in de boekhouding De verplichte boekhouding naargelang de categorie van de onderneming 2.1 De vereenvoudigde boekhouding van de ‘zeer kleine’ onderneming 2.1.1 Omschrijving van de zeer kleine ondernemingen 2.1.2 Verplichte boeken 2.1.3 Andere verplichtingen 2.2 De dubbele boekhouding van de kleine en de grote vennootschappen 2.2.1 Omschrijving van de kleine en grote vennootschappen 2.2.2 Verplichte boeken 2.2.3 Minimum Algemeen Rekeningenstelsel 2.2.4 Inventaris en jaarrekening 2.3 De dubbele boekhouding van de ondernemingen met speciaal regime Vormvoorschriften en bewaren van de boeken Sancties bij het niet-naleven van de wet van 17.07.75 De doelstellingen 5.1 Vermogensverantwoording 5.2 Resultatenbepaling 5.3 Beleidsinstrument Bondig overzicht 6.1 Bondig overzicht van de verschillende categorieën ondernemingen 6.2 Bondig overzicht van de toepassing van de wetgeving op de boekhouding en de jaarrekening van de ondernemingen
11
4
5
6
7 8
3.2 Boekhoudkundige verwerking van de verwerving 3.3 Boekhoudkundige verwerking van een wijziging in 3.3.1 Waardedalingen – afschrijvingen 3.3.2 Waardestijgingen – herwaarderingen Kosten bij uitgifte van leningen 4.1 Indeling 4.2 Boekhoudkundige verwerking van de verwerving 4.3 Boekhoudkundige verwerking van een wijziging in Overige oprichtingskosten 5.1 Indeling 5.2 Boekhoudkundige verwerking van de verwerving 5.3 Boekhoudkundige verwerking van een wijziging in Herstructureringskosten 6.1 Omschrijving 6.2 Boekhoudkundige verwerking van de verwerving 6.3 Boekhoudkundige verwerking van een wijziging in Schematische voorstelling Oefeningen
de waardering
de waardering
de waardering
de waardering
Hoofdstuk 2 Immateriële vaste activa 1 2 3 4
5
6 7 8
Inhoud van de rubriek Situering in de balans en het MAR Indeling van de immateriële vaste activa Boekhoudkundige verwerking van de verwerving 4.1 Boekhoudkundige verwerking van de aanschaffing bij derden 4.2 Boekhoudkundige verwerking bij aanschaffing door eigen werken 4.3 Boekhoudkundige verwerking van de aanschaffing door inbreng Boekhoudkundige verwerking van een wijziging in de waardering 5.1 Waardeverminderingen 5.2 Afschrijvingen 5.3 Waardestijgingen 5.3.1 Terugneming van waardeverminderingen 5.3.2 Gewone herwaardering Boekhoudkundige verwerking van de realisatie van immateriële vaste activa Schematische samenvatting Oefeningen
Hoofdstuk 3 Materiële vaste activa 1 2 3 4
12
Inhoud van deze rubriek Situering in de balans en het MAR Indeling van de materiële vaste activa Boekhoudkundige verwerking van de verwerving 4.1 Boekhoudkundige verwerking van de aanschaffing bij derden 4.2 Boekhoudkundige verwerking van de aanschaffing door eigen werken 4.3 Boekhoudkundige verwerking bij aanschaffing door inbreng
283 284 284 285 285 285 285 286 287 287 287 287 288 288 288 289 289 290 293 293 293 294 294 294 296 298 299 299 301 304 304 305 305 307 308 311 311 311 312 314 314 315 316
