Inhoud
WOORD VOORAF ..................................................................................................................
v
OVER DE AUTEURS ...............................................................................................................
vii
HOOFDSTUK 1 BASISBEGINSELEN VAN HET DUBBEL BOEKHOUDEN
Intersentia
1
INLEIDING ......................................................................................................................
2
2 2.1 2.2 2.3
DE BALANS...................................................................................................................... Ondernemingsmiddelen of activa .................................................................................. Ondernemingsbronnen of passiva ................................................................................. Balansevenwicht................................................................................................................
3 4 4 5
3
DE RESULTATENREKENING EN DE RESULTAATBESTEMMING...................
5
4
DE TOELICHTING EN DE BIJLAGEN BIJ DE JAARREKENING .......................
7
5 5.1 5.2 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4
BASISELEMENTEN VAN HET REGISTRATIEPROCES ........................................ Algemene principes .......................................................................................................... Illustratie van de werking van balans en resultatenrekening ...................................... De grootboekmethode ..................................................................................................... De grootboekrekeningen ................................................................................................. Het journaal ....................................................................................................................... Proef- en saldibalans en resultaatbepaling .................................................................... Samenvatting .....................................................................................................................
8 8 9 20 20 26 30 34
ix
Inhoud
HOOFDSTUK 2 REGISTRATIE VAN DE AAN- EN VERKOOPCYCLUS 1 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
DE BELASTING OVER DE TOEGEVOEGDE WAARDE ....................................... Begrip belastingplichtige en basisprincipes .................................................................. De belastbare activiteiten ................................................................................................. De levering van goederen ................................................................................................ Het verrichten van diensten ............................................................................................ De invoer ........................................................................................................................... De intracommunautaire verwerving van goederen ..................................................... De vrijstellingen van btw ................................................................................................. De maatstaf van heffing ................................................................................................... De btw-tarieven ................................................................................................................ De aftrek van de btw (of aftrek van voorbelasting) ...................................................... De indiening van btw-aangiften en de betaling van de belasting .............................. Facturering medecontractant ..........................................................................................
36 36 37 37 37 37 37 38 38 39 39 40 40
2
BOEKINGEN IN VERBAND MET AANKOPEN VAN GOEDEREN EN DIENSTEN........................................................................................................................ Inleiding ............................................................................................................................. Administratieve organisatie van de aankopen .............................................................. In grotere ondernemingen............................................................................................... In kleinere ondernemingen ............................................................................................. De boekhoudkundige verwerking van de aankopen ................................................... Inleiding ............................................................................................................................. De onderneming als tussenpersoon.................................................................................. Opname van de aankopen in het aankoopboek.............................................................. Individuele leverancierskaarten ....................................................................................... Boekhoudkundige analyse van de aankopen ................................................................ Inkomende factuur ............................................................................................................ Inkomende creditnota ....................................................................................................... Bijzondere gevallen ............................................................................................................ Berekening factuurbedrag ................................................................................................. Afloop van de aankoopverrichting: betaling van de aankoopfactuur ....................... Betalingen via overschrijving............................................................................................ Betalingen via kas .............................................................................................................. Te betalen wisselbrieven .................................................................................................... Betalingen langs een andere weg ...................................................................................... Bijzondere gevallen........................................................................................................... Aankopen gefactureerd in vreemde valuta ...................................................................... Aankopen van diensten en diverse goederen ...................................................................
41 41 43 43 44 45 45 45 45 46 49 49 52 54 66 66 67 69 71 72 72 72 76
BOEKINGEN IN VERBAND MET VERKOPEN VAN GOEDEREN EN DIENSTEN........................................................................................................................ Inleiding .............................................................................................................................
80 80
2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 2.3.1 2.3.1.1 2.3.1.2 2.3.1.3 2.3.2 2.3.2.1 2.3.2.2 2.3.2.3 2.3.2.4 2.3.3 2.3.3.1 2.3.3.2 2.3.3.3 2.3.3.4 2.3.4 2.3.4.1 2.3.4.2 3 3.1
x
Intersentia
Inhoud
3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 3.3.1 3.3.1.1 3.3.1.2 3.3.1.3 3.3.2 3.3.2.1 3.3.2.2 3.3.2.3 3.3.2.4 3.3.3 3.3.3.1 3.3.3.2 3.3.3.3 3.3.4 3.3.4.1 3.3.4.2
Administratieve organisatie van de verkopen............................................................... In grotere ondernemingen............................................................................................... In kleine ondernemingen ................................................................................................ De boekhoudkundige verwerking van de verkopen .................................................... Inleiding ............................................................................................................................. Verkopen waarbij een factuur wordt uitgereikt aan de klant ........................................ Verkopen waarbij geen factuur wordt uitgereikt aan de klant ...................................... Onderverdeling van de opbrengstenrekening .................................................................. Boekhoudkundige analyse............................................................................................... Uitgaande factuur .............................................................................................................. Uitgaande creditnota ......................................................................................................... Bijzondere gevallen ............................................................................................................ Berekening factuurbedrag ................................................................................................. Afloop van de verkoopverrichting: ontvangst bedrag verkoopfactuur ..................... Ontvangsten via overschrijvingen .................................................................................... Ontvangsten in kas ............................................................................................................ Te innen wisselbrieven....................................................................................................... Bijzondere gevallen........................................................................................................... Verkopen gefactureerd in vreemde valuta ....................................................................... Overige bedrijfsopbrengsten..............................................................................................
81 81 81 81 81 81 83 83 84 84 86 88 97 97 98 99 100 102 102 105
4 4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2
BOEKINGEN IN VERBAND MET FINANCIËLE VERRICHTINGEN ............... Overdrachten van contanten – Afhalen van contanten ............................................... Overdracht van kas naar bank ........................................................................................ Overdracht van bank naar kas ........................................................................................ Verrichtingen tussen financiële instellingen onderling ............................................... Betaalkaarten (Bancontact, Mister Cash, Postomat, …) ............................................. Kredietkaarten (Eurocard, Diners, American Express, Visa, …) ............................... Bij de kaarthouder ............................................................................................................ Bij de begunstigde .............................................................................................................
106 106 106 107 108 109 110 110 111
5
UITGEWERKT VOORBEELD: DE ONDERNEMING SPORTS ........................... 113
HOOFDSTUK 3 REGISTRATIE VAN DE ANDERE ELEMENTEN VAN DE ONDERNEMINGSCYCLUS 1 1.1 1.1.1 1.1.2 1.2 1.2.1 1.2.2 1.3 Intersentia
DE PERSONEELSCYCLUS ............................................................................................ Lonen en wedden.............................................................................................................. Algemene begrippen ........................................................................................................ Boekhoudkundige verwerking........................................................................................ Vakantiegeld ...................................................................................................................... Begrip ................................................................................................................................. Boekhoudkundige verwerking........................................................................................ Bestuurders, zaakvoerders en werkende vennoten ......................................................
124 124 124 125 127 127 128 132 xi
Inhoud
1.4 1.5 1.6 1.7
Eigenaar-handelaar ........................................................................................................... Beslaglegging ..................................................................................................................... Voorschotten ..................................................................................................................... Personeelsadministratie met een erkend sociaal secretariaat .....................................
133 134 135 137
2 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4 2.4.1 2.4.2
INVESTERINGEN IN MATERIËLE VASTE ACTIVA ............................................. Begrip ................................................................................................................................. Verwerving ........................................................................................................................ Afschrijvingen en waardeverminderingen .................................................................... Afschrijvingen ................................................................................................................... Waardeverminderingen ................................................................................................... Realisatie van vaste activa ................................................................................................ Realisatie met verlies ........................................................................................................ Realisatie met winst ..........................................................................................................
142 142 142 143 143 147 148 148 149
3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.2 3.3 3.3.1
FINANCIERINGSSTROMEN ....................................................................................... Eigen vermogen ................................................................................................................ Eigen vermogen door storting in contanten ................................................................. Eigen vermogen door inbreng in natura ....................................................................... Schulden op meer dan één jaar ....................................................................................... Schulden op ten hoogste één jaar ................................................................................... Voorschotten in R/C of kaskrediet .................................................................................
151 151 151 152 153 160 160
4 4.1 4.2
DE BELASTING OVER DE TOEGEVOEGDE WAARDE ....................................... 162 Btw-verwerking in de dubbele boekhouding................................................................ 163 Verrekening met de btw-administratie via de btw-aangifte........................................ 170
5 5.1 5.2
UITGEWERKT VOORBEELD: DE ONDERNEMING SPORTS ........................... 176 Personeelsverrichtingen ................................................................................................... 177 Investeringen en financiering.......................................................................................... 181
HOOFDSTUK 4 AFSLUITVERRICHTINGEN (INVENTARIS) – RESULTAATBEPALING – OPSTELLEN VAN DE JAARREKENING 1
INLEIDING ...................................................................................................................... 198
2 2.1 2.1.1
SPECIFIEKE INVENTARISVERRICHTINGEN ....................................................... Inventarisverrichtingen m.b.t. aankopen en verkopen ................................................ Ontvangen goederen of diensten waarvoor de onderneming nog geen factuur heeft ontvangen: ‘te ontvangen facturen’ ....................................................................... Nog te ontvangen creditnota’s ......................................................................................... Verkochte goederen waarvoor nog geen factuur is opgemaakt: ‘Te innen opbrengsten’....................................................................................................................... Nog op te maken creditnota’s ..........................................................................................