5 Boekhoudkundige verwerking van een wijziging in de waardering 5.1 Waardeverminderingen 5.2 Afschrijvingen 5.2.1 Bepaling van het afschrijvingsbedrag 5.2.2 Afschrijvingen en de boekhoudwetgeving 5.2.3 Boekhoudkundige verwerking van afschrijvingen 5.3 Herwaarderingen 5.3.1 Inleiding 5.3.2 Boekhoudkundige verwerking van een gewone herwaardering 5.3.3 Boekhoudkundige verwerking van terugneming van waardeverminderingen 6 Bepaling van de boekwaarde van een materieel actiefbestanddeel (schematisch) 7 Buitengebruikstelling van materiële vaste activa 8 Realisatie van materiële vaste activa 9 Schematische samenvatting 10 Oefeningen
316 316 317 317 319 320 323 323 324 325 327 327 328 330 331
Hoofdstuk 4 Financiële vaste activa
337 337 337 339 342 342 343 344 344 344 345 345 345 345 346 346 347
5
6 7 8
Inhoud van deze rubriek Situering in de balans en het MAR Indeling van de financiële vaste activa Boekhoudkundige verwerking van de verwerving 4.1 Deelnemingen en andere aandelen 4.2 Vorderingen, vastrentende effecten en borgtochten Boekhoudkundige verwerking van een wijziging in de waardering 5.1 Waardedalingen 5.1.1 Deelnemingen en aandelen 5.1.2 Vorderingen en borgtochten in contanten 5.2 Waardestijgingen 5.2.1 Gewone herwaardering 5.2.2 Terugneming van waardeverminderingen Realisatie van financiële vaste activa Schematische samenvatting Oefeningen
Hoofdstuk 5 Vorderingen op meer dan één jaar 1 Inhoud van deze rubriek 2 Situering in de balans en het MAR 3 Indeling van de vorderingen op meer dan één jaar 3.1 Handelsvorderingen 3.2 Overige vorderingen 4 Boekhoudkundige verwerkingen i.v.m. de vorderingen op meer dan één jaar 5 Schematische samenvatting
Hoofdstuk 6 Voorraden en bestellingen in uitvoering 1 Inhoud van deze rubriek 2 Situering in de balans en het MAR
349 349 350 350 350 350 351 351 353 353 353
INHOUD
1 2 3 4
13
3 Indeling van de rubriek 4 Wetgeving m.b.t. de waardering van voorraden en bestellingen in uitvoering 4.1 Begrip aanschaffingswaarde 4.2 Waardeverminderingen, aanvullende waardeverminderingen, terugneming van waardeverminderingen 4.3 Voorzieningen 5 Waarderingstechnieken 5.1 FIFO-methode 5.2 LIFO-methode 5.3 Methode van de gewogen gemiddelde prijzen 6 Boekhoudkundige verwerking van waardeverminderingen op voorraden en bestellingen in uitvoering 7 Schematische samenvatting 8 Oefeningen
Hoofdstuk 7 Vorderingen op ten hoogste één jaar 1 2 3 4 5 6 7
Inhoud van deze rubriek Situering in de balans en in het MAR Indeling van de rubriek Boekhoudkundige verwerking bij het ontstaan van de vordering Boekhoudkundige verwerking van waardeverminderingen Niet-betaling van een wissel op de vervaldag Oefeningen
Hoofdstuk 8 Geldbeleggingen 1 2 3 4 5 6 7
Inhoud van de rubriek Situering in de balans en het MAR Indeling van deze rubriek Boekhoudkundige verwerking van de verwerving Boekhoudkundige verwerking van een wijziging in de waardering Realisatie van geldbeleggingen Schematische samenvatting
Hoofdstuk 9 Liquide middelen 1 2 3 4 5 6 7
14
Inhoud van deze rubriek Situering in de balans en het MAR Indeling van de rubriek Boekhoudkundige verwerking van de aanschaffing Boekhoudkundige verwerking van een wijziging in de waardering Schematische samenvatting Oefeningen
354 355 355 357 358 358 359 360 361 363 365 366 369 369 369 370 371 372 376 377 379 379 379 380 380 381 382 383 385 385 385 386 386 387 387 388
Herhalingsoefeningen op het actief
391
Lees- en invultekst
395
Hoofdstuk 1 Kapitaal 1 2 3 4 5