2.1.2 2.1.3 2.1.4
xii
200 200 200 202 203 205
Intersentia
Inhoud
2.2 2.2.1
Intersentia
Inventarisbewerkingen i.v.m. voorraden ....................................................................... Voorraadwijzigingen handelsgoederen (idem grondstoffen, hulpstoffen, onderaannemingen) ......................................................................................................... 2.2.2 Voorraadwijzigingen gereed product (idem goederen in bewerking, bestellingen in uitvoering)......................................................................................................... 2.2.3 Waardeverminderingen ................................................................................................... 2.3 Inventarisverrichtingen i.v.m. liquide middelen .......................................................... 2.3.1 Kasverschillen ................................................................................................................... 2.3.2 Negatief saldo bankrekening ........................................................................................... 2.4 Uitstel- en anticipatieposten: overlopende rekeningen ............................................... 2.4.1 Over te dragen kosten (rekening 49000) ....................................................................... 2.4.2 Over te dragen opbrengsten (rekening 49300) ............................................................. 2.4.3 Toe te rekenen kosten (rekening 49200) ........................................................................ 2.4.4 Verkregen opbrengsten (rekening 49100) ..................................................................... 2.4.5 Besluit overlopende rekeningen...................................................................................... 2.5 Controle op de waardering van vorderingen en schulden .......................................... 2.5.1 Omrekeningsverschillen bij vreemde valuta ................................................................. 2.5.2 Twijfelachtige vorderingen en waardeverminderingen ............................................... 2.5.2.1 Dubieuze vorderingen ....................................................................................................... 2.5.2.2 Afwikkeling......................................................................................................................... 2.5.3 Schulden............................................................................................................................. 2.6 Inventarisverrichtingen m.b.t. vaste activa.................................................................... 2.6.1 Afschrijvingen ................................................................................................................... 2.6.2 Waardeverminderingen ................................................................................................... 2.6.3 Voorzieningen voor herstellingen en onderhoud.........................................................
206
209 211 213 213 213 214 215 217 219 220 222 223 223 228 228 231 237 238 238 239 240
3 3.1 3.2 3.2.1 3.2.1.1 3.2.1.2 3.2.2 3.2.2.1 3.2.2.2 3.2.2.3 3.2.2.4 3.2.2.5 3.2.2.6 3.3
RESULTAATBEPALING EN -BESTEMMING .......................................................... De vennootschapsbelastingen ......................................................................................... De resultaatbestemming .................................................................................................. De rekeningengroep ‘14 Overgedragen winst (verlies)’ heeft geen beginsaldo........ Er is een verlies van het boekjaar ..................................................................................... Er is een winst van het boekjaar....................................................................................... De rekeningengroep ‘14 Overgedragen winst (verlies)’ heeft een beginsaldo.......... Er is een ‘overgedragen verlies’ groter dan de ‘winst van het boekjaar’......................... Er is een ‘overgedragen verlies’ en een ‘verlies van het boekjaar’ ................................... Er is een ‘overgedragen verlies’ kleiner dan de ‘winst van het boekjaar’ ....................... Er is een ‘overgedragen winst’ en ‘een winst van het boekjaar’ ...................................... Er is een ‘overgedragen winst’ groter dan het ‘verlies van het boekjaar’ ....................... Er is een ‘overgedragen winst’ kleiner dan ‘het verlies van het boekjaar’...................... Resultaatverwerking van alle uitgewerkte voorbeelden ..............................................
244 246 251 252 252 254 256 257 259 262 264 266 269 271
4
OPMAKEN VAN DE JAARREKENING ..................................................................... 272
5
UITGEWERKT VOORBEELD: DE ONDERNEMING SPORTS ........................... 273
206
xiii
Inhoud
HOOFDSTUK 5 HET WETTELIJK SCHEMA VAN DE BALANS EN DE RESULTATENREKENING 1
INLEIDING ...................................................................................................................... 298
2 2.1 2.1.1 2.1.1.1 2.1.1.2 2.1.1.3 2.1.1.4 2.1.2 2.1.2.1 2.1.2.2 2.1.2.3 2.1.2.4 2.1.2.5 2.1.2.6 2.2 2.2.1 2.2.1.1 2.2.1.2 2.2.1.3 2.2.1.4 2.2.1.5 2.2.1.6 2.2.1.7 2.2.2 2.2.2.1 2.2.2.2 2.2.2.3 2.2.2.4 2.2.3
DE BALANS...................................................................................................................... Bespreking van de activa.................................................................................................. Vaste activa ........................................................................................................................ Oprichtingskosten .............................................................................................................. Immateriële vaste activa ................................................................................................... Materiële vaste activa ........................................................................................................ Financiële vaste activa ...................................................................................................... Vlottende activa ................................................................................................................ Vorderingen op meer dan één jaar ................................................................................... Voorraden en bestellingen in uitvoering .......................................................................... Vorderingen op ten hoogste één jaar ................................................................................ Geldbeleggingen ................................................................................................................. Liquide middelen ............................................................................................................... Overlopende rekeningen.................................................................................................... Bespreking van de passiva ............................................................................................... Het eigen vermogen ......................................................................................................... Kapitaal .............................................................................................................................. Uitgiftepremies ................................................................................................................... Herwaarderingsmeerwaarden .......................................................................................... Reserves .............................................................................................................................. Overgedragen winst (verlies) (+)(–)................................................................................. Kapitaalsubsidies ............................................................................................................... Voorschot aan de vennoten op de verdeling van het netto-actief .................................. Het vreemd vermogen...................................................................................................... Voorzieningen en uitgestelde belastingen ........................................................................ Schulden op meer dan één jaar ........................................................................................ Schulden op ten hoogste één jaar ..................................................................................... Overlopende rekeningen.................................................................................................... Samenvatting .....................................................................................................................
298 300 300 300 300 300 301 301 301 301 302 302 302 302 302 302 302 302 303 303 303 303 303 304 304 304 305 305 305
3 3.1 3.1.1 3.1.2
DE RESULTATENREKENING ..................................................................................... Bedrijfsopbrengsten ......................................................................................................... Omzet ................................................................................................................................. Wijzigingen in voorraad goederen in bewerking en bestellingen in uitvoering (toename +, afname –) ..................................................................................................... Geproduceerde vaste activa ............................................................................................. Andere bedrijfsopbrengsten ............................................................................................ Bedrijfskosten.................................................................................................................... Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen ...................................................................... Diensten en diverse goederen .........................................................................................
306 308 308
3.1.3 3.1.4 3.2 3.2.1 3.2.2
xiv
308 308 308 308 308 308
Intersentia
Inhoud
3.2.3 3.2.4
3.2.6 3.2.7 3.2.8 3.3 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.10.1 3.10.2 3.11 3.12 3.13 3.13.1 3.13.2
Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen ................................................................ Afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, immateriële en materiële vaste activa........................................................................................................ Waardeverminderingen op voorraden, bestellingen in uitvoering en handelsvorderingen ............................................................................................................................. Voorzieningen voor risico’s en kosten............................................................................ Andere bedrijfskosten ...................................................................................................... Als herstructureringskosten geactiveerde bedrijfskosten............................................ Bedrijfswinst of bedrijfsverlies ........................................................................................ Financiële opbrengsten .................................................................................................... Opbrengsten uit financiële vaste activa ......................................................................... Opbrengsten uit vlottende activa.................................................................................... Andere financiële opbrengsten ....................................................................................... Financiële kosten .............................................................................................................. Kosten van schulden......................................................................................................... Waardeverminderingen op vlottende activa ................................................................. Andere financiële kosten ................................................................................................. Winst (verlies) uit de gewone bedrijfsuitoefening vóór belastingen ......................... Uitzonderlijke opbrengsten ............................................................................................. Uitzonderlijke kosten ....................................................................................................... Winst (verlies) van het boekjaar vóór belastingen ....................................................... Belastingen op het resultaat............................................................................................. Onttrekking aan/overboeking naar de uitgestelde belastingen .................................. Belastingen......................................................................................................................... Samenvatting ..................................................................................................................... De resultaatverwerking .................................................................................................... Verkorte schema’s van de balans en de resultatenrekening ......................................... Balans volgens het verkorte schema ............................................................................... Resultatenrekening en resultaatbestemming volgens het verkorte schema ..............
4
UITGEWERKT VOORBEELD: DE ONDERNEMING SPORTS ........................... 316
5
BIJLAGE: BTW-AANGIFTEFORMULIER ................................................................ 321
3.2.5
Intersentia
309 309 309 309 309 309 310 310 310 310 310 310 310 310 310 311 311 311 311 312 312 312 312 313 313 314 315
xv