Inhoud en indeling van deze rubriek Situering in de balans en het MAR Betekenis Waardering Boekhoudkundige verwerking 5.1 Oprichting van een eenmanszaak 5.2 Oprichting van een vennootschap 5.3 Kapitaalverhoging 5.4 Kapitaalvermindering 6 Oefeningen
Hoofdstuk 2 Uitgiftepremies 1 2 3 4
Inhoud van deze rubriek Situering in de balans en het MAR Betekenis Boekhoudkundige verwerking
Hoofdstuk 3 Herwaarderingsmeerwaarden 1 Inhoud van deze rubriek 2 Situering in de balans en het MAR 3 Boekhoudkundige verwerking 3.1 Herwaardering materiële en financiële vaste activa 3.1.1 Boeking van de meerwaarde 3.1.2 Boeking van de afschrijving op de meerwaarde 3.1.3 Behoud van de herwaarderingsmeerwaarde in de groep 12 3.2 Herwaardering door terugname van geboekte waardeverminderingen 3.3 De herwaardering in toepassing van art. 44, 4de lid 4 Realisatie van een geherwaardeerd vast actief 4.1 Voorbeeld 1 4.2 Voorbeeld 2 5 Oefeningen
Hoofdstuk 4 Reserves 1 Inhoud van deze rubriek 2 Situering in de balans en het MAR 3 Indeling en boekhoudkundige verwerking 3.1 De wettelijke reserve (rekening 130) 3.2 De onbeschikbare reserves 3.2.1 Reserve voor eigen aandelen (rekening 1310) 3.2.2 Andere onbeschikbare reserves (rekening 1311)
403 405 405 406 406 407 408 408 409 411 412 415 417 417 417 417 418 421 421 422 422 422 423 424 425 427 429 429 429 432 435 437 437 438 438 438 439 439 440
INHOUD
DEEL V Studie van de passiva
15
3.3 De belastingvrije reserves (rekening 132) 3.4 De beschikbare reserves (rekening 133) 4 Oefeningen
440 440 442
Hoofdstuk 5 Overgedragen winst (overgedragen verlies)
443 443 443 444 448 449
1 2 3 4 5
Inhoud van deze rubriek Situering in de balans en het MAR Boekhoudkundige verwerking Schematisch overzicht Oefeningen
Hoofdstuk 6 Kapitaalsubsidies 1 2 3 4
Inhoud van deze rubriek Situering in de balans en het MAR Soorten overheidstussenkomsten Boekhoudkundige verwerking van kapitaalsubsidies 4.1 Regeling t.o.v. investeringen verworven vóór aanslagjaar 2007 4.2 Regeling t.a.v. investeringen verworven sinds aanslagjaar 2007 5 Realisatie van een actiefbestanddeel met kapitaalsubsidie 5.1 Regeling t.o.v. investeringen verworven vóór aanslagjaar 2007 5.2 Regeling t.o.v. investeringen verworven vanaf het aanslagjaar 2007 6 Overheidstussenkomst onafhankelijk van investeringen in vaste activa 7 Oefeningen
Hoofdstuk 7 Voorschot aan de vennoten op de verdeling van het netto-actief 1 Inhoud van deze rubriek 2 Situering in de balans en het MAR 3 Boekhoudkundige verwerking
Hoofdstuk 8 Voorzieningen en uitgestelde belastingen 1 Inhoud van deze rubriek 1.1 Voorzieningen voor risico’s en kosten (code 160/5) 1.2 Uitgestelde belastingen (code 168) 2 Situering in de balans en het MAR 3 Wettelijk bepalingen m.b.t. de vorming van voorzieningen 3.1 Verantwoordelijkheid 3.2 Gestelde eisen 3.3 Referentieperiode 3.4 Toepassingsgebied 4 Betekenis en boekhoudkundige verwerking van voorzieningen 4.1 De vorming van voorzieningen 4.2 De latere toevoeging of terugneming van voorzieningen 4.3 De latere besteding van de voorziening
16
451 451 451 452 452 452 455 457 457 458 459 460 463 463 463 464 465 465 465 466 466 467 467 467 468 468 468 468 470 471
6
7 8
Hoofdstuk 9 Schulden op meer dan één jaar 1 Inhoud van deze rubriek 2 Situering in de balans en het MAR 3 Indeling 3.1 Financiële schulden 3.1.1 Achtergestelde leningen, al dan niet converteerbaar (rekeningen 1700 en 1701) 3.1.2 Niet achtergestelde obligatieleningen, al dan niet converteerbaar (rekeningen 1710 en 1711) 3.1.3 Leasingschulden en soortgelijke (rekening 172) 3.1.4 Kredietinstellingen 3.1.5 Overige leningen (rekening 174) 3.2 Handelsschulden 3.3 Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen 3.4 Overige schulden 4 Waardering en boekhoudkundige verwerking 4.1 Waardering tegen nominale waarde 4.2 Waardering verschillend van de nominale waarde 5 Oefeningen
Hoofdstuk 10 Schulden op ten hoogste één jaar 1 Inhoud van deze rubriek 2 Situering in de balans en het MAR 3 Indeling, waardering en boekhoudkundige verwerking 3.1 Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen (rekeninggroep 42) 3.2 Financiële schulden (rekeninggroep 43) 3.2.1 Kredietinstellingen 3.2.2 Overige leningen (rekening 439) Oefeningen 3.3 Handelsschulden (rekeninggroep 44) 3.4 Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen (rekening 46)
474 477 477 479 480 482 482 482 486 487 488 493 493 494 494 495 495 495 495 503 504 504 505 505 506 506 509 513 519 519 520 521 521 521 521 529 530 533 534 INHOUD
5
4.4 Uitgewerkt voorbeeld m.b.t. de voorziening voor grote herstellings- en grote onderhoudswerken Toelichting bij de overige voorzieningsrekeningen van de groep 16 5.1 Voorzieningen voor pensioenen en soortgelijke verplichtingen (rek. 160) 5.2 Voorzieningen voor belastingen (rekening 161) 5.3 Voorzieningen voor overige risico’s en kosten (rekeningen 163-165) Uitgestelde belastingen 6.1 Inleiding 6.2 Voorbeeld 6.3 Opmerking Vragen Oefeningen
17
3.5 Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten (rekeninggroep 45) 3.5.1 Belastingen 3.5.2 Bezoldigingen en sociale lasten Oefeningen 3.6 Overige schulden (rekeninggroepen 47 en 48) 3.6.1 Schulden uit de bestemming van het resultaat (groep 47) 3.6.2 Diverse schulden (groep 48) Oefeningen
DEEL VI De regularisatie- en afsluitwerkzaamheden
559
Inleiding
561
Hoofdstuk 1 Soorten regularisatiewerkzaamheden
563 565 565 567 567 569 569 570 571 572 572 572 578 581 583 585
1 De regularisatie van balansrekeningen 1.1 Het verbeteren van fouten 1.2 Het overboeken van wachtrekeningen 1.3 Het registreren van de juiste waarde einde boekjaar 1.4 Andere aanpassingen van balansrekeningen 1.4.1 Meer dan 1 jaar naar ten hoogste 1 jaar 1.4.2 Het overboeken van de btw 1.5 Oefeningen 2 De regularisatie van resultatenrekeningen 2.1 Inleiding 2.2 Bespreking voorbeeldsituaties 2.3 Samenvatting 2.4 Opmerking 3 De overboeking van de (sub)rekeningen 4 Vragen en oefeningen
Hoofdstuk 2 Slotoefeningen op regularisatie- en afsluitwerkzaamheden 1 Uitgewerkt voorbeeld op regularisatie en afsluiting 1.1 Van proefbalans naar saldibalans 1.2 Vanuit de saldibalans de aanpassingen 1.3 Boekingen in journaal en grootboek 2 Uitgewerkte slotoefening 3 Slotoefening 4 Meerkeuzetoets 5 Herhalingsoefeningen op het passief en afsluitwerkzaamheden
589 589 590 591 592 599 611 612 615
Leestekst
623
Bijlage Jaarrekening: volledig model voor ondernemingen
633
Bibliografie
687 687 688
1 Boeken en artikels 2 Juridische bronnen 18
535 535 543 549 552 552 553 555
